ÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 1 : HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM E ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN (ÇEVRENİN) KALITIMA ETKİLERİ

Transkript

1 ÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 1 : HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM E ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN (ÇEVRENİN) KALITIMA ETKİLERİ (ADAPTASYON ve EVRİM) (3 SAAT) 1 Çevresel Faktörler ve Kalıtıma Etkileri 2 Modifikasyon 3 Mutasyon 4 Adaptasyon 5 Doğal ve Yapay Seleksiyon (Eleme = Seçilim) 6 Evrim ve Evrim Teorileri (Canlı Türlerindeki Değişmeler) 7 Varyasyon 8 Canlıların Çeşitliliği ve Tür ler 1

2 E ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN (ÇEVRENİN) KALITIMA ETKİLERİ : (ADAPTASYON ve EVRİM) 1 Çevresel Faktörler ve Kalıtıma Etkileri : Doğada yaşayan bütün canlıların kendilerine özgü karakterleri vardır. Bir canlının kendine özgü özelliklerinin ortaya çıkmasını hem o canlının genetik (DNA) yapısı hem de ısı, ışık, beslenme, nem gibi çevresel faktörler sağlar. Çevresel faktörler, canlı hücrelerindeki canlılara ait özelliklerin ortaya çıkmasını sağlayan genleri yani genlerin işleyişini etkiler. Canlıların sahip olduğu özelliklerden bazıları (göz rengi, kan grubu, parmak izi, renk körlüğü) çevre şartlarından etkilenmez. Canlıların sahip olduğu özelliklerden bazıları ise (ten rengi, boy, kütle, saç rengi, kişilik) çevre şartlarından etkilenerek değişebilir. Çevresel şartlar vücut veya üreme hücrelerinde yani hücrelerdeki genlerde değişiklik meydana getirir. Çevresel şartların üreme hücrelerinde meydana getirdiği değişiklikler kalıtsaldır fakat vücut hücrelerinde meydana getirdiği değişiklikler kalıtsal değildir. Canlılarda meydana gelen değişmeler modifikasyon, mutasyon, adaptasyon, evrim olarak gruplandırılabilir. 2 Modifikasyon : Çevre şartlarının etkisiyle canlının sadece dış görünüşünü yani fenotipini belirleyen genlerinin görevinin ve çalışma şeklinin değişmesi sonucu olşan meydana gelen fakat kalıtsal olmayan değişikliklere modifikasyon denir. a) Modifikasyona Neden Olan Faktörler : Modifikasyona neden olan faktörler çevresel faktörlerdir. Bunlar; 1 Isı (Sıcaklık) 2 Işık 3 Beslenme 4 Nem (Su) 5 Çeşitli mekanik etkiler b) Modifikasyonun Özellikleri : 1 Kalıtsal değildir. 2 Vücut hücrelerinde görülür. 3 Canlının dış görünüşünü (fenotipini) etkiler. 4 Gen ve kromozomların yapısında değişiklik meydana gelmez. 5 Çevre şartlarının (ısı, ışık, beslenme, nem, su) etkisiyle oluşur. 6 Sadece o canlıyı ilgilendirir, sonraki kuşakları etkilemez. 7 Modifikasyona neden olan çevre şartları ortadan kalkınca canlı tekrar eski haline döner. NOT : 1 Modifikasyon, gen ve kromozomların yapısında ve sayısında değişiklik meydana getirmediği için kalıtsal değildir. c) Modifikasyona Örnekler : (Çevre Şartlarının Canlı Özelliklerindeki Değişmelere Etkisi İle İlgili Örnekler): 1 Spor yapan insanların, demircinin kaslarının gelişmesi. 2 Trafik kazalarında insanların sakatlanması. 3 Aynı özellikteki yeni doğmuş iki kedi yavrusundan iyi besleneni iyi gelişir, beslenmeyen kedi cılız kalır, gelişemez. 4 Aynı özellikteki iki bitkiden ışıklı ortamda bulunan iyi gelişir, karanlık ortamda bulunan az gelişir veya ölür. 5 Güneş etkisiyle tenin bronzlaşması. 6 Bitkilerin ışıklı ortamda klorofil oluşturması, karanlık ortamda oluşturamaması. 2

3 7 Bir kovandaki arı larvalarından hepsi aynı özelliktedir. Bu arı larvalarından arı sütü ve bal ile beslenenler kraliçe arı, polenle beslenenler işçi arı olur. 8 Aynı genotipe sahip tek yumurta ikizleri farklı ortamlarda büyütülürse kültür, iklim, beslenme şartları nedeniyle bu ikizlerin vücut özellikleri, zekâ ve kültür düzeyleri ile davranış ve kişilikleri farklı olur. 9 Çuha bitkisi C lik sıcaklıkta beyaz çiçek, C lik sıcaklıkta kırmızı çiçek açar, çiçekleri kırmızı olur. 10 Sirke sineğinin kanadı 16 0 C lik sıcaklıkta düz, 25 0 C lik sıcaklıkta kıvrık olur. 11 Çekirgeler 16 0 C lik sıcaklıkta benekli, 25 0 C lik sıcaklıkta beneksiz olur. 12 Nemli bölgelerde yetişen eğrelti otunun 2m uzunluğunda, kurak bölgelerde yaşayan eğrelti otunun cm uzunluğunda olması. 13 Karahindiba bitkisinin dağda yetişeninin kısa boylu ovada yetişeninin uzun boylu olması. 14 Ortanca ve kartopu bitkisinin asitli toprakta yetişeninin kırmızı çiçek, bazik toprakta yetişeninin mavi çiçek açması. 15 Himalaya tavşanlarının ayak, burun, kulak ve kuyrukları siyah, gövdesi beyaz renklidir. Tavşanlarda tüylerin beyaz renkli olmasını sağlayan enzimler vardır ve enzimler sıcak ortamda daha hızlı ve iyi çalışırlar. Tavşanların vücudunda soğuk olan kısımlarda bulunan enzimler beyaz tüy oluşturamazlar. Himalaya tavşanının sırtındaki beyaz tüyler tıraşlanıp buraya buz torbası bağlanırsa bu bölgede siyah tüyün çıktığı, kulak veya kuyruğundaki siyah tüyler tıraşlanıp buralar yünlü kumaşa sarılarak sıcak tutulursa bu bölgede beyaz tüyün çıktığı görülür. 16 Müslümanların çocukları sünnet olur. Sünnetli olan çocukların çocukları sünnetsiz doğar. 3 Mutasyon : Çevre şartlarının etkisiyle canlının kromozomlarının ve genlerinin yapısında, sayısında ve çalışmasında meydana gelen ANİ DEĞİŞMELERE mutasyon denir. Mutasyonlar hücre bölünmesi sırasında veya DNA nın kendini eşlemesi sırasında oluşur. Normalde DNA molekülü kendini kusursuz olarak eşler. Fakat bazı faktörler nedeniyle DNA kendini eşlerken çeşitli kusurlar, değişmeler ortaya çıkar. Yani bazı faktörler nedeniyle DNA daki genlerin veya nükleotitlerin yapısı veya diziliş sırası değişir. Mutasyonların en önemli sonucu ortaya çıkan farklı genetik özelliklerin bir sonraki kuşağa aktarılmasıdır. Fakat bütün mutasyonlar kalıtsal veya zararlı değildir. Bazı mutasyonlar yararlıdır ve insanlar tarafından gerçekleştirilip insanlığın yararına kullanılır. a) Mutasyona Neden Olan Faktörler (Mutagentler = Mutajenler) : 1 ) Sıcaklık Artışı : Sıcaklık arttıkça DNA daki moleküllerin kinetik enerjileri de artar ve DNA nın kendini eşlemesi sırasında hatalara yol açabilir ve mutasyona neden olabilir. 2 ) Radyasyon Etkisi : Radyasyon yüksek enerjili ışınımlardır. X ışınları (röntgen ışınları), α ışınları, β ışınları, γ ışınları, mor ötesi ışınlar, ultraviole ışınlar, atom (nükleer) bombaları, nükleer silahlar radyasyon kaynaklarıdır. Radyasyon nedeniyle açığa çıkan yüksek enerji, DNA nın kendini eşlemesi sırasında hatalara yol açabilir ve mutasyona neden olabilir. 3 ) Kimyasal Maddeler ve İlaçlar : Bazı uçucu kimyasal maddeler, cıva, alkol, uyuşturucu, DDT (böcek öldürücü), yakıcı, boğucu, zehirleyici gazlar genlerde değişmelere yol açabilir ve mutasyona neden olabilir. 3

4 4 ) Ortamın Asitlik ve Bazlık (ph) Derecesi : Ortamın asitlik ve bazlık değerinin değişmesi moleküllerin kimyasal yapısını bozar, genlerde değişmelere yol açabilir ve mutasyona neden olabilir. 5 ) Alkol, Sigara ve Uyuşturucu : Alkol, sigara, uyuşturucu gibi maddeler genlerde değişmelere yol açabilir ve mutasyona neden olabilir. 6 ) Hava ve Su Kirliliği : Hava ve su kirliliği genlerde değişmelere yol açabilir ve mutasyona neden olabilir. 7 ) Ateşli Hastalıklar : Ateşli hastalıklar sonucu vücut sıcaklığı artar ve yüksek sıcaklık DNA daki moleküllerin kinetik enerjisini arttırır. Sıcaklık arttıkça DNA daki moleküllerin kinetik enerjileri de artar ve DNA nın kendini eşlemesi sırasında hatalara yol açabilir ve mutasyona neden olabilir. b) Mutasyonun Özellikleri : 1 Kromozomların veya genlerin yapısı veya sayısı değişir. 2 DNA kendini eşlerken ortaya çıkar. 3 Vücut veya üreme hücrelerinde görülür. 4 Vücut hücrelerindeki mutasyon kalıtsal değildir ve sadece o canlıyı ilgilendirir. 5 Üreme hücrelerindeki mutasyon kalıtsaldır ve gelecek kuşakları da ilgilendirir. 6 DNA nın yapısı değişir. 7 Çoğu zararlı ve öldürücüdür. 8 Bazı mutasyonlar insan eliyle gerçekleştirilir ve yararlıdır. 9 Çekinik genlerde ortaya çıkar. 10 Canlılarda kalıtsal çeşitliliğe yol açar. 11 Birdenbire veya uzun yıllar sonra ortaya çıkabilir. 12 Etkisini hemen gösterebilen mutasyon baskın mutasyon, daha sonraki döllerde ortaya çıkan mutasyon çekinik mutasyondur. 13 Gen (nokta) ve kromozom mutasyonu olarak iki çeşittir. c) Mutasyon Çeşitleri : 1 ) Nokta (Gen) Mutasyonu : DNA nın kendini eşlerken sadece belli bir noktasında oluşan mutasyondur. Mutasyona uğrayan gene mutant gen denir. Nokta mutasyonu, protein sentezini de etkiler. DNA kendini eşlerken A karşısına T gelmesi gerekirken S veya G gelebilir ve bu olay nokta mutasyonuna neden olur. 2 ) Kromozom Mutasyonu : Kromozomların yapısında ve sayısında meydana gelen mutasyondur. Kromozom mutasyonunda kromozomdan bir parça kopabilir, kromozoma bir parça eklenebilir veya kromozomdan kopan parça aynı kromozoma ters dönerek bağlanabilir. Kromozom mutasyonunda kromozomdan parça koparsa hücre kopan parçadaki bilgileri yitirir ve eksik protein üretir veya görev yapar. Kromozom mutasyonunda kromozoma parça eklenirse hücre bağlanan parçadaki bilgilileri tekrar değerlendirir ve ek proteinler üretir. 4

5 d) Mutasyona Örnekler : 1 Van kedisinin göz renklerinin farklı olması. 2 Keçilerde dört boynuzluluk. 3 Üçayaklı tavuklar. 4 Sağırlık. 5 Dilsizlik. 6 Hemofili. 7 Altıparmaklılık. 8 Eksik parmaklılık. 9 Kısa parmaklılık. 10 Doğum lekesi. 11 Tavşan dudaklılık. 12 Akciğer kanseri. 13 Orak hücreli anemi. 14 Yapışık ikizlilik. 15 Eksik organlı doğum. 16 Albinoluk : Vücutta renk pigmenti üretilememesi. 17 Mongolizm (Down Sendromu) : 47 kromozmlu olma durumudur. Göz kapakları çekik, eller geniş, parmaklar kısa, yüz geniş, vücut tıknazdır. 4 Adaptasyon : Doğada yaşayan canlılar yaşamlarını sürdürebilmek yani yaşama ve üreme şanslarını arttırabilmek için bulundukları ortama uyum sağlamak zorundadırlar. Canlıların bulundukları ortama uyum sağlayarak yaşamlarını sürdürebilmek için çeşitli özellikler kazanmalarına adaptasyon denir. Adaptasyonda canlıların sahip olduğu bazı özelliklerde değişiklik meydana gelir. Adaptasyonda, canlının sahip olduğu özelliklerini belirleyen genler değişir ve adaptasyon sonucu canlılar çevreye uygun genetik özellikler kazanır. Adaptasyonda canlıda meydana gelen değişiklikler kalıtsaldır ve yavrulara aktarılır. Adaptasyon sonucu canlıda meydana gelen değişmeler uzun zamanda oluşur. Canlılardan çevreye adapte olanları yaşar ve nesillerini devam ettirir, adapte olamayanlar ise yok olur. Canlılar belirli ekosistemlerde yaşar ve yaşamlarını sürdürebilmek için ihtiyaçları olan maddeleri o ekosistemden karşılarlar. Canlıların sahip oldukları fiziksel özellikleri onların beslenme, barınma, savunma, avlanma, üreme ve iklim koşullarına uyma gibi özelliklerini etkiler. Bu nedenle farklı ekosistemlerde yaşayan her canlının sahip olduğu fiziksel özellikleri birbirinden farklıdır. Bu özellikler canlıların çevreye uyum sağlamalarını kolaylaştırır, çevreye adaptasyonunu sağlar. Aynı türe ait olan canlılar, farklı ekosistemde yaşama ve üreme şanslarını arttırmak için farklı özelliklere sahiptirler. (Kutup ayıları boz ayıdan farklı olarak bacakları kısadır, karda rahat yürüyebilmek için ayakları geniş tabalıdır ve soğuktan korunmak için kalın yağ tabakasına sahiptir). Aynı ekosistemde yaşayan farklı türdeki canlılar, bulundukları ortama uyum sağlayabilmek için benzer özelliklere sahiptir. Adaptasyon sonucu canlıda meydana gelen değişmeler, biyolojik çeşitliliğin oluşmasına ve evrime katkı sağlar. Adaptasyonda bir tür içindeki canlılar çeşitlenir fakat türde çeşitlilik meydana gelmez. a) Adaptasyonun Özellikleri : 1 Adaptasyon sonucu canlılar bulundukları ortama uyum sağlar. 2 Adaptasyon sonucu canlıların sahip olduğu özellikleri belirleyen genler değişir. 3 Adaptasyon sonucu genlerde meydana gelen değişmeler kalıtsaldır. 4 Adaptasyonlar hem biyolojik çeşitliliği sağlar hem de evrime katkı sağlar. 5 Adaptasyon sonucu canlılarda meydana gelen değişmeler uzun zamanda oluşur. 6 Adaptasyon sonucu farklı ekosistemlerde yaşayan aynı türe ait canlılar farklı özelliklere sahip olur. 5

6 7 Adaptasyon sonucu aynı ekosistemde yaşayan farklı türe ait canlılar benzer özelliklere sahip olur. 8 Adaptasyonlar, doğal seleksiyonun ortaya çıkmasını sağlar. b) Hayvanlarda Korunma, Beslenme ve Avlanma Amaçlı Adaptasyon Örnekleri : 1 Bukalemunun bulunduğu ortama ve duruma göre renk değiştirmesi. 2 Kurbağanın sinek yakalayabilmek için uzun dilli olması. 3 Karanlık ortamda kalan yarasanın sese karşı duyarlı olması. 4 Kaplanın ve aslanın keskin dişlerinin ve pençelerinin olması. 5 Ördek ve kazların suda yüzebilmek için ayak parmaklarının arasında perde bulunması. 6 Kartal, şahin ve atmaca gibi yırtıcı kuşların gaga ve pençe yapılarının avlarını yakalayacak ve parçalayacak şekilde olması. 7 Kurbağaların nemli derilerinin olması ve ayak parmaklarının arasında perdelerinin bulunması. 8 Yunusların vücutlarında yağ depo edebilmeleri. 9 Zebraların çizgili görünümleri. 10 Arıların renkleri. 11 Örümceklerin ağ örebilmeleri. 12 Fillerin uzun hortumlarının ve kulaklarının olması. 13 Yılanların yaşadıkları ortama uygun renkte olması. 14 Deve kuşlarının hızlı koşabilmek için uzun ve güçlü bacaklarının olması. 15 Güve kelebeğinin açık renkli iken yaşadığı yerdeki ağaç kabuklarının renginin koyulaşması sonucunda koyu renkli olması. 16 Yaprakların üzerinde yaşayan böceklerin yapraklarla aynı renkte olması düşmanlarından korunmasını sağlar. 17 Deniz tabanında yaşayan bazı balıkların deniz tabanıyla aynı renge bürünmesi düşmanlarından korunmasını sağlar. 18 Tırpana balığının kuyruğunda üretilen elektrik düşmana karşı kendini korur ve karşı cinsin ilgisini çekerek üreme şansını arttırır. 19 Köpek balıklarının sırt ve karın bölgesinin renginin farklı olması, suyun üst ve alt kısmında görünmesini zorlaştırır ve avlanmayı kolaylaştırır. 20 Deniz kaplumbağasında, kara kaplumbağasından farklı olarak yüzmesini sağlayan palet şeklinde ayaklar bulunur. 21 Canlılar yaşadıkları ortama uyum sağlamak için kamuflaj yeteneği kazanmıştır. 22 Zürafaların su içmeden haftalarca yaşayabilmeleri, yedikleri besinlerden su ihtiyaçlarını karşılamaları ve uzun boyunları sayesinde ağaçların üst kısımlarından beslenebilmeleri adaptasyon sonucu olmuştur. 23 Hayvanların kış uykusuna yatması, göç etmesi, kürklerinin kalınlaşması. c) Bitkilerde Adaptasyon Örnekleri : 1 Kurak ve sıcak bölgelerde yaşayan bitkilerin (kaktüsün) su kaybını azaltmak için yapraklarının diken şeklini alması, kıvrık ve tüylü olması ve gövdelerinin kalınlaşıp su depo eder hale gelmesi. 2 Nemli bölgelerde yaşayan bitkilerin terlemeyi arttırmak için geniş yapraklı olmaları. 3 Su bitkilerinin terleme ile su kaybını arttırmak için yapraklarının geniş yüzeyli olması ve yapraklarında hava boşluklarının bulunması. 4 Bitki yapraklarının dallara birbirlerinin güneşlenmesini engellemeyecek şekilde dizilmesi. 5 Kara ekosisteminde yaşayan çam ağaçlarının iğne yapraklı olması dört mevsim yeşil kalmasını ve çok sıcak veya soğuk iklimlere karşı dayanıklı olmasını sağlar. 6 Ilıman iklimde yaşayan palmiyelerin terlemeyi arttırmak için geniş yapraklı olması. 7 Bitki yapraklarının kışın dökülmesi. 6

7 d) Sıcak Bölgelerde Yaşayan Hayvanlarda Adaptasyon Örnekleri : 1 Çöl ikliminde yaşayan develerin uzun kirpiklerinin olması, hörgüçlerinde yağ depolaması ve kulaklarının kıllı olması. 2 Sıcak bölgelerde yaşayan memeli ve kuşların, soğuk bölgelerde yaşayan türlerine göre daha iri vücutlu olmaları. 3 Sıcak bölgelerde yaşayan ayı, tilki, fare ve tavşanların ısı kaybını arttırarak vücut sıcaklığını koruması için kulak ve kuyrukların uzun, vücut yüzeylerinin geniş olması. e) Soğuk Bölgelerde Yaşayan Hayvanlarda Adaptasyon Örnekleri : 1 Kutup ayılarının boz ayıdan farklı olarak bacaklarının kısa, karda rahat yürüyebilmek için ayaklarının geniş tabanlı ve soğuktan korunmak için kalın yağ tabakasına sahip olması. 2 Penguenlerin ayak parmaklarının arasındaki perdeleri hızlı yürümelerini, deri altında depolanan yağ ise soğuk ortamlarda vücut sıcaklığının korunmasını sağlar. 3 Kutuplarda yaşayan ayı, tilki ve tavşanların beyaz renkli, geniş ayaklı, kalın tüylü ve kalın yağ tabakasına sahip olması. NOT : 1 Türlerdeki çeşitliliğin nedeni ve nasıl oluştuğu ile ilgili çalışmalar nesli tükenmiş canlılara ait fosillerin bulunması ile başlamıştır. 2 Farabi, İbn i Sina, İbn i Miskeveyh gibi bilim insanları türlerdeki değişmenin sınırlı olduğunu ve bir başka türe dönüşmeyeceği konusunda fikirlerini sunmuşlardır yılından önce (1800 lü yıllarda) İngiltere deki güve kelebekleri açık renkli idi ve açık renkli ve likenlerle kaplı olan ağaç kabuklarında yaşarlardı. Bu ortamdaki kelebeklerin kuşlar tarafından fark edilmesi zordu. Sanayi devrimi ile çevredeki ağaçların kabukları kurumla kaplandı ve likenler ortadan kalktı. Bunun sonucunda ağaç kabuklarının rengi karardı yılında bu bölgede yaşayan güve kelebeklerinin % 98 inin siyah renkli olduğu gözlendir. Bu çevre şartına uyum sağlayan siyah renkli kelebekler yaşamış, açık renkli kelebekler ise kuşlar tarafından yenerek yaşama şansı azalmıştır. 4 Kurak ve nemli bölge bitkilerinin kazandığı adaptasyonlar birbirinden farklıdır. Kurak Bölge Bitkisi Nemli Bölge Bitkisi 1 Yaprakları küçülmüş ve diken şeklini 1 Yaprakları geniş yüzeylidir. almıştır. 2 Yapraklarındaki tüy sayısı fazladır. 2 Yapraklarındaki tüy sayısı az veya hiç yoktur. 3 Kökler çok iyi gelişmiştir. 3 Kökler gelişmiştir. 4 Gövde kısa ve su depo etmek için 4 Gövde uzundur. özelleşmiştir. 5 Kütikula tabakası kalındır. 5 Kütikula tabakası incedir. 6 Stomalar az sayıda ve yaprağın alt 6 Stomalar çok sayıda ve yaprağın alt ve kısmında bulunur. üst kısmında bulunur. 7 Kaktüs örnektir. 7 Nilüfer örnektir. 5 Doğal ve Yapay Seleksiyon (Eleme = Seçilim) : a) Doğal Seleksiyon : Canlıların, doğadaki yaşama şartlarına uyum gösterenlerinin yaşaması, gösteremeyenlerinin ise yok olmasına doğal seleksiyon denir. Canlılar yaşamlarını sürdürebilmek yani yaşama ve üreme şanslarını arttırabilmek için bulundukları ortama uyum sağlamak zorundadırlar. Doğal seleksiyon görüşü ilk defa Charles Darwin tarafından ortaya atılmıştır. Adaptasyonlarda doğal seleksiyon sonucu ortaya çıkmıştır. Adaptasyon ile doğal seleksiyon arasındaki fark, doğal seleksiyonda canlıda meydana gelen değişmelerin uzun sürede gerçekleşmiş olmasıdır. 7

8 Doğal Seleksiyona Neden Olan Faktörler : 1 Beslenme ilişkileri. 2 Hastalıklar. 3 Canlılar arası rekabetler. 4 İklim şartları (fırtına, kuraklık, yağışlar). 5 Göçler. 6 Yangınlar. Doğal Seleksiyona Örnekler : Adaptasyon için geçerli örnekler, doğal seleksiyon için de geçerlidir. b) Yapay Seleksiyon : İnsanlar tarafından canlılar arasındaki üstün ırkların seçilerek üretilmesi ve güçsüzlerin yok edilmesine yapay seleksiyon denir. Yapay Seleksiyona Örnekler : 1 Süt verimi yüksek ineklerin üretilmesi. 2 Yumurta ve et verimi yüksek tavukların üretilmesi. 3 Hormonlu bitkilerin yetiştirilmesi. 6 Evrim ve Evrim Teorileri (Canlı Türlerindeki Değişmeler) : Canlı türlerinde görülen ve uzun sürede meydana gelen değişmelere evrim denir. Evrim teorisi ile ilgili Lamarck, Charles Darwin ve Alfred Russel Wallace gibi bilim adamları çeşitli teoriler geliştirmiştir. Bunun dışında Farabi, İbn i Sina, İbn i Miskeveyh gibi bilim insanları türlerdeki değişmenin yani evrimin sınırlı olduğunu ve bir türün bir başka türe dönüşmeyeceğini savunmuşlardır. Evrim teorisine göre; Günümüzde yaşayan canlı türleri, daha önceki yıllarda yaşayan canlı türlerinin değişmesiyle meydana gelmiştir. Daha önceki yıllarda yaşayan canlılardan ortama uyum sağlayanlar yaşamış, sağlayamayanlar ise yok olmuştur. Yaşayan canlılar ve türler değişikliğe uğramıştır. Benzer yapıda olan canlılar benzer atalardan meydana gelmiştir. a) Lamarck a Göre Evrim Teorisi : Lamarck, fosiller üzerinde araştırmalar yapmıştır ve çeşitli omurgasız hayvan türlerine ait fosilleri inceleyerek onları zaman sırasına göre dizmiştir. İncelediği fosillerde bazı türlerin yavaş yavaş diğerlerine dönüştüğünü ve bu olayın günümüzde de devam ettiğini ileri sürmüştür. Lamarck a göre canlılık, denizde yaşayan basit organizmalarla başlamıştır. Bu organizmalar daha sonra değişerek karaya geçmiş ve bu değişim bugünkü türler oluşuncaya kadar devam etmiştir. Lamarck, türlerin yaşadıkları çevreye daha iyi uyum sağlamak için evrim geçirdiğini savunur ve bu düşüncesini desteklemek için iki görüş ortaya koyar. 1 ) Kullanma ve Kullanmama Kuralı : Canlılar tarafından kullanılan organlar gelişir, kullanılmayanlar ise yok olur ve kaybolur. 2 ) Kazanılan Karakterlerin Kalıtımı : Çevre şartlarının etkisiyle bireyde oluşan ve sonradan kazanılan özellikler kalıtsaldır ve oğul döllere aktarılır. 8

9 ÖRNEKLER : 1 Demirciler güçlü kaslara sahipse, bunların çocuklarının da güçlü kaslara sahip olmaları gerekir. 2 Güneşte bronzlaşan kişinin doğan çocuklarının ten renginin bronzlaşmış olması. 3 Tarla farelerinin ve köstebeklerin toprak altında gözlerini fazla kullanmadıkları için kör olması. 4 Bataklıkta beslenen flamingo ve leyleklerin, buraya batmamak için bacaklarını uzatmaları ve uzun bacaklı olmaları. 5 Ördek ve kazların suda parmaklarını zorladıkları için parmaklarının arasında perde oluşması. 6 Zürafaların boyunlarının kısa olduğu ve açlık döneminde yerde yiyecek kalmayıp ağaç dallarındaki yapraklarla beslenirken yapraklara yetişmek için sürekli boyunlarını uzatmaları ve bu nedenle boyunlarının uzaması. 7 Yılanların ilk oluştuklarında vücutları kısaydı ve yanlara doğru ayakları vardı. Fakat sürünerek hareket ettiklerinden ayaklarını kullanmıyorlardı. Bu nedenle ayakları kayboldu ve süründükleri için uzadılar. SONUÇLAR : 1 Lamarck ın 1.görüşü doğru, ikincisi yanlıştır. Sonradan çevre etkisiyle kazanılan değişmeler yani modifikasyonlar kalıtsal değildir. 2 Weisman 21 kez farekuyruğunu kesmiş ve bu farenin yavruları kuyruklu doğmuştur. Lamarck ın teorisi doğru olsaydı doğan farelerin kuyruksuz olması gerekirdi. 3 Kör bağırsak hiç kullanılmadığı halde kaybolmamıştır. 4 Çinliler yüzyıllardır çocuklarına dar demir ayakkabı giydirmelerine rağmen ayak boyları küçülmemiştir. b) Darwin e Göre Evrim Teorisi : Darwin e göre canlı türlerindeki değişmenin yani evrimin nedeni doğal seleksiyon, mutasyon, varyasyon ve adaptasyondur. Darwin e göre çevre şartları değişince canlılar bu değişen çevre şartlarına uyum sağlayabilmek için mutasyona uğramışlar yani çeşitlere ayrılmışlardır ve varyasyonlar ortaya çıkmıştır. Değişen çevre şartlarına uyum sağlayanlar yaşamış, sağlayamayanlar ise yok olmuştur. Çevre şartlarına uyum sağlayan ve çeşitlere ayrılan canlılarda yeni bir tür oluşturmuşlardır. Darwin e göre başlangıçta basit tek bir hücre vardı ve bu hücre rastlantı sonucu değişti ve bugünkü canlılar oluştu. SONUÇLAR : 1 Darwin görüşü doğru olsaydı canlı türleri arasında geçiş olmalıydı ve geçiş türleri oluşmalıydı. İncelenen fosillerde geçiş türü canlısı bulunamamıştır. 2 Darwin görüşü doğru olsaydı mutasyonların sonucu meydana gelen canlıların çoğunun yaşaması gerekirdi. Fakat mutasyonlar sonucu oluşan canlıların çoğu ölür veya kısırdır. O halde bu olayda yeni türün oluşmasına engeldir. ÖRNEKLER : 1 Önceki yılarda uzun ve kısa boylu zürafalar vardı. Doğal seleksiyona göre kısa boyunlular beslenemediği için yok olmuştur. 7 Varyasyon : Aynı türe ait canlılar arasında görülen genetik çeşitliliğe varyasyon denir. 9

10 ÖRNEKLER : 1 İnsanların hepsi temelde aynı genetik bilgiye sahiptir. İnsanların arasından bazılarının çekik gözlüdür, bazılarının kızıl saçlı, bazılarının uzun burunlu, bazılarının kısa boylu olması, bireyin kız veya erkek olması, dil yuvarlayabilme veya yuvarlayamama özellikleri varyasyondur. 2 Armudun şekillerindeki farklılıklar, gül bitkisinin çiçeklerinin farklı renkte olması varyasyondur. 8 Canlıların Çeşitliliği ve Türler : Birbirlerine en çok benzeyen ve döllendiklerinde kendilerine benzer bireyler oluşturan canlılar topluluğuna tür denir. Dünya da yaklaşık 1,5 2 milyon canlı türü yaşamaktadır. Her canlı türünü oluşturan bireyler, diğer bireylere benzemekle birlikte farklı özellik gösterirler. Yani bir türü oluşturan canlıların özellikleri, canlıların özelliklerini belirleyen genler ve DNA yapıları birbirinden farklıdır. a) Canlı Çeşitliliğinin Nedenleri : 1 Çevresel şartlar (ısı, ışık, beslenme, nem). 2 Mutasyonlar. 3 Adaptasyon. 4 Doğal seleksiyon. 5 Yapay seleksiyon. 6 Krossing over (gen değişimi) olayı. 10