İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELEDE UYUM ÇABALARI

Transkript

1 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELEDE UYUM ÇABALARI Atila Uras (CE-91) İklim Dostu ÇANKAYA, Kopenhag İklim Zirvesine Doğru 21 Kasım 2009 ODTÜMD, Vişnelik, Ankara 1

2 Sunuş İçeriği İklim değişikliği, kavramlar Türkiye nin iklimi; uluslararası süreç ve Türkiye İklim Değişikliğine Uyum BM Ortak Programı 2

3

4

5 ALIŞTIĞIMIZ DURUM... Güneş ışınları dünyaya ulaşır... Yeryüzü, güneş ışınlarının enerjisinin bir kısmını geri yansıtır... Güneş ışınları, sera gazlarının da oluşturduğu sera etkisi ile birlikte atmosferi, okyanusları ve toprağı ısıtır...

6 KARŞI KARŞIYA OLDUĞUMUZ (ALIŞMADIĞIMIZ) DURUM... Güneş ışınları dünyaya ulaşır... Yeryüzü, güneş ışınlarının enerjisinin bir kısmını geri yansıtır... Güneş ışınları, ARTAN sera gazlarının da oluşturduğu ARTAN sera etkisi ile birlikte atmosferi, okyanusları ve toprağı ARTAN bir şekilde ısıtır... Alıştığımız iklimi oluşturan ısınma/soğuma düzeni değişir (Etki).

7 7

8 8

9 9

10 İklim değişikliği nedir? İklim değişikliği, karşılaştırabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan değişiklik... UNFCCC, (1992)

11 İklim Değişikliği Bizi Nasıl Etkiliyor? İklim değişikliğinin etkileri her yörede coğrafi ve mevcut iklim yapısına bağlı olarak çeşitlilikgösterir. Farklı yörelerde aşırı iklim olaylarına (fırtına ve şiddetli yağış), sıcaklık artışına, yağış düzenin değişmesine veya iklim şartlarının çok değişkenlik göstermesine sebep olabilir. Etkisi her ne şekilde olursa olsun, iklim şartlarının değişmesi doğal kaynaklardan sosyo-ekonomik yapıya kadar insana dair birçok alanı etkilemektedir. Bunlar arasında su kaynakları, tarım ve gıda güvenliği, halk sağlığı, ekosistemler ve biyolojik çeşitlilik sayılabilir. 11

12 İklim Değişikliği Bizi Nasıl Etkiliyor? Yağış düzenin değişmesi su sıkıntısı ve/veya sellere yol açabilecek 12

13 İklim Değişikliği Bizi Nasıl Etkiliyor? Su, toprak gibi doğal kaynaklara dayanan tarımsal yapı ve ürün deseni etkilenebilecek 13

14 İklim Değişikliği Bizi Nasıl Etkiliyor? Artan sıcaklıklar nedeniyle bitkisel üretim dönemlerini değiştirip gıda güvenliğini tehdit edebilecek bulaşıcı hastalıklara neden olan etkiler artabilecek hassas ekosistemlerin ve türlerin yok olmasına sebep olabilecek orman yangınlarının sıklığı artabilecek kar yağış ve erime dönemlerinin değişimi nedeniyle sel ve taşkın gibi doğal afetler artabilecek 14

15 İklim Değişikliği Bizi Nasıl Etkiliyor? Deniz seviyesinin yükselmesi kıyı bölgelerinde özellikle deltalara zarar verebilecek 15

16 İklim Değişikliği Bizi Nasıl Etkiliyor? Doğaya dayalı tarım ve hayvancılık gibi sektörlerde çalışan kesimlerin geçim kaynakları tehdit altına girebilecek 16

17 İklim Değişikliğine İnsanoğlunun Tepkileri Azaltım(mitigasyon) İklim değişikliğine neden olan insan kaynaklı sera gazlarının kontrol altına alınması, azaltılması ve tutulmasına yönelik önlemler Uyum(adaptasyon) İklim olaylarının (risklerinin) etkileriyle mücadele etmek, fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmekiçin stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve uygulanması süreci... Çözümler genel olarak sürdürülebilir kalkınma doğrultusunda iklimsel riskleri en aza indirebilecek tedbirlerin alınmasında yatar 17

18 Son yıllarda önem kazanan Uyum; toplumların/kurumların değişen iklim koşulları ile başa çıkabilmeleri için, iklim değişikliğinin etkilerini öngörmelerine, iklimsel belirsizliklere karşı kendilerini koruyacak önlemleri belirlemelerine, bu önlemleri gerçekleştirmeye yönelik plan yapabilmeleri ve/veya mevcut planları ve stratejileri iklim değişikliğinin etkilerini de gözönüne alacak şekilde yenileyerek geliştirmelerine, önlemleri eyleme dönüştürebilmelerine dayanır. 18

19 İklim Değişikliğine Uyum Gerekliliği İklim değişikliğine sebep olan kaynaklar azaltılsa ve hatta hemen şimdi kesilse bile atmosferde kalan sera gazları, iklim olaylarını değiştirmeye devam edecektir. İklim değişikliğinin etkilerinden en fazla etkilenecek gruplar yoksullar ve yoksul bölgelerdir Bu nedenle, ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri ve riskleri en aza indirmek için iklim değişikliğine uyum sağlamak gerekmektedir. Sera gazısalımlarınınazaltılması ve uyum çalışmalarının ekonomik maliyeti,iklim değişikliğinin vereceği zararın maliyetinden çok daha düşük olacak. (Dördüncü IPCC Raporu, 2007) 19

20 Azaltım Teknolojik ve yatırım gerektiren yaklaşımlar Küresel ve ulusal çabalar gerektirir Piyasa mekanizmaları önemlidir STK lar bilinç artıran, baskı grubu rolü alan aktörler Uyum İklimsel riskleri gözeten sürdürülebilir kalkınma yaklaşımları Etkiler yerele göre çok değişken olduğundan ulusal/bölgesel/yerel çabalar ve uygulamalar gerektirir Devlet politikaları önceliklidir STK lar yerel insiyatif alan, yerel uygulamaları gerçekleştiren, bilinç artıran, yönlendiren aktörler 20

21 İklim değişikliği bir kalkınma sorunudur... Kalkınma çabaları doğal kaynaklar dan beslenir ve sosyal, ekonomik ve çevresel kazanımlar sağlar. İklim de dahil olmak üzere çevresel şartların değişmesi, kaynakların bozulması ve/veya azalması kalkınma çabalarını olumlu veya olumsuzetkiler. 21

22 İklim değişikliği bir kalkınma sorunudur... Kalkınma ve iklim değişimine dair sorunlar ve/veya fırsatlar içiçedir ve birlikte ele alınmaları gerekir. Örneğin su mevcudiyeti, tarımsal/sınai üretim, istihdam, doğal kaynaklara bağlı geçim kaynakları ve yaşam kalitesini etkilemektedir. Bu bakış açısı, kalkınma yaklaşımlarında (plan ve stratejilerde) en genel çerçevede sürdürülebilir kalkınmanın ve özelde de iklim değişikliğinin gözönüne alınmasını gerektirir. İklim değişikliğinden etkilenebilirliksadece iklim değişikliğine değil, seçilen kalkınma yaklaşımına, değişimlere uyum sağlayabilme becerisine de bağlıdır. 22

23 İklim değişikliği bir kalkınma sorunudur... Sürdürülebilir Kalkınma + İklim Değişikliği = DÜŞÜK KARBONLU GELİŞME (Low Carbon Development) 23

24 Türkiye nin iklimi; uluslararası süreç ve Türkiye 24

25 Türkiye ikliminde gözlenendeğişiklikler Ortalama hava sıcaklıklarında özellikle güney bölgelerde olmak üzere genel bir artış eğilimi söz konusudur; En belirgin ve geniş yayılışlı ısınma eğilimleri ilkbahar ve yaz minimum hava sıcaklıklarında görülmektedir; Minimum sıcaklıklardaki bu ısınma eğilimlerinde Türkiye deki hızlı kentleşmenin etkisi büyüktür; Maksimum sıcaklıklarda ise genel eğilim yaz mevsiminde artış yönündedir; Yağışlarda önemli azalma eğilimleri daha çok kış mevsiminde gözlenmektedir; 25

26 Türkiye için iklim değişikliği projeksiyonları Türkiye ye ilişkin İklim Değişikliği Tahminleri: Dört Mevsime göre Yağıştaki Değişiklikler, Birinci Ulusal Bildirim

27 Türkiye için iklim değişikliği projeksiyonları Dört Mevsime göre Sıcaklıktaki Değişiklikler, Birinci Ulusal Bildirim

28 Türkiye nin ikliminde öngörülen değişiklikler -İYİMSER İyimser senaryoya göre, tüm emisyon azaltım tedbirlerinin alınması halinde dönemi baz alındığında model sonuçlarında belirgin değişiklikler öngörülmemektedir. 28

29 Türkiye nin ikliminde öngörülen değişiklikler -KÖTÜMSER döneminde dönemine göre en kötümser model sonuçlarına göre: Ülke genelinde ortalama 2-3 C dolayında sıcaklık artışı öngörülmektedir Özellikle yaz mevsiminde ülkenin batısındaki sıcaklık artışının doğusuna nazaran 3-4 C daha yüksek olacağı öngörülmektedir Yağışlarda genel olarak Ege ve Akdeniz kıyıları boyunca azalış, Karadeniz kıyısı boyunca artış öngörülmektedir 29

30 BM İnsan Çevresi Konferansı, 1972 (Stockholm) İklim değişikliği ile mücadele kronolojisi 1994 Küresel Kilometre Taşları Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED), 1992 (Rio) BMİDÇS 3.Taraflar Konferansı 1997 (Kyoto) BM Binyıl Zirvesi, 2000 BMİDÇS Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi, 2002 (Johannesburg) 2005 Kyoto Protokolü 2012? Kyoto Protokolü nün yürürlüğe girmesi, Kalkınma Planı ( ) 7. Kalkınma Planı ( ) 8. Kalkınma Planı ( ) 9. Kalkınma Planı ( ) AB-TR Gümrük Birliği (1996) Yerel Gündem 21(1997) UÇEP (1998) Ulusal SK Raporu (2002) Türkiye deki Gelişmeler AB-TR Katılım Süreci (2003) BMİDÇS ye taraf olunması IDKK (2004) TÜRKİYE KYOTO PROTOKOLÜNE TARAF OLDU (2009) Birinci Ulusal Bildirim (2007)

31 İklim Değişikliği ile Mücadelede Bağlayıcı Anlaşmalar İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kyoto Protokolü 2012 Sonrası İklim Rejimi

32 2012 Sonrası İklim Rejimi 2007 yılında BMİDÇS nin 13. Taraflar Konferansı nda, Bali Eylem Planı(Bali Yol Haritası)kabul edilmiştir. Bali Eylem Planı, Aralık 2009 da Kopenhag da yapılacak 15. Taraflar Konferansı na kadar 2012 sonrasına dair yürütülecek müzakerelerin çerçevesini çizen belgedir. Bali Eylem Planı nın ana konuları: Azaltım Uyum Teknoloji Transferi Finansman

33 TÜRKİYE NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM KAPASİTESİNİN GELİŞTİRİLMESİ BM ORTAK PROGRAMI 33

34 Binyıl Kalkınma Hedefleri(MDGs) 1. Aşırı yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılması 2. Evrensel ilköğretimin gerçekleştirilmesi 3. Kadın-erkek eşitliğinin sağlanması ve kadınların konumunun güçlendirilmesi 4. Çocuk ölümlerinin azaltılması 5. Anne sağlığının iyileştirilmesi 6. HIV/AIDS, sıtma ve öteki hastalıklarla mücadele edilmesi 7. Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması 8. Kalkınma için küresel bir ortaklık geliştirilmesi 34

35 Türkiye/ MDG / İklim Değişikliği Türkiye de Bin Yıl Kalkınma Hedeflerine (MDG) ulaşılması çabaları, başlıca: MDG 1 (Aşırı yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılması), MDG 3 (Toplumsal cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi ve kadınların güçlendirilmesi) ve MDG 7 (Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması) konularında İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ tarafından tehdit edilmektedir. 35

36 TÜRKİYE NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM KAPASİTESİNİN GELİŞTİRİLMESİ BM ORTAK PROGRAMI Toplam Bütçe: $ Süresi: 3 Yıl Ana Faydalanıcı: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Proje Yürütücü Ortakları: 1. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 2. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) 3. Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) 4. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 36

37 ORTAK PROGRAM IN HEDEFİ İklim Değişikliği ne uyumun ulusal, bölgesel ve yerel politikalara, sürdürülebilirlik yolunda ve Türkiye nin kalkınma hedefleri çerçevesinde entegre edilmesi ORTAK PROGRAM IN AMACI Türkiye nin iklim değişikliğinin etkileriyle mücadele edebilmesi ve yönetebilmesi için gerekli stratejilerin oluşturulması ve Türkiye nin kırsal ve kıyı alanları gelişimini tehdit edebilecek iklim değişikliği risklerini yönetebilmek için kapasite geliştirilmesi

38 POLİTİKA (SONUÇ 1) İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUMUN 3 DAYANAK NOKTASI Mevcut politikaların iklim değişikliğine uyum çerçevesinde etkin uygulanmasına ve Yeni politikaların ve stratejilerin geliştirilmesine yönelik gerekli kapasitenin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi. BİLİM(SONUÇ 2) Mevcut en iyi teknolojilerin ve verilerin kullanılarak uyum çabalarını destekleyici araçların oluşturulmasına ve Bilginin toplumun her seviyesine ulaştırılabilmesine yönelik gerekli kapasitenin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi. UYGULAMA(SONUÇ 3) Yerelden merkeze değişen ölçek ve seviyelerde uyuma yönelik uygulamaların gerçekleştirilmesine ve Süreçlerin ekonomik, sosyal ve çevresel açılardan izlenmesine ve değerlendirilmesine yönelik gerekli kapasitenin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi. 38

39 ORTAK PROGRAMIN SONUNDA HEDEFLENEN SONUÇLAR Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi Yasal mevzuatlarda İklim Değişikliğine uyumun yer alması Farklı seviyede paydaşlarda geliştirilmiş teknik kapasite ve farkındalık Ulusal Eko-verimlilik Merkezi Sanayide başarı ile uygulanmış verimli su kullanımı örnekleri İklim değişikliği bilgi portalı Çevre Bilgi Yönetim Sistemi Güçlendirilmiş TAKEP (Türkiye Tarımsal Kuraklık Eylem Planı) ve TEFER (Türkiye Sel ve Deprem Felaketi Acil Yardım Projesi) Seyhan Havzası İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi Seyhan Havzası İklim Değişikliğine Toplum Temelli Uyum başarılı örnekleri Seyhan Havzası Bölgesel Uyum Startejisi ve Hibe Programı sürecinin ve elde edilen sonuçların ülke çapında ve benzer havza/bölgelere duyurulması ve yaygınlaştırılması Türkiye deki BM kurumlarının tümünün programlarında İklim Değişikliğine 39 uyumun bir öncelik olarak yer alması

40 İlgili Diğer BM Projeleri İklim Değişikliği Eylem Planı Projesi ÇOB, UNDP Türkiye nin Uluslararası İklim Değişikliği Müzakerelerine etkin katılımı ve Gönüllü Karbon Piyasalarına yönelik kapasitesinin geliştirilmesi Projesi - ÇOB,DPT,UNDP Rio Sözleşmeleri (İklim Değişikliği, Çölleşme, Biyo-çeşitlilik) arasında sinerjinin geliştirilmesi Projesi ÇOB, UNEP İklim Değişikliği II. Ulusal Bildirimi hazırlanması Projesi ÇOB,UNDP 40

41 TEŞEKKÜRLER Problemleri, onları yaratırken sahip olduğumuz düşünme şeklinin aynısını kullanarak çözemeyiz..." ("We can't solve problemsby using the same kind of thinking we used when we created them. ) Albert Einstein