Çarklardan Çiplere. Sanayi Üretimi Ekim 2015 Alt Sektör Değerlendirmeleri TSKB Ekonomik Araştırmalar

Transkript

1 Çarklardan Çiplere Sanayi Üretimi Ekim 2015 Alt Sektör Değerlendirmeleri TSKB Ekonomik Araştırmalar

2 2 İmalat Sanayii Genel Görünüm ve Beklentiler

3 Yılın Sonuna Yaklaşırken Dünya Ortadoğu, AB ve Rusya Seçimlerin Ardından Türkiye 2015 in ilk 9 ayında dünya mal ihracatı %11 azalmış görülüyor (WTO). Emtia fiyatlarındaki düşüş, emtia ihracatçısı ülkelerin yanı sıra bu ülkelere ihracat yapan ekonomileri de olumsuz etkilemeye devam ediyor in ilk 11 ayında Irak a ihracat %18, Rusya ya yapılan ihracat ise %38 geriledi. Kasım-Aralık gelişmeleri, mevcut gidişatın daha da kötüleşeceğinin habercisi niteliğinde. Diğer yandan AB de parasal genişleme ve iç tüketimde artış beklentisi, önümüzdeki dönem bu pazara yönelimin artacağına işaret ediyor. İki seçimi geride bırakan Türkiye de Kasım daki Rusya gerilimi öncesi tüketim ve yatırım tarafında tazelenen güven ortamının kalıcı olması 2016 açısından önem arz eden konulardan. Aralık ayı, sanayi üretimi açısından olumlu sinyaller vermese de, imalat sanayiye yönelik eylem planlarının yanı sıra ek önlem ve kararlar önümüzdeki dönem üretim artışını önemli ölçüde destekleme potansiyeline sahip. 3

4 İmalat Sanayiinde Gelişmeler Ocak- Ekim %3,6 İmalat Sanayi Üretimi Takvim Etkisinden Arındırılmış %5,0 Ekim %16,1 2015/2014 Ekim Üretim Değişim 30.1% 24.7% 25.6% 27.3% 23.2% 24.9% 22.3% 17.2% 16.3% 18.0% 12.5%12.1% 7.0% 8.3% 11.3% 9.3% 10.2% 10.5% 4.0% -2.0% 42.7% 17.9% Takvim etkisiyle Ekim de çift haneli büyüme İmalat sanayi üretimindeki kuvvetli artışta, 2014 Ekim indeki Kurban Bayramı tatili etkili oldu. Ancak etki arındırıldığında da, başta ara vermeden çalışan tesisleriyle rafineri ürünlerinin yanı sıra ilaç, bilgisayarlar, elektronik ve optik ürünler gibi sektörlerdeki güçlü artışın değişmediği görülüyor. Önceki sayılarda da işaret ettiğimiz, ek ithalat vergileri ve TL nin değer kaybının ithalat üzerinde baskılayıcı etkisi bazı sektörlerde üretimi desteklemeye devam ediyor Ocak-Ekim döneminde, imalat sanayide dolar bazında %8 gerileyen ihracatın miktar bazında %2 arttığı görülüyor. Bu durum Ekim de daha belirgin görülüyor. İhracatta değişen ürün ve pazar kompozisyonuna bağlı olarak, katma değeri düşük ürünlerin payı artmaya devam ediyor. Üretimin %30-35 inin ihracata yönelik olduğu imalat sanayiinde yurtdışı satışlar Ekim de euro bazında %17 arttı. Parite etkisi, Türkiye nin bulunduğu coğrafyadaki gelişmeler ve ana ihracat pazarlarındaki belirsizliğin yanı sıra özellikle AB ye yönelik ihracatta büyüyen pazarda otomotiv ve beyaz eşya haricinde payını artıramaması gibi etkiler ihracatı yıl geneline uyumlu biçimde aşağıya çekmeye devam ediyor. 4

5 İmalat Sanayiinde Gelişmeler Ekim de 22 alt sektörün 21 inde üretim arttı Ekim de en fazla artanlar Gerileyenler Diğer ulaşım araçları (%42,7), bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı (%30,1), motorlu kara taşıtları (%27,3), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri (%25,6) Deri ve ilgili ürünler (%2,0) 2015 İlk 10 Aylık Dönemde İmalat Sanayi Sektörlerinde Üretim Değişimi 36.6% 26.7% 16.4% 14.0% 1.3% 2.0% 10.1% -4.9% 2.6% -11.2% -2.9% 6.2% 6.5% 2.9% 1.0% -2.3% -1.4% 1.0% -0.9% 1.0% -1.8% 7.5% 5

6 İmalat Sanayiinde Gelişmeler Onuncu ayı geride bırakırken imalat sanayi İç ve dış belirsizlikleriyle öne çıkan 2015 in ilk on ayı, zayıf sanayi üretimi ve sürekli gerileyen ihracat, dolar karşısında değer kaybeden TL ve çeşitli ürünlere konulan ek ithalat vergilerine rağmen petrol ve emtia fiyatları düşerken ithalat miktarının sınırlı da olsa arttığı bir dönem oldu. Ocak-Ekim döneminde hammadde ve ara malı ithalatındaki %18 gerileme, mamul ihracatındaki trendi destekliyor. Ekim ayında yurtdışından hammadde-ara malı alımlarındaki aynı orandaki düşüş (%18) ise ihracattaki zayıf seyrin devam edeceği sinyali veriyor. Diğer yandan, otomotiv sektöründe görülen güçlü üretim seyri, plastik-kauçuk ve fabrikasyon metal ürünleri gibi otomotiv bağlantılı sektörlerde görülmüyor. Ana sanayi ağırlığı üzerinden olan sürükleyiciliğin, geçmişe kıyasla bağlantılı sektörlere etkisi düşmüş gibi görünüyor. İmalat Sanayi İhracat ve İthalat Değişimi İmalat Sanayi İhracatı İmalat Sanayi İthalatı 3.2% 3.7% 0.3% 0.8% Ocak 2015 Şubat 2015 Mart 2015 Nisan 2015 Mayıs 2015 Haziran -3.8% -5.0% -5.7% -5.4% -6.4% -7.3% 2015 Temmuz -2.8% 2015 Ağustos -2.4% 2015 Eylül 2015 Ekim 2015 Kasım -5.8% -12.8% -14.3% -12.2% -10.4% -13.7% -13.8% -10.4% -16.9% -19.1% -21.2% 6

7 İmalat Sanayiinde Gelişmeler Yılın İlk 10 Ayında İhracat 40% 30% Miktar Değişimi 23% Tutar Değişimi 30% 20% 10% 0% 8% -1% 6% -10% -5% -2% 0% -9% -4% -12% 0% 11% 8% -4% -6% -14% -11% 12% -7% -14% -3% -7% 6% -1% -10% -20% -7% -4% -2% -12% -13% -16% -9% -11% -13% -5% -15% -13% -6% -30% 30% 20% 10% 0% 0% 17% -1% 1% -8% -6% -28% Yılın İlk 10 Ayında İthalat Miktar Değişimi 7% 0% -4% -12% 0% -5% Tutar Değişimi 7% 5% -2% 1% -8%-12% -9% 2% -3% -2% -4% 23% 14% 0% -5% -9% -10% -20% -30% -9% -5% -11% -15% -20% -22% -15% -7% -4% -40% -50% -41% 7

8 Ülke Gruplarına Göre İhracatın Seyri Türkiye İhracatının Ülke Gruplarına Göre Değişimi Afrika AB Ülkeleri Bağımsız Devletler Top. Kuzey Amerika Ortadoğu Uzakdoğu 0.7% -0.9% -11.2% -19.0% -24.6% -36.2% 2015/2014 Ocak 2015/2014 Şubat 2015/2014 Mart 2015/2014 Nisan 2015/2014 Mayıs 2015/2014 Haziran 2015/2014 Temmuz 2015/2014 Ağustos 2015/2014 Eylül 2015/2014 Ekim 2015/2014 Kasım 8

9 İmalat Sanayi Beklentiler Kasım 2015: Dışarıda devam eden belirsizlik, içeride seçim sonrası iyileşen tüketiciyatırımcı güveni Kasım da sanayi ihracatı %10 gerilerken madencilik ürünleri ihracatı %25 daraldı. TİM verilerine göre ihracatı en fazla gerileyen sanayi sektörleri mücevher (%60), savunma-havacılık (%28) ve çelik (%26) oldu. AB ye yönelik Kasım ayı ihracatı, 2014 seviyesini koruyor (-%0,9). Parite etkisi düşünüldüğünde, bu hissedilir bir iyileşmeye işaret ediyor. Nitekim, AB ye alternatif pazarlarda süregelen gerilim ve belirsizlik ortamı bu pazara yönelimi artırıyor. Ancak AB içi ticaretteki artış başta olmak üzere tedarik politikalarındaki değişiklik nedeniyle ihracatta kuvvetli bir iyileşme beklenmezken, başta hazır giyim olmak üzere bazı sektörlerde AB iç talebindeki artışın genişlettiği pazardan yeterince pay alınamıyor. Diğer taraftan, son dönemdeki gelişmelerle BDT ve Ortadoğu pazarlarında aşağı yönlü gidişin süreceği düşünüldüğünde, Ocak-Kasım da %12 gerileyen sanayi ihracatının, yıl sonunda en iyi ihtimalle 2014 ün %10 gerisinde kalacağı kesinleşiyor. 24 Kasım da başlayan Türkiye-Rusya geriliminin imalat sanayi ihracatına etkisi Aralık ta daha belirgin hissedilecek. Bununla beraber, gerilimin yıl bitmeden çözülmesi durumunda etkilerinin sınırlı kalacağı, esas olarak ihracatçı sektörlerin bir bölümünde ve yurtdışı taahhüt firmalarında kısmi sıkıntı yaratacağı tahmin ediliyor. Sanayi mamullerin ihracatında son iki yılda çok keskin bir düşüş gerçekleştiği için tarım-gıda ürünleri dışında, ihracatta da bir şok etkisinden ziyade, olumsuz tablonun derinleşmesinden söz edilebilir. Gerilimin uzaması durumunda turizm sektöründeki olumsuz gelişmelerin doğrudan ve dolaylı etkileri, enerji sektöründe yaşanabilecek olası tedarik sorunları gibi gelişmeler etkiyi artırabilir. Makine ve Elektrikli Teçhizat sektörlerinde son aylarda izlediğimiz Suudi Arabistan a ihracat artışı, ülkedeki taahhüt işleriyle ilişkili gibi duruyor. Dolayısıyla, önümüzdeki dönem yurtdışı taahhüt işlerindeki gelişmeleri takip etmek, ilişkili imalat sanayi sektörlerinin ihracatı açısından önemli görünüyor. 9

10 İmalat Sanayi Beklentiler Kasım 2015: Dışarıda devam eden belirsizlik, içeride seçim sonrası iyileşen tüketiciyatırımcı güveni Yıl genelinde imalat sanayi üretimini sürükleyen otomotiv sektöründe, Kasım da adet bazında otomobil üretimi %5, toplam üretim ise %12 artmış durumda. İmalat sanayi üretim endeksindeki ağırlığı/katkısı düşünüldüğünde, sanayi üretiminde pozitif değişim beklentileri kuvvetleniyor. Sanayi üretiminde ikinci sürükleyici sektör niteliğindeki inşaatta, İMSAD ın yayınladığı inşaat malzemeleri sanayi endeksi, önümüzdeki üç aya ilişkin olarak seçim sonuçlarıyla birlikte beklentilerin bir miktar iyileştiğini gösteriyor. Baz etkisi ve mevsim normallerinin üzerinde hava koşulları da Kasım ve Aralık a ilişkin bu beklentileri destekler nitelikte. 25 Kasım da Resmi Gazete de yayınlanan yönetmelik değişikliği ile beyaz eşya, mobilya ve eğitim-öğrenime ilişkin harcamalarda taksit süresinin 12 aya çıkarılmasının ilişkili sektörlerin üretimine doğrudan ve dolaylı etkileri Aralık ve devamında görülecek gibi duruyor. İSO Markit PMI endeksi Kasım da belirgin iyileşme gösteriyor. Endeks kritik değer olan 50 nin üstüne çıktı. İmalat sanayi büyümesi Aralık 2014 ten beri saptanan en yüksek düzeye çıkmış ve alınan yeni sipariş hacmi bu yıl ilk kez artış kaydetmiş durumda. Diğer yandan, endeksin bazen bir ay gecikmeli sinyal verdiği, Kasım daki büyümenin bir kısmının Ekim de gerçekleşmiş olabileceği de unutulmamalı. Elektrik tüketim artışı bir hayli zayıf görünüyor. Zaten düşük olan 2014 Kasım ına kıyasla %1,3 artış var. Büyük olasılıkla hava ılıman olduğu için gerçekleşen artışın önemli bölümü sanayiden kaynaklanıyor. Öncü gösterge ve gelişmeler dikkate alındığında, kalıcı olmamakla birlikte Kasım ayında imalat sanayi üretiminde önceki yıla göre ılımlı bir artış öngörülüyor. 10

11 İmalat Sanayi Beklentiler (2014 Kasım a Göre Değişim) Gıda Tekstil Ana Metal Kimya Giyim Makine Motorlu Kara Taşıtları Elektrikli Teçhizat Eczacılık Ürünleri Kauçuk ve Plastik Cam- Seramik- Çimento vb. Fab. Metal Ürünleri 11

12 -27.6% -2.2% -5.0% -0.2% 6.5% 7.5% 7.0% 1.7% 1.5% 6.6% 14.6% 13.5% 9.7% 10.6% 4.9% 3.0% 17.1% 38.6% Gıda İmalatı Gıda Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Seçili Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi % 5.4% 4.5% 8.9% 3.8% 1.8% 2.6% 2.6% 0.7% 1.4% 7.0% 1.3% Ekim Ocak-Ekim İhracat: %8,2 %3,8-5.0% -10.3% Et Ürünleri Deniz Ürünleri Sebze - Meyve Ürünleri Süt Ürünleri Unlu Mamuller 2013/ / /2014 Ekim Diğer Gıda İthalat: %9,6 %9,5 İhracat AB ve Çin etkisi ile yükseldi, kalıcı iyileşmeye zaman var Ekim ayında gıda üretimi %7 ile beklentilerin 2-3 puan üzerinde büyüme gösterdi. Söz konusu artış temel olarak mevsimsel olmakla birlikte Eylül ayındaki yüksek düşüşün baz etkisini ve ihracat pazarlarının ötelenmiş talebini de içeriyor. Alt sektörler bazında başta sebze-meyve ürünleri olmak üzere deniz ürünleri haricindeki neredeyse tüm alt kategorilerde üretim artışı mevcut. Deniz ürünleri üretimi ise önceki yıldan gelen yüksek baz etkisi ve ana talep kaynağı ihracattaki gerileme nedeniyle en büyük düşüşün görüldüğü alt sektör konumunda. Gıda ihracatındaki miktar endeksi değişimleri Ekim ayında 2015 yılında ilk defa bir önceki yılın aynı döneminde göre artış gösterdi. Ekim ayı özelinde AB ülkeleri, Çin ve Irak a gerçekleştirilen ihracattaki yükseliş 2015 yılının aylık bazdaki en yüksek ihracat artışını getirmiş durumda. Yılın genelindeki işlenmiş ve işlenmemiş gıda hammaddesi ithalatı ile gıda sektörü genel ithalatındaki düşüş paralellik gösteriyor. Kasım ayında güçlü dolar ve yüksek küresel arz seviyeleri, şeker dışındaki tüm gıda emtiası fiyatlarını düşürürken, sektörün hammadde ithalatında da %1-3 seviyesinde bir düşüş görmek şaşırtıcı olmayacak. Her ne kadar son dönemde sağlıklı bir tahmine olanak vermese de kapasite kullanım oranlarındaki hafif düşüş ve TİM verileri ile bir önceki aya göre değer bazında %8 düşüş görülen Kasım ayı ihracat değerleri dikkate alındığında büyümenin iç kaynaklı olarak devam etmesi ve Kasım ayı üretim endeksinde artış hızının %2-3 seviyesine inmesi muhtemel görünüyor. 12

13 -0.1% -3.9% -4.3% -0.8% -1.5% 4.3% 2.5% 6.0% 2.1% 12.9% 7.1% 10.6% 6.5% 3.6% 10.9% Ana Metal Sanayi Ana Metal Sanayi Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 4.8% 0.4% -0.4% 1.9% 1.2% 1.6% 1.5% -4.8% -0.9% 10.2% -1.4% Ekim Ocak-Ekim İhracat: % 31,8 %24,8-7.9% -14.3% Ana Demir- Çelik Boru/Profil Çeliğin İlk İş. Ürü. Değerli Ana Metaller Metal Döküm 2013/ / /2014 Ocak-Ekim 2015/14 Ekim İthalat: % 1,5 %3,5 Ana demir-çelik ürünleri zayıf ama işlenmiş ürünlerde güçlü artış sürüyor Ekim de ana metal sanayi üretimi %10,2 artış gösterirken, Ocak-Ekim döneminde -%1,4 geriledi. Ekim deki artış geçen yılki bayram tatilinden dolayı baz etkisinden kaynaklandı, ilk 10 aylık trend önemli değişim göstermedi. Takvim etkisinden arındırılmış endekste artış %1,6 olarak gerçekleşti. Alt sektörler bazında özellikle çeliğin ilk işlenmesinden elde edilen ürünler ve boru/profildeki artış dikkati çekiyor. Ana demir çelik ürünlerinde yassı ürünlerin üretimi artarken ağırlıkla elektrikli ark ocaklarının üretimindeki gerileme sürüyor. Yassı ürün ve çeliğin ilk işlenmesinden elde edilen ürünlerdeki artışı beyaz eşya ve otomotivden gelen talep destekliyor. Ana metal sanayi ürünleri ithalat tutarı Ekim de %1,5 azaldı, ancak ithalat miktar endeksinde %8 artış görüldü. İthalata karşı alınan önlemlere rağmen düşük fiyatlı ürün ithalatının sürdüğü görülüyor. Cevher ve ürün fiyatlarında gerilemenin sürmesi ithal ara mamul miktarlarını artırıyor. İthalatta on aylık miktar endeksi artışı %7 seviyesinde. İhracatta ise ilk on ayda %24 tutar gerilemesine karşın miktar endeksinde %30 artış oldu. Tutar bazındaki artışlar altını kapsayan değerli ana metal hariç değerlendirildi. Kasım da geçici toparlanma bekleniyor Kasım da baz etkisi ve inşaat sektöründen gelen talebin elverişli hava koşulları nedeniyle sürmesi geçici toparlanma getirebilir in tamamında özellikle uzun mamul üretimindeki azalma nedeniyle üretimin daralacağı öngörülüyor. 13

14 -10.8% -10.1% -1.0% -2.0% -1.6% -2.5% 1.7% 2.3% 4.6% 1.9% 5.5% 6.2% 5.1% 6.8% 18.0% 15.6% 20.4% 15.3% 25.4% 31.7% Tekstil Ürünleri Tekstil Üretim Endeksinin Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 3.4% 1.1% -0.4%-0.6% 6.0% 12.1% -4.9% Ekim Ocak-Ekim İhracat: %-0,9 % % -6.7% -6.3% -9.5% -9.4% -17.6% İplik Dokuma Kumaş Örme Kumaş Ev Tekstili Dokusuz Kumaşlar 2013/ / /2014 Ocak-Ekim 2015/14 Ekim İthalat: %-6,4 %-15,2 Ekim deki kuvvetli artışa rağmen tekstil için zayıf yıl Tekstil üretimi yıl başından bu yana ikinci kez arttı ve takvim etkisiyle artış çift haneli rakamlara ulaştı. İhracat gerilemesi yılın kalanına göre sınırlı olurken üretim artışı iç talepten kaynaklandı. İç talep artışında en önemli müşteri hazır giyim sektörünün kış siparişlerine yönelik üretimindeki artışın etkili olduğu tahmin ediliyor. Ek vergilerin etkisiyle ithalatın azalması da üretimi destekledi. (Tekstil ürünleri ithalatı miktar bazında Ekim ayında %2 gerilerken, ilk 10 ayda %11,3 azalma görüldü.) İlk 10 ayda tekstil ihracatı tutar bazında %12 azalırken miktar bazında da %5 geriledi. Euro bölgesi dikkate alındığında birim ihracat fiyatlarında bir miktar düşüş olduğu, hammadde fiyatlarındaki düşüşün nihai mamul fiyatlarına yansıdığı düşünülüyor. Ekim ayında da ihracat değeri %0,9 düşerken, miktar bazında %5 artış yaşandı. Yine parite dikkate alındığında euro bazında birim fiyatta gerileme olduğu tahmin ediliyor. Yılın genelinde iyi bir performans gösteren dokusuz kumaş üretimi Ekim ayında da artmaya devam ederken diğer alt sektörlerde takvim etkisiyle yılın önceki aylarına göre yüksek oranlı artışlar görüldü. Ancak yılın ilk 10 ayına bakıldığında iki temel alt sektör olan iplik ve örme kumaşta üretim kayıpları %10 u geçti. Sentetik bazlı iplik ve kumaşlarda hammadde fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak ithalat artışı ile Rusya başta olmak üzere örme giyim eşyası ihracatındaki düşüşün bu iki grupta üretimi olumsuz etkilediği düşünülüyor. Kasım 14 Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre Kasım ayında tekstil ürünleri ihracatı önceki yılın aynı ayına göre dolar bazında %9,4 düştü. İran %32 lik artışla en yüksek ihracat artışı görülen pazar olurken Rusya ve Ukrayna ihracatta %30 a yaklaşan düşüşler yaşanan ülkeler oldu. Euro bölgesine yapılan ihracat dikkate alındığında, Almanya haricindeki önemli pazarlarda euro bazında artış olduğu görülüyor. Avrupa daki toparlanma ve hazır giyim beklentileri paralelinde Kasım ayında tekstil üretiminin sınırlı bir artış gösterebileceği düşünülüyor.

15 -3.2% -1.3% -5.4% -0.7% -2.4% -2.4% 4.8% 1.5% 5.8% 0.5% 2.3% 6.5% 11.1% 2.3% 11.3% 11.4% 5.9% 10.6% 24.6% 32.1% Hazır Giyim Hazır Giyim Üretim Endeksinin Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 24.7% Ekim Ocak-Ekim 12.3% 1.7% 0.1% 1.2% 2.7% 2.6% 3.9% -3.6% -3.8% -1.2% 2.6% İhracat: %9,3 %10,3 İthalat: %7,5 %7,6-8.7% Dış Giyim İç Giyim Diğer Dokuma Eşyalar Örme Giyim Çorap 2013/ / /2014 Ocak-Ekim 2015/14 Ekim Takvim etkisi üretimi de ihracatı da yukarı taşıdı Hazır giyim üretimi Ekim de rekor artış gösterirken ihracat da yılın en iyi performansını sergiledi. İhracat artışında takvim etkisinin yanı sıra kış siparişleri ve Avrupa pazarlarındaki toparlanmanın da yansıdığı düşünülüyor. Ekim üretim artışıyla birlikte yılın ilk 10 ayındaki görünüm pozitife döndü, ancak ilk 10 ay ihracatı euro/dolar paritesinin de etkisiyle önceki yılın %10 altında kalmaya devam etti. Euro bazında bakıldığında ihracatın önceki yıl seviyelerinde olduğu görülmekle birlikte Hollanda ve İspanya dışındaki Almanya, İtalya, Fransa gibi ana pazarlarda bu ülkelerin iç tüketim artışlarının gerisinde, euro bazında sınırlı bir düzelme yaşandığı dikkat çekiyor. Kur ve hammadde başta olmak üzere fiyat etkileri ile hem Çin hem de AB üyesi ülkelerdeki üretim karşısında Türkiye nin rekabet gücünde zayıflama olduğu gözleniyor. İhracat tutar gerilemesinin miktar gerilemesinin üzerinde olduğu, ürün ve pazar kompozisyonundaki değişime bağlı olarak birim ihracat fiyatının düştüğü görülüyor. (İhracat Ocak-Ekim döneminde miktar bazında %1,8 gerilerken tutar bazında %10 düştü.) Çorap haricindeki temel alt sektörlerde Ekim ayında kuvvetli bir üretim artışı görüldü. Çorapta önceki yıldaki güçlü üretim ve ihracat seyrinin baz etkisine bağlı olarak üretim kaybı gerçekleşti. Kasım: İhracat bir ileri bir geri 15 Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre Kasım ayında hazır giyim ihracatı %6 civarında düştü. Sınıflama farkından ötürü TÜİK verisinde bu kaybın daha sınırlı olacağı, euro bazında ise pozitif seyir gözleneceği düşünülüyor. Nitekim ABD, Hollanda, İspanya gibi pazarlarda dolar bazında artış olduğu görülüyor. Kasım ayında hazır giyim üretiminin %2,5-5 aralığında artacağı tahmin ediliyor.

16 Motorlu Kara Taşıtları Otomotiv Sektörü Adet Bazında Üretim Değişimi 35.4% 35.7% 30.6%25.5% 32.0% 20.3% 14.5%15.4% 12.0% 17.0% 4.6% 4.5% 0.0% -13.6% Euro/TL ve İç Pazar Yıllık Değişimleri Kasım Ocak-Kasım Dolar Bazında İhracat: %6 %6 Adet Bazında İhracat: %16 %12 İç Pazar Yıllık Büyüme (Sol Eksen) Euro/TL Yıllık Değişim Türk otomotiv pazarı 2015 in ilk 11 ayında %31 büyürken, söz konusu performans, Türkiye yi Avrupa nın altıncı büyük pazarı konumuna yükseltti yılında potansiyelin oldukça altında büyüyen otomotiv pazarı 2015 yılı için düşük baz etkisi oluştururken, yıl içinde iki genel seçim döneminin yaşanması ve ABD Merkez Bankası nın faiz artırımı kararının yarattığı belirsizliklerin ardından döviz kurunun daha da yükseleceğini öngören tüketicilerin araç talebini öne çekmesi iç pazar satışlarının yüksek seyretmesinde etkili oldu. 11 aylık dönemde her ne kadar TL, Euro karşısında %20 değer kaybetse de firmalar doğru stok stratejisi uygulayarak kurdaki yükselişin araç fiyatlarına geçişkenliğini kısmen azaltarak belirli dönemlerde sabit kur garantisi sundu. Buna karşılık, TL deki değer kayıplarını 8 ay kontrol edebilen otomotiv firmaları Eylül de araç fiyatlarına %7-8 oranında zam uyguladı ve Eylül-Ekim döneminde iç pazar satışları daraldı. Ancak bu dönemde sıfır peşinat avantajlı kredi kampanyalarıyla iç pazarın dinamik tutulması sağlanarak Kasım ayında iç pazar büyümesi tekrar artışa geçti. 1 Kasım genel seçimleriyle belirsizliğin de ortadan kalkması, Kasım ayında toplam iç pazarın %5 büyümesinde katkıda bulunurken, önceki aylardaki güçlü seyir ivme kaybetti. Türkiye toplam ihracatının %10,5 daraldığı Kasım ayında dolar bazında otomotiv ihracatı, euro/dolar paritesindeki baz etkisine rağmen, Avrupa pazarındaki canlılığın etkisiyle %6 artış kaydederek en fazla ihracat yapan sektör olmaya devam etti. Özellikle Ağustos ayından itibaren Avrupa otomotiv pazarındaki canlılığın ihracat üzerinde ivmelenme oluşturduğu izlenmişti. Nitekim, Otomotiv Sanayii Derneği nin açıkladığı veriler, Kasım ayında, adet bazında otomotiv ihracatının %16 artışla yıllık ortalama ihracat artışının üzerinde bir performans sergilediğini gösteriyor. Böylelikle, Kasım ayında adet bazında otomotiv üretimi, ihracattaki güçlü talebin devam etmesine rağmen yurt içi otomotiv satışlarındaki ivme kaybının sonucunda, bir önceki yılın aynı ayına göre, %12 artış kaydetti. Beklentiler Otomotiv üretiminin, zayıflayan iç talep ortamında, Avrupa Birliği pazarındaki canlılığın yıl sonuna kadar devam edeceği beklentisiyle %12 seviyesinde artacağını tahmin ediyorduk. Ancak Türkiye de otomotiv firmalarının iç pazarı destekleyici çeşitli kampanyalar yapması ve Avrupa pazarındaki büyümenin beklentilerin üzerinde seyretmesi nedeniyle yıl sonu üretim büyümesinin tahminimizden yukarıda, %17 seviyelerinde gerçekleşeceğini öngörüyoruz. 16

17 -1.9% -4.1% 5.4% 5.5% 3.6% 9.6% 6.1% 2.1% 1.2% 0.1% 12.8% 9.4% 8.5% 20.2% 35.9% Kimyasalların İmalatı Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Seçili Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi % 3.3% 4.6% 16.3% 13.6% 5.6% 5.9% 4.2% 2.9% 0.4% -0.4% -2.2% Ekim Ocak-Ekim İhracat: %2,5 %8,7 İthalat: %8,1 %14,6 Temel Kimyasallar Kaplayıcılar (Boya dahil) Deterjan ve Kozmetik Diğer Kimyasallar Suni/Sentetik Elyaf -6.2% -6.3% 2013/ / /2014 Ekim Üretim artışına rağmen düşük emtia fiyatları değer bazında büyümeyi frenliyor Yüksek küresel petrol stokları ve Irak ın petrol üretimini artırması enerji maliyetlerini düşürürken, Eylül ayında uzun bayram tatilinin etkisi ile düşen imalat sanayi endeksi Ekim ayında beklentilerin de üzerinde yılın en yüksek büyümesini gerçekleştirdi. Yüksek kapasite kullanım oranları ile birlikte gerçekleşen artışta, hammadde fiyatlarında dip noktalarının bulunulmasının da rol oynadığı tahmin ediliyor. Petkim in yılın ilk yarısından itibaren etilen ve PTA yatırımlarını kademeli olarak devreye almaya başlaması ile temel kimyasallar ile inşaat sektörüne yönelik üretimdeki artışın etkisi görülen (boya dahil) kaplayıcılar, Ekim ayında çift haneli üretim artışı gerçekleşen iki alt sektör olarak öne çıkıyor. Benzer şekilde bir kısım yapı malzemesinin de dahil olduğu diğer kimyasalların üretim artışı da %20 nin üzerinde. Ekim ayı ihracatında değer bazında %2,5 artış yaşanırken ihracat miktar endeksinin %12 artış göstermesi, hammadde ve ara mamul maliyetlerindeki düşüşün son mamul fiyatlarına yansımaya devam ettiğine işaret ediyor. İthalattaki miktar bazında %6 lık artışa rağmen, değer bazındaki azalma hammadde maliyetlerindeki düşüşü teyit ediyor. TİM in Kasım ayı verileri değer bazında ihracatın tekrar düşüş trendine girdiğini ve yeniden yıl boyunca oluşan yaklaşık %13 seviyesine döndüğünü gösterirken, ithalat miktar endeksindeki düşüşün hız kazanması da Kasım ayı üretiminin pozitif ancak yataya yakın seyretmesi ihtimalini güçlendiriyor. 17

18 Eczacılık Ürünleri İlaç Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 52.1% KKO Gelişimi % 14.6% 8.9% 30.8% 33.6% 32.0% 23.3% 11.4% 32.7% 26.7% 22.3% 17.9% Ekim Ocak-Ekim İhracat: %35,1 %8,4-5.0% İthalat: %20,3 %2, Üretim artışını iç tüketim sürüklüyor Eczacılık üretim endeksi Ocak ayı hariç tüm yıl yılı olduğu gibi çift haneli büyümeye devam ederken, üretilen ilaçların büyük oranda düşük birim fiyata sahip ve yerli tüketime yönelik eşdeğer ilaçlar oldukları ve üretimde kullanılan etken maddelerin büyük oranda ithalata bağımlı olduğu hatırlanmalı. Kasım ayında aylık bazda ihracatın ithalatı karşılama oranı bir önceki yılın aynı ayına göre %18 den %20 ye yükselmiş durumda. Dış ticaret miktar endekslerinin gelişimi değerlendirildiğinde yerli mamul üretimi için gereken hammadde ithalatının artışta olduğu, mamul ilaç ithalatında ise daha düşük bir artış gerçekleştiği görülüyor. Ekim ayı toplam ihracatının %30 u Güney Kore ye gerçekleştirilirken, ithalatın ise %12 si bu ülkeden yapılmış. Burada özellikle Abdi İbrahim ve İlko gibi önemli üreticilerin Güney Koreli şirketler ile üretim ve dağıtım konusundaki işbirliklerinin etkisi mevcut. Yıl genelinde sektörün genel ihracat miktar endeksinde gerçekleşen %11 lik artış ise ortalama ihracat birim fiyatlarında hafif bir düşüşe işaret ediyor. Kasım ayı kapasite kullanım oranları gerek geçtiğimiz yıl gerekse bir önceki aya göre düşüş gösterirken, fazlarla devreye giren yeni ilaç üretim kapasitesi de dikkate alındığında sanayi üretiminde yine çift haneli büyüme görülmesi muhtemel görülüyor. İhracatta ise Ekim ayındaki yüksek artışın yakalanmayacağı ve yıl boyunca görülen büyüme yönlü seyrin bir miktar düşüş gösterebileceği tahmin ediliyor. 18

19 -15.0% -16.7% -5.6% -6.7% -10.5% 5.0% 2.6% 7.0% 6.4% 3.8% 2.7% 5.8% 18.3% 14.5% 12.7% 12.7% Makine Teçhizat Makine ve Teçhizat Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 7.4% 2.7% 3.6% -0.5% 3.1% -2.3% 6.8% 4.0% -1.8% Ekim Ocak-Ekim İhracat: %1,7 %10,0-7.1% -3.5% -5.4% -15.5% Motor/Türbin Akışkan Gücü İle Tarım/Ormancılık Mak. Maden/İnşaat Mak. 2013/ / /2014 Ocak-Ekim 2015/14 Ekim İthalat: %1,8 %7,8 Ekim de üretim zayıf Ekim de makine teçhizat üretimindeki %3,9 artış, imalat sanayi ortalamasına kıyasla zayıf kaldı. Takvim etkisinden arındırılmış endekste ise %7,6 gerileme görüldü. Ekim de arındırılmamış endeksteki artışa rağmen ilk 10 ayda üretim %1,8 geriledi. Artış esas olarak belli alt sektörlerde yoğunlaşıyor ilk on ayında %3 ve üzerinde büyüme gösteren alt sektörler: soğutma ve havalandırma donanımları (%4,4); gıda, içecek ve tütün işleme makineleri (%7,0); tekstil makineleri (%5,9), kağıt makineleri (%24,8) ve plastik makineleri (%5,2). İhracatta ilk on ayda miktar endeksinin %6,6 gerilemesi dolar bazındaki daralmanın yalnızca TL nin değer kaybından kaynaklanmadığını, belli başlı pazarlardaki sorunların önem taşıdığını gösteriyor. İthalatta ise miktar endeksinin Ağustos tan itibaren gerilediği ve ilk on ayda artışın %0,9 seviyesinde olduğu görülüyor. İhracatta 2014 te gerilemeyi telafi eden ABD, İran ve İngiltere pazarlarından hiçbiri 2015 in ilk on ayında dolar bazında seviyesini koruyamadı te önemli hacimde ihracat yapılan ülkelerden yalnız Suudi Arabistan da ciddi boyutta artış görüldü. Suudi Arabistan a ihracat %30 artarak on ayda 200 milyon doları aştı. Büyüyen Mısır, Cezayir, Çin, Hindistan ve Meksika pazarlarındaki artışlar da kayıpları telafi edecek boyutta olmadı. TİM verilerine göre Kasım da toplam makine ihracatı %2,1 daraldı. Kasım da beklenti yatay seyir Kasım da makine üretiminin geçen yıla yakın seviyelerde gerçekleşeceği, Aralık ta ise kötüleşen beklentiler ve geçen yıldan gelen kuvvetli baz etkisi nedeniyle ciddi boyutta küçüleceği tahmin ediliyor. Rusya yla ilişkilerdeki olumsuzluğun sürmesi halinde 2016 beklentilerinin aşağı yönlü revizyonu gerekiyor. 19

20 Ocak 2015 Şubat 2015 Mart 2015 Nisan 2015 Mayıs 2015 Haziran 2015 Temmuz 2015 Ağustos 2015 Eylül 2015 Ekim 2015 İlk 10 Ay/2014 İlk 10 Ay -15.5% -16.4% -13.7% -2.5% 4.5% 3.1% 3.4% 3.3% 1.0% 4.9% 3.0% 5.0% 12.6% 14.0% 11.7% 9.3% 11.9% 21.3% Elektrikli Teçhizat Elektrikli Teçhizat Üretim Endeksinin Değişimi 17.8% 14.4% 10.5% Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Ekim Ocak-Ekim İhracat: %4,7 %12,8 İthalat: %5,0 %3,7 0.0% -0.2% 0.4% 1.7% 1.0% Beyaz Eşya (Adet) -6.6% -3.3% -9.4% -12.7% Elektrik Motoru, Jeneratör ve Transformatör Elekt. Dağıtım ve Kontrol Cihazları Akümülatör ve Kablolama için Pil Teller-Kablolar Elektrikli Aydınlatma Ekipm. 2014/ /14 İlk 10 Ay 2015/14 Ekim Ev Aletleri Üretim: %24,1 %8,8 İhracat: %23,6 %8,8 İthalat: %17,1 %17,5 Ekim de beyaz eşya üretiminde kuvvetli artış dikkat çekti, takvim etkisi unutulmamalı Takvim etkisinden arındırıldığında, elektrikli teçhizat üretiminin %2,8 gerilediği görülüyor. Diğer imalat sanayi sektörlerine paralel şekilde, bu ay Eylül deki etkinin tersi izleniyor. Elektrikli teçhizat üretim değerinden %45 e yakın pay alan ev aletleri üretimi, Ekim deki üretim artışına önemli miktarda katkı sağladı. Yılın onuncu ayında yurtiçi ve yurtdışı talebin üretim artışını birlikte desteklediği beyaz eşyada, nispeten kuvvetli seyreden konut satışlarının ev aletleri üretimine yansıdığı görülüyor. Diğer yandan, 2015 in ilk on ayında üretimin %75 e yakın kısmının ihraç edildiği beyaz eşyada, başlıca pazar AB ye yapılan ihracatta parite etkisinin neden olduğu kayıplar sürüyor. Ülkeler bazında elektrikli teçhizat ihracatı incelendiğinde, özellikle Rusya, Azerbaycan, Irak ve Libya gibi başlıca pazarlardaki önemli gerilemelerin aksine, Suudi Arabistan (%53) ve BAE ye (%23) yapılan satışların artış seyrinde olduğu, ancak genel görünümü pozitife çevirmede yetersiz kaldığı görülüyor. Ekim de elektrik motorları ihracatında ise Suudi Arabistan a yapılan satışlar iki kat artarken, AB, Irak ve Rusya pazarlarındaki kayıplar dikkat çekiyor. İMMİB verilerine göre Kasım da ev aletleri ihracatı nispeten yatay seyrederken, kablolarda %19, elektrik motoru, jeneratör ve transformatörlerde ise %11 gerileme görülüyor. Tüketici güveninin yılın en yüksek seviyesinde olması, ancak ihracat pazarlarında devam eden belirsizlik ve Kasım ayı ihracat verileri, üretim artışının iç talep kaynaklı olacağına ve elektrikli teçhizat üretim endeksinin yataya yakın seyredeceğine işaret ediyor. Beyaz eşyada taksit sayısının 25 Kasım itibarıyla 12 ye çıkması ise önümüzdeki dönem için iç tüketimi destekleyecek faktörlerden. 20

21 -2.8% -0.4% -0.6% -0.7% -0.4% -1.9% -1.9% 7.2% 1.3% 6.1% 2.1% 6.2% 7.4% 11.5% 16.8% 22.0% Cam-Seramik-Çimento vb. (Diğer Metalik Olmayan Mineraller) 3.4% 1.8% Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi -4.3% 5.5% 3.9% 2.0% 0.8% 11.3% -2.3% Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Ekim Ocak-Ekim İhracat: %0,7 %10,8 İthalat: %9,1 %11,5-13.7% -14.1% -4.1% -11.0% Cam Seramik Karo Seramik Sağlık Gereçleri Çimento 2013/ / /2014 Ocak-Ekim 2015/14 Ekim İlk çeyrek etkisi telafi ediliyor İnşaat faaliyetlerinde yüksek sezon ve takvim etkisinin yapı malzemeleri üretimine olumlu yansıdığı, özellikle çimento, tuğla ve benzeri yapı elemanları üretiminde artış olduğu görülüyor. Özellikle sert hava koşulları nedeniyle çok olumsuz seyreden ilk çeyreğin etkileri önemli ölçüde telafi edilmiş görünüyor. Ekim ayında takvim etkisinin ötesinde kentsel dönüşüm projelerinin yanı sıra 1 Kasım öncesi artış gösteren kamu inşaat harcamalarının inşaat malzemeleri üretimini olumlu etkilediği dikkat çekiyor. (Yılın üçüncü çeyreğinde kamu inşaat harcamaları %1,6, özel sektör inşaat harcamaları ise %1,5 artış gösterdi.) Cam, seramik, çimento dışında farklı alt sektörlere dağılmış boya, metal yapı parçaları, PVC profiller gibi malzemelerde de kuvvetli bir seyir gözleniyor. Çimentoda %20 yi geçen üretim artışı görülmesine rağmen yılın ilk aylarında %30 lara ulaşan daralmalar nedeniyle ilk 10 ayda üretim hâlâ önceki yılın %2 altında seyrediyor. Ama Kasım ve Aralık ta hava koşullarının olumlu seyri yıl sonunda 2014 seviyesinin yakalanabileceğine işaret ediyor. Seramik karo üretimindeki zayıf seyir enerji fiyatlarındaki düşüşle birlikte İtalya, İspanya gibi ülkelere karşısında rekabet gücü gerilemesi ve bölge ülkelerine yönelik ihracat düşüşüne bağlı olarak ihracatın %20 ye yakın azalmasından kaynaklanırken, iç tüketimde artış görülüyor. Seramik sağlık gereçleri ihracatında da benzer bir gerileme olmakla birlikte konut satışlarındaki olumlu seyirle birlikte artan yenileme talebine bağlı olarak üretimde kuvvetli bir artış yaşandı. Kasım: Hava koşullarına bağlı ılımlı artış 21 Kapasite kullanım oranındaki artış ve mevsim normallerinin üzerinde seyreden hava koşulları, seçim sonrası göreli ekonomik canlanmayla birlikte Kasım ayında üretim artışının sürdüğünü, %5-7,5 civarında bir yükseliş olduğunu düşündürüyor.

22 Ocak 2015 Şubat 2015 Mart 2015 Nisan 2015 Mayıs 2015 Haziran 2015 Temmuz 2015 Ağustos 2015 Eylül 2015 Ekim 2015 İlk 10 Ay/2014 İlk % 5.9% 0.2% -2.5% 0.8% 0.8% -5.8% -16.4% -33.6% 15.3% 0.4% -20.8% 20.5% -3.8% 14.2% 13.5% 4.1% 14.7% 29.7% -1.4% 3.9% 17.3% 31.4% 77.5% Fabrikasyon Metal Ürünleri Fabrikasyon Metal Ürünleri Üretim Endeksinin Değişimi Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 24.9% Ekim Ocak-Ekim 3.7% 2.7% -2.5% 0.6% 5.5% 6.2% 9.3% 1.0% İhracat: %1,1 %13,7 İthalat: %3,0 %2,3-4.2% -8.0% -10.2% -7.7% Metal Yapı Malzemeleri Metal Tank ve Rezervuarlar Buhar Jeneratörü ve Sıcak Su Kazanları Silah ve Mühimmat Metallerin Dövülmesi Preslenmesi 2013/ / /2014 Ocak-Ekim 2015/14 Ekim Mutfak Eşyaları- El Aletleri- Hırdavat 2015 te en kuvvetli üretim artışı Ekim de görüldü Takvim etkisi arındırıldığında, %11,5 olan üretim artışı yıl genelindeki en güçlü artış oldu. Alt sektörlerde endeksteki artışa en fazla katkı metal yapı malzemeleri ile otomotiv yan sanayi üretimini kapsayan ya da otomotive yönelik girdi üreten metallerin dövülmesi-preslenmesinden geldi. Üretimdeki payı sırasıyla %4 ve %9 olan silah ve mühimmat ile el aletleri-hırdavat imalatı da arttı. Fabrikasyon metal ürünleri üretiminden %1 pay alan ve genellikle sipariş üzerine üretilen buhar jeneratörleri ile sıcak su kazanlarındaki yüksek üretim artışı da dikkat çekti. Ekim ayı, metal yapı malzemeleri ihracatının Ağustos la birlikte artış (%8) gösterdiği ikinci ay oldu. Rusya ve Azerbaycan a yapılan ihracattaki kayıpların aksine Türkmenistan, Almanya ve Romanya pazarlarına yapılan satışlarda önemli artışlar izleniyor. Fabrikasyon metal ürünleri ihracatında, dolar bazındaki sınırlı iyileşmeye karşın Ekim de miktar bazında %7 artış görülüyor. Bu durum, hem imalat sanayi hem de sektör özelinde yıl genelindeki tabloyla birlikte değerlendirildiğinde, ihracatta birim fiyatın düştüğüne işaret ediyor. İnşaat ve otomotiv talebiyle Kasım da ılımlı artış sinyali İMSAD inşaat malzemeleri Ekim ayı sanayi beklenti endeksine göre, önümüzdeki üç aya ilişkin olarak ihracatta durağan seyir, üretimde ise artış bekleniyor. Seçim belirsizliğinin sona ermesi ve inşaat sektöründe beklenen canlanmaya ek olarak Kasım da otomotiv üretimindeki %12 artış fabrikasyon metal ürünleri imalatını destekleyecek gibi görünüyor. 22

23 -3.5% -0.3% -2.6% 0.6% 6.7% 1.3% 4.1% 2.3% 0.9% 1.5% 0.6% 8.7% 5.3% 1.9% 5.4% 8.7% 5.3% 9.5% 7.4% 9.1% 6.8% 15.4% 25.0% 24.8% Kauçuk ve Plastik Ürünleri Üretim Endeksinin Önceki Yıllara Göre Değişimi 18.0% Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 3.2% 3.5% 2.4% 1.3% -0.9% 7.3% -0.2% 6.7% 1.0% Ekim Ocak-Ekim İhracat: %0,4 %14,4 İthalat: %0,4 %7,2 Kauçuk Ürünler Plastik Ürünler Pl. Levha-Tüp- Profil Pl. Ambalaj Malz. Pl. İnşaat Malz. Diğer Pl. Ürünler -6.7% -3.9% -11.2% 2013/ / /2014 Ocak-Ekim 2015/14 Ekim Ertelenen üretim ve inşaat desteği yılın en yüksek artışını getirdi Kauçuk ve plastik ürünler imalatı yılın genelinde aylık bazda dalgalı bir seyir izledi. Ekim ayında geçtiğimiz yılın baz etkisinin de yardımı ile oluşan yüksek artış ile 2015 yılının ilk 10 ayında geçen yılki imalat seviyesinin 1 puan üzerine çıkılmış oldu. Yılın ilk yarısındaki gerilemede PVC kapı pencere profilleri, altyapı ve üstyapı boruları gibi ürün gruplarından oluşan plastik inşaat malzemeleri ve plastik levha, tüp, profil üretimindeki düşüş etkili olurken, Haziran ayından itibaren hava koşullarının da inşaat faaliyetlerine olumlu yansıması sonucunda plastik inşaat malzemesi üretimi artışa geçti. Başta kauçuk ve diğer plastik ürünler olmak üzere tüm alt sektörlerden Ekim ayı üretimine pozitif katkı geldi. Yıl genelinde kauçuk ve plastik ürünleri ihracatında devam eden düşüş Ağustos ve Eylül de çift haneli rakamlara ulaşsa da Ekim ayındaki yüksek üretim ile bu düşüşün geçici de olsa durduğu görülüyor. Miktar endekslerindeki değişim incelendiğinde ise ithalat ve ihracattaki artışa rağmen, petrokimyasal bazlı hammadde fiyatlarındaki düşüşün etkisi ile birim satış fiyatlarında oluşan azalma dikkat çekiyor. Kasım ayı kapasite kullanım oranının yıl ortalamasının üzerinde bir seyir göstermesi, üretim endeksindeki artışın devamı için olumlu görünse de ihracat pazarlarındaki daralmanın devam edeceği beklentisi dikkate alındığında üretimin yatay bir seyir izlenmesi muhtemel görünüyor. 23

24 Oca-13 Mar-13 May-13 Tem-13 Eyl-13 Kas-13 Oca-14 Mar-14 May-14 Tem-14 Eyl-14 Kas-14 Oca-15 Mar-15 May-15 Tem-15 Eyl-15 Kas % 11.4% 8.5% 8.3% 6.2% 6.2% 5.7% 5.5% 5.3% 4.9% 4.8% 4.5% Ek Üretim Değerinden Alınan Paylar (2013) Tüketici Güven Endeksi Euro/Dolar Seyri İmalat Sanayi KKO Gelişimi

25 Bu rapor, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. nin uzman kadrosunca güvenilir olarak kabul edilen kaynaklardan elde edilen verilerle hazırlanmıştır. Raporda yer alan görüşler ve öngörüler, rapor kapsamında belirtilen ve kullanılan yöntemler ile sektör temsilcileriyle yapılan görüşmelerle üretilen sonuçları yansıtmakta olup bu verilerin tamlığı ve doğruluğundan Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş.'nin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Raporda yer alan sonuçlar, görüşler, düşünceler ve öngörüler, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. tarafından açık ya da gizli olarak bir garanti ve beklenti oluşturmaz. Diğer bir ifadeyle; bu raporda yer alan tüm bilgi ve verileri kullanma ve uygulama sorumluluğu, doğrudan veya dolaylı olarak, bu rapora dayanarak yatırım kararı veren ya da finansman sağlayan kişilere ait olup, elde edilen sonuçtan dolayı üçüncü kişilerin doğrudan ya da dolaylı olarak uğradıkları zarardan Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. Bu doküman ileriye dönük tahminleri de kapsamaktadır. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş., bu tahminlere ulaşılamaması ya da Rapor daki bilgilerin tam ve doğru olmamasından sorumlu tutulamaz Bu raporun tüm hakları saklıdır. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. nin izni olmadan raporun içeriği herhangi bir şekilde basılamaz, çoğaltılamaz, fotokopi veya teksir edilemez, dağıtılamaz. 25