UZAKTAN ALGILAMA TEKNİĞİYLE EVAPOTRANSPİRASYONUN BELİRLENMESİ

Transkript

1 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Eylül 2006 / Fatih Üniversitesi / İstanbul-Türkiye 4 th GIS Days in Türkiye, September 13-16, 2006 / Fatih University / İstanbul-Türkiye UZAKTAN ALGILAMA TEKNİĞİYLE EVAPOTRANSPİRASYONUN BELİRLENMESİ Determination of Evapotranspiration Using Remote Sensing ÖZET Bekir S. KARATAŞ 1, Erhan AKKUZU 1, Musa AVCI 1 Sulu tarım alanlarında evapotranspirasyon (ET) su dengesinin temel bir unsurudur. Potansiyel (ET p) ve gerçek evapotranspirasyon (ET a), büyük ölçekli sulama alanlarında yönetimin etkinliğini belirlemede kullanılan önemli parametrelerdir. Doğrudan ölçme ve iklim verilerinden yararlanmak gibi geleneksel yöntemlerle ET p ve ET a nın belirlenmesi, hesaplamalar için gerekli parametrelerin alansal değişimiyle ilgili bilgilerin eksikliği nedeniyle, özellikle sistem veya havza bazında zordur. Evapotranspirasyon, karmaşık hidrolojik parametreleri ölçmeksizin uzaktan algılama (UA) kullanılarak belirlenebilmektedir. UA, arazi yüzeyinin tarımsal ve hidrolojik koşullarıyla ilgili geleneksel yöntemlere göre daha sık, objektif ve güvenilir bilgiler sağlar. Bu çalışmanın amacı, UA ile ET nin belirlenmesinde kullanılan SEBAL yöntemini bir uygulama ile tanıtmaktır. Bunun için 14 Ağustos 2004 tarihli ve Aşağı Gediz Sulama Sistemini kapsayan bir NOAA-16/AVHRR görüntüsü işlenerek, ET a ve ET p ye ilişkin sonuç haritaları elde edilmiş ve bir örnek olarak Gökkaya Sulama Birliğinde belli bir periyot için ET a nın nasıl hesaplandığı gösterilmiştir. Anahtar Kelimeler: Uzaktan Algılama, Evapotranspirasyon, Sulama, Gediz Havzası. ABSTRACT Evapotranspiration (ET) is an essential component of the water balance, especially for irrigated areas. Potential (ET p ) and actual evapotranspiration (ET a ) in large irrigated areas are basic parameters in understanding whether resources management is effective. Quantifying of ET p and ET a by using conventional methods such as direct measurement and from climatic data is very difficult especially at a system or basin level due to lack of information on spatial variation of parameters needed for estimation. Evapotranspiration can be derived by using remote sensing without the need to quantify other complex hydrological processes. Remote sensing can provide more frequent, objective and reliable information than conventional methods on agricultural and hydrological conditions of the land surface. The objective of this paper is to present SEBAL method which is used for estimation of ET by remote sensing, with an application. For this, result maps of ET a and ET p were generated for 14 August 2004 and it was indicated that as an example how ET a is estimated for a certain period in Gokkaya Water User Association, processing a NOAA-16/AVHRR image covered Lower Gediz Irrigation System. Keywords: Remote Sensing, Evapotranspiration, Irrigation, Gediz Basin. 1. GİRİŞ Bitkilerin gereksinim duydukları suyun yağışlarla karşılanamayan kısmı sulama ile toprağa verilir. Bitkilere verilmesi gereken sulama suyu miktarını belirleyebilmek için ihtiyaç duydukları ve tükettikleri su miktarının (evapotranspirasyon) bilinmesi gerekir. Bir sulama sisteminden elde edilen ürünün ve dolayısıyla gelirin artırılması, sulu tarım uygulamaları için en önemli hedeftir. Ürün verimi, evapotranspirasyon (ET) miktarı ile doğrudan ilişkilidir. Daha fazla su sağlayarak fizyolojik bir sınıra kadar daha fazla verim elde edilebilir (Bastiaanssen ve diğ., 1999a). Bu bağlamda, maksimum verimi elde etmek için bitkilerin gerek ihtiyaç duydukları su miktarı olan potansiyel ET (ET p), gerekse de bu ihtiyacın ne kadarının karşılandığının bir göstergesi olan gerçek ET (ET a) nin bilinmesi son derece önemlidir. Bitki su tüketimi uygulamada ya doğrudan ölçülmekte ya da iklim verilerinden yararlanarak tahmin edilmektedir. Doğrudan ölçme yöntemleri sağlıklı sonuç vermesine karşın hem oldukça pahalı, hem de zaman alıcıdır. Bu nedenle, bitki su tüketimi yaygın olarak iklim verilerine dayalı tahmin eşitlikleri 1 Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, İzmir. bekir.karatas@ege.edu.tr, erhan.akkuzu@ege.edu.tr; musa.avci@ege.edu.tr 1

2 kullanılarak belirlenmektedir (Güngör ve diğ., 1996). Gerek doğrudan ölçme yöntemleri ile gerekse de iklim verilerinden yararlanarak ET nin ölçümü, özellikle proje veya havza bazında zordur. Ayrıntıların eksikliği nedeniyle geleneksel yöntemlerle ET nin alansal dağılımı konusunda elde edilen bilgiler sınırlıdır. Geleneksel yaklaşımlarla; verilerin aşamalı elde edilme zorunluluğu, bireysel ve subjektif fikirlere dayalı olması nedeniyle, bir sulama sisteminin tamamının objektif analizini başarmak zordur. Oysa uzaktan algılama (UA) teknikleri, yüksek alansal çözünürlükte ve büyük alanlar için bile objektif bilgiler sağlama avantajına sahiptir (Bastiaanssen ve diğ., 1999a). Günümüzde birçok alanda kullanılan ve yeryüzü verileriyle birleştirilebilen coğrafi bilgi sistemi (CBS) ve UA teknikleri büyük ölçekli sulanan alanlarda ET p ve ET a yı değerlendirmede oldukça etkin araçlardır. Stone ve Horton (1974), yüzey sıcaklığının termal tarayıcılarla uzaktan algılanması ile yüzeyden meydana gelen buharlaşmanın tespiti için yaptıkları bir çalışmada; ET nin bitki örtüsü sıcaklığından yararlanarak belirlenme olanağını irdelemiş ve tarla düzeyinde test etmişlerdir. Bu amaçla beş ayrı yaklaşımı değerlendirmişlerdir. Bu yaklaşımlardan üçü, yaygın bir biçimde bilinen van Bavel, Penman ve enerji bütçesi-bowen oranı; diğer ikisi, ET belirlemede yüzey sıcaklığını kullanan Bartholic-Namken-Wiegang (B- N-W) ve Brown-Rosenberg (B-R) metotlarıdır. Çalışma sonuçlarına göre, ET hesaplamasında Penman ve enerji bütçesi-bowen oranına göre B-N-W metodu % 17 daha düşük ve B-R metodu % 22 daha yüksek bulunmuştur. UA ile ET nin belirlenmesi için değişik modeller kullanılmaktadır. Amprik esaslı olan bu modellerden biri, anlık yüzey sıcaklığı ile günlük ET veya hissedilebilir ısı akısı arasındaki ilişkiye dayanmaktadır. Bu model basit olmasına rağmen daha çok homojen yüzeyler için kullanılabilmektedir (Ambast ve diğ., 2002). ET nin UA tekniğiyle elde edilmesinde en yeni modellerden birisi, bitki örtüsünün heterojen olduğu alanlar için ayrıntılı meteorolojik ölçüm, bitki cinsi ile ilgili bilgi elde etme ve küçük alanlarda uygulama zorunluluğuna son vermek için geliştirilen Arazi için Yüzey Enerji Dengesi Algoritması (SEBAL, Surface Energy Balance Algorithm for Land) dır. Model çözümü için gerekli olan yüzey albedosu (ro), yüzey sıcaklığı (To) ve vejetasyon indeksi (NDVI) verileri UA tekniğiyle saptanmaktadır (Bastiaanssen ve diğ., 1998). Bu modelle ET a, 1 ha lık alan için % 10-20, 1000 ha lık bir alan için % 5 ve 1 milyon ha lık bir arazi için ise ihmal edilebilir düzeyde bir hata ile belirlenebilmektedir (Bastiaanssen ve diğ., 2000). Bu model, Çin (Wang ve diğ., 1995), Mısır (Bastiaanssen ve diğ., 1996), İspanya (Pelgrum ve Bastiaanssen, 1996), Arjantin (Roerink ve diğ., 1997), Hindistan (Bastiaanssen ve diğ. 1999b), Türkiye (Bastiaanssen, 2000; Gieske ve Meijninger, 2003), Brezilya (Bastiaanssen ve diğ., 2001) ve Sri Lanka (Bastiaanssen ve Chandrapala, 2003) da büyük sulama sistemlerinde geliştirilip test edilmiştir. Uzaktan algılamaya dayalı bu yöntem, kültür bitkileri, çayır, orman, doğal vejetasyon, toprak yüzeyi, çöl, açık su yüzeyleri ve yüzey örtüsü homojen olmayan alanlar için uygulanabilir. Ayrıca bu yöntemle topraksu-vejetasyon sistemi yüzeyinden buharlaşan su miktarı, diğer karmaşık hidrolojik işlemlere gerek duyulmaksızın doğrudan elde edilebilir (Bastiaanssen, 2000). SEBAL yönteminin diğer avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir (Bastiaanssen ve diğ., 1998): - En az düzeyde veri gereksinimi, - Değişik iklimler için uygulanabilmesi, - Arazi kullanım sınıflamasına gereksinim duymaması, - Hidroloji ve PBL (Planetary Boundary Layer) modellerinde kullanılan verilere gereksinim duymaması, - Yüksek çözünürlüklü görüntü kullanılması durumunda en önemli hidro-meteorolojik parametrelerin yarı-varyogramlarının ve olasılık yoğunluk fonksiyonlarının elde edilebilmesi, - Farklı zamansal ve alansal çözünürlüklere sahip görünür, yakın infrared ve termal infrared özellikli radyometreler için uygulanabilmesi, - Yüksek çözünürlüklü görüntülerden elde edilen sonuçların doğruluğunun arazi çalışmaları ile kanıtlanabilmesi, - Modüler (esnek ve tercihe dayalı) bir yaklaşım olması. 2

3 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Eylül 2006 / Fatih Üniversitesi / İstanbul-Türkiye 4 th GIS Days in Türkiye, September 13-16, 2006 / Fatih University / İstanbul-Türkiye Tüm bu avantajlarının yanı sıra SEBAL yönteminin dezavantajları ise şöyle sıralanabilir: - Bulutsuz koşulları gerektirmesi, - Aynı görüntüde kuru alanlara ve su yüzeylerine gereksinim duyması, - Yüzey pürüzlülüğünün iyi tanımlanamaması, - Yalnızca düz araziler için uygun olması. Bu çalışmada, UA tekniğiyle ET nin belirlenmesinde kullanılan SEBAL yöntemi tanıtılarak, örnek olmak üzere; 14 Ağustos 2004 tarihli bir NOAA-16/AVHRR görüntüsü işlenmiş ve Aşağı Gediz Sulama Sistemi için ET a ve ET p sonuç haritaları elde edilmiş ve belli bir periyot için ET a nın nasıl hesaplandığı gösterilmiştir. 2. MATERYAL VE YÖNTEM 2.1 Materyal Çalışma alanı olarak Gediz Havzası seçilmiştir ha lık bir sulama alanına sahip (DSİ, 1996) ve 38º04' 39º13' kuzey enlemleri ile 26º42' 29º45' doğu boylamları arasında yer alan Gediz Havzası, sularını Gediz Nehri ve kolları ile Ege Denizi ne boşaltır (Girgin ve diğ., 1999). Türkiye nin batısında yer alan bu havzada 13 sulama birliği vardır (Şekil 1). Kuzeyden Bakırçay, güneyden Küçük ve Büyük Menderes Havzalarınca sınırlanan Gediz vadisinin alüvyal tabanı, Emiralem boğazı ile ikiye bölünmüştür (DSİ, 1992). Havzanın başlıca su kaynağı 300 km uzunluğunda ve km 2 lik yağış havzasına sahip olan Gediz Nehri dir DSİ İstatistik Yıllığına göre havzanın yer üstü su potansiyeli 63.4 m 3 /s dir (Baran ve diğ., 1999). Gediz Nehri, doğudan batıya doğru akarak İzmir in hemen kuzeyinden Ege Denizi ne dökülür (Kite ve diğ., 1999). Çalışmanın materyali, Gediz Havzasını içeren ve bulutsuz bir gün olan 14 Ağustos 2004 tarihinde NOAA- 16/AVHRR uydusundan alınan görüntüdür. Bu görüntü adresinden elde edilmiştir. 2.2 Yöntem Şekil 1: Gediz Havzası ve İçerisinde Yer Alan Sulama Birliklerinin Hizmet Alanları Figure 1: Location of Gediz Basin and Irrigation Area of Water User Assocations Günlük ET p ve ET a haritaları, NOAA-16/AVHRR uydusundan alınan görüntünün bilgisayar ortamında işlenmesiyle elde edilmiştir. Bu görüntü, güneş ve uydunun azimut ve zenit açı haritalarının elde edildiği; ayrıca rektifikasyon, atmosferik kalibrasyon ve düzeltme işlemlerinin yapıldığı bir ön işlemden (preprocessing) geçirilmiştir. Daha sonra bu görüntü ve açı haritaları, AHAS bilgisayar yazılımı yardımıyla SEBAL algoritmasına uygun olarak ET p ve ET a ya ilişkin sonuç haritalarının elde edilmesinde kullanılmıştır. 3

4 Uzaktan algılama tekniğiyle ET a nın belirlenmesinde, temel yaklaşımı aşağıda kısaca özetlenen SEBAL yöntemi kullanılmış ve günlük gerçek ET (ET a), aşağıdaki eşitlikle hesaplanmıştır (Bastiaanssen ve diğ., 1999a): ET a=e f*rn day (mm/gün) Eşitlikte; ET a : Günlük gerçek ET (mm/gün) E f : Anlık evaporatif fraksiyon (-) Rn day: Günlük ortalama net radyasyon (mm/gün; W/m 2 den dönüştürülür) u göstermektedir. Yukarıdaki eşitlikte bulunan günlük ortalama net radyasyon (Rn day), anlık net radyasyon (R n) dan elde edilmektedir. R n ise aşağıdaki enerji dengesi eşitliğiyle hesaplanmıştır: R n = LE+G+H (W/m 2 ) Eşitlikte; R n: Anlık net radyasyon (W/m 2 ) LE: Anlık latent ısı akısı (W/m 2 ) G: Anlık toprak ısı akısı (W/m 2 ) H: Anlık hissedilir ısı akısı (W/m 2 ) nı göstermektedir. Eşitlikteki R n, G ve H, uydu görüntülerinden elde edilen yüzey albedosu, yüzey sıcaklığı ve vejetasyon indeksi değerlerinden yararlanılarak bulunmuştur. Eşitlikteki LE parametresi, anlık evaporatif fraksiyonu hesaplamada kullanılmıştır: E f=le/(r n-g)=le/(le+h) (-) E f, ET a nın atmosfer nem koşullarının toprak nem koşulları ile dengede olduğunda meydana gelen ET ye oranı olarak ifade edilebilir. Uydunun geçiş anındaki anlık ve günlük E f arasındaki fark ihmal edilebilecek düzeyde olduğundan (Shuttleworth ve diğ., 1989); E f, zamansal olarak sabit kabul edilmiştir Bir uydu görüntüsünden, bir sonraki görüntünün alınacağı tarihe kadar olan 11 günlük periyot için ET a miktarını hesaplamak amacıyla, önce günlük referans ET (ET r), Penman Monteith (Allen ve diğ., 1998) yöntemiyle hesaplanmıştır. Sonra, görüntüdeki her bir pikselin ya da belli bir alana ait piksellerin ortalama ET a değeri, ET r ye bölünmüş (R=ET a/et r) ve bu oranın görüntünün alındığı dönem için her piksel veya alanda sabit olduğu varsayılmıştır (Bastiaanssen ve diğ., 1999a). Daha sonra bu oran, 11 günlük toplam ET r ile çarpılarak, görüntünün ait olduğu dönem için toplam ET a elde edilmiştir. Uydu görüntüsü kullanılarak yapılan günlük ET p hesaplamaları için ise Priestley ve Taylor (1972) tarafından önerilen basitleştirilmiş Penman-Monteith yaklaşımı kullanılmıştır: ET p=1.26* *(Rn day-g day)/( +γ) Eşitlikte; 1.26: Priestley-Taylor katsayısı, : Buhar basınç eğrisi (kpa/ o C), Rn day: Günlük ortalama net radyasyon (W/m 2 ) G day: Günlük toplam toprak ısı akısı (W/m 2 ) γ : Psikrometrik sabit (kpa/ o C) i göstermektedir. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA (mm/gün) Bu çalışmada; NOAA-16/AVHRR uydusundan alınan bir görüntüden günlük ET p ve ET a haritalarının elde edilmesi için SEBAL algoritmasıyla 25 aşamalı bir işlem gerçekleştirilmiştir. Bu aşamalara ilişkin bazı önemli haritalardan, bir vejetasyon indeksi olan NDVI (Normalized Difference Vegetation Index) haritası Şekil 2 de, yüzey albedo (ro) haritası Şekil 3 te, yüzey sıcaklık (To) haritası Şekil 4 te, günlük ortalama net radyasyon (Rn day) haritası Şekil 5 te, toprak ısı akı (G) haritası Şekil 6 da, hissedilir ısı akı (H) haritası Şekil 7 de, latent ısı akı (LE) haritası Şekil 8 de, anlık evaporatif fraksiyon (E f) haritası Şekil 9 da, günlük toplam potansiyel ET (ET p) haritası Şekil 10 da ve günlük toplam gerçek ET (ET a) haritası Şekil 11 de gösterilmiştir. 4

5 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Eylül 2006 / Fatih Üniversitesi / İstanbul-Türkiye 4 th GIS Days in Türkiye, September 13-16, 2006 / Fatih University / İstanbul-Türkiye Şekil 2: NDVI Haritası Figure 2: NDVI Map Şekil 3: Yüzey Albedo Haritası (%) Figure 3: Surface Albedo Map (%) Şekil 4: Yüzey Sıcaklık Haritası ( o K) Figure 4:. Surface Temperature Map ( o K) Şekil 5: Günlük Ortalama Net Radyasyon Haritası (W/m 2 ) Figure 5:. Daily Average Net Radiation Map (W/m 2 ) Şekil 6: Toprak Isı Akı Haritası (W/m 2 ) Figure 6:. Soil Heat Flux Map (W/m 2 ) Şekil 7: Hissedilir Isı Akı Haritası (W/m 2 ) Figure 7: Sensible Heat Flux Map (W/m 2 ) Şekil 8: Latent Isı Akı Haritası (W/m 2 ) Figure 8: Latent Heat Flux Map (W/m 2 ) Şekil 9: Anlık Evaporatif Fraksiyon Haritası Figure 9: Instantaneous Evaporative Fraction Map Şekil 10: Günlük Toplam ET p Haritası (mm/gün) Figure 10: Daily Total ET p Map (mm/day) Şekil 11: Günlük Toplam ET a Haritası (mm/gün) Figure 11:. Daily Total ET a Map (mm/day) 5

6 14-24 Ağustos 2004 tarihleri arasındaki günlük ET r değerlerini belirlemek için Penman Monteith (Allen ve diğ., 1998) yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntem için gerekli olan günlük ortalama rüzgar hızı, güneşlenme süresi, oransal nem, minimum ve maksimum sıcaklık gibi iklim verileri, havzanın yaklaşık ortasında bulunan Salihli meteoroloji istasyonu için Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2004) nden alınmıştır. Yapılan hesaplamalarda; günlük ET r değeri 5.9 mm/gün olarak bulunmuştur. Bu değerin tüm havzayı temsil ettiği kabul edilebilir. Uydu görüntüsünü alındığı güne ait ET a ve iklim verilerinden hesaplanan ET r değerlerinden, 11 günlük periyot için ET a değerlerinin hesaplanmasına ilişkin bir örnek olarak Gökkaya Sulama Birliği seçilmiştir. Bu birlik alanı içerisindeki her bir piksele ait günlük ET a değerlerini gösteren harita Şekil 12 de verilmiştir. Şekil 12 deki kapalı poligon alanı içerisindeki ET a değerlerinin ortalaması yaklaşık 3.2 mm/gün dür. Bu değerlerden Gökkaya Sulama Birliği için R (3.2/5.9), 0.54 olarak bulunur. Bir sonraki görüntünün alınacağı 11 günlük periyot için sabit kabul edilen R, aynı periyot için hesaplanan toplam ET r değeri ile çarpılarak o döneme ilişkin toplam ET a bulunmuştur. Günlük ve bu periyot için toplam ET r ve ET a değerleri ile ilgili yapılan hesaplamaların sonucu Tablo 1 deki gibi bulunmuştur. Şekil 12: Gökkaya Sulama Birliği Sulama Alanı ET a Haritası (mm/gün) Figure 12: Daily Total ET a Map of Irrigation Area of Gökkaya Water User Assocation (mm/day) Tablo 1 incelendiğinde; çalışmada dikkate alınan görüntünün alınma tarihi olan 14 Ağustos 2004 ten bir sonraki görüntünün alınacağı 25 Ağustosa kadar olan 11 günlük periyot için toplam ET r, 60.0 mm olarak bulunmuştur. Bu değer, periyot boyunca sabit olduğu varsayılan R (0.54) değeriyle çarpılarak, iki görüntü alımı arasındaki dönem için ET a değerleri toplamı 32.4 mm olarak bulunmuştur. Tablo 1: 11 Günlük Dönem İçin Hesaplanan ET r ve ET a Değerleri Table 1: Estimated Values of ET r and ET a for Period of 11 Days Tarih 14 Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos Ağustos 2004 Toplam (mm/11 gün) ETr (mm/gün) R=ETa/ETr ETa (mm/gün)

7 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Eylül 2006 / Fatih Üniversitesi / İstanbul-Türkiye 4 th GIS Days in Türkiye, September 13-16, 2006 / Fatih University / İstanbul-Türkiye Aynı şekilde; uydu görüntülerinden yararlanarak, tüm görüntü dönemleri için (örneğin; ayda bir veya her on beş günde bir) hesaplanan ET a değerlerinin birleştirilmesiyle, mevsimlik ET a elde edilebilir. 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışmada, SEBAL yöntemine dayalı UA tekniği kullanılarak ETp ve ETa nın alansal değişimi hakkında bilgi elde etmenin mümkün olduğu gösterilmiştir. Ayrıca bu yöntem oldukça ekonomiktir. Sadece bir kez alınacak uygun yazılım ve iklim verileriyle, ücretsiz olarak elde edilebilen NOAA uydu görüntüleri kullanılarak bu yöntem uygulanabilir. Doğrudan ölçme ve iklim verilerinden yararlanmak gibi geleneksel yöntemlerle ET p ve ET a nın belirlenmesi, hesaplamalar için gerekli parametrelerin alansal değişimiyle ilgili bilgilerin eksikliği nedeniyle, özellikle sistem veya havza bazında zordur. Evapotranspirasyon, karmaşık hidrolojik parametreleri ölçmeksizin UA tekniğiyle belirlenebilmektedir. UA, arazi yüzeyinin tarımsal ve hidrolojik koşullarıyla ilgili geleneksel yöntemlere göre daha sık, objektif ve güvenilir bilgiler sağlar. UA ya dayalı ET hesaplaması ile bitki stres göstergeleri elde edilerek, sezon içinde dinamik bir planlama yapmak olasıdır. Bu yöntemle elde edilen sonuçlar, su kullanıcı sektörlerden hangisinin ne miktarda su kullandığının belirlenmesi, su dengesi, su bütçesi ve performans değerlendirmesi gibi çalışmalarda da kullanılabilir. Ayrıca su kullanımının alansal ve zamansal değişiminin izlenmesiyle, su kaynaklarının sürdürülebilirliği konusunda da kullanılabilir. Özellikle, araziye verilen su miktarı, bitki cinsi, toprak özellikleri, verim gibi bir çok faktör karşılıklı etkileri açısından CBS ortamında sorgulanarak, su dağıtımı ve sulama sistemi performansının belirlenmesi olasıdır. Böylece, daha etkin ve adil bir sulama yönetimi için sulama sisteminin zayıf ve güçlü tarafları tespit edilerek, ileriye yönelik stratejiler geliştirilebilir. İlerde yakın infrared ve termal infrared özellikli radyometrelere sahip, yüksek çözünürlüklü görüntüler sağlayan uyduların sayısının artmasına bağlı olarak; uydu geçiş sıklıklarının artması ve görüntü maliyetlerinin düşmesiyle UA tekniği, ET nin belirlenmesinde çok daha etkin olarak kullanılabilecektir. KAYNAKLAR Allen, R.G., Pereira, L.S., Raes, D. and Smith, M., Crop Evapotranspiration: Guidelines for computing crop water requirements. Irrigation and Drainage Paper 56, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, 300 p. Ambast, S.K., Keshari, A.K. and Gosain, A.K., Satellite Remote Sensing To Support Management of Irrigation Systems: Concepts And Approaches Irrig. and Drainage 51: Baran, T., Durnabaş, İ., Öziş, Ü. ve Gül, A., Ege Bölgesinin Yerüstü Su Potansiyeli, İzmir Su Kongresi Bildiriler Kitabı, 4-5 Haziran 1999, İzmir, s Bastiaanssen, W.G.M.; Van Der Wal, T. and Visser, T.N.M., Diagnosis of regional evaporation by remote sensing to support irrigation performance assessment. Irrigation and Drainage Systems, 10(1):1-23. Bastiaanssen, W.G.M., Menenti, M., Feddes, R.A. and Holtslag, A.A.M., A Remote Sensing Surface Energy Balance Algorithm for Land (SEBAL), 1. Formulation. J. of Hydrology : Bastiaanssen, W.G.M., Thiruvengadachari, S., Sakthivadivel, R. and Molden. D.J., 1999a. Satellite Remote Sensing for Estimating Productivities of Land and Water. Int. J. of Water Resource Development 15 (2): Bastiaanssen, W. G. M.; Sakthivadivel, R. and Van Dellen, A, 1999b. Spatially delineating actual and relative evapotranspiration from remote sensing to assist spatial modeling of non-point source pollutants. In Assessment of non-point source pollution in the vadose zone. USA: American Geophysical Union. pp (Geophysical monograph 108) Bastiaanssen, W.G.M., SEBAL-Based Sensible and Latent Heat Fluxes in Irrigated Gediz Basin, Turkey. J.of Hydrology 229: Bastiaanssen, W.G.M; Molden, D.J., and Makin, I.W., Remote Sensing for Irrigated Agriculture: Examples from Research and Possible Applications. Agricultural Water Management 46:

8 Bastiaanssen, W.G.M., Brito, R.A.L., Bos, M.G., Souza, R.A., Cavalcanti, E.B. and Bakker, M.M., Low Cost Satellite Data for Monthly Irrigation Performance Monitoring: Benchmarks from Nilo Coelho, Brazil. Irrig. and Drainage Systems15: Bastiaanssen, W.G.M. and Chandrapala, L., Waterbalance variability across Sri Lanka for assessing agricultural and environmental water use, Agricultural Water Management, 58: DSİ, Aşağı Gediz Projesi Kelebek (Gökkaya) Baraj Sulama Alanı Planlama Revize Arazi Sınıflandırma ve Planlama Drenaj Raporu, DSİ Genel Müdürlüğü, II. Bölge Müdürlüğü, İzmir. DSİ, Sulama Birlikleri Bülteni, DSİ Genel Müdürlüğü, II. Bölge Müdürlüğü, İzmir, 57s. Gieske, A.S.M. and Meijninger, W., High density NOAA time series of evapotranspiration ET in the Gediz basin, Turkey. In: Proceedings of the ICID workshop on remote sensing applications in irrigated agriculture, September 2003 Montpellier, France. p. 15. Girgin, A., Geçgel, G. ve Gül, S., Gediz Havzasındaki Sulamaların Su Yönetimi Açısından Başarı Durumları, İzmir Su Kongresi Bildiriler Kitabı, Güngör, Y., Erözel, A.Z. ve Yıldırım, O., Sulama. Ankara Üniv. Ziraat Fak Yayınları No: 1443, Ankara, 295s. Kite, G., Droogers, P., Çetiner, S. ve Korkmaz, H., Havza Su Kaynakları Yönetimi, İzmir Su Kong. Bildiriler Kitabı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Salihli Meteoroloji İstasyonu İklim kayıtları. Pelgrum, H. and Bastiaanssen, W.G.M., An intercomparison of techniques to determine the area-averaged latent heat flux from individual in-situ observations: A remote sensing approach using the European Field Experiment in a Desertification-Threatened Area data, Water Resources Research, vol. 32(9): Priestley, C.H.B. and Taylor, R.J., "On the assessment of surface heat flux and evaporation using large scale parameters." Mon. Wea. Rev., 100, Roerink, G. J.; Bastiaanssen, W. G. M.; Chambouleyron, J. and Menenti, M., Relating crop water consumption to irrigation water supply by remote sensing. Water Resources Management, 11(6): Shuttleworth, W.J., Gurney, R.J., Hsu, A.Y. and Ormsby, J.P., FIFE: the variation in energy partitioning at surface flux sites, remote sensing and large scale global processes. Proceedings of the Baltimore Symposium IAHS publication no. 186, IAHS Press, Oxfordshire, p Stone, L.R. and Horton, M.L., Estimating Evapotranspiration using canopy temperatures: Field evaluation, Agronomy J., 66: Wang, J., Ma, Y., Menenti, M., Bastiaanssen, W. G. M. and Mitsuta, Y., The Scaling-up of Processes in the Heterogeneous Landscape of HEIFE with the aid of Satellite remote sensing. J. Meteor. Soc. Japan, 73,