ÇOK ZAMANLI UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE CBS İLE ALİBEYKÖY BARAJI VE YAKIN ÇEVRESİNİN ARAZİ KULLANIMI ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

Transkript

1 ÇOK ZAMANLI UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE CBS İLE ALİBEYKÖY BARAJI VE YAKIN ÇEVRESİNİN ARAZİ KULLANIMI ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Yasemin Özdemir, İrfan Akar Marmara Üniversitesi Coğrafya Bölümü Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları. Ens. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi Kasım 2009, İzmir

2 Çalışmanın Amacı Çok zamanlı uydu görüntüleri kullanılarak Alibeyköy Barajı ve yakın çevresinin Arazi Kullanım Özelliklerinin ve Değişimlerinin Belirlenmesi. Alibeyköy Barajında meydana gelen kıyı çizgisi değişimleri.

3 Terkos G.

4 Çalışma Alanı

5 Baraj Havzasının Genel Özelliklerini Alibeyköy Barajı İstanbulun şehir merkezine 25 km uzaklıkta kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda bir konuma sahiptir. Havzanın toplam drenaj alanı 5 km 2 lik rezervuar alanı dahil olmak üzere 160 km 2 dir. Cebeci deresi, Boğazköy deresi, Bolluca deresi, Kocaman deresi, Çıplak deresi, Ayvalı deresi, Elmalı deresi, Gülgen deresi, Malkoç deresi, Çiftepınar deresi ve kolları Baraja su sağlayan kaynaklardır. Hakim toprak türü Kireçsiz kahverengi orman topraklarıdır. Yükselti değerleri m arasında değişmektedir. Eğim değerleri 0-83 arasında değişmektedir.

6 Veri-Yöntem-Yazılım UYDU GÖRÜNTÜLERİ LANDSAT MSS ( ), TM ( ), ETM ( ) IKONOS pan-sharpened ( ) SPOT 4 ( ) 1/5000 ölçekli ortofotolar. YAZILIMLAR ERDAS Imagine 9.1 Arcinfo 9.3, Geostatistical Analyst toolu TEXT VERİLER İklim verileri (Sıcaklık ve Yağış) Nüfus verileri

7 Kullanılan Görüntüler

8 NÜFUS ÖZELLİKLERİ Genel olarak İstanbul un nüfusu Türkiye nüfusundan iki kat daha hızlı artarken, İstanbul a su sağlayan havzaların nüfusu yılları arasında Türkiye ortalamasının 8 katı kadar bir hızla artmıştır. Bu durum Alibeyköy barajı havzası içinde geçerlidir. Nüfusun havza içerisinde sürekli bir artış sergilediği gözlemlenmiştir yılından düzenlenen Kullanım Suyu Temin Edilen ve Edilecek olan Yüzeysel Su Kaynaklarının Kirlenmeye Karşı Korunması Yönetmeliği ile havzalardaki arazi kullanım değişikliği ile nüfus kontrol altına alınmak istenmiştir. Bu yönetmelik kapsamında alınan tedbirlere rağmen havza içinde yerleşim alanlarının kapladıkları alanlar artış göstermiştir. Günümüzde, İstanbul a su sağlayan böylesine önemli bir havza olan Alibeyköy Barajı havzası, İstanbul un yoğun sanayileşme ve şehirleşme baskısı altında kalmıştır. Özellikle 2000 den sonra havza içerisindeki hızlı ve dengesiz nüfus artışının beraberinde getirdiği plansız çarpık yerleşme havzanın ekolojik özellikleri üzerinde olumsuz etkiler ortaya çıkarmıştır.

9 Alibeyköy Havzasının nüfus artış grafiği. Havza içerisindeki Mahallelerin Nüfusu (2007).

10 ARAZİ KULLANIM ÖZELLİKLERİ

11 ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİKLİKLERİNİN 3D GÖSTERİMİ

12 1975 teki arazi kullanım değerleri deki arazi kullanım değerleri deki arazi kullanım değerleri deki arazi kullanım değerleri.

13 SINIFLANDIRILMIŞ GÖRÜNTÜLERİN DOĞRULUK ANALİZLERİ LANDSAT MSS LANDSAT TM

14 LANDSAT ETM LANDSAT SPOT

15 GÖL SEVİYESİ DEĞİŞİMLERİ Alibeyköy barajın yüzey değişiminin belirlenmesi amacıyla LANDSAT MSS, TM ve ETM, IKONOS görüntüleri ve 1/5000 ortofoto kullanılmıştır. Manuel sayısallaştırma yapılarak gölün kıyı çizgisindeki değişimler belirlenmiştir. Özellikle yılları arasında göl seviyesinde bir artış olurken, 2006 dan sonra ise göl seviyesinde düşüş görülmektedir. Göl seviyesindeki bu düşüşün nedeni olarak artan nüfusun su ihtiyacının artması ve iklim elemanları olan sıcaklık ve yağış değerlerinde meydana gelen değişikliller olarak belirtmek doğru olacaktır. Bu çalışmada Marmara Bölgesinde yer alan 12 adet büyük meteoroloji istasyonuna ait yağış verileri kullanılmıştır. Çalışmada yılları arasındaki yağış verileri kullanılmıştır. Verilerin CBS ortamında analiz edilebilmesi ve değerlendirilebilmesi için Geostatistical Analyst toolu kullanılmıştır. Bu tool içerisinde Inverse Distance Weigted (IDW) yöntemi uygulanmıştır.

16 GÖL SEVİYESİ DEĞİŞİMLERİ

17 Çalışma sahasının uzun yıllar ilkbahar yağış haritası. Çalışma sahasının uzun yıllar sonbaharharitası

18 Çalışma sahasının uzun yıllar yaz yağış haritası. Çalışma sahasının uzun yıllar kış yağış haritası.

19 SONUÇLAR Gelişen uzay teknolojisinin en önemli disiplinlerinden birisi olan uzaktan algılama yöntemleri ve bu yöntemlere entegre lan CBS, sürekli dinamik değişim içinde olan sularla kaplı alanları incelemek, güncelliklerini kaybeden durumları belirlemek çok spektrumlu farklı çözünürlüğe sahip farklı tarihli uydu verileri ile olanaklıdır. Günümüzde nüfusun hızla artması, çevre sorunları ile birlikte tükenen doğal kaynakların; yeryüzünün daha geniş boyutlar içinde hızlı ve ekonomik olarak araştırılmasını, sorunları nedenleri ile ortaya koyarak önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Yapılan uygulamalar ve analizler sonucunda çalışma sahasında özellikle nüfus artışına paralel olarak önemli arazi kullanımı değişiklikleri belirlenmiştir. Bu değişimlerin Alibeyköy Barajı havzasının ve barajın doğal ortam özellikleri üzerinde olumsuz etkisi olduğu net bir şekilde ortaya konmuştur dan sonra İstanbul un bir çekim alanı haline gelmesi ile korunması gereken önemli havzalardan biri olan Alibeyköy Barajı havzasının yerleşim ve sanayi baskısı altında kaldığı dikkat çekmektedir. Özellikle baraj göletinin seviye değişimlerinin klimatik değişimler ile beraber havzada oluşan kontrolsüz ve plansız büyümeye bağlı olarak meydana geldiği söylenebilir. CBS ortamında gerçekleştirilen uygulamalar, UA verilerinin kullanılabilirliğinin bu gibi araştırmalarda son derece aktif ve uygulanabilir olduğunun bir kez daha net bir şekilde göstermiştir.

20 TEŞEKKÜRLER