GENÇ BİREYLERİN UMUTSUZLUK DÜZEYLERİNİN SOSYO-DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ İLE İLİŞKİSİ: KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ PINARHİSAR MYO ÖRNEĞİ

Transkript

1 GENÇ BİREYLERİN UMUTSUZLUK DÜZEYLERİNİN SOSYO-DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ İLE İLİŞKİSİ: KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ PINARHİSAR MYO ÖRNEĞİ İbrahim Alpay Yılmaz - Bahtiyar Dursun ÖZ Bu araştırmanın amacı, Kırklareli Üniversitesi Pınarhisar Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk düzeylerini belirlemek ve umutsuzluk düzeylerinin, öğrencilere ait sosyo-demografik özelliklere göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediklerini saptamaktır. Araştırma betimsel nitelikli tarama modelinde bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini Akademik Yılı nın Güz Yarıyılında Pınarhisar Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrenciler oluşturmuştur. Bu dönemde yüksekokulda öğrenim gören öğrenci sayısı 922 dir. Toplam 246 öğrenciden kolayda örnekleme yöntemiyle veri toplanmıştır. Veri toplama araçları olarak Beck Umutsuzluk Ölçeği ve öğrencilerin sosyo-demografik özelliklerini belirlemeye yönelik olarak Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler, parametrik olmayan istatistik tekniklerinden Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis H testleri ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, yüksekokuldaki başarı durumlarına ilişkin algıları ile almakta oldukları eğitimden memnun olup olmamalarına göre anlamlı farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri ile cinsiyetleri, anne ve babalarının ayrı olma durumları, arkadaşlarıyla ilişkilerinin düzeyi, ailelerinin sahip olduğu çocuk sayısı, ailelerinin aylık gelirleri, anne ve babalarının eğitim düzeyleri ve anne ve babalarının hayatta olup olmaması arasında anlamlı bir ilişki belirlenmemiştir. ANAHTAR KELİMELER: Beck Umutsuzluk Ölçeği, Pınarhisar Meslek Yüksekokulu, Sosyo-Demografik Özellikler, Kırklareli Üniversitesi. Öğr. Gör., Kırklareli Üniversitesi Pınarhisar Meslek Yüksekokulu Doç. Dr., Kırklareli Üniversitesi Pınarhisar Meslek Yüksekokulu GENÇLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ Yıl: 2 ǀ Cilt: 2 ǀ Sayı: 4 ǀ ISSN:

2 THE RELATIONSHIP BETWEEN THE HOPELESSNESS LEVELS OF YOUNG INDIVIDUALS AND THEIR SOCIO-DEMOGRAPHIC CHARACTERISTICS: THE SAMPLE OF KIRKLARELİ UNIVERSITY PINARHİSAR VOCATIONAL COLLEGE İbrahim Alpay Yılmaz - Bahtiyar Dursun ABSTRACT The aim of this research is to determine the hopelessness levels of the students, having education at Kırklareli University Pınarhisar Vocational College and to search whether the hopelessness levels of the students present statistically significant differences in terms of their socio-demographic characteristics. The research is a descriptive survey. The universe of the research consists of the students having education at Pınarhisar Vocational College in the Fall Semester of Academic Year. The total number of students at the college in the Fall Semester was 922. Data were collected from a number of 246 students with the use of the convenience sampling technique. Data collection tools were the Beck Hopelesness Scale and the Personal Data Form. The collected data were analysed by use of non-parametric statistical techniques of Mann-Whitney U and Kruskal Wallis H tests. As a result of the analysis, we found that the hopelessness levels of the students varied with regard to their perceptions of success at the college and their satisfaction levels of the education they received at the college. However, we have found no relationships between the hopelessness levels of the students and such socio-demographic features as gender, parents marital quality, the levels of the students relationships with their friends, the number of the children of the students families, the monthly incomes of the students families, the educational levels of the students parents and the condition of students parents being alive or not. KEYWORDS: Beck Hopelessness Scale, Pınarhisar Vocational College, Socio- Demographic Characteristics, Kırklareli University. Intructor., Kırklareli University, Pınarhisar Vocational High School Asst.Prof.Dr., Kırklareli University, Pınarhisar Vocational High School GENÇLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ Yıl: 2 ǀ Cilt: 2 ǀ Sayı: 4 ǀ ISSN:

3 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun 1. GİRİŞ 50 niversite yılları; gençlerin duygusal, davranışsal, sosyal ve fiziksel Ü birçok sorunu bir arada yaşadıkları bir döneme denk düşmektedir. Gençler üniversite eğitimleri boyunca; bir yükseköğretim kurumunda öğrenim görme imkânının yarattığı sevincin yanı sıra aileden ve alışılan ortamdan ayrı kalmanın ve yeni bir çevreye uyum sağlayıp arkadaş edinmenin getirdiği sıkıntılar ve gelecekte meşgul olacakları meslek, dâhil olacakları çalışma yaşamına yönelik kaygılar gibi çeşitli faktörlerin de etkisi altında kalmaktadırlar (Çelikel ve Erkorkmaz, 2008: 122, 123). Üniversite öğrencilerinin yaşadıkları sosyal ve ekonomik sorunların yanı sıra eğitim-öğretim sürecine ilişkin ve geleceğe yönelik iş kaygısı duyma gibi sorunlar, öğrencilerin ruh sağlıklarını olumsuz yönde etkileyebilmekte ve umutsuzluğa yol açabilmektedir. Diğer bir ifadeyle üniversite öğrenimine devam eden öğrenciler, yaşadıkları deneyimlere yanlış anlamlar yükleyebilmekte, gelecekleri konusunda kaygı yaşayabilmekte ve sorunlarına çözüm bulmada yaşadıkları sıkıntılar, onların umutsuzluğa düşmelerine neden olabilmektedir (Kodan, 2013: 176). Üniversite öğrencileri üzerinden gerçekleştirilen çeşitli araştırmalarda, umutsuzluk kavramı, çeşitli değişkenler ve psikolojik yapılarla ilişkilendirilerek ele alınmıştır. Bahsi geçen çalışmaların sonuçları, umutsuzluğun yaşam doyumu ile negatif yönlü bir ilişkiye sahip olduğunu; ekonomik sorunlar ve iş bulma ile ilgili güçlüklerin umutsuzluk düzeyini artırdığını; öğrenim görülen bölüme, başarı düzeyi algısına, arkadaşlık ilişkilerine ve öğrenim görülen bölümden memnuniyet durumuna göre umutsuzluk düzeylerinin farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Diğer yandan sosyal destek yoksunluğunun da umutsuzluğun ortaya çıkmasına neden olabilecek bir faktör olduğu bildirilmiştir (Baş ve Kabasakal, 2013: 20). Umutsuzluk düzeyindeki artış, bireyin sorunlara çözüm getirebilme, üretken olabilme, var olan bilgilerini etkili kullanabilme becerilerini ve başarı potansiyelini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu becerilerde meydana gelen olumsuz etki, aynı zamanda toplumun geleceğine de yansımaktadır. Bu nedenle toplumumuzun geleceğini oluşturan genç bireylerin geleceğe yönelik bakış açılarını, beklentilerini ve gelecekten umutlu olup olmadıklarını ortaya koymak, var olan sorunları belirleme ve bunlara çözüm getirme yolunda önlemler alma açısından önem taşı-

4 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi maktadır (Şengül ve Güner, 2012). Bu bağlamda bu çalışmanın amacı üniversite çağındaki gençlerin umutsuzluk düzeylerini ve umutsuzluk düzeyleri üzerinde etkili olabilecek sosyo-demografik değişkenlerin neler olabileceğini araştırmaktır. Bu çalışmaya dayanarak elde edilecek sonuçların, öğrencilerin olası umutsuzluk düzeylerini olumluya çevirecek ve öğrencilere umut aşılayacak önlemlerin hayata geçirilmesinin bir ön adımını oluşturabileceği ifade edilebilir. 2. LİTERATÜR TARAMASI Genç birey, içinde bulunduğu sosyal ortamda, geleceği hakkında kaygı duyar. Gençlik dönemine özgü olarak; bir yandan kim olduğu sorusuna yanıt arar; diğer yandan da kendi kendine yeterli hale gelmeye ve başkalarına (aile gibi) bağımlılıktan bağımsızlık evresine geçmeye çabalar. Kendisi gibi duygusal dayanak arayan ve benlik algısını oturtmaya çalışan yaşıtlarının, beklentilerine yanıt verememesi durumunda, çatışma ve sosyal yalnızlık yaşar. Ancak bir yandan da tüm bu karmaşık süreç içinde, kendi benlik algısını oturtmaya çalışır. Bu bağlamda benlik; sosyalleşme ve olgunlaşma yolu ile kazanılan, sembolik iletişim kurma ve benlik farkındalığında bulunma gibi nitelikleri olan sosyal bir kavram olarak tanımlanabilir. Kişi, gerçek ve ideal benlikleri arasında bir farklılık oluştuğunda ise hayal kırıklığı, engellenme ve depresyon gibi olumsuz duygular yaşar. Kişi, bu olumsuz duyguları ne kadar fazla benliğine atfederse, yaşanan olumsuz duygular da o oranda artar. Umutsuzluğun nedenlerinden biri de gencin duygusal, ekonomik, sağlığa ilişkin, bilişsel ve sosyal destek alabileceği birimleri tanımaması, bilmemesi ya da bulamamasıdır (Tekin ve Filiz, 2008: 28). Umutsuzluğun ortaya çıkış nedeni, aslında umudun yokluğudur. Şu halde umutsuzluk konusuna değinmeden önce, umut kavramını tanımlamak gerekir. Umut, kısaca kişiye iyi olma duygusu veren ve onu harekete geçmek için güdüleyen bir özellik olarak tanımlanabilir. Diğer bir tanıma göre ise umut; ummaktan doğan güven duygusudur ve geleceğe yönelik olarak olumlu beklentilere sahip olma durumunu ifade etmektedir. Bu bağlamda umut, kişiye gelecekte karşılaşabileceği olumsuz yaşantıların üstesinden gelebileceği duygusunu verir ve kişinin ruh sağlığını olumlu yönde etkiler (Üngüren ve Ehtiyar, 2009: 2097). 51

5 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun 52 Umutsuzluk, umut kavramının aksine, kişinin içinde bulunduğu duruma ve gelecekte tecrübe edeceği birçok yaşantıya olumsuz bir bakış içinde olmasıdır. Fromm a (1995) göre umut, edilgen bir bekleyiş olmadığı gibi gerçekleşmesi olanaksız koşulların gerçekçi olmayan bir biçimde zorlanması da değildir. Umutsuzluk ise geçmiş yaşantı sonucunda ortaya çıkan bir boşluk ve içinde bulunulan an ile gelecek arasındaki köprünün yıkılması halidir. Umutsuzluk, kişinin bilişsel yapısı ile de yakından ilintili bir kavramdır. Bilişsel yaklaşıma göre kişinin; kaygı, kızgınlık ya da umutsuzluk gibi duyguları yaşamasının temelinde, olayların kendisi değil, kişinin bu olaylar hakkındaki beklenti ve yorumları bulunmaktadır. Bu olumsuz duyguların geri planında, Beck tarafından bilişsel üçlü olarak tanımlanan; kişinin kendisine, çevresine ve geleceğe olumsuz bakması yer almaktadır (Kodan, 2013: 176). Gerek umut, gerekse umutsuzluk kavramı, kişinin gelecekteki gerçek amaçlarına ulaşma olanaklarının olası yansımalarıdır. Umut ve umutsuzluk birbirine karşıt beklentileri simgelemektedir. Umutta amaca ulaşmak için hayata geçirilen planların başarıyla gerçekleştirileceği inanışı varken; umutsuzlukta başarısız olunacağı önyargısı vardır (Yerlikaya, 2014: 36). Bireylerin anlamlı işler ortaya koyma ve çevrelerine katkıda bulunma potansiyelleri; geleceğe ilişkin düşüncelerinin olumluluk düzeyine paralel olarak artarken; umutsuzluk düzeyine paralel olarak azalmaktadır. Umutsuzluk düzeyindeki artış, kişinin sorun çözme becerilerini, üretkenliğini ve başarısını olumsuz yönde etkilemektedir. Yapılan çalışmalar, umutsuzluk ya da umudun olmayışı durumunun, kişinin sağlığı ve iyi oluş hali üzerinde olumsuz anlamda ciddi ve bazen de zarar verici etkilerinin olabileceğini ortaya koymaktadır. Gerçekte, umutsuzluk düzeyinin yüksekliği, sağlığın tüm bileşenlerini olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Yapılan araştırmaların en dikkat çekici sonuçlarından biri, üniversite eğitimi alan gençleri tehdit eden en önemli ruhsal bozukluğun depresyon olduğu şeklindedir. Umutsuzluk olgusu, intihar ve depresyon başta olmak üzere sosyal kabul görürlük, sorun çözme becerileri, özsaygı, fiziksel sağlık ve kendine güven gibi birçok sorun alanıyla ilişkilendirilmektedir. Umutsuzluk yaşayan ve umutsuzluğa bağlı olarak depresyon geliştiren kişiler, isteksizlik, güçsüzlük, motivasyon eksikliği, karamsarlık, dikkat yoksunluğu ve yaşamlarında düzensizlik gibi bir takım belirtiler sergileyebilirler (Doğan, 2012: 117). Beck (1963), intihar

6 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi girişiminde bulunmuş ve psikoterapi gören 80 depresif hasta ile yaptığı çalışmalar sonucunda, bu hastaların sorunlarının çözümü olmadığına ve hiçbir zaman çözüm bulamayacaklarına olan inanışları ile intihar girişimleri arasında bir bağ olduğunu bildirmiştir. Beck e göre hasta nesnel ve gerçekçi bir nedeni olmamasına rağmen, deneyimlerine yanlış anlamlar yüklemekte ve amacına ulaşmak için çaba göstermediği halde bunlardan olumsuz sonuçlar beklemektedir. Beck, hastaların içinde bulundukları bu durumu umutsuzluk olarak adlandırmıştır. Bu anlamda umutsuzluk, gelecek hakkında olumsuz beklentilerden oluşan bir küme olarak tanımlanmaktadır (Durak ve Palabıyıkoğlu, 1994: 311, 312). Umutsuzluk, literatürde genellikle öğrenilmiş çaresizlik kavramı ile birlikte ele alınan bir kavramdır. Öğrenilmiş çaresizliğe maruz kalan kişi, tepki ve davranışlarının sonuca ulaşmada boşuna olduğu algısına sahiptir; isteklerini hayata geçirebilme çabalarının sonuç vermeyişinden ötürü kaygılanır, korku yaşar ve bu faktörler nedeniyle sonucu kontrol etmeye yönelik motivasyonunda düşüş görülür (Üngüren ve Ehtiyar, 2009: 2100). Umutsuzluk kavramı üzerine gerçekleştirilen birçok çalışmada; umutsuzluğun depresyon, intihar girişimi, sonuçlanmış intihar gibi birçok ruhsal rahatsızlığın nedeniyle ilişkili olduğu bildirilmektedir. Bu bağlamda umutsuzluk, intihar ve depresyon başta gelmek üzere, sosyal kabul görürlük, problem çözme becerileri, ölüm korkusu, özsaygı, kontrol odağı, psikolojik iyi olma hali, fiziksel sağlık ve kendine güven gibi pek çok değişkenle yakından ilişkilendirilmektedir (Kırımoğlu, 2010: 39). Üngüren ve Ehtiyar (2009) yaptıkları çalışmada Türkiye ve Almanya da turizm alanında eğitim görmekte olan üniversite öğrencilerinin umutsuzluk düzeylerini karşılaştırmışlar ve öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, çeşitli değişkenler açısından farklılık gösterip göstermediğini incelemişlerdir. Araştırmaya Türkiye den 166, Almanya dan 115 olmak üzere toplam 281 öğrenci katılmıştır. Veri toplama aracı olarak Beck Umutsuzluk Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde kümeleme analizi, t-testi, varyans analizi ve çoklu regresyon analizi uygulanmıştır. Baş ve Kabasakal (2013) Beck Umutsuzluk Ölçeği ve Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ni kullanarak üniversite öğrencilerinin umutsuzluk ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkileri incelemişler; algılanan ekonomik gelir düzeyi, alınan eğitimden duyulan memnuniyet ve iş bulma beklentileri gibi değişkenlerin, öğrencilerin 53

7 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun 54 umutsuzluk düzeyleri üzerindeki etkilerini belirlemişler ve umutsuzluk düzeyinin yordayıcılarını araştırmışlardır. Araştırmanın çalışma grubunu, farklı üniversitelerin eğitim fakültelerinde öğrenim gören 259 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Özmen, Erbay-Dündar, Çetinkaya, Taşkın ve Özmen (2008), çalışmalarında ergenlerin umutsuzluk düzeylerini belirlemeyi ve umutsuzluk düzeylerinin sosyo-demografik özellikler, depresyon ve benlik saygısı ile ilişkisini araştırmayı amaçlamışlardır. Çalışmaya yaşları 14 ile 19 arasında değişen 1185 lise 1. sınıf öğrencisi katılmış ve umutsuzluk düzeyi Beck Umutsuzluk Ölçeği ile, benlik saygısı Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği ile, depresyon düzeyi ise çocuklar için depresyon ölçeği ile ölçülmüştür. Kodan (2013) çalışmasında üniversite öğrencilerinin umutsuzluk düzeylerini ve akılcı olmayan inançlarını çeşitli açılardan incelemiştir. Araştırmanın örneklemini Bayburt Üniversitesi nde Fen Bilgisi ve Sınıf Öğretmenliği anabilim dallarında öğrenim gören 202 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Örneklemi oluşturan üniversite öğrencilerine Kişisel Bilgi Formu, Beck Umutsuzluk Ölçeği ve Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği uygulanmıştır. Verilerin analizinde Pearson korelasyon tekniği, t-testi, Kruskal Wallis H testi ve Dunnett s T3 testi kullanılmıştır. Kırımoğlu (2010) çalışmasında Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu son sınıf öğrencilerinin istihdam sorunu açısından umutsuzluk düzeylerini incelemiştir. Çalışmada veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu ve Beck Umutsuzluk Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma grubunu üniversitelerin Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu bölümlerinin son sınıf öğrencisi olan 638 öğrenci oluşturmuştur. Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri; cinsiyetleri, bölümleri, öğrenim türleri, ekonomik düzeyleri ve mezuniyet sonrası iş bulabilme düşünceleri bakımından karşılaştırılmıştır. Şahin (2009) yaptığı çalışmada, eğitim fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk düzeylerini belirlemiş ve öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin demografik özelliklerine göre değişip değişmediğini incelemiştir. Araştırmaya Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Fen Bilgisi Öğretmenliği ve Türkçe Öğretmenliği anabilim dallarında öğrenime devam eden birinci ve dördüncü sınıf öğrencilerinden 397 öğrenci dâhil edilmiştir. Araştırmada öğrencilerin umutsuzluk düzeylerini belirlemek amacıyla Beck Umutsuzluk Ölçeği, öğrenci ve aile hakkındaki bilgileri elde edebilmek amacı ile Genel Bilgi Formu kullanılmıştır. Elde edilen

8 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi veriler t-testi ve varyans analizi ile değerlendirilmiştir. Çoban ve Karaman (2013) üniversite öğrencilerinin ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ile kaygı ve umutsuzluk düzeylerini belirlemeye; yaş ve cinsiyet değişkenlerine göre ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar, kaygı ve umutsuzluk düzeylerinde fark olup olmadığını tespit etmeye çalışmışlardır. Bu çalışmaya 365 üniversite öğrencisi katılmıştır. Çalışmada İlişkilerle ilgili Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği, Beck Anksiyete Envanteri ve Beck Umutsuzluk Ölçeği kullanılarak veriler toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistik analizleri (ortalama, standart sapma) ve tek yönlü varyans analiz (ANOVA) gerçekleştirilmiştir. Çakar (2014) çalışmasında, üniversite öğrencilerinin otomatik düşünceleri ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkide benlik saygısının aracılık rolüne ilişkin geliştirilen teorik modeli test etmiştir. Çalışma Celal Bayar Üniversitesi nde farklı bölümlerde okuyan 338 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri Otomatik Düşünceler Ölçeği, Beck Umutsuzluk Ölçeği, Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu ile elde edilmiştir. Araştırmada üniversite öğrencilerinin benlik saygısı ve otomatik düşünceleri ile umutsuzluk düzeyleri arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişki Yapısal Eşitlik Modeli ile test edilmiştir. Doğan (2012) çalışmasında resim öğretmeni adaylarının umutsuzluk düzeyini belirlemiş ve cinsiyet değişkeni ve sınıf düzeyi açısından adayların umutsuzluk düzeylerinde anlamlı bir farklılık olup olmadığını araştırmıştır. Araştırma devlet üniversitelerinin Resim-İş Öğretmenliği anabilim dalında öğrenim gören toplam 198 öğrenci ile yürütülmüştür. Resim öğretmeni adaylarının umutsuzluk düzeylerine yönelik verilerin toplanmasında Beck Umutsuzluk Ölçeği kullanmıştır. Elde edilen verilerin analizi bağımsız grup t testi ve tek yönlü varyans Analizi ile yapılmıştır. Tümkaya, Çelik ve Aybek (2011) lise öğrencilerinde boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler, umutsuzluk ve yaşam doyumunu incelemişlerdir. Araştırmanın çalışma grubunu Adana ili merkez ilçelerindeki farklı tür liselere devam toplam 274 gönüllü ergen oluşturmuştur. Veriler Kişisel Bilgi Formu, Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği, Otomatik Düşünceler Ölçeği, Beck Umutsuzluk Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde bağımsız gruplar t testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson momentler çarpımı korelasyonundan yararlanılmıştır. Araştırma bulguları, boyun eğici davranışlar, otomatik düşünceler ve umutsuzluk arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Oğuztürk, 55

9 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun 56 Akça ve Şahin (2011) üniversite öğrencilerinin öğrenim gördükleri bölüm, sınıf düzeyi ve cinsiyet değişkenleri açısından problem çözme becerileri ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışma Kırıkkale Üniversitesi'nde öğrenim gören tesadüfi küme örnekleme yoluyla seçilmiş, 1. ve 4. sınıf öğrencilerinden oluşan toplam 207 öğrenci ile yürütülmüştür. Araştırmada veri toplama amacıyla demografik bilgi formu dışında Problem Çözme Envanteri ve Beck Umutsuzluk Ölçeği kullanılmıştır. Aras (2011) Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuarı Müzik bölümü lisans öğrencilerinin umutsuzluk düzeylerini incelemiştir. Çalışmanın evreni Türkiye deki mevcut konservatuarlar, örneklemi ise Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet konservatuarıdır. Müzik Bölümü lisans öğrencilerinden rastgele seçilmiş 71 öğrencinin umutsuzluk düzeylerini belirlemek amacıyla öğrencilere Beck Umutsuzluk Ölçeği uygulanmıştır. Umutsuzluğun gelecekle ilgili duygular ve beklentiler, motivasyon kaybı ve umut alt boyutlarına göre yapılan istatistiklerde öğrencilerin en yüksek düzeyde umut alt boyutunda, en düşük düzeyde de gelecek ile ilgili duygular ve beklentiler alt boyutunda dağılım gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak Özçelik, Aktaş ve Ocakçı (2014) meslek seçiminin üniversite birinci sınıf öğrencilerinin umutsuzluk düzeyine etkisini araştırmışlardır. Araştırma üniversite birinci sınıf öğrencilerinin umutsuzluk düzeylerinin ve umutsuzluk düzeylerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla planlanmıştır. Örneklemi toplam 271 öğrenci oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından literatüre dayanarak geliştirilen Katılımcı Tanıtıcı Bilgi Formu ile Beck Umutsuzluk Ölçeği kullanılmıştır. 3. ARAŞTIRMANIN AMACI VE HİPOTEZLERİ Bu araştırmanın amacı Pınarhisar Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk düzeylerini belirlemek ve umutsuzluk düzeylerinin öğrencilerin çeşitli demografik özellikleri açısından istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediklerini tespit etmektir. Araştırma betimsel nitelikli tarama modelinde bir araştırmadır. Araştırmanın amacı doğrultusunda test edilmek istenilen hipotezler şu şekilde ifade edilmektedir:

10 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi H1 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H1 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H2 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, okuldaki başarı durumu algılarına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H2 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, okuldaki başarı durumu algılarına göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H3 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, anne babalarının ayrı olma durumlarına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H3 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, anne babalarının ayrı olma durumlarına göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H4 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, arkadaşlarıyla ilişkilerinin düzeyine yönelik algılarına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H4 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, arkadaşlarıyla ilişkilerinin düzeyine yönelik algılarına göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H5 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, ailelerinin sahip olduğu çocuk sayısına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H5 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, ailelerinin sahip olduğu çocuk sayısına göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H6 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, ailelerinin aylık gelirine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H6 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, ailelerinin aylık gelirine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H7 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, annelerinin eğitim durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H7 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, annelerinin eğitim durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H8 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, babalarının eğitim durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H8 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, babalarının eğitim durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H9 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, annelerinin hayatta olup olmamasına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H9 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, annelerinin hayatta olup olmamasına göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. 57

11 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun H10 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, babalarının hayatta olup olmamasına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H10 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, babalarının hayatta olup olmamasına göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. H11 0: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, yüksekokulda almakta oldukları eğitimden memnun olup olmama durumlarına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. H11 A: Öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, yüksekokulda almakta oldukları eğitimden memnun olup olmama durumlarına anlamlı bir farklılık göstermektedir. 4. YÖNTEM 58 Araştırmanın evrenini Kırklareli Üniversitesi Pınarhisar Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın gerçekleştirildiği Akademik Öğrenim Yılı nın Güz Yarıyılı nda Pınarhisar Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrenci sayısı 922 dir. Araştırma kapsamında kolayda örnekleme yöntemiyle 246 öğrenciden veri toplanmış ve örneklemin evreni temsil etme gücü % 26,6 olmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket yönteminden yararlanılmıştır. Bu araştırmada kullanılan Beck Umutsuzluk Ölçeği, daha önce Üngüren (2007) tarafından hazırlanan Yüksek Lisans Tezi nde kullanılmıştır. Ölçek Beck, Lester ve Trexler tarafından 1974 yılında geliştirilmiştir ve 1991 yılında Seber tarafından Türkçe ye çevrilerek ülkemizde söz konusu ölçekten yararlanılarak ilk çalışma gerçekleştirilmiştir. Beck Umutsuzluk Ölçeği ergen ve yetişkinlerde uygulanabilen bir ölçektir ve bireyin geleceğe yönelik olumsuz beklentilerini değerlendirmektedir. Ölçek 11 i doğru, 9 u yanlış toplam 20 önermeden oluşan ve kendi kendine yanıtlanan (self-report) bir ölçektir. Ölçekteki ifadelere anahtara uyumlu her yanıt için 1 puan, uyumsuz her yanıt içinse 0 puanı verilmektedir. Elde edilen aritmetik toplam Umutsuzluk puanı olarak kabul edilmektedir. Puanların olası değişkenliği 0 ile 20 arasındadır. Alınan puanlar yüksek olduğunda, bireydeki umutsuzluğun da yüksek olduğu kabul edilir (Üngüren, 2007: 83, 84). Araştırmada Kolmogorov-Smirnov Testi yapılarak umutsuzluk puanlarının normal dağılım gösterip göstermediği incelenmiştir. Kolmogorov-

12 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi Smirnov testi puanların normale uygunluğunu incelemede kullanılan bir testtir. Analizde istatistiksel (null) hipotez puanların dağılımı normal dağılımdan anlamlı farklılık göstermez şeklinde kurulduğu için hesaplanan p değerinin 0,05 den büyük çıkması, bu anlamlılık düzeyinde puanların normal dağılımdan anlamlı bir sapma göstermediği, uygun olduğu şeklinde yorumlanır. Puanların dağılımının normalden aşırı sapma göstermesi durumunda, normallik varsayımını gerektiren istatistik tekniklerinin kullanılmaması gerekir (Büyüköztürk, 2006: 42). Parametrik testler için ön koşullardan biri puanların normal dağılım göstermeleri iken; bu ön koşulun sağlanamaması durumunda parametrik olmayan testler kullanılmaktadır (İslamoğlu ve Alnıaçık, 2013: ). Bu araştırmada yapılan Kolmogorov-Smirnov testi sonucunda p değeri 0,05 ten düşük çıkmıştır. Buna göre puanlar normal dağılım göstermemektedir ve parametrik olmayan testlerin uygulanması gereği ortaya çıkmış bulunmaktadır. Dolayısıyla umutsuzluk değişkeninin, öğrencilerin sosyo-demografik özellikleri ile ilişkilerini belirlemeye yönelik olarak parametrik olmayan testlerden Mann Whitney U testi ile Kruskal Wallis H testi gerçekleştirilmiştir. 5. ARAŞTIRMA BULGULARI VE DEĞERLENDİRME 59 Araştırmada elde edilen verilerin analiz edilmesi kapsamında sırasıyla araştırmaya katılan öğrencilere ait demografik özelliklerin frekans analizleri, Beck Umutsuzluk Ölçeği ndeki ifadelere ilişkin betimsel istatistik analizler ve ölçeğin güvenilirlik analizi; umutsuzluk puanının normal dağılım gösterip göstermediğini tespit etmeye yönelik Kolmogorov- Smirnov testi ve umutsuzluk puanının öğrencilerin demografik özelliklerine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla Mann Whitney U Testi ile Kruskal Wallis H Testi gerçekleştirilmiştir Örneklemin Demografik Özellikleri Araştırmaya katılan öğrencilere ait demografik özelliklerin frekans analizine ilişkin bulgular Tablo 1 de gösterilmektedir.

13 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun 60 Tablo 1. Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı Demografik Özellik Kategori Sayı (n) Cinsiyet Erkek 148 Kız 98 Başarı Durumu Anne-Baba Ayrı mı? Arkadaşlarıyla İlişkileri Ailesinin Çocuk Sayısı Ailenin Aylık Geliri Annenin Eğitim Durumu Babanın Eğitim Durumu Anne Hayatta mı? Baba Hayatta mı? Aldığı Eğitimden Memnun Olma Durumu Çok İyi İyi Orta Düşük Evet Hayır Cevaplamayan Çok İyi İyi Yetersiz Bir 2-4 Arası 4 ten fazla Cevaplamayan TL TL TL 3001 TL ve üstü Cevaplamayan Okuryazar Değil Okuryazar İlkokul Mezunu Ortaokul Mezunu Lise Mezunu Üniversite Mezunu Cevaplamayan Okuryazar Değil Okuryazar İlkokul Mezunu Ortaokul Mezunu Lise Mezunu Üniversite Mezunu Evet Hayır Cevaplamayan Evet Hayır Cevaplamayan Evet Hayır Kararsız Cevaplamayan Yüzde (%) 60,02 39,8 8,1 40,2 45,1 6,5 7,7 88,2 4,1 36,6 58,1 5,3 8,9 79,7 11,0 0,4 33,7 39,0 17,1 8,5 1,6 7,7 6,1 49,2 22,0 13,8 0,8 0,4 2,4 2,8 44,7 23,2 22,4 4,5 98,8 0,8 0,4 93,9 5,7 0,4 41,5 22,4 34,6 1,6

14 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi 5.2. Beck Umutsuzluk Ölçeği ndeki İfadelerin Betimsel İstatistik Analizleri Aşağıdaki tabloda araştırmaya katılan öğrencilerin Beck Umutsuzluk Ölçeği ndeki ifadelere verdikleri yanıtların frekansları verilmektedir. Tablo 2. Beck Umutsuzluk Ölçeği ndeki İfadelere Yönelik Betimsel İstatistik Analizi Sonuçları Beck Umutsuzluk Ölçeği ndeki İfadeler Geleceğe umut ve coşku ile bakıyorum. Frekans / % Frekans Evet Hayır Cevapsız Frekans % 82,1 15,9 2,0 Kendim ile ilgili şeyleri düzeltmediğime göre çabalamayı Frekans bıraksam iyi olur. % 13,8 85,0 1,2 İşler kötüye giderken bile her şeyin hep böyle kalmayacağını Frekans bilmek beni rahatlatıyor. % 81,3 18,3 0,4 Gelecek on yıl içinde hayatımın nasıl olacağını hayal bile Frekans edemiyorum. % 48,0 50,8 1,2 Yapmayı en çok istediğim şeyleri gerçekleştirmek için Frekans yeterli zamanın var. % 64,6 35,0 0,4 Benim için çok önemli konularda ileride başarılı olacağımı Frekans umuyorum. % 85,4 14,2 0,4 Geleceğimi karanlık görüyorum. Frekans % 11,4 87,0 1,6 Dünya nimetlerinden sıradan bir insandan daha çok Frekans yararlanacağımı umuyorum. % 54,9 43,9 1,2 İyi fırsatlar yakalayamıyorum. Gelecekte yakalayacağıma Frekans inanmam için de hiçbir neden yok. % 25,6 74,01 0,4 Geçmiş deneyimlerim beni geleceğe iyi hazırladı. Frekans % 80,5 19,5 0 Gelecek benim için hoş şeylerden çok tatsızlıklarla dolu. Frekans % 15,9 83,7 0,4 Gerçekten özlediğim şeylere kavuşabileceğimi umuyorum. Frekans % 87,0 12,6 0,4 Geleceğe baktığımda şimdikine oranla daha mutlu olacağımı Frekans umuyorum. % 85,8 13,4 0,8 İşler bir türlü benim istediğim gibi gitmiyor. Frekans % 49,2 50,8 0 Geleceğe büyük inancım var. Frekans % 75,6 21,5 2,8 Arzu ettiğim şeyleri elde edemediğime göre bir şeyler Frekans istemek aptallık olur. % 19,5 79,3 1,2 Gelecekte gerçek doyuma ulaşmam olanaksız gibi. Frekans

15 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun Gelecek bana bulanık ve belirsiz görünüyor. Kötü günlerden çok, iyi günler bekliyorum. İstediğim her şeyi elde etmek için çaba göstermenin gerçekten yararı yok, nasıl olsa onu elde edemeyeceğim. % 22,8 76,4 0,8 Frekans % 28,0 71,1 0,8 Frekans % 87,0 12,6 0,4 Frekans % 13,4 86, Tablo 2 ye bakıldığında öğrencilerin büyük bir bölümünün geleceğe umut ve coşku ile baktığı anlaşılmaktadır. Öğrencilerin önemli bir bölümü kendileri için önemli konularda gelecekte başarılı olacakları umuduna sahiptirler. Geleceğini karanlık gören öğrencilerin oranı düşüktür. Öğrencilerin büyük bir kısmı gerçekten özledikleri şeylere kavuşabileceklerini umut etmektedirler. Öğrencilerin yine önemli bir bölümü geleceğe inancı olduğunu ifade etmektedir ve kötü günlerden çok iyi günler beklemektedir. Ancak diğer yandan öğrenciler bazı ifadelere umutsuzluk yaşadıklarını akla getiren yanıtlar vermişlerdir. Öğrencilerin % 35 lik bir bölümü yapmayı en çok istedikleri şeyleri gerçekleştirmek için yeterli zamanları olmadığını düşünmektedir. Yine öğrencilerin % 44 gibi önemli bir bölümü dünya nimetlerinden sıradan bir insandan daha çok yararlanacağını umut etmemektedir. İşlerin bir türlü istedikleri gibi gitmediğini düşünen öğrencilerin oranı, işlerin istedikleri gibi gittiğini düşünen öğrencilerden daha yüksektir. Bu ifadeler toplu olarak değerlendirildiğinde, öğrencilerin genel olarak geleceğe iyimser bir bakış açısına sahip olmakla birlikte, bazı yönlerden karamsarlık içeren bir bakış açısına sahip oldukları da anlaşılmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin umutsuzluk puanlarının ortalamasını belirlemeye yönelik olarak yapılan betimleyici istatistik analiz sonucu Tablo 3 te verilmektedir. Tablo 3. Öğrencilere Ait Umutsuzluk Puanının Betimleyici İstatistiği Değişken Ortalama Standart Sapma Minimum Maksimum Umutsuzluk 4,24 3, Tablo 3 den de görülebileceği gibi örneklemin umutsuzluk puan ortalaması 4,24±3,83 tür (Minimum=0, Maksimum=19). Literatürde araştırmacılar tarafından Beck Umutsuzluk Ölçeği nden elde edilen puanların yorumlanmasında kullanılabilecek puan aralıkları önerilmektedir. Buna göre, 0-3

16 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi puan aralığı normal aralık (normal range); 4-8 puan aralığı hafif umutsuzluk (mild hopelessnes); 9-14 puan aralığı orta düzey umutsuzluk (moderate hopelessness) ve puan aralığı yoğun umutsuzluk (severe hopelessness) olarak yorumlanmaktadır (Ceyhan, 2004: 94). Bu puan aralıkları dikkate alındığında bu araştırmaya katılan öğrencilerin hafif umutsuzluk düzeyine sahip oldukları görülmektedir Beck Umutsuzluk Ölçeği nin Güvenilirlik Analizi Araştırmada kullanılan Beck Umutsuzluk Ölçeği nin güvenilirliğini belirlemeye yönelik analiz sonucunda Cronbach ın Alpha Katsayısı 0,832 olarak belirlenmiştir. Analiz sonucu Tablo 4 te gösterilmektedir. Bu değer ölçeğin katılımcılar tarafından anlaşılır olduğunu ortaya koymaktadır. Beck Umutsuzluk Ölçeği ilk defa Beck ve arkadaşları (1974) tarafından uygulanmıştır ve Beck ve arkadaşlarının çalışmalarındaki güvenilirlik analizinde Cronbach ın Alpha katsayısı 0,93 olarak bulunmuştur (Üngüren ve Ehtiyar, 2009: 2014). Ülkemizde gerçekleştirilen bir başka çalışmada Beck Umutsuzluk Ölçeği ne ilişkin Cronbach ın Alpha katsayısı 0,86 olarak bulunmuştur (Seber, Dilbaz, Kaptanoğlu ve Tekin, 1993). Yine ülkemizde üniversite öğrencilerinin umutsuzluk düzeyleri üzerine gerçekleştirilen bir çalışmada Alpha katsayısı 0,80 olarak bulunmuştur (Oğuztürk, Akça ve Şahin, 2011). Macaristan da intihar girişiminde bulunan ve bulunmayan depresif hastalar ile bu hastalarla karşılaştırmalı olarak bir kontrol grubu üzerinde yürütülen çalışmada, Cronbach ın Alpha katsayısı 0,91 olarak bulunmuştur (Forintos, Sallai ve Rozsa, 2010). 63 Tablo 4. Beck Umutsuzluk Ölçeği nin Güvenirlik Analizi Sonucu Cronbach'ın Alpha Katsayısı Madde Sayısı 0, Öğrencilerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikler Açısından İncelenmesi Hipotez testleri kapsamında öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, demografik özellikleri ile ilişkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla ilk olarak öğrencilerin umutsuzluk puanlarının cinsiyetlerine göre farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi için Mann Whitney U Testi gerçekleştirilmiştir. Test sonuçları Tablo 5 de gösterilmektedir.

17 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun Tablo 5. Umutsuzluk Puanının Cinsiyete Göre Farklılığının Mann-Whitney U Testi Sonuçları Değişken Cinsiyet Sıra Ortalaması U Z Sig. (p) Umutsuzluk puanı Kız Erkek 104,98 105, ,000 -,104,917 Tablo 5 de öğrencilerin cinsiyetlerine göre umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde, erkek öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, kız öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Gözlenen bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının Mann-Whitney U testi ile sınanması sonucunda, elde edilen z değerinin anlamlı olmadığı görülmektedir (z=- 0,104, p>0,05). Bu sonuç cinsiyete göre öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin anlamlı bir şekilde farklılaşmadığını ortaya koymaktadır. Bu durumda H1 0 kabul edilmiştir. Öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, okuldaki başarı durumlarına ilişkin algılarına göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla Kruskal Wallis H Testi yapılmıştır. Test sonuçları Tablo 6 da gösterilmektedir. 64 Tablo 6. Umutsuzluk Puanının Öğrencilerin Okuldaki Başarı Durumlarına İlişkin Algılarına Göre Farklılığının Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Değişken Okuldaki Başarı Durumu Sıra Ortalaması x 2 sig. (p) Umutsuzluk puanı Çok iyi İyi Orta Düşük 104,94 91,64 114,08 140,33 10,459,015 Tablo 6 da okuldaki başarı durumlarını iyi olarak ağılayan öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin en düşük; okuldaki başarı durumlarını düşük olarak algılayan öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin ise en yüksek olduğu görülmektedir. Aradaki bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının Kruskal Wallis H testi ile sınanması sonucunda, aradaki bu farkın anlamlı olduğu bulunmuştur (x 2 =10,459, p<0,05) Buna göre öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, okuldaki başarı durumlarını nasıl algıladıklarına göre farklılık göstermektedir. Bu durumda H2 A kabul edilmiştir. Öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, anne ve babalarının ayrı olup olmamalarına göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla Mann Whitney U Testi gerçekleştirilmiştir. Test sonuçları Tablo 7 de gösterilmektedir.

18 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi Tablo 7. Umutsuzluk Puanının Öğrencilerin Anne ve Babalarının Ayrı Olup Olmamalarına Göre Farklılığının Mann-Whitney U Testi Sonuçları Değişken Anne ve Babanın Ayrı Sıra Ortalaması U Z Sig. Olma Durumu (p) Umutsuzluk puanı Ayrı Ayrı Değil 78,53 103, ,500-1,759,079 Tablo 7 de öğrencilerin anne ve babalarının ayrı olup olmamalarına göre umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde; anne ve babası ayrı olmayan öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, anne ve babaları ayrı olan öğrencilere oranla daha yüksek olduğu görülmektedir. Gözlenen bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının Mann-Whitney U testi ile test edilmesi sonucunda, elde edilen z değerinin anlamlı olmadığı anlaşılmıştır (z=-1, 759, p>0,05). Bu sonuç, anne ve babalarının ayrı olup olmamalarına göre öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin anlamlı bir şekilde farklılaşmadığını göstermektedir. Bu durumda H3 0 kabul edilmiştir. Öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, okuldaki arkadaşlarıyla ilişkilerinin düzeyine yönelik algılarına göre bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla gerçekleştirilen Kruskal Wallis H Testi sonuçları Tablo 8 de gösterilmektedir. 65 Tablo 8. Umutsuzluk Puanlarının Öğrencilerin Arkadaşlarıyla İlişkilerinin Düzeyine Yönelik Algılarına Göre Farklılığının Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Değişken Arkadaşlarla İlişkiler Sıra Ortalaması x 2 sig. (p) Umutsuzluk puanı 1,406,495 Çok iyi İyi Yetersiz 103,38 105,32 129,88 Tablo 8 de öğrencilerin arkadaşlarıyla ilişki düzeylerine göre umutsuzluk puanları incelendiğinde, en düşük umutsuzluk puanına, arkadaşlarıyla ilişkilerini çok iyi düzeyde algılayan öğrencilerin; en yüksek umutsuzluk puanına ise arkadaşlarıyla ilişkilerini yetersiz düzeyde algılayan öğrencilerin sahip olduğu görülmektedir. Aradaki bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının Kruskal Wallis H testi ile sınanması sonucunda, bu farklılığın anlamlı olmadığı bulunmuştur (x 2 =1,406, p>0,05). Buna göre öğrencilerin umutsuzluk puanları, arkadaşlarıyla ilişkilerinin düzeyine göre farklılık göstermemektedir. Bu durumda H4 0 kabul edilmiştir.

19 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun Öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, ailelerinin sahip olduğu çocuk sayısına göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla Kruskal Wallis H Testi gerçekleştirilmiştir. Test sonuçları Tablo 9 da verilmektedir. Tablo 9. Umutsuzluk Puanlarının Öğrencilerin Ailelerinin Sahip Olduğu Çocuk Sayısına Göre Farklılığının Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Değişken Çocuk Sayısı Sıra Ortalaması x 2 sig. (p) Umutsuzluk puanı Tek 2-4 arası 4 ten fazla 81,13 109,19 99,93 4,079, Tablo 9 da öğrencilerin ailelerinin sahip olduğu çocuk sayısına göre umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde, en düşük umutsuzluk düzeyine ailesinin tek çocuğu bulunan öğrencilerin; en yüksek umutsuzluk düzeyine ise ailesinin çocuk sayısı 2 ile 4 arasında olan öğrencilerin sahip olduğu anlaşılmaktadır. Aradaki bu farklılığın istatistiksel olarak olup olmadığının Kruskal Wallis H testi ile analiz edilmesi sonucunda, farkın anlamlı olmadığı bulunmuştur (x 2 =4,079, p>0,05). Buna göre öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, ailelerinin sahip olduğu çocuk sayısına göre farklılık göstermemektedir. Bu durumda H5 0 kabul edilmiştir. Öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, ailelerinin aylık gelirlerine göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Kruskal Wallis H testi sonuçları Tablo 10 da gösterilmektedir. Tablo 10. Umutsuzluk Puanlarının Öğrencilerin Ailelerinin Aylık Gelirlerine Göre Farklılığının Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Değişken Aylık Gelir Sıra Ortalaması x 2 sig. (p) Umutsuzluk puanı TL TL TL 3001 TL ve üstü 106,91 106,19 107,67 86,42 1,900,593 Tablo 10 da öğrencilerin ailelerinin aylık gelirlerine göre umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde; en düşük umutsuzluk düzeyine ailesinin geliri 3001 TL ve üzerinde olan öğrencilerin; en yüksek umutsuzluk düzeyine ise ailesinin geliri TL arasında olan öğrencilerin sahip olduğu görülmektedir. Gözlenen bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının Kruskal Wallis H testi ile sınanması sonucunda, bu farklılığın anlamlı olmadığı bulunmuştur (x 2 =1,900, p>0,05). Buna göre

20 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, ailelerinin aylık gelirine göre farklılık göstermemektedir. Bu durumda H6 0 kabul edilmiştir. Öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, annelerinin eğitim durumuna göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla gerçekleştirilen Kruskal Wallis H Testi sonucu Tablo 11 de verilmektedir. Tablo 11. Umutsuzluk Puanlarının Öğrencilerin Annelerinin Eğitim Durumuna Göre Farklılığının Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Değişken Annenin Eğitim Durumu Sıra Ortalaması x 2 sig. (p) Umutsuzluk puanı Okuryazar değil Okuryazar İlkokul Ortaokul Lise Üniversite 96,50 141,92 108,97 95,88 97,36 41,50 8,404,135 Tablo 11 de öğrencilerin annelerinin eğitim durumuna göre umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde; en düşük umutsuzluk düzeyine anneleri üniversite mezunu olan öğrencilerin, en yüksek umutsuzluk düzeyine ise anneleri okuryazar olan öğrencilerin sahip olduğu görülmektedir. Aradaki bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirlemek için yapılan Kruskal Wallis H testi sonucunda, bu fark anlamlı bulunmamıştır (x 2 =8,404, p>0,05). Bu sonuç, öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, annelerinin eğitim durumuna göre farklılık göstermediğini ortaya koymaktadır. Bu durumda H7 0 kabul edilmiştir. Benzer şekilde, öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, babalarının eğitim durumuna göre farklılık gösterip göstermediği de analiz edilmiştir. Bu amaçla gerçekleştirilen Kruskal Wallis H Testi sonuçları Tablo 12 de gösterilmektedir. 67 Tablo 12. Umutsuzluk Puanlarının Öğrencilerin Babalarının Eğitim Durumuna Göre Farklılığının Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Değişken Babanın Eğitim Sıra Ortalaması x 2 sig. (p) Durumu Umutsuzluk puanı 5,329,377 Okuryazar değil Okuryazar İlkokul Ortaokul Lise Üniversite 120,50 120,57 114,17 94,72 96,28 102,05

21 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun Tablo 12 de öğrencilerin babalarının eğitim durumuna göre umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde; en düşük umutsuzluk düzeyine babaları ortaokul mezunu olan öğrencilerin; en yüksek umutsuzluk düzeyine ise babaları okuryazar olan öğrencilerin sahip olduğu görülmektedir. Aradaki bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının Kruskal Wallis H testi ile sınanması sonucunda, bu fark anlamlı bulunmamıştır (x 2 =5,329, p>0,05). Bu sonuca göre öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, babalarının eğitim durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Bu durumda H8 0 kabul edilmiştir. Öğrencilerin annelerinin hayatta olup olmamasına göre, umutsuzluk düzeylerinin farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla Mann- Whitney U testi gerçekleştirilmiştir. Test sonuçları Tablo 13 de verilmektedir. 68 Tablo 13. Umutsuzluk Puanlarının Öğrencilerin Annelerinin Hayatta Olup Olmamasına Göre Farklılığının Mann-Whitney U Testi Sonuçları Değişken Anne Hayatta mı? Sıra Ortalaması U Z Sig. (p) Umutsuzluk puanı Hayatta Hayatta değil 104,72 133,75 149,500-0,680,496 Tablo 13 de öğrencilerin annelerinin hayatta olup olmamasına göre umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde; annesi hayatta olmayan öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, annesi hayatta olan öğrencilere oranla daha yüksek olduğu görülmektedir. Aradaki farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan Mann-Whitney U testi sonucuna göre, bu farklılık anlamlı bulunmamıştır (z=-0,680, p>0,05). Bu sonuca göre öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, annelerinin hayatta olup olmaması bakımından anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Bu durumda H9 0 kabul edilmiştir. Öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, babalarının hayatta olup olmamasına göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla Mann- Whitney U testi gerçekleştirilmiştir. Test sonuçları Tablo 14 te gösterilmektedir. Tablo 14. Umutsuzluk Puanlarının Öğrencilerin Babalarının Hayatta Olup Olmamasına Göre Farklılığının Mann-Whitney U Testi Sonuçları Değişken Baba Hayatta mı? Sıra Ortalaması U Z Sig. (p) Umutsuzluk puanı Hayatta Hayatta değil 104,64 110, ,500-0,354 0,723

22 Genç Bireylerin Umutsuzluk Düzeylerinin Sosyo-Demografik Özellikleri İle İlişkisi Tablo 14 te babalarının hayatta olup olmamasına göre öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde; babası hayatta olmayan öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin, babaları hayatta olan öğrencilere oranla daha yüksek olduğu bulunmuştur. Aradaki bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının Mann-Whitney U testi ile sınanması sonucunda, aradaki bu fark anlamlı bulunmamıştır (z=-0,354, p>0,05). Yani öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, babalarının hayatta olup olmamasına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Bu durumda H10 0 kabul edilmiştir. Öğrencilerin umutsuzluk puanlarının, yüksekokulda almakta oldukları eğitimden memnun olup olmamalarına göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek üzere gerçekleştirilen Kruskal Wallis H Testi sonuçları Tablo 15 de gösterilmektedir. Tablo 15. Umutsuzluk Puanlarının Öğrencilerin Aldıkları Eğitimden Memnun Olup Olmamalarına Göre Farklılığının Kruskal Wallis H Testi Sonuçları Değişken Eğitimden Sıra Ortalaması x 2 sig. (p) Memnun Olma Umutsuzluk puanı 13,794,001 Evet Kararsızım Hayır 86,19 111,02 122,98 69 Tablo 15 da öğrencilerin yüksekokulda almakta oldukları eğitimden memnun olma düzeylerine göre umutsuzluk düzeyleri incelendiğinde, en yüksek umutsuzluk düzeyine almakta oldukları eğitimden memnun olmayan öğrencilerin; en düşük umutsuzluk düzeyine ise almakta oldukları eğitimden memnun olan öğrencilerin sahip oldukları görülmektedir. Gözlenen bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirlemek üzere yapılan Kruskal Wallis H testi sonucuna göre bu fark istatistiksel olarak anlamlıdır (x 2 =13,794, p<0,05). Bu sonuca göre, öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, yüksekokulda almakta oldukları eğitimden memnun olup olmamaları bakımından anlamlı bir farklılık göstermektedir. Bu durumda H11 A kabul edilmiştir. 6. SONUÇ Bu araştırmanın amacını Pınarhisar Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk düzeylerini belirlemek ve bu düzeylerin

23 İbrahim Alpay Yılmaz ǀ Bahtiyar Dursun 70 öğrencilerin çeşitli sosyo-demografik özellikleri açısından istatistiksel olarak anlamlı değişiklikler gösterip göstermediklerini tespit etmek oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda yapılan testler ile umutsuzluk düzeyleri ve sosyo-demografik özellikler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bu araştırmaya katılan öğrencilerin Beck Umutsuzluk Ölçeği nden aldıkları umutsuzluk puanı ortalaması 4,24 ve standart sapması 3,83 tür (En düşük=0, En Yüksek=19, Dağılımın genişliği=19). Araştırmada elde edilen en düşük ve en yüksek puan, ölçekten alınabilecek (0-20 puan) puan genişliğinin tamamına yakınını kapsamaktadır. Bu veriler doğrultusunda bazı öğrencilerin geleceğe umutla baktığı, bir kısmının ise umutsuzluk yaşadığı ifade edilebilir. Literatürdeki başka çalışmaların gerçekleştirildiği örneklemlerden elde edilen çeşitli ortalamalar söz konusudur. Turizm eğitimi almakta olan Türk ve Alman öğrenciler üzerinde yürütülen bir çalışmada Türk öğrencilerin umutsuzluk puanlarının ortalaması 6,80±3,55; Alman öğrencilerin umutsuzluk puan ortalaması 6,66±2,89 olarak bulunmuştur (Üngüren ve Ehtiyar, 2009). Gaziosmanpaşa Üniversitesi nde öğrenim gören üniversite öğrencileri üzerinde gerçekleştirilen bir başka çalışmada, öğrencilerin Beck Umutsuzluk Ölçeği nden aldıkları puan ortalaması 4,96 ±4,13 olarak bulunmuştur (Çelikel ve Erkorkmaz, 2008). Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğrencileri ile gerçekleştirilen bir çalışmada öğrencilerin umutsuzluk puan ortalamaları 5,40±4,43 olarak belirlenmiştir (Şahin, 2009). Deveci, Ulutaşdemir ve Açık (2011) in mesleki eğitim merkezinde öğrenim gören öğrenciler üzerinde gerçekleştirdikleri çalışmalarında öğrencilerin umutsuzluk puan ortalaması 4,96 ±4,13 olarak bulunmuştur. Çeşitli üniversitelerin eğitim fakültelerinde öğrenim gören üniversite öğrencileri ile gerçekleştirilen bir başka çalışmada, öğrencilerin umutsuzluk puanı ortalaması 4,96 ±4,13 tür (Baş ve Kabasakal, 2013). Devlet üniversitelerinin Resim-İş Öğretmenliği Anabilim Dalı nda öğrenim gören öğrenciler üzerinde gerçekleştirilen bir çalışmada, umutsuzluk puanı ortalaması 3,88±3,16 olarak bulunmuştur (Doğan, 2012). Yine bir devlet üniversitesinin eğitim fakültesi ilköğretim matematik öğretmenliği bölümünde okuyan öğrenciler ile yürütülen bir çalışmada, öğrencilerin umutsuzluk puanı ortalaması 4,15±4,07 olarak bulunmuştur (Şengül ve Güner, 2012). Kırıkkale Üniversitesi nde öğrenim gören öğrencilerin örneklemini oluşturduğu bir başka çalışmada, öğrencilerin umutsuzluk puanı ortalaması