TÜRKİYE PASLANMAZ ÇELİK ÜRETMELİ Mİ?

Transkript

1 TÜRKİYE PASLANMAZ ÇELİK ÜRETMELİ Mİ? Y. Ziya KAYIR*, Etem Gündüz BAÇÇIL** *KOSGEB Sincan, İşletme Geliştirme Merkezi, Ankara, **Makina Yüksek Mühendisi, Ankara, Bu bildiri 2008 yılında 14. Uluslar arası Metalurji ve Malzeme Kongresi için hazırlanmış ve sunulmuştur. ÖZET Ülke kaynaklarını harekete geçirerek ülke insanının ihtiyaçlarını karşılayabilen teknoloji kritik teknolojidir. Türkiye dünyada krom cevheri üretimi sıralamasında ilk 8 ülke içindedir. Krom cevherimiz yüksek kalitelidir. Yalnızca krom üreten Türkiye ve Arnavutluk un paslanmaz çelik tesisi yoktur. Küba da ihracat yapabilen ton kapasiteli bir paslanmaz çelik tesisi bulunmaktadır. Türkiye, 2007 yılında Avrupa nın 3., dünyanın 11. büyük demir çelik üreticisi olmuştur. Ülkemiz demir ve çelik üretiminde birikim ve deneyim sahibidir. Türkiye için paslanmaz çelik üretimi kritik bir teknolojidir. Bu bildiride, Türkiye nin paslanmaz çelik üretimi konusu irdelenecek yaratacağı olanaklar; istihdam ve ekonomik faydalar ortaya konularak başlıktaki soru yanıtlanmaya çalışılacaktır. Anahtar sözcükler: Ferrokrom, Kalkınma, Nikel, Paslanmaz Çelik, Teknoloji, SHOULD TURKEY PRODUCE STAINLESS STEEL? ABSTRACT The technology which uses country s resources is called the critical technology. Turkey is among the 8 countrys of highest amount of chrome ore is of high quality. Only Turkey and Albania do not have stainless steel production facilities. Cuba has a stainless steel production facility of tons and also exports. Turkey ranges 3rd in capacity among the steel producers in Europe and 11th in the world in Our country has considerably experience and know-how in steel production. For Turkey stainless steel production is considered as critical technology. In this paper the subject of possible stainless steel production in Turkey is considered as to the possible opportunities, employment and economic advantages and anwers are sought for above question. Keywords: Development, Ferro-chrome, Nickel, Stainless Steel, Technology, 1. GİRİŞ Çelik metalik demirin, karbon, manganez, silisyum, fosfor, kükürt ve bir çok elementlerle bileşim, alaşım, ve karışımı ile oluşan bir malzemedir. 1 Dünya metal üretiminin yaklaşık yüzde 95 i demir olup demirin karbon ile yaptığı alaşımlar en yaygın kullanılan mühendislik malzemelerini oluşturmaktadır. Bunun başlıca nedeni, demirin kristal yapısının sıcaklığa 1 Selahaddin Şanbaşoğlu, Metalurji Yüksek Mühendisi, Standart Çeliklerin Uluslararası Eşdeğerleri,1985,Sayfa3

2 bağlı olarak değişen ( allotropik ) bir metal olması ve demir-karbon alaşımlarına ısıl işlemler ve / veya alaşımlama yoluyla çok farklı özellikler kazandırılabilmesidir DÜNYADA DEMİR ÇELİK 20. yüzyılın başında 28 milyon ton olan dünya demir çelik tüketimi bu yüzyılın sonunda 780 milyon tona ulaşmıştır yılında dünya ham çelik üretimi 1 milyar 344 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Dünyanın ilk 10 demir çelik üreticisi ülkesi; Çin ( 489 milyon ton), Japonya ( 120 milyon ton ), ABD ( 98 milyon ton ), Rusya ( 72 milyon ton ), Hindistan (53 milyon ton), Güney Kore ( 51 milyon ton ), Almanya ( 49 milyon ton ), Ukrayna ( 43 milyon ton ), Brezilya ( 34 milyon ton ) ve İtalya ( 32 milyon ton ) dır. İlk 10 çelik üreticisi dünya üretiminin yüzde 77 sini, diğer ülkeler ise yüzde 23 ünü üretmiştir. 3 Yıllar Dünya Ort.Büyüme Oranı Yıllar Yıllık % Dünya , , , , , , , , ,6 Şekil Dünya Ham Demir Çelik Üretimi (milyon ton ) 2 Prof. Dr. H. Çimenoğlu, Prof. Dr. E. Geçkinli, Y. Müh. S. Yıldırım, Y. Müh. M. Baydoğan, TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, Çelik ve Dökme Demirlerin Metalografisi ve Mekanik Muayenesi, Sayfa Uluslararası Demir Çelik Enstitüsü,

3 2006 yılında dünyada çelik üretiminin % 34 ünü üreten Çin, dünyada tüketilen çeliğin % 30,9 unu tüketmiş ve çelik ihracatçısı olmuştur. Dünyada üretilen çeliğin % 9,3 ünü üreten Japonya, dünyada tüketilen çeliğin % 6,7 sini tüketmiş kalanı ihraç etmiştir. Avrupa birliği, NAFTA ve diğer Asya ülkeleri çelik ithal eden ülkelerdir. 4 Artık dünyada üretilen çeliğin üçte biri Çin de üretilmektedir. Demir çelik üretimiyle birlikte dünya üretimi coğrafya değiştirmektedir. XIX yüzyılın başında, dünya nüfusunun az çok yüzde 3 ü kentlileşmişti; önümüzdeki beş yılın içinde insanlığın yarıdan fazlası kentlere yığılacak de 1 milyon nüfuslu bir kent olan İstanbul, günümüzde 10 milyonu aşmıştır TÜRKİYE DE DEMİR ÇELİK Bugün Türkiye'de birisi Orta Karadeniz; Karabük ve Ereğli'nin bulunduğu yer, ikincisi Akdeniz; İskenderun ve Ekinciler in bulunduğu yer, üçüncüsü Marmara Çolakoğlu'nun ve ark ocaklarının bulunduğu yer; dördüncüsü Aliağa İzmir; orası da ark ocaklarının bulunduğu yer olmak üzere dört tane demir-çelik ağır sanayi merkezi vardır. Demir çelik üretimi ülkemiz için stratejik sektördür yılında, Türkiye 25 milyon 760 bin tonluk ham çelik üretimiyle Avrupa nın 3. ve dünyanın 11. büyük demir çelik üreticisi olmuştur. Demir çelik ürünleri ihracatımızın 14 milyon ton ve 8 milyar 500 bin dolar, ithalatımızın ise 13 milyon ton ve 9 milyar 500 bin dolar olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir DÜNYADA PASLANMAZ ÇELİK 1950 li yılların başında 1 milyon ton civarında olan dünya paslanmaz çelik üretimi, 20. Yüzyılın sonunda 20 milyon tona ulaşmıştır yılında dünya paslanmaz çelik üretiminin 30 milyon tona yükseleceği tahmin edilmektedir. Kişi başına paslanmaz çelik tüketimi, gelişmiş ülkelerde 6,5-7 Kilogram, ülkemizde ise 2-2,5 Kilogram civarındadır. Paslanmaz çelik, en az yüzde 10 krom ve diğer alaşım elementleri içeren bir malzemedir. Paslanmazlık özelliği, çeliğin içeriğindeki kromun havayla teması sırasında oksitlenerek; ince, sağlam bir krom oksit katmanı oluşması sayesinde gerçekleşir. Paslanmaz çeliğin üzerindeki bu krom oksit katmanı, örneğin bir çakıyla kazınarak kaldırılsa bile, krom yeniden havanın oksijeniyle birleşir ve yeni bir krom oksit katmanı oluşturarak kendini yeniler. Paslanmaz çeliğe ısıl işlem uygulayarak 59 Rokvel e kadar sertleştirmek mümkündür. İngiltere ve Almanya da ilk olarak 1910 lu yıllarda üretilen paslanmaz çelik, dünyanın her yerinde çatal, kaşık, tencere, tava, ev aletleri ve lokanta donanımları, süt ürünleri üretimi ve hastane gibi temizlik ve sağlığın önemli olduğu yerlerde kullanılır. Binalarda öngerilimli paslanmaz inşaat demiri kullanımı yaygınlaşmaktadır. Sanayicilerimiz paslanmaz çeliğin korozyona dirençli ve dayanıklı olduğunu bilmektedir. Paslanmaz çelik korozyon dayanımı sayesinde güneş enerjisi sistemlerinde çok kullanışlıdır. Gelecek nesil taşıt araçlarının 4 Uluslararası Demir Çelik Enstitüsü, Dünya çelik rakamları-2007, Sayfa 8 5 Server Tanilli, İnsanlığı Nasıl Bir Gelecek Bekliyor?, 2006, Sayfa 18 6 Paydossuz Bir Yaşam, Selahaddin ŞANBAŞOĞLU, Türk Demir Çelik Sektörünün Dünü ve Bugünü, TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, 1998, s Demir Çelik Üreticileri Derneği, Demir ve Çelik Sektörü 200/ Değerlendirmesi,

4 geliştirilmesinde paslanmaz çelik kullanılarak aracın sürücü ve yolcu güvenliği artırılmakta ağırlığı ve enerjisi korunmaya çalışılmaktadır. Uluslararası Paslanmaz Çelik Forumu nun 4 Nisan 2008 tarihli haber bültenine göre 2007 yılında nikel fiyatlarındaki artış nedeniyle dünya paslanmaz ham çelik üretimi bir önceki yıla göre yüzde 2,9 oranında düştü ve 27,6 milyon ton olarak gerçekleşti. Üretim düşüşü bir çok ülkede ve bölgede görüldü. Yalnızca Çin ve Asya kıtasında üretimde artış oldu yılında, Asya da paslanmaz çelik üretimi % 13,3 artarak 16 milyon tona ulaştı. Asya şimdi dünya paslanmaz çelik üretiminin %60 ını gerçekleştirmektedir. Paslanmaz çelik üretiminin lokomotifi ve lideri %36 artış ve 7.2 milyon tonluk ham paslanmaz üretimiyle Çin dir. Çin deki yüksek üretim artışı yeni paslanmaz çelik yatırımlarından kaynaklanmıştır yılında Japonya, 3.7 milyon ton ham paslanmaz çelik üretmiştir. Asyalı diğer paslanmaz üreticilerinin üretimleri % 3 ve % 15 arasında düştü. Batı Avrupa, Afrika bölgesinde ve Amerika da 2007 yılında paslanmaz üretimi düştü. Üretim düşüşü nikel fiyatlarındaki patlamanın yan etkisinden kaynaklanmıştı. 8 Tablo 1. Dünya Ham Paslanmaz ve Isıya Dayanıklı Çelik Üretimi ( 1000 metrik ton ) Tam Yıl 2006/2005 Tam Yıl 2007/2006 Bölgeler /Yıllar /- % /- % Batı Avrupa/ Afrika , ,3 Merkez ve Doğu Avrupa , ,0 Amerika , ,2 Asya , ,3 Dünya Toplamı , ,9 Kaynak: Uluslararası Paslanmaz Çelik Forumu (ISSF) 2007 yılında nikel fiyatlarında görülen yüksek artışlar nedeniyle üretilen paslanmaz çelik türü değişme gösterdi. Nikelsiz ve az nikelli paslanmaz çelikler pazar payını korumak için piyasaya sürüldü. Tablo 2. Paslanmaz Çeliğin tiplerine göre Pazar payı ( 2007) 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek Paslanmaz Çelik Türü CrMn Paslanmaz Çelikleri ( 200 seri ) 10,0 9,6 13,2 14,6 CrNi Paslanmaz Çelikleri ( 300 seri ) 65,0 62,3 53,0 50,7 Cr Paslanmaz Çelikleri ( 400 seri ) 25,0 28,1 33,8 34,7 Kaynak: Uluslararası Paslanmaz Çelik Forumu (ISSF) 5. DÜNYADA PASLANMAZ ÇELİK FİYATLARI Tablo 3. te görüldüğü gibi, demir ve çelik konusunda danışmanlık hizmeti veren MEPS 2008 yılının Ocak ayında 304 kalite paslanmaz çeliğin ton fiyatı, abd doları ( 4,750 8 ISSF, Uluslararası Paslanmaz Çelik Forumu haber bülteni,04 Nisan 2008,

5 YTL, 1 $=1.25 YTL), 316 kalite paslanmaz çeliğin ise abd doları ( YTL, 1 $=1.25 YTL) civarında olmuştur. 9 Tablo 4. te 2008 yılının Ocak ayında karbon çeliğinin fiyatı, abd doları ( 750 YTL, 1 $=1.25 YTL) civarında olmuştur. Paslanmaz çeliğin fiyatı karbon çeliğinin 5-10 katıdır. Tablo 3. MEPS e göre Dünya Paslanmaz Çelik Ürün Fiyatları ( abd doları/ton) 10 Bütün değerler aylık olarak güncellenmiştir. Tarih Sıcak Sıcak Soğuk Haddelenmiş Rulo Haddelenmiş Levha Haddelenmiş Rulo Çekilmiş Çubuk Kas Ara Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Oca Tarih Tablo 4. MEPS e göre Dünya Karbon Çeliği Fiyatları (abd doları/ton) 11 Bütün değerler aylık olarak güncellenmiştir. Sıcak Hadde Rulo Sıcak Hadde Levha Sıcak Hadde Rulo Sıcak Daldırma Galvanizli Rulo Elektrolitik Çinko Kaplı Rulo Tellik Çubuk Yapı Profilleri Çubuk Ticari Çubuk Kas Ara Oca Şub Mar Nis May Haz

6 Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Oca TÜRKİYE DE PASLANMAZ ÇELİK Paslanmaz çelik üretiminde ülkemizin güçlü ve zayıf yönleri, fırsat ve tehditleri Tablo 5. te değerlendirilmiştir. Ülkemizin güçlü yönleri ve paslanmaz çelik üretiminin yaratacağı olanaklar; istihdam ve ekonomik faydalar oldukça fazladır. Mevcut demir çelik tesislerinin esnek bir biçimde dönüştürülmesiyle gerçekleştirilecek Paslanmaz Çelik üretimi bir yandan demir çelik sektörümüze rekabet gücü kazandıracak; diğer yandan ek istihdam yaratılmış olacaktır. Sekizinci Plan Demir Çelik Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu nda; paslanmaz çelik üretiminde kullanılan ferro alaşımların her geçen sene üretimlerinin artması göz önünde bulundurularak, paslanmaz çelik tesisinin kurulması konusunda çalışmalar yapılmasının önem arz ettiği vurgulanmıştır. 12 Dokuzuncu Plan ÖİK Raporu nda paslanmaz çelik yatırımı muhtemel yatırım alanları içinde yer almıştır. 13 Turgutlu-Çaldağ Nikel-Kobalt yatağının 40 yıllık işletme hakkını elde eden Boğaziçi Nikel Madencilik ( Bosphorus Nickel Mining ) Rio Tinto grubunun bir şirketidir. HSBC bankası da bu grubun malıdır. Turgutlu-Çaldağ Nikel-Kobalt rezervinin güncel değeri, 40 milyar dolardır. 14 Ülkemizde yıllık Krom konsantre ve cevher üretimi dünya konjonktürüne göre ile ton arasında değişmektedir. 15 Ülkemizde Ferro-Krom, sadece alaşımlı ve paslanmaz çelik dökümlerde kullanılmaktadır. Tablo 5. Türkiye de Demir Çelik Sektörü ve Paslanmaz Çelik Üretiminin Değerlendirilmesi 12 Sekizinci Kalkınma Planı Ana Metal Sanayi Demir Çelik ÖİK Raporu s Dokuzuncu Kalkınma Planı Ana Metal Sanayi Demir Çelik ÖİK Raporu s Murat SEZER, Metalurji Dergisi, Aralık 2006, Sayı 145, Dünya Metalurji Sektöründe Gelişmeler, sayfa Murat SEZER, Metalurji Dergisi, Aralık 2006, Sayı 145, Dünya Metalurji Sektöründe Gelişmeler, sayfa 45

7 Türkiye nin Güçlü Yönleri - Türkiye Demir Çelik üretiminde birikim ve deneyim sahibidir - Uluslar arası standartlarda üretim yapmaktadır - Dünya Demir Çelik üretiminde 11. Sıradadır - Kaliteli, yüksek tenörlü kromit rezervlerimiz vardır - Turgutlu-Çaldağ da nikel kobalt rezervlerimiz vardır Türkiye nin Fırsatları - Paslanmaz Çelik üretiminin mevcut demir çelik tesislerinde gerçekleştirilmesi durumunda daha az finansman yeterli olacaktır. - Mevcut demir çelik tesislerinde katma değeri yüksek ürünler de üretmek - Gençlere yeni istihdam olanakları yaratmak - Paslanmaz Çelik ihtiyacını karşılamak - Paslanmaz Çelik ihracatını yapmak - Dış ödemeler dengesini iyileştirmek - Dünya Demir Çelik sektöründe rekabet üstünlüğü sağlamak ve etkinliğini artırmak - Paslanmaz Çelik teknolojisini öğrenmek; gelişmiş ülkeler düzeyine ulaşmak ve geleceği güvence altına almak Türkiye nin Zayıf Yönleri - Düşük alaşımlı çelik üretimi tecrübesi - Paslanmaz Çelik yatırım finansmanı Türkiye ye Yönelik Tehditler - Enerji ve demir cevheri fiyatlarındaki yükselişler - Dünyada demir çelik sektöründeki birleşmeler - Büyük DÇ üreten ülke ve üreticilerin yüksek talepleri sonrasında demir cevheri ve kömürde oluşan spekülasyonlar ve fiyat artışları - Çin in demir çelik üretiminde dünya lideri ve demir çelik ihracatçısı olması 7. TÜRKİYE DE PASLANMAZ ÇELİK ÜRETMEK İÇİN İLK ÇALIŞMALAR TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası nda 1998 yılında yapılan Türk Demir Çelik Sektörünün Dünü ve Bugünü konulu söyleşide Selahaddin ŞANBAŞOĞLU anlatıyor; 16 -İthalatımıza baktığımızda paslanmaz çelik ve trafo saçları ithalatının son derece mühim bir yekun tuttuğu söyleniyor senesinde Makina Kimya Endüstrisi Kurumu, Aliağa'da bir çelikhane kurmayı mevzubahis etmişti. Ben de o planlamadaydım ve bunun paslanmaz çelik ve trafo saçları olması gerektiğine karar vermiştik ve yabancı bir mütehassıs bu işi bilen bir insan da bulmuştuk. Aradan bir zaman geçti, oraya hassas döküm fabrikası kuruldu. Türkiye de paslanmaz çelik üretimi yapacak olan Dai Yang ( G. Kore ) firması Çorlu da 60 bin metrekare alan üzerinde yarı entegre bir tesis kurmak için çalışmalarına başladı. 25 bin ton kapasiteyle 2008 yılında üretime başlayacak olan firma 2010 yılına kadar kapasiteyi 100 bin tona çıkarmayı düşünüyor. 17 Dai Yang firmasının planladığı yatırım muhtemelen Türkiye pazarındaki ürünlere yönelik bir haddehane yatırımıdır ve Türkiye de paslanmaz çelik yatırımının karlı olduğuna işaret etmektedir. 8. PASLANMAZ ÇELİK İÇİN NE KADAR BİR YATIRIM GEREKLİDİR? Türkiye nin paslanmaz çelik tüketimi kişi başına 2-2,5 kilogram olarak varsayıldığında yurt içi paslanmaz çelik tüketimi yaklaşık ton olarak kabul edilebilir. Bu rakama gelecek yıllar ve yurt dışı talep için ton eklendiğinde yıllık tonluk paslanmaz çelik üretim kapasitesi başlangıç için makul görünmektedir. Bu kapasitede bir paslanmaz çelik tesisi mevcut Kromit ve Turgutlu- Çaldağ daki nikel kobalt madenlerimizi değerlendirme ve katma değeri yüksek ürünler üretme olanağı sağlayacaktır. Ülkemizde Paslanmaz Çelik üretimi mevcut Entegre DÇ Tesislerinde ya da Yarı Entegre DÇ Tesislerinde ( Ark Ocakları ) gerçekleştirebilir. Paslanmaz çelik genelde paslanmaz çelik hurdası, krom, nikel, molibden gibi çeliğin tipine göre katılan alaşım elementleriyle karbon 16 Paydossuz Bir Yaşam, Selahaddin ŞANBAŞOĞLU, Türk Demir Çelik Sektörünün Dünü ve Bugünü, TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, 1998, s Ekosteel Gazetesi, Mart 2008, Sayı 1, Sayfa 11

8 elektrotlu ark ocaklarında üretilmektedir. Bu tesislerde, bulunması zor ve pahalı olan paslanmaz çelik hurdası yerine entegre tesislerinde üretilen sıvı çelik ya da çelik hurdası da kullanılabilir. Ark ocağının karbon elektrotundan elektrik akımı geçtiğinde, sıcaklık yavaş yavaş yükselir. Hurda ve alaşım elementleri ergimeye başlar. Ergitme tamamlandığında sıvı metal, ark ocağından Argon-Oksijen Karbon Düşürme kabına alınır. Karbon miktarı düşürülür. Bundan sonra, elde edilen sıvı metal alaşımlandırılarak hedeflenen paslanmaz çeliğin analizine ulaşılır. Şekil 3. Paslanmaz Çeliğin Yapımı Paslanmaz çeliğin ergitilmesi ve sleb / biyet biçiminde dökümü ( kütük kalıbında ya da sürekli döküm makinesinde ) ve haddelenmesi Şekil 3. te görülmektedir. Bundan sonra malzeme tavlanır ve sıcak olarak haddelenir ya da son şeklini alması için dövülür. Sacların kalınlığı, çubuk ve tellerin çapı soğuk haddelemeyle düşürülür. Çoğu paslanmaz çelik yapının yumuşaması için tavlanır. Sonra oksitlerin giderilmesi için asitle yıkanır. Böylece, koruyucu pasif filmin doğal bir biçimde oluşması sağlanmış olur. Böyle bir paslanmaz çelik tesisi için gerekli yatırım tutarı, Argon Oksijen Karbon Giderici, sürekli döküm tesisi, haddehane, ısıl işlem, asitle temizleme ve malzeme kontrol ünitelerinden oluşacaktır. Gerekli olan bu ünitelerin bazıları mevcut tesislerimizde zaten vardır ve mevcutların paslanmaz çelik üretimine uyarlanmaları gerekecektir. Böyle bir Paslanmaz Çelik Tesisi için gerekli yatırım tutarı yeni bir paslanmaz çelik tesisinin tutarıyla kıyaslandığında yeni tesis tutarının % u gibi bir yatırım tutarının yeterli olacağı tahmin edilmektedir. 9. TÜRKİYE PASLANMAZ ÇELİK ÜRETMELİ Mİ? Paslanmaz çelik üretimi için yatırım projesi hazırlanırken bilinir ki konu çok çeşitli yönlerden incelenir ve ortaya bir fizibilite raporu çıkarılır. Bu raporda üretimin ekonomik olup olmayacağı, üretim koşulları, satış koşulları ve benzeri konular derinlemesine incelenir ve üretime geçip geçmeme konusunda bir karara varılır. Fizibilite raporları her zaman gerçekleri yansıtmaz ve bilhassa ileride ne gibi gelişmeler ve riskler olacağı konusunda kesin bilgi veremeyebilir. Buna rağmen yeni bir ürün üretimine başlama kararı, ancak iyi hazırlanmış bir fizibilite raporuna bakarak verilir. Bizim konumuz ise çok daha farklı: Türkiye paslanmaz çelik üretmeli mi? Burada işletme bütün Türkiye olmaktadır. Bu konuda bir fizibilite raporu

9 yapmak, bilhassa rakamsal bir fizibilite raporu yapmak, imkan dahilinde olsa bile, oldukça zordur. Bu bakımdan konuya farklı bir yaklaşımda bulunalım. Paslanmaz çeliğin kullanım alanlarına bir göz atalım. Bunlar genel olarak inşaat sektörü, sağlık ve hijyenik gereçler, gıda endüstrisi, sanayi uygulamaları, dekoratif uygulamalardır. Bunlara şöyle bir göz atalım: İnşaat sektöründe paslanmaz çelik tüketimi devamlı bir artış göstermektedir. Bu artış bilhassa lüks konutlarda gözlenmektedir. Türkiye ise bir inşaat şantiyesi durumundadır ve bu durum daha uzun yıllar devam edecektir. Lüks inşaat konusunda dikkati çeken bir gelişme söz konusudur. Bilhassa kırsal alanlardaki konutlar yıkılacak ve yerlerine lüks konutlar yapılacaktır. Bu alanda paslanmaz çelik tüketimi sürekli artarak devam edecektir. İnşaat sektöründe paslanmaz çeliğin en büyük rakibi galvanizli saç ve alüminyumdur. İnşaatlar lüksleştikçe paslanmaz çeliğin kullanımı artmaktadır. Türkiye de sağlık kuruluşlarının yeter olduğu söylenemez. Bu alanda da devamlı bir gelişme içindeyiz ve hatta bu gelişmenin daha da fazla olması gerekmektedir. Devamlı olarak sağlık turizminin gelişmesinden ve bu gelişmeye ne kadar çok ihtiyaç olduğundan bahsedilmektedir. Bilhassa yeni sağlık kuruluşlarında paslanmaz çeliğin alternatifi yoktur. Bu alanda Türkiye de paslanmaz çelik tüketiminin uzun yıllar artarak devam edeceğini söylemek hiç de zor olmayacaktır. Türkiye aynı zamanda bir tarım ülkesidir. Sürekli olarak barajlar, sulama tesisleri gibi büyük yatırımlar yapılmaktadır. Elde edilen ürünler fabrikalarda işlenmektedir. Bu alanda paslanmaz çeliğe olan ihtiyaç oldukça fazladır ve Türkiye nin bu alandaki paslanmaz çelik tüketiminin uzun yıllar devam edeceğini kolaylıkla söyleyebiliriz. Bilindiği gibi ülkemiz sanayi alanında devamlı gelişmekte ve her geçen gün yeni tesisler kurulmaktadır. Sanayide ve bilhassa kimya sanayinde paslanmaz çelik kullanımı çok yaygındır. Bu da Türkiye nin bu alandaki tüketiminin uzun yıllar artarak devam edeceğine işaret etmektedir. Eskiden evlerde mutfakta kalaylanmış bakır ve alüminyum kullanılırdı. Artık Türkiye de evlerde paslanmaz çelik gereçler yaygın biçimde kullanmaktadır. Bu alanda da sürekli artan bir tüketim söz konusudur. Türkiye de kişi başı milli gelir, arzu edilen seviyede olmasa da, sürekli artmaktadır. Bunun sonucu olarak dekoratif alanda paslanmaz çelik tüketimi sürekli artacaktır. Diyebiliriz ki paslanmaz çelik modern toplumun bir parçasıdır ve Türk toplumu modernleştikçe, diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye de de paslanmaz çelik tüketimi sürekli artacaktır. Buraya kadar Türkiye de paslanmaz çeliğe ne denli bir ihtiyaç olduğunu inceledik ve bu inceleme sonucu fizibilite raporlarında çok önemli bir konu olan paslanmaz çelik talebi ve pazar payı konusunda bir problem olmayacağını söyleyebiliriz. Paslanmaz çelik üretiminin zorlukları veya problemlerini de incelememiz gerekmektedir. Bunlar yatırım finansmanı, hammadde tedariki, eleman ihtiyacı, bilgi birikimi ve neticede maliyettir. Paslanmaz çelik, normal çelik üretimi gibi hiç de küçümsenmeyecek yatırım gerektirir. Her büyük ve teknolojik yatırım gibi paslanmaz çelik yatırımı dikkatli bir şekilde yapılır ve başlangıçta büyük finansman gerektiren entegre tesislere fazla yatırım yapmaksızın epey yol alınabilir. Türkiye yılda 26 milyon ton çelik üreten önemli bir çelik üreticisidir. Bu

10 alanda büyük yatırımlar yapmıştır ve imkan dahilinde fizibl olduğu düşünülen paslanmaz çelik yatırımını da yapabilir durumdadır. Çelik üretimindeki başarısı paslanmaz çelik üretiminin gerektirdiği personel ve bilgi birikimi ihtiyacını karşılar durumdadır. Ham maddeye gelince, bilindiği gibi paslanmaz çelik üretimi, entegre tesisleri de düşünürsek, ağırlıklı olarak demir cevheri, kömür, krom ve nikel içermektedir. Maalesef ülkemizde mevcut demir cevheri ve kömür rezervlerimiz çok zengin olmayıp bunlar için yapılan yatırımlar yeterli ve teknolojik değildir. Bugüne kadar yurt dışından ithal edilerek karşılanan dünyada demir cevheri ve koklaşabilir kömür fiyatlarının demirde % 60 ve kömürde %75 oranında artmış olması nedeniyle Divriği ve Hekimhan demir rezervlerimiz ve Zonguldak kömürümüz demir çelik sanayimiz için önem kazanmıştır. Bunlara rağmen demir çelik sektörümüz bu sorunları aşarak dünyada 11. sıraya erişmiştir. Paslanmaz çelik üretiminde de fazla sorun yaşanmaz. Paslanmaz çelikte çok kullanılan ferro-krom için ülkemiz kaliteli krom rezervlerine sahiptir. Nikel cevherine de sahip bulunmaktayız. Diyebiliriz ki paslanmaz çelik üretiminde Türkiye ham madde tedarikinde önemli bir dezavantaja sahip değildir. Paslanmaz çelik hurdası ithal etmesi gerekebilir ve bunu da rahatlıkla yapabilir. Türkiye büyük yatırım, bilgi birikimi ve yetişmiş personel gerektiren yassı mamul üretim konusunda büyük yol almıştır ve artan ihtiyaca paralel olarak yüksek karbonlu ve az alaşımlı çelik üretiminde de sürekli başarı sağlamaktadır. Paslanmaz çelik üretimini düşünürsek bu alanlarda fazla bir zorlukla karşılaşacağını söylemek zordur. Fizibilite raporlarının en önemli konusu olan maliyet konusunu inceleyelim. Türkiye çelik üretiminde maliyetleri çok zorlayan unsurlar olan enerji fiyatları, hammadde tedariki ve nakliyesi, yetişmiş eleman maliyeti ve resmi kuruluşların çeşitli tutumları sonucu ortaya çıkan maliyetler ile boğuşmakta ve sonuçta dünya fiyatları ile rekabet ederek büyük ihracat yapmaktadır. Paslanmaz çelik üretiminde de tablo farklı olmayacaktır. Bu üretimin getireceği ilave bir maliyet unsuru yoktur. Olaya farklı bir bakış noktasından bakabiliriz. Dünyada çelik üretiminin %2 sini paslanmaz çelik oluşturmaktadır. Bizde çelik üretimi yılda tondur. Bunun %2 si ton eder. Halihazırda Türkiye de paslanmaz çelik üretilmemektedir ve bu konuda ne kadar geride kaldığımız görülmektedir. Niye böyle geri kaldık? Burada bir çekingenlik, tutukluk, cesaret edememek ve paslanmaz çelik üretimini gözümüzde büyütmek söz konusudur. Bundan sonra beklentimiz çelik üretimindeki büyük kuruluşlarımızın bu çekingenliğe bir son vererek katma değeri yüksek olan paslanmaz çelik üretimine girmeleridir. Paslanmaz çelik üreten bir Türkiye, üretim ve yükselen rekabet gücüyle kalkınmasını sürdürerek sorunlarına çözüm bulacaktır. 10. SONUÇLAR İklim değişikliğinin ekosistemlere olan etkisi nedeniyle her canlı yaşamı olumsuz etkilenme riski taşımaktadır. İnsanlık varoluşunu tehdit eden ve dünya tarihinin en önemli sorununa çözüm aramalıdır. Türkiye, 2007 yılında 26 milyon tonluk üretimiyle Avrupa nın 3., dünyanın 11. büyük Demir Çelik üreticisi olmuştur. Ülkemiz demir ve çelik üretiminde birikim ve deneyim kazanmıştır. Gelişmiş ülkelerde demir ve çelik sektörü entegre tesislere dayalı olup, katma değeri yüksek; paslanmaz çelik, vasıflı çelik ve özel çelikler gibi ürünler üretmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ise demir ve çelik sektörü, yarı entegre tesislere dayalı olup, hurda gibi parçalı girdilerden nispeten daha ucuz ürünler üretmektedir. Demir Çelik sektörünün özelliğinden; tonu dolarlık çelik ürünleri üretilebildiği gibi maliyetleri fazla artırmadan, tonu dolar olan paslanmaz çelik ürünleri üretmek de mümkündür. Türkiye için

11 paslanmaz çelik üretimi, yer altı, yer üstü ve insan kaynakları da dahil ülke kaynaklarını harekete geçirerek ülke insanın ihtiyaçlarını karşılayabilen kritik bir teknolojidir. Türkiye dünyada krom cevheri üretimi sıralamasında ilk 8 ülke içindedir. Krom cevherimiz yüksek kalitelidir. Ayrıca, Turgutlu-Çaldağ daki Nikel-Kobalt rezervlerimizin güncel değeri, 40 milyar dolardır. Krom üreticisi ülkelerden yalnız Türkiye ve Arnavutluk un paslanmaz çelik tesisi yoktur. Küba da ihracat yapabilen ton kapasiteli bir paslanmaz çelik tesisi bulunmaktadır yılında dünyada çelik üretiminin % 34 ünü üreten Çin, dünyada tüketilen çeliğin % 30,9 unu tüketmiş ve çelik ihracatçısı olmuştur. Artık dünyada üretilen çeliğin üçte biri Çin de üretilmektedir. Demir çelik üretimiyle birlikte dünya üretimi coğrafya değiştirmektedir. Demir çelik ihracatıyla da ülkemizin ciddi bir rakibi olacaktır. Türkiye demir çelik sektörünün Çin gibi bir rakiple baş edebilmesi için paslanmaz çelik üretmesi rekabet gücünü tartışmasız daha yükseltecektir. Paslanmaz çelik üretiminde uzmanlaşan, kendi demir ve kömür rezervlerini işleyen ve sünger demir üreten bir Türkiye, DÇ konusundaki birikimini ve varlığını sürdürebilecektir. KAYNAKLAR 1) Selahaddin Şanbaşoğlu, Metalurji Yüksek Mühendisi, Standart Çeliklerin Uluslararası Eşdeğerleri, 1985, Sayfa 3 2) Prof. Dr. H. Çimenoğlu, Prof. Dr. E. Geçkinli, Y. Müh. S. Yıldırım, Y. Müh. M. Baydoğan, TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, Çelik ve Dökme Demirlerin Metalografisi ve Mekanik Muayenesi, Sayfa 1.1 3) Uluslararası Demir Çelik Enstitüsü, 4) Uluslararası Demir Çelik Enstitüsü, Dünya çelik rakamları-2007, Sayfa 8 5) Server Tanilli, İnsanlığı Nasıl Bir Gelecek Bekliyor?, 2006, Sayfa 18 6) Paydossuz Bir Yaşam, Selahaddin ŞANBAŞOĞLU, Türk Demir Çelik Sektörünün Dünü ve Bugünü, TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, 1998, s.93. 7) Demir Çelik Üreticileri Derneği, Demir ve Çelik Sektörü 200/ Değerlendirmesi, 8) ISSF, Uluslararası Paslanmaz Çelik Forumu haber bülteni,04 Nisan 2008, 9) 10) 11) 12) Sekizinci Kalkınma Planı Ana Metal Sanayi Demir Çelik ÖİK Raporu s ) Dokuzuncu Kalkınma Planı Ana Metal Sanayi Demir Çelik ÖİK Raporu s ) Murat SEZER, Metalurji Dergisi, Aralık 2006, Sayı 145, Dünya Metalurji Sektöründe Gelişmeler, sayfa 44 15) Murat SEZER, Metalurji Dergisi, Aralık 2006, Sayı 145, Dünya Metalurji Sektöründe Gelişmeler, sayfa 45 16) Paydossuz Bir Yaşam, Selahaddin ŞANBAŞOĞLU, Türk Demir Çelik Sektörünün Dünü ve Bugünü, TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, 1998, s ) Ekosteel Gazetesi, Mart 2008, Sayı 1, Sayfa 11