AĞIRLIK DENETİMİNDE BESİN DESTEKLERİ: ALEYHTE DEĞERLENDİRME

Transkript

1 AĞIRLIK DENETİMİNDE BESİN DESTEKLERİ: ALEYHTE DEĞERLENDİRME Yrd. Doç. Dr. Reyhan NERGİZ ÜNAL Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü 2015, Ankara

2 GÖBEĞİNDEN 30 kg vermek istiyorsan bu TUŞA BAS MUCİZE BEKLEMEK.

3 DEĞERLENDİRME Ulusal ve/veya global düzeyde düzenlemeler (EFSA, FDA, T.C. SB) Bilimsel araştırmalar (metod: meta analiz, sistematik derleme, klinik araştırmalar, hücre kültürü/hayvan çalışmaları) (kullanılan madde: yaş/kuru doğal ürün veya ektresi, sinerjistik etkili diğer maddeler vb.) Kayda geçen yan etki / kontraendikasyon / besin-ilaç etkileşimleri

4 Ulusal ve/veya global düzeyde düzenlemeler (EFSA, FDA, T.C. SB)

5 Dietary supplements are defined, in part, as products (other than tobacco) intended to supplement the diet that bear or contain one or more of the following dietary ingredients: a. A vitamin; b. A mineral; c. An herb or other botanical; d. An amino acid; e. A dietary substance for use by man to supplement the diet by increasing the total dietary intake; f. A concentrate, metabolite, constituent, extract, or combination of any ingredient mentioned above. toryinformation/dietarysupplements/default.htm

6

7

8

9 Food supplements are concentrated sources of nutrients or other substances with a nutritional or physiological effect whose purpose is to supplement the normal diet. They are marketed 'in dose' form i.e. as pills, tablets, capsules, liquids in measured doses etc.

10 Food supplements are concentrated sources of nutrients or other substances with a nutritional or physiological effect, whose purpose is to supplement the normal diet. Food supplements are marketed 'in dose' form, for example as pills, tablets, capsules or liquids in measured doses etc. Supplements may be used to correct nutritional deficiencies or maintain an adequate intake of certain nutrients. However, in some cases excessive intake of vitamins and minerals may be harmful or cause unwanted side effects; therefore, maximum levels are necessary to ensure their safe use in food supplements.

11 Türk Gıda Kodeksi ise besin destekleri veya takviye edici gıda yı: Normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstrelerinin tek başına veya karışımlarının kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünler olarak tanımlamıştır.

12

13 Besin Destekleri veya Takviye Edici Gıda Genel olarak; vitaminler, mineraller, aminoasitler, esansiyel yağ asitleri, posa, çeşitli bitkiler ve bunların ekstrelerini de kapsayan geniş bir yelpazeye sahiptir.

14 Bilimsel araştırmaların sonuçları metod: meta analiz, sistematik derleme, klinik araştırmalar, hücre kültürü/hayvan çalışmaları) kullanılan madde: yaş/kuru doğal ürün veya ektresi, sinerjistik etkili diğer maddeler vb.) Kayda geçen yan etki / kontraendikasyon / besin-ilaç etkileşimleri

15 Yeşil çay (camellie sinensis) Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Yeşil çay (camellie sinensis) ve yeşil çay ekstresi Enerji harcaması ve yağ oksidasyonunu artırır, lipogenez ve yağ emilimini azaltır Yeşil çay kateşinleri ve/veya kafein ile ilgili metodolojik kalitesi iyi olan çeşitli klinik çalışmalar mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerinde olası ılımlı etki İçecek olarak tüketildiğinde bildirilen hiçbir güvenli sorunu/endişesi bildirilmemiştir. Kafein içermektedir. Bildirilen olumsuz yan etki (Yeşil çay ekstresi için): Konstipasyon, abdominal rahatsızlık, bulantı, kan basıncında artış, olası karaciğer hasarı

16 Yeşil çay (camellie sinensis) Vücut ağırlığı kaybı oldukça düşük ve klinik olarak anlamlı değildir. Yeşil çayın vücut ağırlığını korumaya etkisi yoktur

17 Yeşil çay (camellie sinensis) Vücut ağılığı kaybı üzerine etkisi içerdiği kafeinden kaynaklıdır.

18 Garcinia cambogia (hydroxycitric acid) Bileşen Garcinia cambogia (hydroxycitric acid) Olası etki mekanizması Lipogenezi inhibe eder, besin alımını baskılar Etkinlik Değişen metodolojik kalitede kısa-süreli çeşitli klinik çalışmalar mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerine etkisi az veya yoktur Güvenlik Güvenliğine yönelik birkaç sorun/endişe rapor edilmiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Baş ağrısı, mide bulantısı, üst solunum yolu semptomları ve gastrointestinal semptomlar

19 Garcinia cambogia (hydroxycitric acid) Hayvan çalışmaları etkili olduğunu bildirmiştir Ancak bu çalışmaların sonuçlarına göre inşalar için öneri getirmek doğru bir yaklaşım değildir İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalar ise etkisinin az ve klinik olarak tartışmalı olduğunu belirtmiştir 12 haftadan daha uzun süre kullanımı ile oluşabilecek yan etkiler henüz bilinmemektedir Chuah et al. Evid Based Complement Alternat Med 2013;2013: Onakpoya et al. J Obes 2011;2011: Marquez et al. Crit Rev Food Sci Nutr 2012;52: Saper et al. Am Fam Physician 2004;70: Mattes et al. Physiol Behav 2000;71: Lenz et al. J Am Pharm Assoc (2003) 2004;44:59-67.

20 Plaseboya ile karşılaştırıldığında vücut ağırlığı kaybı üzerine etkili değildir.

21 Seratonin geri emilim inhibitörü kullanan bir bireylerde garcinia cambogia kullanımı serotonin toksisitesi ile ilişkili olabilir.

22 Krom (chromium picolinate, chromium nicotinate and chromium yeast) Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Krom (chromium picolinate) Kas kütlesini artırır; yağ kaybını sağlar; besin alımını azaltır; açlık ve yağa olan yeme isteğini azaltır Farklı metodolojik kalitede çeşitli klinik çalışmalar mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı ve vücut yağı üzerine minimal etkisi var Önerilen miktarda (yetişkinler için mcg/gün) alım ile güvenliğine yönelik herhangi bir sorun rapor edilmemiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Baş ağrısı, sulu dışkı, konstipasyon, halsizlik, vertigo, bulantı, kusma ve ürtiker

23 Krom (chromium picolinate, chromium nicotinate and chromium yeast) Meta analizde 2-6 ay takipli, bir kısmında egzersiz de eklenerek yapılan az sayıda randomize kontrollü çalışma yer almakta. Metodolojik olarak çok uyumlu bir örneklemi yok. Etkisinin küçük ve klinik olarak tartışmalı olduğu sonucuna varılmıştır. Tian et al. Cochrane Database Syst Rev 2013;11:CD Pittler et al Int J Obes Relat Metab Disord 2003;27: Hexgzavalen krom (chromium IV) toksiktir ve besin/besin desteğinde bulunmamalıdır.

24 Çitosan Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Çitosan Sindirim sisteminde diyetteki yağı bağlar Metodolojik açıdan kaliteli olmayan ve küçük çaplı klinik araştırmalar mevcut Güvenliğine yönelik birkaç sorun/endişe bildirilmiştir, alerjik reaksiyonlara neden olabilir Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerine minimal etkisi var Bildirilen olumsuz yan etki: Abdominal gaz, şişkinlik, konstipasyon, hazımsızlık, mide bulantısı, mide yanması

25 Çitosan Vücutta bağladığı yağ miktarı ihmal edilebilir düzeyde Kabuklu deniz ürünlerinden elde edildiği için allerji yapabilir 7 ayda 500 gram ek kayıp tartışılabilir bir etkidir Gades et al. J Am Diet Assoc 2005;105:72-7. Jull et al. Cochrane Database Syst Rev ay süresince izlenen kişilik gruplarda çok az çalışma mevcut Schiller et al. 2001;4:42-9. Pittler et al. Eur J Clin Nutr 1999;53: Warfarinin etkinliğini arttırabilir ve kanamaya eğilimi arttırabilir Huang et al. Ann Pharmacother 2007;41:

26 Konjuge linoleik asit Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Konjuge linoleik asit (Conjugated linoleic acid: CLA) Adipoz dokuda apoptozisi uyarır Birçok klinik çalışma mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı ve vücut yağı üzerinde minimal etki Güvenliğine yönelik birkaç sorun/endişe bildirilmiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Abdominal rahatsızlık ve ağrı, konstipasyon, diyare, yumuşak dışkı, dispepsi, ve kan lipid profili üzerindeki muhtemel olumsuz etkiler

27 Konjuge linoleik asit Hayvan çalışmaları etkili olduğunu bildirmiştir. Ancak bu çalışmaları insana ekstrapolasyon doğru bir yaklaşım değildir. İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalar ise etkisinin küçük ve klinik olarak tartışmalı olduğu bildirilmiştir. Onakpoya et al. Eur J Nutr 2012;51: Egras et al. J Obes 2011;2011 Salas-Salvado et al. Crit Rev Food Sci Nutr 2006;46: Gaullier et al. J Nutr 2005;135: Gaullier et al. Am J Clin Nutr 2004;79: Terpstra et al. Am J Clin Nutr 2004;79:352-61

28 Az ve klinik olarak kesin olmayan sonuçlar mevcuttur. Bilimsel olarak ikna edici sonuçlar yoktur.

29 Konjuge linoleik asit Lipid profilini bozabilir (HDL yi düşürüp lipoprotein (a) yı arttırma) Karaciğer yağlanmasına neden olabilir Obez bireylerde insülin direncini stimule edebilir Obez bireylerde glisemiyi bozabileceğini bildiren çalışmalar mevcut Steck. J Nutr et al. 2007;137: Salas-Salvado et al. Crit Rev Food Sci Nutr 2006;46: Terpstra. Am J Clin Nutr 2004;79: Silveira et al. Public Health Nutr 2007;10: Riserus et al. Diabetes Care 2002;25:

30 Yeşil Kahve Çekirdeği Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Yeşil kahve çekirdeği ekstraktı (Coffea aribica, canephora, robusta) Yağ birikimi engeller, glukoz metabolizmas ını düzenler Metodolojik açıdan kaliteli olmayan birkaç klinik çalışma mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerine olası ılımlı etki Güvenliğine yönelik herhangi bir sorun rapor edilmemiştir. Ancak yeteri kadar çalışılmamıştır Bildirilen olumsuz yan etki: Baş ağrısı ve idrar yolu enfeksiyonları

31 Yeşil Kahve Çekirdeği Üretici ve destekleyici firmaların bilimsel çalışmalar üzerine etkileri göz ardı edilmemelidir!!!

32 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Fucoxanthin Enerji harcaması ve yağ asiti oksidasyonun u arttırır, adipozit farklılaşmasın ı ve lipid birikimini baskılar İnsanlarda yapılan bir araştırmada nar tohumu yağı ile kombine olarak çalışılmıştır Araştırma bulguları: Sonuca varabilmek için yetersiz araştırma var Güvenliğine yönelik herhangi bir sorun/endişe rapor edilmemiştir Ancak yeterli miktarda çalışma henüz yoktur Bildirilen olumsuz yan etki: Bilinmemektedir NIH, April 2015

33 Bileşen OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Glukomannan Tokluk ve dolgunluk hissini artırır mide boşalma süresini uzatır Metodolojik olarak farklı kalitede birçok klinik çalışma mevcut. Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerine etkisi az veya yoktur. Çalışmalar lipid ve kan glukozu düzeylerine etkiler üzerinde odaklanmıştır Diğer formları ile ilgili az yan etki olsa da tablet formları ile ilgili olarak özofagus obstruksiyonuna neden olabildiği bildirilen anlamlı güvenlik sorunlardandır Bildirilen olumsuz yan etki: Yumuşak dışkı, gaz, diyare, konstipasyon ve abdominal rahatsızlık NIH, April 2015

34 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Forskolin (Coleus forskohlii) Lipolizi artırır ve iştahı azaltır Birkaç adet kısa süreli yapılmış klinik çalışma mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerinde herhangi bir etki yok Güvenliğine yönelik herhangi bir sorun rapor edilmemiştir. Ancak yeterli miktarda çalışma henüz yoktur Bildirilen olumsuz yan etki: Bilinen yan etki yoktur NIH, April 2015

35 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Guar gum Bağırsakta şişerek yer kaplayarak besin alımını azaltır, mide boşalmasını geciktirir, tokluk hissini arttırır Metodolojik açıdan kaliteli birçok klinik çalışma mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerinde herhangi bir etki yok Mevcut formülasyonlar ile ilgili güvenliğine yönelik birkaç sorun/endişe bildirilmiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Karın ağrısı, şişkinlik, diyare, bulantı ve kramplar NIH, April 2015

36 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Hoodia (Hoodia gordonii) İştahı baskılar, gıda alımını azaltır İnsanlarda yayınlanmış çok az çalışma mevcut Kalp atım hızını ve kan basıncını arttırdığı ile ilgili bazı güvenliğine yönelik sorunlar rapor edilmiştir. Araştırma bulguları: Enerji alımı ve vücut ağırlığı üzerinde herhangi bir etkisi yoktur Bildirilen olumsuz yan etki: Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma NIH, April 2015

37 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Piruvat Olası etki mekanizması Lipoliz ve enerji harcamasını arttırır Etkinlik Metodolojik açıdan kaliteli olmayan birkaç klinik çalışma mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı ve vücut yağı üzerinde olası minimal etki Güvenlik Güvenliğine yönelik birkaç sorun/endişe rapor edilmiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Diyare, gaz, şişkinlik ve muhtemel yüksek dansiteli lipoprotein (HDL) düzeylerinin azalışı NIH, April 2015

38 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Ahududu, yaban mersini (Raspberry ketone, blue berry) Olası etki mekanizması Lipid metabolizmas ını değiştirir Etkinlik Sadece diğer bileşenlerle kombine olarak çalışılmıştır Araştırma bulguları: Bir sonuca varabilmek için yeterli çalışma yok Güvenlik Güvenliğine yönelik herhangi bir sorun rapor edilmemiştir. Ancak yeteri kadar çalışılmamıştır Bildirilen olumsuz yan etki: Bilinmemektedir NIH, April 2015

39 Bileşen OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Turunç (Bitter orange: synephrine) Enerji harcaması ve lipolizi artırır, hafif iştah baskılayıcı Metodolojik açıdan kaliteli olmayan ve küçük çaplı klinik araştırmalar mevcut Araştırma bulguları: dinlenme metabolizma hızı ve enerji harcaması üzerine olası etki; kilo kaybı üzerine net olmayan etkiler Güvenliğine yönelik bazı sorunlar/endişeler bildirilmiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Göğüs ağrısı, anksiyete, artmış kan basıncı ve kalp atım hızı NIH, April 2015

40 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Beyaz kuru fasulye (Phaseolus vulgaris) Karbonhidrat yıkımı ve emilimi üzerine etkili Farklı metodolojik kalitede çeşitli klinik çalışmalar mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı ve vücut yağ üzerindeki olası ılımlı etki Güvenliğine yönelik birkaç sorun/endişe rapor edilmiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Baş ağrısı, yumuşak dışkı, gaz ve konstipasyon NIH, April 2015

41 Bileşen OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Yohimbe (Pausinystalia yohimbe, yohimbine) Olası etki mekanizması Hiperadrenerj ik etkili Etkinlik Vücut ağırlığı kaybı üzerine etkileri ile ilgili çok az çalışma mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerine etkisi yoktur; ancak sonuca varabilmek için yetersiz araştırma var Güvenlik Güvenliğine yönelik belirgin sorunlar/endişeler bildirilmiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Baş ağrısı, anksiyete, ajitasyon, hipertansiyon ve taşikardi NIH, April 2015

42 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Kafein (ilave kafein veya guarana, kola nut, yerba mate veya diğer bitkiler ile ) Merkezi sinir sistemini uyarır, termogenez ve yağ oksidasyonun u artırır Karışım ürünler ile kısa süreli klinik çalışmalar mevcut Araştırma bulguları: Vücut ağırlığı üzerine olası ılımlı etki ve zamanla oluşan ağırlık kaybı üzerine etkiler Güvenliğine yönelik bazı sorunlar/endişeler yetişkinler için 400 mg / günden daha az doz alındığında genellikle rapor edilmemiştir, daha yüksek dozlarda önemli sorunlar olabilir Bildirilen olumsuz yan etki: Sinirlilik, titreme, kusma ve taşikardi NIH, April 2015

43 OBEZİTEDE EN SIK KULLANILAN DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Kalsiyum Lipolizi arttırır ve yağ birikimi ve yağ emilimini azaltır Birçok büyük çaplı klinik çalışma mevcut Araştırma bulguları: Klinik çalışmalarda vücut ağırlığı, kilo kaybı ya da kilo alımının önlenmesi konusunda etkisi yoktur Önerilen miktarda (yetişkinler için mg/gün) alım ile güvenliğine yönelik herhangi bir sorun rapor edilmemiştir Bildirilen olumsuz yan etki: Yetişkinler için mg üzerinde alımının konstipasyon, böbrek taşları olabilir; çinko ve demir emilimi ile yarışır NIH, April 2015

44 OBEZİTEDE DİĞER BESİN DESTEK BİLEŞENLERİ Bileşen Olası etki mekanizması Etkinlik Güvenlik Efedra (Ephedra: mahuang, ephedrine) Merkezi sinir sistemini uyarır thermogenezi arttırır, iştahı azaltır İyi metodolojik kalitede birçok kısa süreli klinik çalışma mevcut. Bunların birçoğunda ise efedra, kafein ile birlikte kullanılmıştır Araştırma bulguları: Kısa süreli kilo kaybı üzerine ılımlı etki Güvenliğine yönelik önemli sorunlar/endişeler bildirilmiştir; besin desteği maddesi olarak yasaklanmıştır Bildirilen olumsuz yan etki: Anksiyete, ruh hali değişiklikleri, bulantı, kusma, hipertansiyon, çarpıntı, inme, nöbetler (seürez), kalp krizi ve ölüm NIH, April 2015

45 Efedra

46 Efedra

47 Efedra

48 VÜCUTTA AĞIRLIK KAYBI İÇİN MUCİZE VAAD EDEN ÜRÜNLERE KARŞI DİKKATLİ OLUNMALIDIR! Etiket bilgisinde yer almayan gizlice eklenmiş kafein, efedra, sinefrin, sibutramin vb. içeren bitkisel desteklere dikkat!!!!