ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI Ġç Denetim BaĢkanlığı ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI ĠÇ DENETĠM YÖNERGESĠ ġubat 2014

2 ĠÇĠNDEKĠLER BĠRĠNCĠ BÖLÜM... 1 AMAÇ VE KAPSAM... 1 HUKUKÎ DAYANAK... 1 TANIMLAR... 1 ĠKĠNCĠ BÖLÜM... 3 ĠÇ DENETIMIN AMACI, KAPSAMI VE STANDARTLARI... 3 ĠÇ DENETIMIN AMACI... 3 ĠÇ DENETIMIN KAPSAMI... 3 KAMU IÇ DENETIM STANDARTLARI VE MESLEK AHLAK KURALLARI... 3 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 4 ĠÇ DENETIM BAġKANLIĞI, YÖNETIMI VE GÖREVLERI... 4 ĠÇ DENETIM BAġKANLIĞININ YAPISI... 4 ĠÇ DENETIM BAġKANLIĞININ GÖREVLERI... 4 ÜST YÖNETICININ GÖREV VE YETKILERI... 5 ÜST YÖNETICININ SORUMLULUĞU... 5 ĠÇ DENETIM BAġKANININ GÖREVLENDIRILMESI... 6 ĠÇ DENETIM BAġKANININ GÖREV YETKI VE SORUMLULUKLARI... 6 BAġKAN YARDIMCISI... 7 BÜRO VE IDARI PERSONEL... 7 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM... 8 ĠÇ DENETÇILERIN GÖREV, YETKI VE SORUMLULUKLARI... 8 ĠÇ DENETÇININ GÖREVLERI... 8 ĠÇ DENETÇĠNĠN YETKĠLERĠ... 8 ĠÇ DENETÇININ SORUMLULUKLARI... 9 BEġĠNCĠ BÖLÜM BAĞIMSIZLIK, TARAFSIZLIK VE MESLEKÎ GÜVENCE ĠÇ DENETIMIN BAĞIMSIZLIĞI ĠÇ DENETÇININ TARAFSIZLIĞI ĠÇ DENETÇILERIN MESLEKÎ GÜVENCESI ALTINCI BÖLÜM ĠÇ DENETIM FAALIYETLERININ PLANLANMASI ĠÇ DENETIM STRATEJISI DENETIMDE RISK ODAKLILIK ĠÇ DENETIM PLANI ĠÇ DENETIM PROGRAMI YEDĠNCĠ BÖLÜM DENETIM FAALIYETLERININ YÜRÜTÜLMESI GÖREVLENDIRME BIRDEN FAZLA KAMU IDARESINI ILGILENDIREN ORTAK ÇALIġMALAR DENETIM GÖZETIM SORUMLUSU GÖZETIM FAALIYETININ KAPSAMI DENETIM GÖREVININ BILDIRILMESI DENETIME HAZIRLIK VE BAġLAMA AÇILIġ TOPLANTISI ÇALIġMA PLANI DENETIMIN YÜRÜTÜLMESI II S a y f a

3 ÇALIġMA KÂĞITLARI KAPANIġ TOPLANTISI SONUÇLARIN RAPORLANMASI DENETIM SONUÇLARININ IZLENMESI SEKĠZĠNCĠ BÖLÜM DANIġMANLIK FAALIYETLERI DANIġMANLIK FAALIYETLERININ NITELIĞI DANIġMANLIK FAALIYETLERININ YÜRÜTÜLME ESASLARI DOKUZUNCU BÖLÜM DIĞER FAALIYETLER YOLSUZLUK VE USULSÜZLÜKLERE ILIġKIN INCELEMELER ARAġTIRMA FAALIYETI ONUNCU BÖLÜM RAPORLAMA RAPORLAMA VE ĠLKELERI DENETIM RAPORLARI DENETIM GÖRÜġÜ DENETIM GÖRÜġÜNÜN OLUġTURULMASINA ILIġKIN USUL VE ESASLAR DANIġMANLIK VE INCELEME RAPORLARI YILLIK IÇ DENETIM FAALIYET RAPORU RAPORLARIN GÖZDEN GEÇIRILMESI ONBĠRĠNCĠ BÖLÜM ĠÇ DENETIM KAYNAKLARININ YÖNETIMI VE GELIġTIRILMESI ĠÇ DENETIM KAYNAKLARININ YÖNETIMI MESLEK IÇI EĞITIM ĠÇ DENETÇILIKTE DERECELENDIRME SERTIFIKA DERECESINE UYGUN GÖREVLENDIRME MESLEKÎ YETERLILIĞIN GELIġTIRILMESI KALITE GÜVENCE VE GELIġTIRME PROGRAMI ONĠKĠNCĠ BÖLÜM DIĞER HUSUSLAR DENETLENEN BIRIMLERIN SORUMLULUĞU KURUL ILE ILIġKILER DIġ DENETIM VE DIĞER DENETIM BIRIMLERI ILE ILIġKILER YURTDIġINDA IÇ DENETIM FAALIYETI YURTDIġINDA EĞITIM VE AKADEMIK ÇALIġMA ĠÇ DENETIM YAZILIM PROGRAMI HABERLEġME, YAZIġMALAR VE DOSYA DÜZENI YÖNERGENIN IMZALANMASI VE GÖZDEN GEÇIRILMESI HÜKÜM BULUNMAYAN HALLER YÜRÜRLÜK YÜRÜTME III S a y f a

4 Amaç ve kapsam BĠRĠNCĠ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar MADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı, Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı Ġç Denetim BaĢkanlığının faaliyetleri ve yönetimi ile iç denetçilerin ve Üst Yöneticinin iç denetime iliģkin görev, yetki ve sorumluluklarına yönelik esas ve usulleri düzenlemektir. (2) Bu Yönerge, Üst Yönetici, iç denetim baģkanı ve iç denetçiler tarafından okunup imzalanır ve Ġç Denetim BaĢkanlığında muhafaza edilir. (3) Bu Yönerge, iç denetim faaliyetlerini, iç denetçileri ve denetlenen birim personelini kapsar. Hukukî dayanak MADDE 2- (1) Bu Yönerge Ġç Denetçilerin ÇalıĢma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 13 üncü maddesi uyarınca hazırlanmıģtır. Tanımlar MADDE 3- (1) Bu Yönergede geçen: a) Bakanlık: Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığını, b) Bakan: Orman ve Su ĠĢleri Bakanını, c) BaĢkan: Ġç Denetim BaĢkanını, ç) BaĢkan Yardımcısı: BaĢkana yardımcı olmak üzere baģkanın teklifi ve üst yöneticinin onayı ile görevlendirilen iç denetçiyi, d) Denetim Gözetim Sorumlusu: Her iç denetim faaliyetinin Standartlarına uygun olarak planlaması, yürütülmesi ve raporlarlanmasını gözetmek amacıyla iç denetim baģkanı tarafından görevlendirilen kıdemli bir iç denetçi, e) Ġç Denetçi: Bu Yönerge ve ilgili mevzuat çerçevesinde iç denetim faaliyetlerini gerçekleģtirmekle sorumlu her düzeyde sertifika sahibi iç denetçileri, f) Ġç Denetim: Kamu Ġdaresinin çalıģmalarına değer katmak ve geliģtirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danıģmanlık faaliyetini, g) Ġç Denetim BaĢkanlığı: Ġç denetim baģkanı, baģkan yardımcısı ve iç denetçiler ile büro personelinden oluģan organizasyonu, ğ) Kanun: 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununu, 1 S a y f a

5 h) Kurul: Ġç Denetim Koordinasyon Kurulunu, ı) Üst Yönetici: Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı MüsteĢarını, i) Yönetmelik: tarihli 2006/10654 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe giren, iç denetçilerin ÇalıĢma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği, j) Yönerge: Bu Yönergeyi, Ġfade eder. 2 S a y f a

6 Ġç denetimin amacı ĠKĠNCĠ BÖLÜM Ġç Denetimin Amacı, Kapsamı ve Standartları MADDE 4- (1) Ġç denetim faaliyeti; risk yönetimi, iç kontrol ve yönetim süreçlerinin etkinliği ve yeterliliğinin değerlendirilmesi ve geliģtirilmesi suretiyle, Bakanlık faaliyetlerinin amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara, performans programlarına ve mevzuata uygun olarak planlanmasını ve yürütülmesini, kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını, bilgilerin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve zamanında elde edilebilirliğini sağlamayı amaçlar. Ġç denetimin kapsamı MADDE 5- (1) Bakanlığın merkez ve taģra teģkilatı dahil tüm birimlerin faaliyet ve iģlemleri iç denetim kapsamındadır. (2) Ġç denetim, faaliyet, süreç veya birimlerin risk düzeyi esas alınarak sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaģımla iç denetim standartlarına uygun olarak gerçekleģtirilir. Kamu iç denetim standartları ve meslek ahlak kuralları MADDE 6- (1) Ġç denetim faaliyetleri, ilgili mevzuat ve Kurul tarafından belirlenen Kamu Ġç Denetim Standartları ve Kamu Ġç Denetçileri Meslek Ahlak Kurallarına uygun olarak yürütülür, açıklık bulunmayan hâllerde ise uluslararası denetim standartları ile etik kurallar dikkate alınır. 3 S a y f a

7 Ġç Denetim BaĢkanlığının yapısı ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Ġç Denetim BaĢkanlığı, Yönetimi ve Görevleri MADDE 7- (1) BaĢkanlık; BaĢkan, BaĢkan Yardımcısı, iç denetçiler ile büro personelinden oluģur. (2) BaĢkanlık, idarî yönden doğrudan Üst Yöneticiye bağlı olarak faaliyetetlerini yürütür ve Üst Yönetici dıģındaki makam veya mercilerle iliģkilendirilemez. Ġç Denetim BaĢkanlığının görevleri MADDE 8- (1) Ġç Denetim BaĢkanlığı aģağıdaki görevleri yürütür: a) Bakanlık teģkilatının her türlü faaliyet ve iģlemlerini denetlemek, b) Bakanlık kaynaklarının ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini, nesnel risk analizlerine dayalı olarak değerlendirmek, rehberlik ve danıģmanlık yapmak, c) Yasal uygunluk denetimi yapmak, ç) Risk analizlerine dayalı iç denetim plan ve programlarını hazırlamak, geliģtirmek ve üst yöneticinin onayına sunmak, d) Onaylanan denetim plan ve programlarının uygulanmasını sağlamak, denetim ve danıģmanlık faaliyetlerini yürütmek, üst yönetici tarafından talep edilen ve görev alanına giren program dıģı görevleri gerçekleģtirmek, e) Bakanlığın risk yönetimi, iç kontrol ve yönetiģim süreçlerinin etkinlik ve yeterliliğini değerlendirmek, f) Ġç denetim faaliyetleri sırasında tespit edilen veya Ġç Denetim BaĢkanlığına intikal eden inceleme veya soruģturma yapılmasına gerek duyulan hususları üst yöneticinin bilgisine sunmak, g) Ġç denetim faaliyetlerinin sonuçlarını izlemek, ğ) Ġç denetim faaliyetlerinin değerlendirilmesi, kamu iç denetim standartları ve meslek ahlâk kurallarına uygun olarak yürütülmesi ve iç denetim faaliyetlerinin geliģtirilmesi için kalite güvence ve geliģtirme programı oluģturmak, uygulamak ve geliģtirmek, h) Kalite güvence ve geliģtirme programı çerçevesinde yapılan değerlendirme sonuçlarını üst yöneticiye sunmak, ı) Yıllık iç denetim faaliyet raporunu hazırlamak ve üst yöneticiye sunmak, i) Ġç denetim baģkanlığının görevlerini etkin bir Ģekilde yerine getirebilecek bilgi, yetenek, tecrübe ve meslekî yeterliliğe sahip iç denetçi kadrosunu Bakanlığın insan kaynakları politikaları ile uyumlu olarak oluģturmak ve bunun için gerekli prosedürleri gerçekleģtirmek, j) Ġç denetim baģkanlığı yönergesini ve iģlem süreçlerini kurulun düzenlemelerine uygun olarak hazırlamak ve geliģtirmek, k) Ġç denetim faaliyetlerinin sonuçları hakkında üst yöneticiye belirli aralıklarla bilgi sunmak, iç denetim alanındaki geliģmeler ve en iyi uluslararası uygulamalar konusunda bilgilendirmek, 4 S a y f a

8 l) Denetim raporlarının, raporlama standartları ile belirlenen usul ve esaslara uygunluğunu kontrol etmek ve bir örneğini iç denetim baģkanlığında muhafaza etmek, m) Ġç denetim faaliyeti ilgili diğer iģlemleri yürütmek. Üst Yöneticinin görev ve yetkileri MADDE 9- (1) Üst Yöneticinin iç denetime iliģkin görev ve yetkileri Ģunlardır: a) Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından hazırlanan iç denetim plan ve programlarını onaylamak, BaĢkanlığın yetki ve görev alanına giren program dıģı konulara iliģkin görev vermek, yürütülecek iç denetim faaliyetlerine iliģkin görevlendirmeleri yapmak, b) Ġç denetim plan ve programlarının hazırlanması sürecinde plan ve programa dâhil edilmesini gerekli gördüğü birim ve konuları Ġç Denetim BaĢkanlığına bildirmek, c) Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından hazırlanan iç denetim yönergesi ile yönerge değiģikliklerini Kurulun uygun görüģünü alarak yürürlüğe koymak, ç) BaĢkanı doğrudan, baģkan yardımcısını ise BaĢkanın önerisi üzerine görevlendirmek, d) Ġç Denetim BaĢkanlığına atanacak iç denetçileri Bakana teklif etmek, e) Sertifika derecelendirmesine iliģkin puanlamayı BaĢkanın teklifi üzerine yapmak, f) Ġç Denetim BaĢkanlığı ile denetlenen birim yönetimi arasındaki uyuģmazlıkları çözümlemek ve nihai kararı vermek, g) Denetlenen birimlerin yönetici ve personelinden denetim faaliyetinin yürütülmesini engelleyici veya geciktirici fiil ve tavır sergileyenler hakkında gerekli tedbir ve müeyyideleri uygulamak, ğ) Ġç denetim raporlarını değerlendirerek gereği için ilgili birimler ile Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığına göndermek, h) Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından hazırlanan yıllık iç denetim faaliyet raporu ile iç denetim raporlarını ve bunlar üzerine yapılan iģlemleri iki ay içerisinde Kurula göndermek, ı) Ġç denetim faaliyeti ile ilgili olarak mevzuatla verilen diğer görevleri yapmak. Üst Yöneticinin sorumluluğu MADDE 10- (1) Üst Yönetici iç denetim faaliyetlerinin yerine getirilmesinde: a) Ġç denetçilerin görevlerini bağımsız bir Ģekilde yerine getirmeleri için gereken tüm önlemleri alır, b) Ġç denetçilere, Bakanlığın faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek risklerin belirlenmesi çalıģmalarında gerekli imkânı sağlar, c) Ġç denetim faaliyeti kapsamına giren konularda, iç denetçilere gerekli bilgi ve belgelerin sağlanması amacıyla Bakanlık birimleri arasında etkili iletiģim kurulmasını sağlar, ç) Ġç denetim raporlarında, Ġç denetçiler tarafından düzeltilmesi ve iyileģtirilmesi önerilen konuları değerlendirir ve gerekli önlemleri alır, d) Ġç kontrol sürecinden elde ettiği bilgilerle, iç denetimden elde edilen bilgileri karģılaģtırır ve kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanımına iliģkin tedbirleri gerektiğinde Ġç Denetim BaĢkanlığıyla görüģerek belirler, e) Ġç denetçilerin meslekî yeterliliğinin geliģtirilmesi için gerekli tedbirleri alır, 5 S a y f a

9 f) Ġç denetçilerin görevlerini yaparken bağımsızlık ve tarafsızlıklarının tehlikeye girdiği veya ihlal edildiği durumlarda, iç denetimin sağlıklı iģleyiģine yönelik gerekli tedbirleri alır, g) BaĢkanlığın bütçesine iliģkin iģlemlerin yerine getirilmesi ve personelinin ihtiyacı olan meslekî araç, gereç ve malzemenin temin edilmesine iliģkin tedbirleri alır. (2) Üst Yönetici, iç denetim faaliyetlerinden beklenen faydanın en yüksek düzeyde elde edilmesi için ilgili mevzuatta belirlenen her türlü katkıyı sağlar. (3) Üst yönetici, Bakanlık üst yönetimi ile yapılacak mutat toplantılarına BaĢkanın katılımını sağlar. Ġç Denetim BaĢkanının görevlendirilmesi MADDE 11- (1) BaĢkan, Ġç denetçiler arasından üst yöneticinin onayı ile görevlendirilir. Bu görevlendirme Kurula bildirilir. (2) BaĢkanın yokluğu halinde baģkan yardımcısı, baģkan yardımcısının da bulunmadığı hallerde BaĢkanın belirleyeceği iç denetçi, baģkanlığa vekâlet eder. Ġç Denetim BaĢkanının görev yetki ve sorumlulukları MADDE 12- (1) BaĢkan ın görev ve yetkileri Ģunlardır; a) Ġç denetim birimini, mevzuata, denetim ve raporlama standartlarına ve Kurulun diğer düzenlemelerine uygun olarak yönetmek. b) Ġç denetçilerin de katılımıyla iç denetim yönergesi, iç denetim planı ve iç denetim programını hazırlamak ve üst yöneticinin onayına sunmak. c) Ġç denetçilerin program kapsamında ve program dıģı görevlendirmelerini yapmak. ç) Ġç denetçilerin, yönerge, iç denetim plan ve programlarına uygun olarak faaliyet yürütmelerini sağlamak ve bu yönde gerekli tedbirleri almak. d) Ġç denetim raporlarının, Kurul tarafından belirlenen raporlama standartlarına uygunluğunu kontrol etmek. e) Denetim sonuçlarının izlemesi için bir takip sistemi oluģturmak, denetlenen birim yöneticileri ile iç denetçiler arasında mutabık kalınan hususların yerine getirilip getirilmediğini takip etmek, mutabık kalınmayan hususlarda üst yöneticinin kararı doğrultusunda iģlem yapmak. f) Ġç denetim raporlarında yer alan öneriler ve eylem planları çerçevesinde, yürütülen izleme faaliyetleri kapsamında denetlenen birimin yaptığı iģlemler konusunda ilgili iç denetçileri bilgilendirmek ve izleme sonuçlarının takibini iç denetçiler eliyle yürütmek. g) Kurulun düzenlemeleriyle uyumlu olarak, iç denetim faaliyetinin kalitesini gözetmek ve bu amaçla kalite güvence ve geliģtirme programını oluģturmak, iç denetçilerin performansını takip etmek. ğ) DıĢ değerlendirme sonuçlarına iliģkin düzeltici ve iyileģtirici önlemleri almak. h) Ġç denetçilerin, meslek içi eğitim programına uygun bir Ģekilde, bilgi ve becerilerini düzenli olarak artırmalarını sağlamak. ı) Gerekli görülmesi durumunda, iç denetim faaliyetlerine yönelik olarak baģka bir iç denetçiden veya konunun uzmanından görüģ, yardım veya hizmet alınmasını sağlamak. 6 S a y f a

10 i) Ġç denetçilerin görevlerini yaparken bağımsızlık veya tarafsızlığının tehlikeye girdiği veya ihlal edildiği durumlarda gerekli tedbirleri almak ve üst yöneticiyi bilgilendirmek. j) Ġdari ve/veya cezai yönden suç teģkil eden, soruģturma veya ön inceleme yapılmasını gerektiren durumlara iliģkin iç denetçilerin tespitlerini üst yöneticiye bildirmek. k) Ġç denetime iliģkin mevzuatın ve Kurul kararlarının uygulanmasında ortaya çıkan tereddütleri ve sorunları Kurulun bilgisine sunmak. l) Yıllık iç denetim faaliyet raporunu, iç kontrol sistemine iliģkin genel değerlendirmeyi de kapsayacak Ģekilde hazırlamak ve üst yöneticiye sunmak. m) BaĢkanlık bütçesine iliģkin iģlemler ile harcama yetkililiği görevini yürütmek. n) BaĢkanlık personelinin ihtiyacı olan meslekî araç, gereç ve malzemenin temin etmek ve gerekli tedbirleri almak, o) Ġç denetçilerin sertifika derecelendirmelerine esas puanlamayı Üst Yöneticiye teklif etmek, ö) Ġç Denetim BaĢkanlığı Yönergesini, yılda bir defa iç denetçiler ile birlikte gözden geçirmek ve varsa değiģiklik önerilerini Üst Yöneticinin onayına sunmak, p) SayıĢtay ile Ġç Denetim BaĢkanlığı arasındaki iletiģim ve koordinasyonu sağlamak, r) Kurul tarafından belirlenen ilkeler çerçevesinde diğer denetim birimleriyle gereken iģbirliğini sağlamak, s) Yürütülen denetim faaliyetlerinde iç denetçi ile denetim gözetim sorumlusu arasında oluģabilecek ihtilafları çözüme kavuģturmak, Ģ) TaĢıt görev emri ve personelle ilgili sair evrakı imzalamak, iç denetçiler ile büro personelinin yıllık, idarî, sihhi ve mazeret izinlerini vermek, t) Bakanlık veya Bakanlık dıģında yapılacak toplantı, kurs, seminer vb. çalıģmalara katılacak iç denetçileri belirlemek ve görevlendirmek. u) Mevzuatla verilen diğer görevler ile iç denetim faaliyetleriyle ilgili olarak üst yönetici tarafından verilen diğer görevleri yapmak. BaĢkan Yardımcısı MADDE 13- (1) BaĢkana yardımcı olmak üzere bir iç denetçi, BaĢkanın teklifi ve Üst Yöneticinin onayıyla baģkan yardımcısı olarak görevlendirilir. (2) BaĢkan yardımcısı, iç denetim faaliyetinin yönetiminde ve gözetiminde iç denetim baģkanına yardımcı olur. BaĢkan tarafından verilen görevleri yürütür ve idarî görevleri bakımından BaĢkana karģı sorumludur. Büro ve idari personel MADDE 14 (1) BaĢkanlık faaliyetlerine iliģkin iģ ve iģlemlerin yürütülmesi amacıyla büro oluģturulur, büroda yeterli sayıda ve nitelikte personel görevlendirilir. (2) Ġdari görevlerin mahiyeti ve kapsamı ile personelin görev, yetki ve sorumlulukları BaĢkanlıkça yazılı olarak belirlenir. 7 S a y f a

11 Ġç Denetçinin görevleri DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Ġç Denetçilerin Görev, Yetki ve Sorumlulukları MADDE 15- (1) Ġç denetçiler aģağıdaki görevleri yürütür: a) Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek. b) Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak. c) Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak. ç) Ġdarenin harcamalarının, malî iģlemlere iliģkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek. d) Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak. e) Denetim sonuçları çerçevesinde iyileģtirmelere yönelik önerilerde bulunmak ve bunları takip etmek. f) Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruģturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlanıldığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek. g) Kamu idaresince üretilen bilgilerin doğruluğunu denetlemek. ğ) Üst yönetici tarafından gerekli görülen hallerde performans göstergelerini belirlemede yardımcı olmak, belirlenen performans göstergelerinin uygulanabilirliğini değerlendirmek. h) Suç teģkil eden durumlara iliģkin tespitlerini üst yöneticiye bildirmek. Ġç Denetçinin yetkileri MADDE 16- (1) Ġç denetçiler aģağıdaki yetkilere sahiptir: a) Ġç denetim faaliyetleriyle ilgili olarak elektronik ortamdakiler dâhil her türlü bilgi, belge ve dokümanlar ile nakit, kıymetli evrak ve diğer varlıkların ibrazını talep etmek, b) Denetlenen birim çalıģanlarından veya yürütülen görevin ilgili olduğu birim personelinden iç denetim faaliyetlerinin gereği olarak yardım almak, yazılı ve sözlü bilgi istemek, c) Ġç denetim faaliyetinin gerektirdiği konularda uzman yardımı almak veya görüģünden yararlanmak, ç) Ġç denetim faaliyetlerinin gerektirdiği araç, gereç ve diğer imkânlardan yararlanmak, d) Görevin yürütülmesini engelleyici tutum, davranıģ ve hareketlerde bulunanları BaĢkanlık kanalıyla Üst Yöneticiye bildirmek. 8 S a y f a

12 Ġç Denetçinin sorumlulukları MADDE 17- (1) Ġç denetçi, görevlerini yerine getirirken aģağıdaki hususlara riayet eder. a) Mevzuata, denetim standartlarına ve etik kurallarına uygun hareket etmek, b) Meslekî bilgi ve becerilerini sürekli olarak geliģtirmek, c) Yetki ve ehliyetini aģan durumlarda BaĢkanlığı haberdar etmek, ç) Verilen görevin tarafsız ve bağımsız olarak yapılmasına engel olan durumların bulunması halinde, durumu BaĢkanlık aracılığıyla, görevin tarafsız ve bağımsız olarak yapılmasını engelleyen hususların Ġç Denetim BaĢkanından kaynaklanması halinde doğrudan Üst Yöneticiye bildirmek, d) Denetim raporlarında kanıtlara dayanmak ve değerlendirmelerinde tarafsız olmak, e) Denetim sırasında elde ettiği bilgilerin gizliliğini korumak. (2) Ġç denetçiler, idarî görevlere atanmalarında ve iç denetçiliğe dönmelerinde Kurul tarafından belirlenen meslek ahlak kurallarına ve kamu iç denetim standartlarına uygun davranırlar. 9 S a y f a

13 Ġç denetimin bağımsızlığı BEġĠNCĠ BÖLÜM Bağımsızlık, Tarafsızlık ve Meslekî Güvence MADDE 18- (1) Ġç denetim faaliyeti, Bakanlığın günlük iģleyiģinden bağımsızdır. Ġç denetçiler görevlerini Kanun, Yönetmelik ve bu Yönerge kapsamında tam bir bağımsızlık içinde gerçekleģtirir. (2) Ġç denetim faaliyetinin kapsamına, denetim uygulamalarına müdahale edilemez ve iç denetçilerin görüģlerini değiģtirmeleri istenemez. Ġç denetçilerin görevlerini bağımsız ve hiç bir etki altında kalmadan yapmaları BaĢkanın ve Üst Yöneticinin sorumluluğundadır. (3) Ġç denetimin bağımsızlığı kalite güvence ve geliģtirme programı kapsamında Kurul tarafından düzenli olarak değerlendirilir. Ġç Denetçinin tarafsızlığı MADDE 19- (1) Ġç denetçiler görevlerini yerine getirirken tarafsızlık ilkesiyle hareket eder. Ġç denetçiler; denetimin belirlenen amaçlarına ulaģılması için denetim faaliyetlerinde gerekli tüm denetim tekniklerini uygular. Ġhtiyaç duyacağı tüm bilgi ve belgeleri toplar. Tarafsız ve yeterli bilgi ve tecrübeye sahip her denetçinin aynı sonuçlara ulaģmasını sağlayacak Ģekilde, bu bilgi ve belgeleri değerlendirir, denetim kalitesinden ödün vermeden ve baģkalarının düģünce ve telkinlerinden etkilenmeden görüģünü oluģtururlar. (2) Ġç denetçiler, görevlerini yürütürken bağımsızlık ve tarafsızlıklarını zedeleyebilecek bir durumla karģılaģmaları halinde, bu durumu derhal BaĢkanlığa yazılı olarak bildirirler. (3) BaĢkan, Ġç denetçilerin görevlendirilmesinde, tarafsızlıklarını zedeleyebilecek hususları dikkate alır. (4) Ġç denetçiliğe ilk defa atananlar ile idarî görevlerde iken Ġç denetçiliğe dönenler, daha önce sorumlu oldukları iģlerle ilgili olarak bir yıl geçmeden iç denetim faaliyeti yürütemezler. Yürütülen danıģmanlık ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak da bir yıl geçmeden denetim yapılamaz. Ġç Denetçilerin Meslekî Güvencesi MADDE 20- (1) Ġç denetçilere Kanun, Yönetmelik ve bu Yönergede belirtilen görevler dıģında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. (2) Ġç denetçiler vekâlet, tedvir veya görevlendirme suretiyle baģka görevlere rızaları dıģında görevlendirilemezler. (3) Bakanlıkta daha önce iç denetçilik yapmıģ olanların mesleğe dönüģlerinde BaĢkanlığın görüģü alınabilir. (4) Ġç denetçiler, Yönetmeliğin 24 üncü maddesinin ikinci fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, hiçbir Ģekilde istekleri dıģında baģka bir göreve atanamazlar. 10 S a y f a

14 ALTINCI BÖLÜM Ġç Denetim Faaliyetlerinin Planlanması Ġç denetim stratejisi MADDE 21- (1) Ġç denetim faaliyetlerine iliģkin plan ve programların hazırlanması ve uygulanmasında, Kurulun her üç yılda bir oluģturacağı ve üç yıllık döneme iliģkin olarak iç denetimin genel stratejisini belirleyen ve iç denetim birimlerinin planlama ve programlamalarına esas teģkil edecek Kamu Ġç Denetim Strateji Belgesi esas alınır. Denetimde risk odaklılık MADDE 22- (1) Ġç denetim, Bakanlığın iģ ve iģlemlerinde karģı karģıya olduğu riskler esas alınarak hazırlanan risk odaklı iç denetim plan ve programı çerçevesinde yapılır. (2) Risk değerlendirmesi ile ilgili olarak Kurulca belirlenen esas ve usullere uyulur. (3) Bakanlık birimleri tarafından tanımlanan riskler, Ġç Denetim BaĢkanlığınca risk analizine tâbi tutulur. Bu analiz sonucunda riskler, oran ve önem dereceleri belirlenerek sıralanır. Ġç Denetim BaĢkanlığınca, kurumun hedefleri, faaliyetleri ve varlıklarını etkileyebilecek önemli risklere iliģkin olarak yapılan analiz sonucunda, en yüksek risk içeren alan ve konulardan baģlanarak iç denetim planı ve uygulamaya iliģkin programlar hazırlanır. (4) Yeni birim ve faaliyetler, yeniden yapılandırma projeleri, örgüt yapısı ve insan kaynaklarındaki önemli değiģiklikler, denetim sıklığının yetersiz olması gibi hususlar yüksek risk içerebileceğinden, denetim programına öncelikle alınır. (5) Plan ve programların hazırlanmasında, Üst Yöneticinin riskli gördüğü ve öncelik verilmesini istediği hususlar da dikkate alınır. (6) Denetim sonuçlarına göre mevcut riskler yıl sonlarında yeniden gözden geçirilir. Ġç denetim planı MADDE 23- (1) Ġç denetim planı, Yönetmeliğin 39 uncu maddesine uygun olarak hazırlanır. (2) Ġç denetim planı; iç denetim faaliyetinin etkili, ekonomik ve verimli bir Ģekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla, denetimin kapsamını, denetlenecek alan ve konuları, ihtiyaç duyulan iģgücü ve diğer kaynaklar ile eğitim faaliyetlerini içerecek Ģekilde, Bakanlık birim yöneticileriyle görüģülerek Kurulca hazırlanan Kamu Ġç Denetim Strateji Belgesi ile Bakanlık Stratejik Planı dikkate alınarak, üç yıllık dönemler için hazırlanır. Bu plan, Ġç Denetim BaĢkanlığınca her yıl risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gözden geçirilerek, gerektiğinde değiģtirilir. (3) BaĢkanın görevlendireceği yeterli sayıda iç denetçiden teģekkül eden bir ekip tarafından hazırlanan iç denetim plan taslağı, tüm iç denetçilerin katılımıyla görüģülür, BaĢkanlık tarafından Üst Yöneticinin görüģü alındıktan sonra plana son Ģekli verilir. (4) Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından hazırlanan bu plan Üst Yöneticinin onayına sunulur. 11 S a y f a

15 Ġç denetim programı MADDE 24- (1) Ġç denetim programı, Yönetmeliğin 40 ıncı maddesine uygun olarak hazırlanır. (2) En riskli alan ve konulara öncelik verilmek ve denetim maliyeti de dikkate alınmak suretiyle, Bakanlığın birim yöneticileri ve gerektiğinde çalıģanlarla da görüģülerek iç denetim planıyla uyumlu bir iç denetim programı hazırlanır. Bir yıllık süreyi geçmemek üzere hazırlanacak iç denetim programlarında, denetlenecek alanlar ve konular, Ġç denetçilerin isimleri belirtilerek, zaman çizelgesine bağlanır. Ġdare birimlerinin talepleri arasından BaĢkanlığın teklifi üzerine üst yöneticinin uygun gördüğü danıģmanlık faaliyetleri ile üst yöneticinin belirlediği danıģmanlık faaliyetleri için programda yeterli denetim kaynağı ayrılır. (3) Ġç denetim programının hazırlanması ve son Ģeklinin verilmesinde bu Yönergenin 22 inci maddesindeki usule uyulur. (4) Hazırlanan iç denetim programı Üst Yöneticinin onayına sunulur. (5) Ġç denetim plan ve programının hazırlanmasında Kurul düzenlemeleri esas alınır. 12 S a y f a

16 Görevlendirme YEDĠNCĠ BÖLÜM Denetim Faaliyetlerinin Yürütülmesi MADDE 25- (1) Ġç denetim programı Üst Yönetici tarafından onaylandıktan sonra, görevler, programdaki zamanlama da dikkate alınarak, BaĢkanlıkça iç denetçilere yazılı olarak bildirilir. (2) Ġç denetçiler, merkez birimler dıģındaki görevlendirmelerde göreve baģlama tarih ve yerleri ile görevin bitiģini Bakanlığın Elektronik Belge Yönetim Sistemi üzerinden BaĢkanlığa bildirir. Elektronik Belge Yönetim Sistemi üzerinden bildirimin mümkün olmadığı durumlarda bildirimler ıslak imzalı yazı ile yapılır. Bildirimlerin ıslak imzalı yazı ile bildirilmesi halinde yazı BaĢkanlığa belgegeçer ile ulaģtırılabilir. Birden fazla kamu idaresini ilgilendiren ortak çalıģmalar MADDE 26- (1) Birden fazla kamu idaresi iç denetçilerinin ortak çalıģmaları halinde, Kurul tarafından yayımlanan Kamu Ġç Denetim Genel Tebliği hükümleri uygulanır. Denetim gözetim sorumlusu MADDE 27- (1) Her iç denetim faaliyetinin, denetim standartlarına uygun olarak yürütülmesini sağlamak amacıyla BaĢkan, görevin niteliğine uygun bir iç denetçiyi denetim gözetim sorumlusu olarak görevlendirir. (2) Denetim gözetim sorumlusu olarak görevlendirilenler, baģka bir iç denetim faaliyetinde de görevlendirilebilir. Gözetim faaliyetinin kapsamı MADDE 28- (1) Denetimi gözetim sorumluluğu; a) Ġç denetçi tarafından hazırlanan çalıģma planının yeterli risk analizine dayandırılıp dayandırılmadığı, b) Görev iģ programında belirlenen denetim testlerinin denetim amaçlarının gerçekleģtirilmesi için yeterli olup olmadığı, c)denetim sonucunda varılan kanaatleri destekleyecek kanıtların yeterli olup olmadığı ve ilave inceleme yapılmasına gerek olup olmadığı, ç) Görev iģ programında yer alan testlerin uygulanıp uygulanmadığı ve denetim sonuçlarına dayanak teģkil eden bilgilerin kayıtlı hale getirilip getirilmediği, d) Raporda uygulanabilir önerilere ve eylem planlarına yer verilip verilmediği, hususlarında değerlendirme yapmak ve gerekli düzeltmelerin yapılmasını istemek görev ve yetkisini kapsar. (2) Denetim görevinin yürütülmesi ve raporlanması aģamalarında denetim gözetim sorumlusunun önerileri göz önünde bulundurularak gerekli çalıģmalar ve düzeltmeler yapılır. Ġç denetçi ile denetim gözetim sorumlusu arasında doğan görüģ aykırılıkları iç denetim baģkanı tarafından çözüme kavuģturulur. 13 S a y f a

17 (3) ÇalıĢma planları, bulgu formları ve çalıģma kâğıtları, denetim gözetim sorumlusu tarafından 3 iģ günü içerisinde incelenir ve onaylanır veya onaylamama gerekçeleri BaĢkanlığa intikal ettirilir. Denetim görevinin bildirilmesi MADDE 29- (1) BaĢkanlık, denetim görevinin yürütüleceği birimlere denetimin amacını, kapsamını, tarihini, görevlendirilen denetçiyi, birimden beklenenleri ve gerek görülen diğer hususları içeren yazılı bir bildirim yapar. Birden çok birimi ilgilendiren süreç denetimlerinde bu bildirimin konuyla birinci derecede ilgili birime yapılması yeterlidir. (2) Gizlilik veya nakit ve diğer kıymetli evrakların sayımı gereken hallerde bu bildirimin yapılması zorunlu değildir. Denetime hazırlık ve baģlama MADDE 30-(1) Denetim faaliyetlerinin hazırlık aģaması Ön ÇalıĢma olarak adlandırılır. Ön çalıģmada iç denetçiler görevlendirildikleri konu ile ilgili gerekli inceleme ve araģtırmaları yaparak denetimin amaç ve kapsamını tespit eder. (2) Ġç denetçiler, denetim konusuna göre belirleyecekleri toplantı, mülakat, anket, yerinde gözlem gibi yöntemler ile denetlenecek birim veya süreç hakkında bilgi toplayarak mevcut risk ve kontrolleri tespit eder ve bunların bir değerlendirmesini yapar. AçılıĢ toplantısı MADDE 31- (1) Ġç denetçi ön çalıģma aģamasında, planlanan iç denetim faaliyetinin yürütüleceği birim yöneticisi ve ihtiyaç duyulan personelin de iģtirak edeceği bir açılıģ toplantısı yapar. Birden çok birimi ilgilendiren süreç denetimlerinde açılıģ toplantısının konuyla birinci derecede ilgili birim yetkilileri ile yapılması yeterlidir. (2) AçılıĢ toplantısında, Ġç denetçi, ilgili birim yöneticisi ve diğer personel ile denetimin amacı, kapsamı, denetimde kullanılacak yöntemler, tahminî denetim süresi, denetime yardımcı olacak personel, denetim sırasında çalıģanlardan beklentiler, idarenin denetimden beklentileri, denetim ekibi ile birim arasındaki iletiģim nasıl gerçekleģtirileceği, denetimin sağlayacağı faydalar, denetim sonuçlarının raporlanması konuları ile denetlenen birimin talebi halinde danıģmanlık faaliyetinin mahiyeti de görüģülür. ÇalıĢma planı MADDE 32- (1) Tüm denetim adımlarını ve izlenecek yöntemleri gösteren çalıģma planının hazırlanmasıyla ön çalıģma tamamlanır. Ġlgili birimin yöneticisi ve diğer personelle görüģmelerin sonuçlarına göre hazırlanan çalıģma planında; a) Denetimin amaç ve hedefleri, b) Denetimin kapsamı, c)denetim sırasında bilgilerin elde edilmesi, analizi ve değerlendirilmesine iliģkin yöntemler, ç) Tahminî denetim süresi, yer alır. (2) ÇalıĢma planı hazırlandıktan sonra Yönergenin 27 inci ve 28 uncu maddesi kapsamında denetim gözetim sorumlusuyla mutabakat sağlanarak denetime baģlanır. Denetimler bu çalıģma planına göre yürütülür. 14 S a y f a

18 Denetimin yürütülmesi MADDE 33- (1) Ġç denetçi, denetim rehberlerinden de yararlanarak denetim faaliyetini yürütür. Ġç denetçi, yıllık denetim programında ve denetim planında belirlenen denetim hedeflerine ulaģmak için, risk ve kontrol değerlendirmelerinde tespit edilen hususlarla ilgili olarak yeterli ve güvenilir bilgi ve belgeleri elde etmek, incelemek ve değerlendirmekle yükümlüdür. Denetimin yürütülmesi sırasında uygulanacak testler, iç kontrol uygulamalarının yeterliliğine dair değerlendirme yapılabilmesine de olanak verecek Ģekilde tasarlanmalı, en riskli alanlara öncelik verilmelidir. GerçekleĢtirilen testlerin tamamı; izlenen yöntem, yapılan gözlem, incelenen belge, görüģme ve diğer adımlar da belirtilmek suretiyle ÇalıĢma Kâğıtları ile belgelendirilmelidir. (2) Ġç denetçi tarafından yürütülen denetim görevi kapsamında yapılan çalıģmalar raporlama aģamasına geçilmeden önce denetim gözetim sorumlusu tarafından Yönergenin 28 inci maddesi çerçevesinde gözden geçirilir. Denetim gözetim sorumlusunun önerileri doğrultusunda gerekli çalıģma ve düzeltmeler yapıldıktan sonra kapanıģ toplantısı yapılır. ÇalıĢma kâğıtları MADDE 34- (1) Denetime hazırlık, risk ve kontrol değerlendirmeleri, yapılan testler, bunların sonucunda elde edilen bilgi ve kanıtlar ile raporlama ve izleme faaliyetleri gibi denetim süresince yapılan tüm çalıģmalar çalıģma kâğıtları ile belgelendirilir. (2) Denetim sonuçlarının takibinde ve kalite güvence ve geliģtirme faaliyetleri çerçevesinde yapılan değerlendirmelerde bu çalıģma kâğıtlarından yararlanılır. (3) Gerekli olması halinde çalıģma kâğıtlarına konuyu destekleyici belgeler eklenebilir. (4) ÇalıĢma kâğıtlarının hazırlanmasında Kurulun yaptığı düzenlemeler ile bu çerçevede Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından belirlenen dokümanlar esas alınır. KapanıĢ toplantısı MADDE 35- (1) Yapılan denetim faaliyetleri, görev sonuçları ile bulgu formlarında yer alacak tespit ve tavsiyeler, denetlenen birim yöneticilerinin katılımı ile gerçekleģtirilecek kapanıģ toplantısında ele alınır. Bu toplantıda, önemli bir değerlendirme eksikliği olup olmadığı belirlenir. Toplantıda yapılan görüģmeler tutanağa bağlanır. Sonuçların raporlanması MADDE 36- (1) Denetim faaliyetinin sonuçları, düzenlenecek raporla kayıt altına alınır. Ġç denetçi, ulaģtığı görüģü, görüģe ulaģamamıģsa bunun nedenlerini raporunda açıkça belirtir. Denetim sonuçlarının izlenmesi MADDE 37- (1) Denetim faaliyetleri sonucunda, iç denetçiler tarafından düzenlenen nihai hale gelen raporlarda gösterilen denetim sonuçlarına iliģkin tavsiyeler ve düzeltici tedbirler, belirtilen süre içerisinde ve denetlenen birimle iç denetçi tarafından varılan mutabakat çerçevesinde oluģturulan eylem planına uygun olarak yerine getirilir. Önerilerin gerçekleģtirilmesinin belli bir süre gerektirmesi durumunda, bu husus denetim raporuna verilen cevapta belirtilir ve eylem planına bağlanan hususlar tamamlanıncaya kadar periyodik geliģmeler, ilgili birimce en az altı aylık dönemler halinde Ġç Denetim BaĢkanlığına bildirilir. BaĢkanlık, idari birimlerce rapor üzerine yapılan iģlemleri veya iģlem yapılmama gerekçelerini ilgili iç denetçilerle paylaģır. 15 S a y f a

19 (2) Raporlarda yer verilen bulgu ve öneriler ile rapora verilen cevap ve eylem planı kapsamında uzlaģmaya varılmayan hususlar ve bunlara iliģkin denetçi görüģü Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından Üst Yöneticiye sunulur. Bu konularda Üst Yönetici tarafından yapılan değerlendirme çerçevesinde alınan karara göre uygulama yapılır. Bu uygulamalar da Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından izlenir. (3) Ġç Denetim Birimi BaĢkanlığında, denetim raporlarının uygulanmasını izlemek ve takip etmek üzere Kamu Ġç Denetim Yazılım Programı kullanılır. Ġç Denetim Birimi BaĢkanı, ayrıca bir iģleme gerek kalmaksızın bulguların izlenmesi maksadıyla Kamu Ġç Denetim Yazılım Programı üzerinden Ġç Denetçi görevlendirebilir. Söz konusu görevlendirme uyarınca izlemeye iliģkin iģ ve iģlemler ilgili Ġç Denetçi tarafından yürütülür. BaĢkan bu kapsamda raporlarda yer alan düzeltici tedbirlerin ve tavsiyelerin uygulanmasını sağlar. (4) Denetlenen birim yöneticileri, denetim raporlarında yer alan önerilere iliģkin gerekli düzeltici tedbirleri alır. Raporlarda yer alan tavsiyelerin gerçekleģtirilmemesi ve gerekli önlemlerin alınmaması halinde BaĢkanlık, yapılması gerekenler ve sorumlular hakkında Üst Yöneticiyi bilgilendirir. 16 S a y f a

20 DanıĢmanlık faaliyetlerinin niteliği SEKĠZĠNCĠ BÖLÜM DanıĢmanlık Faaliyetleri MADDE 38- (1) DanıĢmanlık faaliyetleri; bir idari sorumluluk üstlenmeksizin yürütülen, icrai konularla ilgili görüģ, kapsamlı mevzuat değiģikliklerine/tasarılarına görüģ verilmesi, eğitim, analiz, değerlendirme, performans göstergelerinin tespiti, kontrol öz-değerlendirme, süreç tasarımı ve proje görevleri gibi idari faaliyetlere değer katmak, kolaylaģtırmak, geliģtirmek ve yol göstermek amaçlarıyla gerçekleģtirilen hizmetlerdir. (2) DanıĢmanlık faaliyetleri; acil ve özel durumları da kapsayan yazılı ve yazılı olmayan faaliyetler olarak gerçekleģtirilir. (3) DanıĢmanlık faaliyetleri aģağıdaki hususlar üzerinden yürütülür: a) Ġç kontrol, risk yönetimi ve yönetiģim sistemlerinin tasarımı ve geliģtirilmesi, b) Bakanlık bünyesinde mevzuat değiģikliklerine yönelik oluģturulan komisyonlara katılım, c) Bakanlık birimlerinin yeniden yapılandırılması, ç) Bakanlık birimlerinin yürüttüğü yurtiçi ve yurtdıģı projelere katılım, d) Performans kriterleri ve göstergelerinin tespit edilmesi, e) Bakanlık birimlerinin temel iģ süreçlerinin yeterliliği ve etkinliğinin geliģtirilmesi, f) Kamu mali yönetim ve kontrol sistemini ilgilendiren hususlara yönelik olarak görüģ verilmesi. g) BaĢkanın uygun görmesi halinde eğitim faaliyetlerine eğitici olarak katılınması. (4) DanıĢmanlık faaliyetleri; özel durumları da kapsayan resmi nitelikte ve yazılı olarak bir süreç ve sonuç içeren, tanımlanmıģ bir denetim programına dayanan faaliyetlerdir. DanıĢmanlık faaliyetleri program dıģı olarak da yürütülebilir. Program dıģı olarak yürütülecek görevlerin niteliği, Bakanlığın görev alanı göz önünde bulundurulmak suretiyle bu maddenin 2. fıkrasında belirtilen konularla ve süresi yıllık programda program dıģı faaliyetler için ayrılan ihtiyat süreleri ile sınırlıdır. Bu süreler denetçinin program kapsamındaki denetim görevlerini aksatmayacak Ģekilde baģkanlıkça belirlenir. (5) Bakanlık birimlerinden danıģmanlık faaliyetlerine iliģkin talepler, Ġç denetim baģkanlığına üst yönetici aracılığıyla iletilir. DanıĢmanlık faaliyetlerinin yürütülme esasları MADDE 39- (1) DanıĢmanlık faaliyetleri, ilgili birim ile birlikte hazırlanacak olan mutabakat metni esas alınarak Kamu Ġç Denetim Standartlarına uygun bir Ģekilde yürütülür. Mutabakat metninde asgari olarak danıģmanlık faaliyetinin; amaçları, kapsamı, süresi, Ġç Denetim BaĢkanlığının ve ilgili birimin karģılıklı rol ve sorumlulukları, raporlama biçimi ve görev sonuçlarının nasıl izleneceği, belirlenir. Raporlama yapılmayan danıģmanlık faaliyetlerinde (eğitim, proje, toplantılarına gözlemci olarak katılım vb.) mutabakat metni düzenlenmez. (2) Ġç Denetçiler tarafından yürütülecek danıģmanlık ve benzeri faaliyetlerde aģağıdaki hususlar dikkate alınır. a) Faaliyetin kapsamı açık olarak tanımlanmıģ bir çalıģma planına dayanır. 17 S a y f a

21 b) Faaliyet iç denetçinin bağımsızlık ve tarafsızlığını etkilememelidir. c) Faaliyetin süresi, iç denetçinin sertifika puanlamasını engellemeyecek, mevcut ve gelecekteki denetim görevlerinin sürekli aksamasına neden olmayacak Ģekilde iç denetim baģkanı tarafından belirlenmelidir. ç) Daha önce yürütülen danıģmanlık ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak bir yıl geçmeden aynı iç denetçi tarafından denetim yapılamayacağı konusunda hem iç denetim baģkanı hem de iç denetçi gerekli özeni göstermelidir. d) Ġç denetçiler daha önce sorumlusu oldukları idari faaliyetlere iliģkin danıģmanlık hizmeti verebilir, e) Yürütülen bu faaliyetlerin sonuçları Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından Üst Yöneticiye bildirilmelidir. (3) DanıĢmanlık ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak iç denetçinin herhangi bir icrai sorumluluğu yoktur. DanıĢmanlık faaliyetleri sonucunda yapılacak uygulamaların sorumluluğu ilgili birimlerin yöneticilerine aittir. 18 S a y f a

22 DOKUZUNCU BÖLÜM Diğer Faaliyetler Yolsuzluk ve usulsüzlüklere iliģkin incelemeler MADDE 40- (1) Ġç denetçi, yolsuzluğa iliģkin delilleri tespit edebilecek bilgi, beceri ve donanım ile denetim faaliyetini sürdürür. (2) Denetim görevi sırasında bir yolsuzluk veya usulsüzlük bulgusuna ulaģıldığında, tespitler ve elde edilen deliller, düzenlenen raporla ivedilikle BaĢkanlık aracılığıyla Üst Yöneticiye intikal ettirilir. (3) Üst Yönetici veya Ġç Denetim BaĢkanlığına gelen ihbar ve Ģikâyetlerden, iç denetçilerin görev alanına girenler Üst Yöneticiden alınacak onay üzerine denetim programı kapsamında veya program dıģı olarak incelenir. Ġç denetçilerin görev alanına girmeyen açık ihbar ve Ģikâyetler ise incelenmek üzere Bakanlığın ilgili birimlerine Üst Yönetici aracılığıyla gönderilir. (4) Ġç denetçiler, ihbar ve Ģikâyetler üzerine program kapsamında veya program dıģı yapılan incelemelerde mevcut iç kontrol sisteminin yolsuzluk ve usulsüzlükleri önleme kabiliyetini de değerlendirir. (5) Suç teģkil eden fiillere iliģkin raporların yetkili mercilere sunulmasıyla ilgili olarak mevzuatta öngörülen özel hükümler saklıdır. AraĢtırma faaliyeti MADDE 41- (1) Yıllık denetim programı veya program dıģı münferit görevlendirmeler uyarınca; a) Uluslararası standartlar ile iyi uygulama örneklerinin araģtırılması neticesinde ulusal mevzuatın geliģtirilmesine yönelik değerlendirme ve öneriler, b) Ġç denetim, risk yönetimi, iç kontrol ve yönetim süreçleri gibi konulara iliģkin meslekî ve bilimsel çalıģmalar, c) Kamuda yolsuzluk ve usulsüzlüklerin önlenmesi ve ortadan kaldırılması için alınacak önlemler ve yapılması gerekenlere iliģkin öneriler, Hususlarında araģtırma yapılabilir. (2) Ġç denetçiler, yaptıkları araģtırmalar sonucunda düzenledikleri raporları BaĢkanlığa sunarlar. BaĢkan, BaĢkanlıkça yapılan değerlendirmeden sonra uygun görülen araģtırma raporlarının ilgili mercilere iletilmesini sağlar. 19 S a y f a

23 alınır. Raporlama ve Ġlkeleri ONUNCU BÖLÜM Raporlama MADDE 42- (1) Ġç denetim faaliyetlerinin sonuçları, düzenlenecek raporla kayıt altına (2) Ġç denetim raporları BaĢkanın izni olmaksızın Kurul hariç kurum dıģına verilemez. (3) Denetim ve inceleme raporlarının sonuçları ve yapılan iģlemler Ġç Denetim BaĢkanlığı tarafından izlenir. (4) Raporlamada aģağıdaki ilkelere uyulur; a) Raporda denetimin amacı, kapsamı ve elde edilen sonuçlar ile denetçi kanaati belirtilir. b) Raporlar kısa, açık, kolay anlaģılır ve tekrara yer vermeyecek Ģekilde yazılır. c) Raporlar Kurulun belirlediği standartlara uygun, yeterli kanıtlara dayalı, tutarlı ve tarafsız olarak yazılır. ç) Her raporda yönetici özetine yer verilir. d) Rapor sunulmadan önce iç denetim baģkanı tarafından tamlık, doğruluk, nesnellik, açıklık ve uygunluk açısından gözden geçirilir. e) Ġç denetçilerin kanaatinin oluģmasına dayanak teģkil eden belge örnekleri rapora eklenir. f) Denetlenen birimde görülen iyi uygulama örneklerine raporlarda yer verilir. g) Raporlar önemli bir hata veya eksiklik içerdiği sonradan anlaģılırsa BaĢkan ilgili iç denetçi tarafından yazılan düzeltme notunu rapor dağıtımı yapılan taraflara bildirir. Denetim raporları MADDE 43- (1) Denetim raporlarında asgarî olarak; denetimin amacı, kapsamı, yöntemi, tespitler, uygulanabilir öneriler, eylem planı, bulgunun önem düzeyi ve varsa iyi uygulamalara yer verilir. (2) Denetim ekibi, denetim bulgularını, belirli bir sürede cevaplandırılmak üzere, denetime tâbi tutulan birim yöneticisine verir veya gönderir. (3) Denetlenen birim yöneticisi, gerektiğinde çalıģanlardan ve ilgililerden görüģ almak suretiyle raporu cevaplandırarak denetim ekibine gönderir. (4) Risklerin önem ve düzeyi konusunda, denetim ekibi ile denetlenen birim yöneticisi arasında anlaģmazlık varsa, denetim ekibi bu duruma iliģkin değerlendirmesini raporuna dâhil eder. (5) Risklerin önem ve düzeyi konusunda denetim ekibi ile denetlenen birim yöneticisi aynı görüģteyse, makul bir sürede önlem alınması konusunda anlaģırlar. (6) Denetim ekibi, denetlenen birimden alınan cevaplar ile bunlara iliģkin değerlendirmelerini de ekleyerek oluģturduğu denetim raporunu, BaĢkanlık aracılığıyla Üst Yöneticiye sunar. Ġç denetim baģkanı denetim raporunun ilgililere iletilmesinden sorumludur. (7) Raporlar Üst Yönetici tarafından değerlendirildikten sonra gereği için raporda belirtilen birimlere ve Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığına verilir. 20 S a y f a

24 (8) Raporda belirtilen önlemlerin alınıp alınmadığı Üst Yönetici tarafından izlenir. Üst Yönetici bu görevini Ġç Denetim BaĢkanlığı aracılığıyla da yerine getirebilir. (9) Denetlenen birimlerce, rapor üzerine yapılan iģlemler veya iģlem yapılmama gerekçeleri denetim ekibine bildirilmek üzere Ġç Denetim BaĢkanlığına gönderilir. (10) Ġç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan iģlemler, Üst Yönetici tarafından izleme sonuçlarının kesinleģtiği tarihten itibaren iki ay içinde Kurula gönderilir. Denetim görüģü MADDE 44- (1) Denetim görüģü, denetim görevi sırasında toplanan bilgi ve kanıtlar doğrultusunda, görevin amaç ve kapsamına uygun bir Ģekilde denetim konusu hususlarla ilgili genel bir kanaate ulaģılmasıdır. Bu görüģle üst yönetici ve denetlenen birim yöneticisine, denetim alanının genel durumu hakkında bilgi sunulur. (2) OluĢturulan denetim görüģü her durumda, yeterli, güvenilir ve ilgili bilgilere dayanmalı ve mümkün olduğunca olumlu bir Ģekilde ifade edilmelidir. (3) Denetim görüģü verilebilmesi için gerek ön çalıģmalar gerekse saha çalıģması sırasında, görüģün içeriğinde yer alan hususlarla ilgili olarak yapılması gereken testlerin belirlenmesi gereklidir. Denetim görüģünün oluģturulmasına iliģkin usul ve esaslar MADDE 45- (1) Denetim görüģünün oluģturulmasında dikkate alınan önemli ölçütlerden biri bulguların sayısı ve önem düzeyidir. (2) Ġç Denetim BaĢkanlığı bulguların önem düzeyini; Kritik, Yüksek, Orta ve DüĢük olarak dört Ģekilde ele almaktadır. Bu çerçevede denetlenen bir faaliyet sonucu tespit edilen; a) Kritik önem düzeyli bulgu; faaliyetin yürütülmesini veya istenilen çıktı, ürün ya da hizmetin sunulmasını engelleyecek tüm bulgular bu grupta değerlendirilir. Risk ve etkileri değerlendirildiğinde, can kayıplarına veya bedensel bütünlüğe zarar vermesi ya da kurumun faaliyetlerini durdurması veya büyük mali kayıplara neden olacak bulgulardır. b) Yüksek önem düzeyli bulgu: Faaliyetin yürütülmesinde uzun süreli gecikmelere ve ciddi sorunlara neden olabilecek bulgular bu grupta değerlendirilir. Risk ve etkileri değerlendirildiğinde, kurum faaliyetlerini sekteye uğratacak veya kurumun önemli mali kayıplarla karģılaģmasına neden olacak bulgulardır. c) Orta önem düzeyli bulgu: Faaliyetin çıktılarının kalitesini etkileyen, yürütülmesinde gecikmelere ve sorunlara neden olabilecek bulgular bu grupta değerlendirilir. ç) DüĢük önem düzeyli bulgu: Faaliyetin genel iģleyiģini etkilemeyen ancak daha iyi bir hizmet sunulmasını sağlamaya yönelik bulgular bu grupta değerlendirilir. (3) Yönergenin 44 inci maddede yer alan tanım ve ikinci fıkrası ile bu maddenin birinici ve ikinci fıkrasında belirtilen temel prensiplerden hareketle kodlar için belirtilen açıklama ve kurallar dikkate alınarak Bakanlıkta denetlenen süreç veya faaliyetlerle için verilecek denetim görüģü; 1-5 kodları ile aģağıda belirtilen Ģekilde sınıflandırılacaktır. a) 1 BaĢlangıç b) 2 Sınırlı/Sistematik Olmayan c) 3 GeliĢime açık ç) 4 Yeterli 21 S a y f a

25 d) 5 GeliĢmiĢ a) 1-BaĢlangıç: Açıklama: Ġç kontrol ihtiyacının farkına varılmıģtır. Risk ve kontrollerin belirlenmesine yönelik geliģi güzel ve kiģilere bağlı bir yaklaģım söz konusudur. Kontrol zayıflıkları belirlenmemektedir. Kontrollere iliģkin sorumlulukların belirlenmesinde yetersizlikler bulunmaktadır. Kurallar: Denetlenen faaliyetle ilgili olarak 1 BaĢlangıç değerlendirmesi yapılabilmesi için, iki veya daha fazla kritik önem düzeyine sahip bulgunun olması gerekir. b) 2 Sınırlı/Sistematik Olmayan Açıklama: Kontroller uygulanmakla birlikte, dokümantasyonunda eksiklikler bulunmaktadır. Kontrollerin çalıģması, ilgili kiģilerin bilgi ve motivasyonlarına bağlı olarak değiģmektedir. Kontrollerin etkililiği değerlendirilmemektedir. Kontrol zayıflıkları tam olarak ortaya konamamakta ve öncelik sırasına göre çözüme kovuģturulmamaktadır. Kontrollere iliģkin sorumluluklar kısmen belirlenmiģtir. Kurallar: Denetlenen faaliyetle ilgili olarak 2 Sınırlı/Sistematik Olmayan değerlendirmesi yapılabilmesi için, bir kritik veya iki ve daha fazla yüksek önem düzeyine sahip bulgunun olması gerekir. c) 3 GeliĢime açık Açıklama: Kontrol uygulanmakta ve yeterli düzeyde dokümante edilmektedir. Düzenli olarak kontrollerin çalıģıp çalıģmadığı kontrol edilmektedir. Ancak bu değerlendirme süreci yazılı olarak belirlenmemiģtir. Yönetim, büyük ölçüde kontrolleri takip edebilmekte, ancak gözden kaçan hususlar olabilmektedir. ÇalıĢanlar, kontrollerle ilgili sorumluluklarının farkındadır. Kurallar: Denetlenen faaliyetle ilgili olarak 3 GeliĢime açık değerlendirmesinin yapılabilmesi için, kritik önem düzeyine sahip bulgu bulunmaması ve en fazla bir yüksek önem düzeyine sahip bulgunun olması gerekir. ç) 4-Yeterli Açıklama: Etkili bir risk yönetimi ve iç kontrol ortamı bulunmaktadır. Yazılı olarak tanımlanmıģ ve düzenli olarak yürütülen bir kontrol değerlendirme süreci bulunmaktadır. Yönetim kontrollerle ilgili sorunları hızla tespit ederek öncelik sırasına uygun ve tutarlı bir Ģekilde çözüme kovuģturabilmektedir. Kurallar: Denetlenen faaliyetle ilgili olarak 4 Yeterli değerlendirmesinin yapılabilmesi için kritik, yüksek veya orta düzeyde bir bulgunun bulunmaması gerekir. d) 5-GeliĢmiĢ Açıklama: Risk ve kontrol değerlendirme faaliyetleri, kurum düzeyinde birbirine entegre olarak yürütülmektedir. Kontroller sürekli olarak takip edilmekte ve BT destekli olarak yürütülmektedir. Sorun tespit edilen alanlarda kök neden analizleri yapılarak gerçekçi çözümler üretilebilmektedir. ÇalıĢanlar kontrollerin geliģtirilmesi ve iyileģtirilmesi sürecine aktif olarak katılmaktadır. Kurallar: Denetlenen faaliyetle ilgili olarak 5 GeliĢmiĢ değerlendirmesinin yapılabilmesi için, her hangi bir bulgunun bulunmaması gerekir. (4) Bir faaliyet tüm ülke çapında yürütülüyorsa ve denetim görevi kapsamında denetlenmiģse, buna iliģkin görüģ verilebilmesi için ülkenin genel durumunu yansıtacak düzeyde 22 S a y f a

26 bir örneklem seçilmiģ olmasına bağlıdır. Aksi halde yanıltıcı görüģ verilmesi söz konusu olabilecektir. Kaynak yetersizliğinden dolayı ülkenin genel durumunu yansıtacak ölçüde örneklem yapılamıyorsa, bu durumda verilen görüģün, sadece test uygulanan birimlerle sınırlı olduğu belirtilecektir. (5) Denetlenen faaliyet ya da süreçlerin yeterliliğiyle ilgili destekleyici ve yeterli miktarda denetim kanıtı elde edilmemesi durumunda denetim görüģü verilmeyecektir. DanıĢmanlık ve inceleme raporları MADDE 46- (1) AĢağıdaki hallerde danıģmanlık ve inceleme raporu düzenlenir: a) DanıĢmanlık Raporu: DanıĢmanlık faaliyetleri kapsamında yapılan incelemeler ve araģtırmalar. b) Ġnceleme Raporu: Denetim esnasında rastlanan yolsuzluk ve usulsüzlüklerin bildirilmesine iliģkin olarak yapılan incelemeler. (2) DanıĢmanlık faaliyetine iliģkin raporlarda aģağıdaki bilgilere yer verilir; a) Görevin amacı, niteliği, kapsamı, danıģmanlık hizmetini talep edenlerin beklentileri ve görev süresi, b) Görevin yıllık program kapsamında mı, yoksa program dıģı bir talep üzerine mi yapıldığı, c) Yapılan çalıģma ve analizler, kullanılan yöntemler, alınan uzman tavsiye ve yardımları, ç) Görev sonucunda yapılan tespit ve değerlendirmeler ile kanaat ve tavsiyeler, d) Görev kapsamı dıģında kalmakla birlikte iç kontrol, risk yönetimi ve yönetim süreçlerine iliģkin tespit edilen ve üst yönetime bildirilmesi gerekli görülen sorunlar, e) Görev sırasında elde edilen ve daha sonraki denetimlerde değerlendirilebilecek risk ve kontrol bilgileri, f) Genel değerlendirme ve sonuç. (3) Usulsüzlük ve yolsuzluklara iliģkin olarak düzenlenen inceleme raporlarında aģağıdaki hususlara yer verilir; a) Usulsüzlük ve yolsuzluklara iliģkin bulgular, deliller ve diğer bilgiler, b) Bilgisine baģvurulanların açıklamaları, c) Usulsüzlük ve yolsuzluğun niteliği ve boyutu, ç) Tespit ve değerlendirmeler çerçevesinde varılan sonuçlar, tavsiyeler, alınması gereken önlemler ve yapılması gereken diğer iģlemler, d) Ġnceleme konusuyla bağlantılı olarak tespit edilen ve denetim programının hazırlanmasında değerlendirilebilecek risk ve kontrol bilgileri ile bunlara iliģkin denetçi görüģü. (4) AraĢtırmalara iliģkin raporlarda aģağıdaki bilgilere yer verilir; a) Konu hakkındaki temel bilgiler, b) AraĢtırma veya incelemenin niteliği ve kapsamı, c) Ġlgili mevzuat, standart ve kriterler, 23 S a y f a