BORNOVA VET. KONT.VE ARS.ENS.

Transkript

1 Bazı Deney Hayvanlarının Anatomik Fizyolojik ve Biyokimyasal Özellikleri Bülent KAFA Uzman Veteriner Hekim 1 Bazı Deney Hayvanlarının Anatomik Fizyolojik ve Biyokimyasal Özellikleri Deney Hayvanı Olarak Sık Kullanılan Türler 1.Fareler 2.Ratlar 3.Kobaylar 4.Tavşanlar 5.Köpekler 6.Domuzlar 7.Koyunlar olarak sıralanabilinir. 2

2 Fare İskelet sistemi ossa cranii, columnae vertebralis, sternum, thorax, pelvis ve iki çift extermite bulunmaktadır. Omurga formülü 7C 3T 6S 28C şeklindedir. Bu hayvanların ön bacakları 4, arka bacakları 5 parmaklıdır 3 Fare Timus iki lobludur. Boyları kuyruk dahil cm. dir. Diş formülleri 1/1-0/0-0/0-3/3 şeklindedir. Sol akciğer bir, sağ akciğer dört lobludur. Üriner sistem böbrekler, üreterler, sidik kesesi ve üretrayı kapsamaktadır. Kalpleri dört odalıdır. Dalak mideye yakın bulunur. Karaciğer, safra kesesi ve pankreas normal konumlarındadır. Erkeklerde bir çift testis, üretra ve penis dişilerde, bir çift ovaryum, oviduktlar, uterus, serviks, vajina, klitoris ve beş çift meme bulunmaktadır. Erkek penisinde os penis bulunmaktadır Kahverengi yağ dokuları vardır En çıkıntılı kütle scapula arasında bulunur. Buradaki oluşuma kış uykusu bezleri denir. Beden kısa sert kıllarla kaplıdır. Uzun ince çıplak kuyrukludur. 4

3 Fare Biyolojik Özellikleri Yetişkin Ağırlığı (g) Kromozom sayısı Gıda alımı Su alımı Yaşam Süresi(Yıl) Rektal ısı( C) Kalp atım sayısı Kan Basıncı(mmHg) Kan Volümü(ml/kg) Solunum Sayısı Nefes volumü(ml) Erkek Dişi g/100 g Vücut Ağırlığı 15 ml/100 g Vücut Ağırlığı / Dakika Systole Diastole Dakika Fare Hematolojik Özellikler RBC (x106/mm3) PCV (%) Hb (g/dl) WBC (x103/mm3) 6 15 Neutrophils (%) Lymphocytes (%) Eosinophils (%) 0 4 Monocytes (%) Basophils (%) Platelets (x103/mm3)

4 Fare Yetiştirme Özellikleri Erişkinliğe geçiş dönemi (gün) Ortalama 42 Erkekler için Üreme Yaşı (gün) 70 Dişiler için Üreme Yaşı (gün) Gebelik süresi (gün) Batındaki yavru sayısı 4 15 Doğum Ağırlığı(g) Sütten kesilme (gün) 18 21* Östrüs siklusu(days) Fare Biyokimyasal Özellikleri Serum protein (g/dl) Albumin (g/dl) Globulin (g/dl) 0.6 Glucose (mg/dl) Blood urea nitrogen (mg/dl) Creatinine (mg/dl) Total bilirubin (mg/dl) Cholesterol (mg/dl)

5 Rat Boyları kuyruk dahil cm. kadardır. Anatomileri genel olarak farelere benzer. Diş formülleri 1/1-3/3-0/0-3/3 şeklindedir. Kalp her taraftan akciğerlerle sarılmıştır sadece cranioventral yüzü serbesttir, kalbin apeksi kartilago xyphoideanın hemen önünde bulunur. Trachea 30 kıkırdak halkasından oluşmuştur. Akciğerler solda bir lob sağda dört lob şeklinde bulunur. 9 Rat Timus genç hayvanlarda tracheanın arka ucunun ventral yüzüne yerleşmiştir. Göz ve kulak kökü arasında fazladan bir lakrimal bez bulunur. Ratların göz yuvaları içindeki harder bezleri kahverengi kırmızı renkte porfirin içeren bir salgı üretir. Normalde sağlıklı bir rat bu salgıyı gözlerinden temizler. Ancak hastalık hallerinde bu temizleme işlemi aksar. Böylelikle ratın sağlık durumu hakkında fikir sahibi olunabilir. Mide gövdenin orta hattının solunda karaciğerin üstünde ve geride bulunur, karaciğere ligamentum gastrohepatica ile bağlıdır. Mide geride ve aşağıda pankreas ile kolona dayanır. Dalak midenin yanındadır. Ratlarda safra kesesi bulunmamaktadır Büyük bir sekumları vardır ve selülozun sindirimi burada gerçekleşir. Bu esnada B vitaminleri sentezi şekillenir. Ayrıca erkek ratlarda bir os penis bulunmaktadır. 10

6 Rat 11 Rat Farelerde olduğu gibi görme duyusu zayıf işitme ve koku duyuları kuvvetlidir. Benzer şekilde ultrasonik seslere duyarlıdırlar. Vitamin A eksikliği gece körlüğüne yol açar. Ratlar gece aktif hayvanlardır. 12

7 Rat Biyolojik Özellikleri Yetişkin Ağırlığı (g) Kromozom sayısı Gıda alımı Su alımı Yaşam Süresi(Yıl) Rektal ısı( C) Kalp atım sayısı Kan Basıncı(mmHg) Kan Volümü(ml/kg) Solunum Sayısı Nefes volumü(ml) Erkek Dişi g/100 g Vücut Ağırlığı 10 ml/100 g Vücut Ağırlığı / Dakika Systole Diastole Dakika Rat Hematolojik Özellikler RBC (x106/mm3) 7 10 PCV (%) Hb (g/dl) WBC (x103/mm3) 6 17 Neutrophils (%) 9 34 Lymphocytes (%) Eosinophils (%) 0 6 Monocytes (%) Basophils (%) 0 1,5 Platelets (x103/mm3)

8 Rat Yetiştirme Özellikleri Erişkinliğe geçiş dönemi (gün) Üreme Yaşı (gün) Gebelik süresi (gün) Batındaki yavru sayısı Doğum Ağırlığı(g) Sütten kesilme (gün) Östrüs siklusu(days) Rat Biyokimyasal Özellikleri Serum protein (g/dl) 5,6-7,6 Albumin (g/dl) 3,8-4,8 Globulin (g/dl) 1,8-3 Glucose (mg/dl) Blood urea nitrogen (mg/dl) Creatinine (mg/dl) Total bilirubin (mg/dl) Cholesterol (mg/dl)

9 Kobay Boyları 25 cm kadardır. İskelet sistemi 258 kemikten oluşur.kuyrukları yoktur. Ön ayak 4 arka ayak 3 parmaklıdır. Omurga sayısı C7,T13-14,L6,S2-3,Co4-6 şeklindedir. Sternum 6 sternebra dan oluşur ve bir yarımda costa bulunur. 17 Kobay Diş formülleri 1/1-0/0-1/1-3/3 şeklindedir. Akciğerler kalbi sol ventrikül ve kulakçıklar açıkta kalacak şekilde kısmen sarmıştır. Sağ akciğer 4 (lobus cranialis, intermedius, caudalis, accessorius) sol akciğer 3 (Lobus cranialis pars cranialis,caudalis, lobus caudalis) lobludur. 18

10 Kobay Karaciğerde lobus hepatis sinister lateralis-medialis, lobus hepatis dexter lateralis-medialis, lobus caudatus,lobus cuadratus olmak üzere 6 lob bulunur Kalbin görünüşü bilateral olarak yassılaşmış koni şeklindedir. Bir çift meme başı bulunur ve memeler inguinal bölgededir. Anüs etrafındaki deri tüysüz ve anüs içine kıvrım yapmıştır (fossa perinealis). Bu bölgede birçok yağ bezi bulunmaktadır (coccigeal bezler). Perineal bölgede circumanal yağ bezleri bulunur. Bu erkekte skrotal tıkaç olarak adlandırılır. Ter bezleri yoktur. Tek mideli olan kobaylarda Mide önde karaciğerin gerisinde yer alır, doygunluk durumunda karın duvarına temas eder ve tamamen glandular mukozadan oluşur.geniş bir sekuma sahiptir. 19 Kobay Biyolojik Özellikleri Yetişkin Ağırlığı (g) Kromozom sayısı Gıda alımı Su alımı Yaşam Süresi(Yıl) Rektal ısı( C) Kalp atım sayısı Kan Basıncı(mmHg) Kan Volümü(ml/kg) Solunum Sayısı Nefes volumü(ml) Erkek Dişi g/100 g Vücut Ağırlığı 10 ml/100 g Vücut Ağırlığı , / Dakika Systole Diastole Dakika 2,3-5,3 20

11 Kobay Hematolojik Özellikler RBC (x106/mm3) 4,5-7 PCV (%) Hb (g/dl) WBC (x103/mm3) 7-18 Neutrophils (%) Lymphocytes (%) Eosinophils (%) 1-5 Monocytes (%) 3-12 Basophils (%) 0 3 Platelets (x103/mm3) Kobay Yetiştirme Özellikleri Erişkinliğe geçiş dönemi (gün) Erkekler için Üreme Yaşı (gün) Dişiler için Üreme Yaşı (gün) Gebelik süresi (gün) Batındaki yavru sayısı Doğum Ağırlığı(g) Sütten kesilme (hafta) Östrüs siklusu(days) ay g 2-3 ay g

12 Kobay Biyokimyasal Özellikleri Serum protein (g/dl) 4,6-6,2 7.2 Albumin (g/dl) 2,1-3,9 Globulin (g/dl) 1,7-2,6 Glucose (mg/dl) Blood urea nitrogen (mg/dl) 9-31,5 Creatinine (mg/dl) 0.6-2,2 Total bilirubin (mg/dl) Cholesterol (mg/dl) Tavşan Diş formülleri 2/1-0/0-3/2-3/3 şeklindedir. Omurga sütunu C7T12L7S4C16 şeklinde sıralanır. Ön ayak 5, arka ayak ise 4 parmaktan oluşur.üst dudakları yarıktır. 3 çift tükürük bezi bulunur (submaksillar, parotid, infraorbital). Akciğer sağda 4, solda 2 lobludur. Karaciğerde lobus hepatis sinister lateralis-medialis, lobus hepatis dexter lateralis-medialis, lobus caudatus,lobus cuadratus olmak üzere 6 lob bulunur. Kalp 3. interkostal aralık hizasında bulunur. 24

13 Tavşan Sağ AV kalp kapakçığı triküspital değildir. Genellikle bir büyük ve bir küçük iki küspisten oluşur. Sağlıklı bir tavşanın midesi her zaman doludur, atlar ve ratlar gibi kusamazlar. Pankreas diffuzdur ve safra kanalı cm. distalinden duadenuma girer. Barsakların uzunluğu beden uzunluğunun yaklaşık 11 katıdır. Sekum mide kapasitesinin 10 katına sahiptir ve spiral yapıdadır. İleumun sekuma doğru çıkışında sacculus rotundus adlı, duvarlarında lenfatik doku içeren genişlemiş bir barsak bölgesi bulunmaktadır. Kolon proksimal ve distal olarak focus coli ile ayrılmıştır. Bu oluşum tavşanda iki farklı çeşit dışkı üretilmesinde en önemli kısımdır. Böbrekleri tek papillalıdır. Bu sebeple kanülasyon işlemleri için tercih edilir. Dişilerde her bir uterusa bakan iki adet cervix bulunur. Kuyrukları çok küçük ve uzun kıllarla örtülüdür. 25 Tavşan Biyolojik Özellikleri Yetişkin Ağırlığı (g) Kromozom sayısı Gıda alımı Su alımı Yaşam Süresi(Yıl) Rektal ısı( C) Kalp atım sayısı Kan Basıncı(mmHg) Kan Volümü(ml/kg) Solunum Sayısı Nefes volumü(ml) g/100 g Vücut Ağırlığı 10 ml/100 g Vücut Ağırlığı , / Dakika Systole Diastole Dakika

14 Tavşan Hematolojik Özellikler RBC (x106/mm3) 4-7 PCV (%) Hb (g/dl) 10 15,5 WBC (x103/mm3) 9-11 Neutrophils (%) Lymphocytes (%) Eosinophils (%) 0-4 Monocytes (%) 1-4 Basophils (%) 2-7 Platelets (x103/mm3) Tavşan Yetiştirme Özellikleri Erişkinliğe geçiş dönemi (gün) Erkekler için Üreme Yaşı Dişiler için Üreme Yaşı Gebelik süresi (gün) Batındaki yavru sayısı Doğum Ağırlığı(g) Sütten kesilme (hafta) Östrüs siklusu(days) ay 4-9 ay İnduced Ovulator 28

15 Tavşan Biyokimyasal Özellikleri Serum protein (g/dl) 5,4-7,5 Albumin (g/dl) 2,7-4,6 Globulin (g/dl) 1,5-2,8 Glucose (mg/dl) Blood urea nitrogen (mg/dl) 17-23,5 Creatinine (mg/dl) Total bilirubin (mg/dl) Cholesterol (mg/dl) Köpek Köpekler C7 T13 L7 S5 ve Co7-15 omurga yapısına ve 3/3-1/1-4/4-2/3 diş formülüne sahiptirler. İskelet ve kas yapısı genellikle insanınkine benzer. Claviculaları yoktur. Ön ayak genellikle 5 arka ayak 4 parmaklı olmakla beraber bazı ırklarda 5. ve 6. parmaklar bulunabilir. Tek mideli olan köpeklerin sindirim sistemi de insanlara benzemektedir. Vücut ağırlığı 1 kg. olan bir köpekte midenin hacmi ml olarak kabul edilir. 30

16 Köpek Karaciğerde sağ medial ve lateral, sol medial ve lateral, quadrat ve kaudat loblar olmak üzere 6 lob bulunur. Dalak nispeten büyüktür ve balta şeklindedir. Karaciğerde lobus hepatis sinister lateralis-medialis, lobus hepatis dexter lateralis-medialis, lobus caudatus,lobus cuadratus olmak üzere 6 lob bulunur. Sağ akciğer 4 (lobus cranialis, intermedius, caudalis, accessorius) sol akciğer 3 (Lobus cranialis pars cranialis,caudalis, lobus caudalis) lobludur. Kalp yapısı insana çok benzer. Ancak köpeklerin arcus aorta larından 3 yerine 2 ana arter ayrılmaktadır. Sağ böbrek kraniale daha yakın lokalize olmuştur. Ayrıca köpeklerde peniste bulbus uretralis adlı şişlik gösteren bir yapı ve bir os penis bulunmaktadır. Vesicula seminalis ve Cowper bezi bulunmaz. Dişilerde 1 çift ovarium, oviduct lar, bicornual uterus, cervix, vagina ve vulva bulunmaktadır. Kedilerde ise prostat bezine ek olarak Cowper bezi de bulunur. 31 Köpek Biyolojik Özellikleri Yetişkin Ağırlığı (kg) Kromozom sayısı Gıda alımı Su alımı Yaşam Süresi(Yıl) Rektal ısı( C) Kalp atım sayısı Kan Basıncı(mmHg) Kan Volümü(ml/kg) Solunum Sayısı Nefes volumü(ml) g/kg Kuru diyet 1200 ml/gün ,9-39, / Dakika Systole Diastole / Dakika Ortalama

17 Köpek Hematolojik Özellikler RBC (x106/mm3) 5,5-8,5 PCV (%) Hb (g/dl) WBC (x103/mm3) 6-17 Neutrophils (%) Lymphocytes (%) Eosinophils (%) 2-10 Monocytes (%) 3-10 Basophils (%) Nadir Platelets (x103/mm3) Köpek Yetiştirme Özellikleri Erişkinliğe geçiş dönemi (gün) Erkekler için Üreme Yaşı Dişiler için Üreme Yaşı Gebelik süresi (gün) Batındaki yavru sayısı Doğum Ağırlığı(g) Sütten kesilme (hafta) Östrüs siklusu(days) 7-8 ay Post-partum oestrus No 7-8 erkek 8-14 dişi 1-2 yıl 1-2 yıl ort genellikle 4-6 Ortalama Monoötrüs Östrüs arası 34

18 Köpek Biyokimyasal Özellikleri Serum protein (g/dl) 6-7,5 Albumin (g/dl) 3-4 Globulin (g/dl) 2,4-3,7 Glucose (mg/dl) Blood urea nitrogen (mmol/l) 3,5-7,5 Creatinine (µmol/l) <120 Total bilirubin (µmol/l) <5,0 Cholesterol (mmol/l) Domuz Tek mideli olup omnivordurlar ve mide köpekte olduğu gibi glandular mukozadan değil aynı zamanda kutan mukozadan da oluşmaktadır. Diş formülleri 3/3-1/1-4/4-3/3 şeklindedir, köpek dişleri yukarı doğru kıvrılmıştır ve içleri tüp şeklinde boştur, bu dişler sürekli bir büyüme eğilimindedirler. Çift tırnaklı hayvan grubundadırlar. 36

19 Domuz Barsaklar karın içinde spiral bir şekilde lokalize olmuştur. Sol akciğer 3 (Lobus cranialis pars cranialiscaudalis, lobus caudalis) sağ akciğer 4 (lobus cranialis, intermedius, caudalis, accessorius) lobludur. Ayrıca trekeadan koyunlarda olduğu gibi bifurkasyon öncesi sağ apikal loba giden bir aksesuar bronkus ayrılır (Bronchus trachealis). Karaciğerde lobus hepatis sinister lateralis-medialis, lobus hepatis dexter lateralis-medialis, lobus caudatus,lobus cuadratus olmak üzere 6 lob bulunur. Dişilerde 1 çift ovarium, oviduct lar, bicornual uterus, cervix, vagina ve vulva bulunmaktadır. Erkeklerde bir çift testis, vesicula seminalisler, prostat (corpus ve dissemine yapıda), Cowper bezleri ve penis bulunur. 37 Domuz Biyolojik Özellikleri Yetişkin Ağırlığı (kg) Gıda alımı Su alımı Yaşam Süresi(Yıl) Rektal ısı( C) Large White Yucatan Yetiştirme tekniğine göre 1litre/10 kg ,7-39,7 38,7-39,7 Kalp atım sayısı Kan Basıncı(mmHg) Kan Volümü(ml/kg) Solunum Sayısı atım / Dakika Systole / Dakika Ortalama 38

20 Domuz Hematolojik Özellikler Large White RBC (x106/mm3) 5-7 PCV (%) Hb (g/dl) WBC (x103/mm3) 7-20 Neutrophils (%) Lymphocytes (%) Eosinophils (%) 0-10 Monocytes (%) 2-10 Basophils (%) 0-1 Platelets (x103/mm3) Yucatan Domuz Large White Yetiştirme Özellikleri Erişkinliğe geçiş dönemi (ay) Erkekler için Üreme Yaşı Dişiler için Üreme Yaşı Gebelik süresi (gün) Batındaki yavru sayısı Doğum Ağırlığı (kg) Sütten kesilme (hafta) Östrüs siklusu(days) 5-9 ortalama 7 9 ay 3. östrüsten sonra ort ,3 3 hafta gün ortalama 21 40

21 Domuz Biyokimyasal Özellikleri Serum protein (g/dl) Albumin (g/dl) Globulin (g/dl) Glucose (mg/dl) Blood urea nitrogen (ml/dl) Creatinine (mg/dl) Total bilirubin (mg/dl) Cholesterol (mg/dl) 6-8,9 1,6-3,8 5,2-6, ,7 0-0, Koyun Diş formülleri 3/0 0/0 3/3 3/3 şeklindedir. Omurgaları C7 T13 L6 7 S4 Co16-18 dir. Çift tırnaklı hayvan grubundadırlar. Dört mideleri bulunur (rumen, retikulum, omazum, abomazum). Dördüncü mide olan abomazum tek mideli canlılardaki midenin karşılığıdır. Abomazumdan sonra sindirim kanalı ince barsaklar, sekum, kalın barsak, rektum şeklinde devam eder ve anüs ile son bulur. 42

22 Koyun Sol akciğer 3 (Lobus cranialis pars cranilais-caudalis, lobus caudalis) sağ akciğer 5 ( lobus cranials pars cranialis-caudalis, lobus medius, lobus caudalis, lobus accessorius) lobludur. Ayrıca trekeadan bifurkasyon öncesi sağ apikal loba giden bir aksesuar bronkus ayrılır. Karaciğerleri 3 lobludur (lobus hepatis dexter, sinister, lobus medius). Dişilerde üreme organları dişilerde 1 çift ovarium, oviduct lar, bicornual uterus, cervix, vagina ve vulvadan ibarettir. Erkeklerde bir çift testis ile başlayan üreme organları epididimis, vas deferens, ampulla, seminal vesiculalar, dissemine bir prostat (koçlarda prostat bezinin korpusu yoktur), bulbouretral bezler, penis ve proccessus uretralis ile son bulur. Penis ortaya yakın bir bölgede S şeklinde bir kıvrım yapmıştır (flexura sigmoidea). 43 Çiftlik Hayvanları Biyolojik Özellikler Koyun Keçi Sığır Yetişkin Ağırlığı Erkek (Kg) Yetişkin Ağırlığı Dişi (Kg) Yaşam Süresi Rektal Isı ( C) Nabız/Dakika Kan Volumü (ml/kg) Solunum hızı/min

23 Çiftlik Hayvanları Yetiştirme Özellikleri Koyun Puberta (ay) Üreme yaşı ay Batındaki yavru sayısı veya2. 2. Güz Güz Ort 147 Ort Doğum ağırlığı (kg) Östrüs Siklusu EylülŞubat No EylülŞubat No 21 Bütün yıl Gebelik Süresi Post partum östrüs Keçi Sığır Ort Yes 45 Çiftlik Hayvanları Hematolojik Özellikleri Koyun Keçi Sığır RBC (x106/mm3) PCV (%) Hb (g/dl) WBC (x103/mm3) Neutrophils (%) Lymphocytes (%) Eosinophils (%) Monocytes (%) Basophils (%)

24 Çiftlik Hayvanları Biyokimyasal Özellikleri Koyun Keçi Sığır Serum protein (g/dl) 6,6-8,1 5,4-7,5 5,3-7,5 Albumin (g/dl) 2,4-3 2,7-4,6 2,1-3,6 Globulin(g/dl) 3,5-5,7 1,5-2,8 3-5,5 Glikoz (mg/dl) Kan üre nitrojeni (mg/dl) 8-20 Kreatinin (mg/dl) 1,2-1,9 Total biluribin(mg/dl) 0,1-0,42 2-3,2 mmol/l 17-23,5 2-6,6 mmol/l 0,8-1, µmol/l 0,25-0, µmol/l Kolesterol (mg/dl) mmol/l 47