ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİK GERİ KAZANIM TESİSİ

Transkript

1 PROJE SAHİBİ METALTEK METALURJİ SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ. PROJE ADI ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİK GERİ KAZANIM TESİSİ PROJE YERİ YOZGAT İLİ, YERKÖY İLÇESİ, SEKİLİ BELDESİ, BEYTEPESİ MEVKİİ HAZIRLAYAN HOŞDERE CAD. No: 88/8 ÇANKAYA/ANKARA Tel: (312) Faks: (312) ÇED Başvuru Dosyası ÇED Raporu X ANKARA 2015

2 Proje Sahibinin Adı Adresi Telefon, GSM ve faks numaraları E-Posta Projenin Adı Proje Bedeli Proje için seçilen yerin açık adresi:(ili, ilçesi, Mevkii) Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) Projenin NACE Kodu Raporu Hazırlayan Çalışma Grubunun /Kuruluşun Adı Adresi Telefon Ve Faks Numaraları METALTEK METALURJİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Meksika Cad. No. 17/1 Ümitköy - ANKARA / oozyigit@metaltek.com.tr ÖTL GERİ KAZANIM TESİSİ TL Yozgat İli, Yerköy İlçesi, Sekili Beldesi Ek Tehlikeli ve/veya özel işleme tabi atıklar: a) Tehlikeli ve/veya özel işleme tabi atıkların geri kazanıldığı, yakıldığı (Oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma, plazma vb. termal işlemler) düzenli depolandığı ve/veya nihai bertarafının yapıldığı tesisler, Tasnif edilmiş metal dışı atıklar, hurdalar ve diğer parçaların genellikle mekanik veya kimyasal değişim işlemleri ile geri kazanılması AY-MEL Çevre Müh. Eğt. Pr. Dan. Ltd. Şti Hoşdere Cad. No: 88/8 Çankaya / Ankara fax: Rapor Sunum Tarihi Mart

3 İÇİNDEKİLER KONULAR Sayfa No İçindekiler 3 Şekiller Listesi 4 Tablolar Listesi 5 Kısaltmalar Listesi 6 Projenin Teknik Olmayan Özeti 7 BÖLÜM I: PROJENIN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 8 a) Proje konusu yatırımın tanımı, özellikleri, ömrü, hizmet maksatları, önem ve gerekliliği 8 b) Projenin yer ve teknoloji alternatifleri, proje için seçilen yerin koordinatları 18 BÖLÜM II: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ 21 Proje alanının ve önerilen proje nedeniyle etkilenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, atmosferik koşullar, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, kültür varlığı ve sit özellikleri, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (Ek-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) benzeri özellikleri BÖLÜM III: PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ 33 VE ALINACAK ÖNLEMLER Projenin; a) Çevreyi etkileyebilecek olası sorunların belirlenmesi, kirleticilerin miktarı, alıcı 33 ortamla etkileşimi, kümülatif etkilerin belirlenmesi b) Sera gazı emisyon miktarının belirlenmesi ve emisyonların azaltılması için alınacak 37 önlemler, c) Projenin çevreye olabilecek olumsuz etkilerinin azaltılması için alınacak önlemler 37 ç) İzleme Planı (inşaat dönemi) 39 BÖLÜM IV: HALKIN KATILIMI 41 a) Projeden etkilenmesi muhtemel ilgili halkın belirlenmesi ve halkın görüşlerinin çevresel 41 etki değerlendirmesi çalışmasına yansıtılması için önerilen yöntemler b) Görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar 41 NOTLAR VE KAYNAKLAR 42 Ekler Dizini 43 EKLER 44 3

4 ŞEKİLLER DİZİNİ No KONULAR Sayfa No Şekil 1. Proje Alanının Yeri 10 Şekil 2. Proje Alanının Uydu Görüntüsü 11 Şekil 3. Proje Alanına Ait Fotoğraflar 12 Şekil 4. İş Akım Şeması 14 Şekil 5. Geri Kazanım Tesisleri ve Çimento Fabrikalarında Ek Yakıt Olarak ÖTL 18 Miktarları Şekil 6. Yozgat İli Deprem Haritası 27 Şekil 7. Yozgat İstasyonu Pm10 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği 28 Şekil 8. Yozgat İstasyonu So2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği 28 4

5 TABLOLAR LİSTESİ No KONULAR Sayfa No Tablo 1. Tesiste Elde Edilecek Ürünlerin Oranı ve Miktarları 8 Tablo 2. ÇED Alanına Ait Koordinatlar 20 Tablo 3. ÖTL Geri Kazanım Tesis Alanına Ait Koordinatlar 20 Tablo 4. Yıllara Göre Yerköy Nüfusu 21 Tablo Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri 29 Tablo 6. Oluşması Muhtemel Tehlikeli Atık Ve Atık Yağ Kodları 34 Tablo 7. Oluşması Muhtemel Ambalaj Atıkları 35 Tablo 8. Mevcut Tesiste Gerçekleşen Emisyonların Kütlesel Debileri ve SKHKK Yönetmeliği Sınır Değerleri 36 5

6 KISALTMALAR LİSTESİ Metaltek Metaltek Metalurji San. ve Tic. Ltd. Şti. DKMP Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi SKHKKY Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği R.G Resmi Gazete Ltd. Şti. Limited Şirketi R.G. Resmi Gazete bk. Bakınız ºC Santigrat derece kg Kilogram L Litre m Metre m 2 m 3 vb. Metrekare Metreküp ve benzerleri % Yüzde 6

7 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ Yozgat ili, Yerköy ilçesi, Sekili, Beytepesi Mevkiinde Metaltek Metalurji San. ve Tic. Ltd. Şti. (Metaltek) ne ait mevcut çinko oksit üretim tesis alanın bir kısmı kullanılmak sureti ile yine Metaltek tarafından piroliz yöntemi ile 10 ton/gün kapasiteli Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin (ÖTL) Geri Kazanımı Tesisi nin kurulması planlanmaktadır. Piroliz yöntemi kimyasal bir işlem olup geri kazanım tekniği ve ekonomisi itibariyle en verimli yöntemdir. Kurulması planlanan tesiste, herhangi bir kirliliğe neden olmadan faydalı ömrünü tamamlayarak araçlardan sökülen ve bir daha araç üzerinde kullanılamayacak durumda olan Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL) piroliz yöntemi ile ısıl işleme tabi tutularak çelik tel, karbon siyahı, pirolitik gaz ve pirolitik yağ elde edilecektir. Karbon siyahı ve çelik tel piyasaya verilirken elde edilecek pirolitik yağ mevcut çinko üretim tesisinin elektrik ihtiyacını karşılamak üzere jeneratör vasıtası ile elektrik elde etmede, pirolitik gaz ise piroliz tesisinin ısı ihtiyacını karşılamada kullanılacaktır. Proje, mülkiyeti faaliyet sahibine ait 2003 yılında ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınarak işletilen ,53 m 2 lik alan içerisinde bulunan çinko oksit üretim tesisi sahasına ait yaklaşık m 2 beton zeminin üzerinin kapatılması ile oluşturulacak yarı açık alanda gerçekleştirilecektir. Yerköy ilçesinin yaklaşık 20 km kuzey batısında bulunan faaliyet alanının yaklaşık 2 km güneybatısında Kızılcalı köyü bulunmaktadır. Alana en yakın yerleşim yeri alanın yaklaşık 800 m kuzey batısında bulunan Sekili Beldesidir. 200 m kuzeyinden Kırıkkale-Yozgat karayolu geçmektedir. Projenin işletim ömrü yaklaşık 30 yıl olarak planlamış ise de tesiste yapılacak yenileme ve bakım çalışmaları ile tesis ömrü uzatılarak işletime devam edilecektir. Proje ile doğaya zarar vermeden ve herhangi bir kirliliğe neden olmadan ÖTL lerin tekrar kazanımı sağlanarak gelecek nesillere daha temiz ve yaşanabilir bir çevre bırakmak ve aynı zamanda atıl halde bulunan ÖTL lerin tekrar kazanımı ile ekonomik değerin üretim ekonomisine kazandırılması amaçlanmaktadır. Gerek inşaat gerekse işletme dönemlerinde alınacak kirlilik önleyici tedbirlerle faaliyetin çevreye olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. 7

8 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ a) Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Özellikleri, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Yatırımın tanımı Yozgat İli, Yerköy İlçesi, Sekili, Beytepesi Mevkii nde METALTEK METALURJİ KİMYA GIDA EL. ÜR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ne (Metaltek) ait mevcut Çinko Oksit ve Külçe Çinko Üretim Tesisi sahasının bir kısmı kullanılmak sureti ile yine Metaltek tarafından piroliz yöntemi ile 10 ton/gün kapasiteli Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin (ÖTL) Geri Kazanımı tesisi kurularak mevcut çinko üretim tesisinin elektrik ihtiyacının karşılanması planlanmaktadır. Tesise ait koordinatlar (Ek-1) de verilmiştir. Tesiste, herhangi bir kirliliğe neden olmadan faydalı ömrünü tamamlayarak araçlardan sökülen ve bir daha araç üzerinde kullanılamayacak durumda olan Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL) ikincil hammadde haline getirilmek üzere piroliz yöntemi ile ısıl işleme tabi tutulacaktır. Piroliz, organik maddelerin oksijensiz ortamda ısıtılarak gaz, katı veya sıvı ürünlere ayrılması (bozundurulması) işlemidir. ÖTL lerin reaktör içerisinde oksijensiz ortamda ısıl işleme tabi tutulması ile oluşacak gaz borular vasıtasıyla soğutma ünitesine taşınarak sıvılaştırma kolonlarında sıvılaştırılarak pirolitik yağ elde edilecektir. Soğutma işlemi sonrası yoğunlaşmayan gaz reaktörün ısıtılması için yakıt olarak kullanılacak pirolitik yağ ise çinko oksit üretim tesisinin elektrik ihtiyacını karşılamak üzere jeneratör vasıtası ile elektrik elde etmede kullanılacaktır. Proses sonunda katı ürün olarak karbon siyahı ve hurda çelik tel elde edilecektir.10 ton/gün ÖTL nin pirolizi sonucunda elde edilecek ürün miktarları tablo-1 de verilmiştir. Tablo 1: Tesiste Elde Edilecek Ürünlerin Oranı ve Miktarları ÜRÜN %ORAN ÜRETİM MİKTARI (ton) Pirolitik Yağ % Karbon Siyahı % Gaz(LPG) % 10 1 Çelik Tel %

9 Proje, 1/ ölçekli topoğrafik haritanın İ32-c1 paftasında, 960 nolu parsele (tapu kaydı) ait ,53 m 2 lik (4,68 ha) alan içerisinde ÇED Yönetmeliği gereğince 2003 yılında ÇED Gerekli Değildir Belgesi (Ek-2) alınarak işletilen çinko oksit üretim sahası içerisinde yaklaşık m 2 beton zeminin üzerinin kapatılması sureti ile oluşturulacak yarı açık alanda gerçekleştirilecektir. ÇED Başvuru Dosyası hazırlanmasına konu olan ÖTL projesinden önce proje alanında çimento fabrikalarına veya lisanlı geri kazanım tesislerine gönderilmek üzere ÖTL geçici depolanması planlanmış ve bu konuda Yozgat Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nden geçici depolama izni alınarak (Ek-3) ve geçici depolamanın ÇED Yönetmeliği nin Ek-1 ve Ek- 2 listelerinde kalmadığına ilişkin yazı (Ek-4) alınarak lastik depolaması yapılmıştır. Geçici depolama sonrası piroliz yöntemi ile ÖTL geri kazanım tesisi kurulması planlanmış ve tarih ve sayılı Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik gereğince yer seçimine ilişkin 2012/40 no lu Mahalli Çevre Kurul Kararı alınarak (Ek-5) ve ÇED Yönetmeliği ÇED Başvuru Dosyası hazırlanarak ÇED Raporu Özel Formatı alınmış (Ek-6) ancak ÇED Raporu sunulmadığı için işlemler tamamlanamamıştır. İçeriğindeki maddeler nedeniyle geri dönüşüm endüstrisinde kullanılırlığı her geçen gün biraz daha artan ömrünü tamamlamış lastiklerin geri kazanımı tarih ve sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Madde 10.a Tehlikeli ve Özel İşleme Tabi Atıkların geri kazanılması yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri) ve/veya nihai bertarafını yapacak tesisler kapsamında kalmaktadır. Tesis alanının işaretlendiği İ32-c1 paftaya ait 1/ ölçekli topoğrafik harita (Ek 7), vaziyet planı (Ek-8) de yer bulduru haritası şekil 1, uydu fotoğrafı şekil 2, faaliyet alanının yerini gösterir fotoğraflar şekil-3 de verilmiştir. 9

10 Şekil-1: Proje Alanının Yeri 10

11 Şekil-2:Proje Alanının Uydu Görüntüsü 11

12 Şekil-3. Proje Alanı Görüntüsü Yerköy ilçesinin yaklaşık 20 km kuzey batısında bulunan faaliyet alanının yaklaşık 2 km güneybatısında Kızılcalı köyü bulunmaktadır. Alana en yakın yerleşim yeri alanın yaklaşık 800 m kuzey batısında bulunan Sekili Beldesidir. 200 m kuzeyinden Kırıkkale-Yozgat karayolu geçmektedir. 12

13 Özellikleri Kurulması planlanan tesisle bilinçsiz bir şekilde depolanarak veya yakılarak çevre sağlığını tehdit eder hale gelmiş olan ömrünü tamamlamış lastiklerin, çevresel etkileri minimuma indirilerek ekonomiye katkıda bulunacak ürünlere dönüştürülmesi sağlanacaktır. Üretim, mevcut çinko oksit üretim sahasına ait yaklaşık m 2 beton zeminin üzerinin kapatılması sureti ile oluşturulacak yarı açık alanda gerçekleştirilecektir. Tesis, giriş bölümü, kabul ünitesi, depolama alanı ve üretim bölümünden oluşacaktır. Piyasadan temin edilecek ömrünü tamamlamış lastikler geçici depolama alanında tarih ve sayılı Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak depolanacak ve daha sonra herhangi bir parçalama işlemine tabi tutulmadan bütün olarak reaktöre alınarak piroliz işlemine tabi tutulacaktır. Piroliz, yüksek molekül ağırlıklı hidrokarbon yapının inert (oksijensiz) ortamda termal olarak ısıtılması ile daha küçük moleküllü hidrokarbonlara dönüştürülmesi işlemidir. Piroliz ile elde edilecek ürünlerin kalitesi ve miktarları, kullanılan lastiklerin kompozisyonuna, piroliz reaktörünün teknolojik tasarımına, işletme basıncı ve sıcaklığına bağlı olmakla birlikte sıcaklık, işletmedeki en önemli parametredir. Atmosferik basınçta yapılan piroliz işlemlerinde, sıvı ürünün miktarını artırmak için sıcaklığın 550 o C den aşağıda tutulması tercih edilir. Sıcaklık 700 o C üzerinde olduğunda ise sıvıyı oluşturabilecek moleküllerin de parçalanması neticesinde temel ürün gazdır. Proje kapsamında, piroliz sonucu oluşacak gazlar filtreden geçirilerek sıvılaştırılmak üzere soğutma sistemine gönderilecektir. Soğutma sisteminde yoğunlaşarak sıvı olarak ayrılan pirolitik yağ depolama tanklarına, sıvılaştırılamayan gazlar ise bir ara depo üzerinden yakılarak enerjisinden faydalanılmak üzere reaktöre gönderilecektir. Soğutma işlemi sonrası yoğunlaşmayan gaz reaktörün ısıtılması için yakıt olarak tekrar sisteme verilecek, pirolitik yağ ise çinko oksit üretim tesisinin elektrik ihtiyacını karşılamak üzere jeneratör vasıtası ile elektrik elde etmede kullanılacaktır. Pirolitik yağ tanklarda geçici olarak depolanacak olup reaktörlerle eşzamanlı olarak jeneratörde elektrik üretilecektir. Proses sonunda katı ürün olarak karbon siyahı ve hurda çelik tel elde edilecektir. Prosese ait iş akım şeması şekil-4 de verilmiştir. 13

14 ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİK TESİS İÇİ GEÇİCİ DEPOLAMA HAZIRLIK KARBON SİYAHI PİROLİZ REAKTÖRÜ KONDENSERLER TEL YAĞ TANKI GAZ STOK TANKI SATIŞ JENERATÖR Şekil-4: İş Akım Şeması Proses akım şemasında görüldüğü gibi piyasadan temin edilen atık lastikler stok sahası girişinde bulunacak atık kabul ünitesinde kontrol edilip tartıldıktan sonra stok sahasına alınarak mekanik yöntemlerle piroliz reaktörlerine parçalanmadan yüklenecektir. Piroliz reaktöründe sırayla 120 o C ye kadar kurutma işleminden sonra 600 o C ye kadar termal cracking prosesiyle lastiği oluşturan kauçuk (sentetik ve doğal) parçalanarak daha küçük moleküllü hidrokarbonlara dönüşecektir. Piroliz reaktörüne bağlı dik kolon ve eşanjörlerden vakum pompası yardımıyla emilen hidrokarbonlar sıvılaştırılarak ham piroliz yağı dekantörlerine gönderilirken sıvılaşmayan gazlar (metan, NPG+LPG karışımı) piroliz reaktörü ısıtma sistemine yakılmak üzere gönderilecektir. İşlem tamamlandıktan sonra reactor giriş kapağı açılarak karbon siyahı ve kalan çelik tellerden oluşan katı madde konveyör bantla 14

15 manyetik sepreratöre gönderilecektir. Burada çelik teller ayrılarak tel presleme ünitesine karbon siyahı ise karbon siyahı torbalama ünitesine sevk edilecektir. Preslenen çelik teller ve karbon siyahı satışa sunulmak üzere çelik tel depolama sahası ve karbon siyahı depolama sahasında depolanacaktır. Piroliz reaktöründen çıkan ve dekantörlerde toplanan ham prolitik yağ Niagara tipi filtreye gönderilerek içindeki karbon siyahı kalıntıları ayarlaması yapılacaktır. Rengi giderilmiş ve içinde karbon siyahı dahil tüm katı maddelerinden arındırılmış olan pirolitik yağ bir ara depoda toplanacak ve jeneratör yakıtı olarak kullanılmak üzere ana depoya aktarılacaktır. ÖTL geri kazanım prosesinin tüm aşamaları boyunca dışarıya herhangi bir atık bırakılmayacaktır. Ham piroliz yağının filtrelenmesi sırasında içinde en fazla yüzde on karbon siyahı ve yağ bulunan kek filtre basıncı 4 atm i geçtikten sonra tekrar reaktöre verilecektir. Bir milyon metreküp ham piroliz yağı sonunda oluşan kek miktarı yaklaşık 25 kg kadar olacaktır. Ömrünü tamamlamış lastikler, sızdırmazlığı sağlamak üzere 30 cm. kalınlığında betonla kaplanmış zemin üzerinde depolanacak olup depolama esnasında, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak Yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan hususlara uyulacaktır. Proses sonucu elde edilecek ürünlerin özellikleri; Pirolitik yağ: Aromatik yağlar sınıfında yer alan pirolitik yağ yoğunluğu 923,3 kg/m3, ısıl değeri ortalama cal/gr (Kcal/kg) olan son derece iyi bir enerji kaynağıdır. Bu özelliği ile LNG eşdeğeri ve hatta daha iyi bir yakıt olarak kullanılabilir. Pirolitik Gaz: Piroliz işlemi sonrasında sistemde gerçekleştirilen soğutma işleminde yoğunlaştırılan gazdır. Doğal gaz ve propan yerine kullanılabilen pirolitik gaz piroliz reaktörüne ısı sağlamada kullanılacaktır. Karbon Siyahı: Gaz veya sıvı haldeki karbonlu hidrojenlerden kısmi yanma, termik parçalanma veya her iki türlü elde edilen ince dağılmış yapısal olarak grafite benzeyen karbon taneciklerine Karbon Siyahı adı verilir. Karbon siyahı günümüzde birçok sanayi kolunda temel hammadde veya katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Karbon siyahı yapısına ve kullanım oranına bağlı olarak kauçuk bazlı maddelerin dayanıklılığını ile rengini geliştirmekte ve genel performansını 15

16 arttırmaktadır. Piroliz işlemi sonucu ortaya çıkan karbon siyahı (CBp) piyasa karbon siyahına kıyasla çok daha ekonomik olduğu için belli üretim dallarında dolgu ve katkı malzemesi olarak kullanılmaya çok uygundur. Hurda Tel: Bir araba lastiğinde yaklaşık 1,14 kg çelik bant ve şerit bulunur. Bu madde 2,750 MN/m2 lik nominal gerilme kuvvetine sahip yüksek karbonlu çelikten yapılmıştır. Kullanılmış dış lastiğin yapısında bulunan ve araç lastiğinin yaklaşık %18 ini oluşturan bölümü, tel veya hurda tel olarak tanımlanabilir. Kullanılmış dış lastiğin termolizi sonucunda, lastiğin yapısındaki tel, çelik özelliğine sahip olacaktır. Ömrü Doğaya zarar vermeden ve herhangi bir kirliliğe neden olmadan ÖTL lerin tekrar kazanımı ile gelecek nesillere daha temiz ve yaşanabilir bir çevre bırakmak ve aynı zamanda ÖTL lerin tekrar kazanımı ile atıl vaziyette bulunan bir ekonomik değeri tekrar ülke ekonomisine kazandırmayı amaçlayan projenin işletim ömrü yaklaşık 30 yıl olarak planlamış ise de tesiste yapılacak yenileme ve bakım çalışmaları ile tesis ömrü uzatılarak işletime devam edilecektir. Hizmet Maksatları 25 Kasım 2006 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği yle önemli bir çevre problemi yaratan ÖTL lerin hangi sebeple olursa olsun vadi veya çukurlarda dolgu malzemesi olarak kullanılması, katı atık depolama tesislerine kabulü ve depolanması, ısınmada kullanılması, gösteri ve benzeri fiilleri kapsayacak şekilde her ne amaçla olursa olsun yakılması yasaklanmıştır. Ortalama bir lastiğin petrokimyasal içerik eşdeğeri 9,5 litre yağdır. Atık lastiklerin ısıl değerleri 28,000 kj/kg ile 35,000 kj/kg arasında değişmektedir. Lastiğin kj/kg enerji değeri vardır ve bu kaliteli bir kömüre eşdeğerdir. Uygun şartlarda, atık lastiklerin yakılması mümkün olup, ısı enerjisi elde edilmesi gereken uygulamalarda kullanılabilmektedir. Bu nedenle faydalı ömrünü tamamladığı belirlenerek araçtan sökülen orijinal veya kaplanmış, bir daha araç üzerinde lastik olarak kullanılamayacak durumda olan ve üretim esnasında ortaya çıkan ıskarta lastiklerin geri kazanılması esastır. Kurulması planlanan tesisle bilinçsiz bir şekilde depolanarak veya yakılarak çevre sağlığını tehdit eder hale gelmiş olan ömrünü tamamlamış lastiklerin, çevresel etkileri 16

17 minimuma indirilmiş sistemlerde piroliz yöntemiyle ülkemiz ekonomisine katkıda bulunacak ürünlere dönüştürülmesi sağlanacaktır. Piroliz, eski lastiklerin yakıta çevrimi için kullanılan metotlardan biridir. Teknik olarak, piroliz ısı ile organik kimyasal bağların kırılması prosesidir. Lastikler piroliz sonucu karbon siyahı, gaz, çelik ve yağa dönüşür. Proje kapsamında atık lastiklerin geri dönüşümü ile elde edilecek ürünler; Önem ve Gerekliliği Son yıllarda sanayileşmenin ve doğal kaynakların bilinçsiz kullanımının yarattığı çevre kirliliğinin etkisinin daha da artması nedeni atıkların kontrollü bir şekilde toplanması, ekonomiye geri kazandırılması veya yok edilmesi için tehlikeli ya da tehlikesiz birçok sanayi atığının yönetimi için atık yönetim sistemleri oluşturulmaya başlanmıştır. Doğada yok olma süresi oldukça yüksek molekül yapılı polimerlerden ibaret doğal ve sentetik kauçuklardan üretilen ürünlerin faydalı ömürlerini tamamlamaları ile Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL) oluşmaktadır. Faydalı ömrünü tamamladığı belirlenerek araçtan sökülen orijinal veya kaplanmış, bir daha araç üzerinde lastik olarak kullanılamayacak durumda olan ve üretim esnasında ortaya çıkan ıskarta lastikler ömrünü tamamlamış lastik olarak tanımlanmaktadır. ÖTL miktarının çokluğu, yakılması veya yanması ile doğan çevre zararları bu atıklara olumsuz bir bakışın doğmasına neden olmuş ve kimi zaman ve yerlerde bu atıklar zararlı atıklar gibi muamele görerek yönetilmeye çalışılmıştır. Bu nedenle söz konusu atıklar için birçok yok etme, uzaklaştırma ve geri kazanarak yararlanma şekli kullanılmış ve geliştirilmiştir. Atık yönetiminde atığı ortadan kaldırma ve uzaklaştırma yaklaşımı ile çevre açısından sıkıntı yaratan bu atıklar, günümüzde geri kazanımla birlikte konfor ve kullanım rahatlığı taşıyan malzemelere dönüşürülebilmektedir. Geri kazanım uzun vadede verimli bir ekonomik yatırım olup yapılacak yatırımla yeni iş imkânları sağlayacak ve gelecek kuşaklara doğal kaynaklardan yararlanma olanağı sağlayacaktır. Türkiye de her yıl yaklaşık ton ömrünü tamamlamış lastik açığa çıkmaktadır. Bir lastiğin geri dönüşüme gönderilmesiyle birçok ürün elde edilebilir ton ömrünü tamamlamış lastiğin geri kazanımı sonucunda; yaklaşık ton kauçuk granülü ve ton çelik geri kazanılmaktadır ton ömrünü tamamlamış lastiğin piroliz işlemi sonucunda; yaklaşık litre pirolitik yağ, ton karbon siyahı ve ton pirolitik gaz geri kazanılmaktadır (ÇŞB, ). Yüksek kalorifik değere sahip olan ömrünü tamamlamış lastiklerin yüksek 17

18 sıcaklıklardaki fırınlarda yakılmasıyla enerji elde edilebilir. ÖTL, enerji elde etmek için özellikle çimento fabrikalarında kullanılan kömüre oranla, daha düşük oranda sülfür içermesi ve aynı enerji değeri elde etmesi bakımından alternatif bir yakıt olarak kabul edilmektedir yılları arasında toplanarak geri kazanılan ve çimento fabrikalarına ek yakıt amacıyla gönderilen ÖTL miktarı aşağıda yer almaktadır. (Kaynak: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2013) Şekil-5: Geri Kazanım Tesisleri ve Çimento Fabrikalarında Ek Yakıt Olarak Yıllara Göre ÖTL Miktarları Yapılması planlanan tesisle doğaya zarar vermeden ve herhangi bir kirliliğe neden olmadan ÖTL lerin tekrar kazanımı ile gelecek nesillere daha temiz ve yaşanabilir bir çevre bırakırken aynı zamanda ÖTL lerin tekrar kazanımı ile atıl vaziyette bulunan bir ekonomik değer tekrar ülke ekonomisine kazandırılmış olacaktır. b) Projenin Yer ve Teknoloji Alternatifleri, Proje Için Seçilen Yerin Koordinatları Proje alanında mevcut durumda Metaltek tarafından işletilen Çinko Oksit ve Külçe Çinko Üretim Tesisi bulunmakta olup bu tesisin elektrik enerji ihtiyacını karşılamak amacıyla yine Metaltek tarafından tesis alanı sınırları içerisinde piroliz yöntemiyle ÖTL Geri Kazanımı tesisinin kurulması planlanmaktadır. Mülkiyeti faaliyet sahibine ait (Ek-9) alan yapılması planlanan tesisin ihtiyacına cevap verecek büyüklükte olduğu için başka bir alternatif alan arayışına gidilmemiştir. Ayrıca Ankara-Kayseri demiryolu ve Ankara - Yozgat - Akdağmadeni 18

19 ile Kırşehir - Yozgat - Çorum kara yolları nedeni ile Yerköy ilçesinin bölge için bir trafik merkezi halinde olması tesis alanına ulaşım kolaylığı açısından büyük bir avantaj sağlamaktadır. Ömrünü tamamlamış lastiklerin geri dönüşümü için onarılarak ve yeni kaplama yapılarak tekrar kullanımı, çeşitli polimerik kompozit malzemelere katkı maddesi olarak kullanımı, doğrudan yakılarak termal ve/veya elektrik enerjisi üretmek ve piroliz yöntemi ile değerlendirilmesi gibi metotlar kullanılmaktadır. Bunların arasında ürün çeşitliliği ve yararlanma seçeneklerinin fazlalığı nedeniyle piroliz son yıllarda daha çok tercih edilen yöntem olarak öne çıkmaktadır. Tesis teknolojisi için yapılan fizibilite çalışmaları sonucunda en uygun yöntem olarak bir çok Avrupa ülkesinde de olduğu gibi geride hiçbir atık bırakmayarak %100 lastik geri dönüşümü sağlayacak, proses sürecinde ve sonucunda toprak, hava ve su kirliliği oluşturmayacak en uygun yöntem olan piroliz yöntemi seçilmiştir. Piroliz Yöntemi; %100 geri dönüşümü sağlar Proseste hiçbir kimyasal katkı maddesi kullanılmaz Proses süreci ve proses sonunda hava, su ve toprak kirliliği oluşturmaz. Elde edilen ürünlerin tamamı diğer sanayi kuruluşlarında hammadde olarak kullanılır. Piroliz, eski lastiklerin çeşitli enerji kaynaklarına çevrimi için kullanılan en etkin metottur. Teknik olarak, piroliz ısı ile organik kimyasal bağların kırılması prosesidir. Lastikler piroliz sonucu; karbon siyahı, gaz, çelik ve pirolitik yağa dönüşür. Sıcaklık arttığında, daha fazla gaz üretilir. Sıcaklık azaldığında, yağ, geri kazanılan ilk yakıt olur. Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları Proje alanını da kapsayacak şekilde mevcut çinko üretim tesisi ile ilgili olarak ,53 m 2 lik alan için tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği gereği ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmıştır. Bu nedenle ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınan alan koordinatları ile birlikte ÖTL geri kazanım tesis alanına ait koordinatlar ayrı ayrı verilmiştir. 19

20 Tablo 2: ÇED Alanına Ait Koordinatlar 6 lik UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koordinat noktaları Sağa ( Y ) Yukarı ( X ) Enlem (N) Boylam (E) 1. Nokta Nokta Nokta Nokta Tablo 3: ÖTL Geri Kazanım Tesis Alanına Ait Koordinatlar 6 lik UTM Koordinatları Cografik Koordinatlar Koordinat noktaları Sağa ( Y ) Yukarı ( X ) Enlem (N) Boylam (E) 1. Nokta Nokta Nokta Nokta

21 BÖLÜM II: PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ Proje alanının ve önerilen proje nedeniyle etkilenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, atmosferik koşullar, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, kültür varlığı ve sit özellikleri, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (Ek-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) benzeri özellikleri Nüfus Faaliyet alanının bağlı bulunduğu Yerköy ilçesinin yıllara göre nüfus dağılımı aşağıda tablo-4 de verilmiştir. Tablo-4: Yıllara Göre Yerköy Nüfusu Yıl Erkek Nüfusu Kadın Nüfusu Toplam Nüfus Kaynak: Flora ve Fauna: Projenin uzun yıllardır üretim yapılan çinko üretim tesis alanı içerisinde yer alacak olması nedeni ile arazinin büyük bir kısmı değişikliğe uğramıştır. Ancak faaliyet alanı içerisinde bulunmamakla birlikte 2 km yarıçaplı bir alanda bulunan ya da bulunabilecek türler için gözleme ve literatür çalışması yapılarak belirlenen türler aşağıda verilmiştir. Fauna listesinde verilen Kuşlar dışındaki canlı grupları Prof. Dr. Ali DEMİRSOY un Amfibiler ve Memeliler adlı eserlerinde belirttiği Red Data Statülerine göre şöyle sınıflandırılmıştır; 21

22 E : Tehlikede Ex : Soyu tükenmiş I : Bilinmiyor K : Yetersiz bilinenler nt : Yaygın, bol olan, tehlikede olmayan O : Tehlike dışı R : Nadir, şu anda tehlikede değil V : Zarar görebilir Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan ve proje alanı çevresinde tanımlanan bazı türler Red Data Book (ERZ, 1977; HEINWALD et all., 1981; BAYERISCHE STAATSMINISTEIUM 1982 a and b; GEEP 1984) kategorilerine göre şu şekilde sınıflandırılmıştır; A1 : Nesli tehlikede olanlar A2 : Şiddetli tehdit altında olanlar A3 : Tehdit altındakiler A4 : Potansiyel olarak tehlike sinyali verenler B : Geçici-Transit türler Kuş türlerinin Türkiye de bulundukları statüler ise şöyle sınıflandırılmıştır; G : Göçmen türler Y : Yerli türler T : Transit göçer türler KZ : Kış ziyaretçisi türler Flora Çalı Formasyonu FABACEAE(LEGUMINOSAE); Astragalus microcephalus Geven Ot Formasyonu LAMIACEAE (LABIATAE) Thymus sipyleus Kekik RUBIACEAE Galium aparine Yoğurt Otu PLANTAGINACEAE Plantago lanceolata Sinirli Otu FABACEAE 22

23 Medicago turbinata Şerbetçi Otu Yoncası PLUMBAGINACEAE Acantholimon acerosum Kar Dikeni ASTERACEAE Arteemisia fragnans Yavşan Otu Arş.Gör. M. Gökhan HALICI & Doç. Dr. Ahmet Aksoy tarafından yapılan çalışma ile Yerköy civarında kalkerli ve sislisli kayalarda tespit edilen önemli liken türlerinin listesi aşağıda verilmiştir. 1. Acarospora fuscata (Schrad.) Th.Fr. Yerköy, Delice köyü 2. Aspicilia calcarea (L.) Mudd Yerköy, Gaztepesi köyü 3. Aspicilia contorta (Hoffm.) Kremp subsp. hoffmanniana S.Ekman & Fröberg Yerköy, Gaztepesi köyü 4. Caloplaca lactea (A.Massal.) Zahlbr. Yerköy, Gaztepesi köyü 5. Caloplaca saxicola (Hoffm.) Nordin Yerköy, Gaztepesi köyü 6. Candelariella aurella (Hoffm.) Zahlbr. Yerköy, Gaztepesi köyü 7. Candelariella vitellina (Hoffm.) Müll.Arg. Yerköy, Delice köyü 8. Diplotomma epipolium auct. non (Ach.) Arnold Yerköy, Gaztepesi köyü 9. Lecanora bolcana (Pollini) Poelt Yerköy, Delice köyü 10. Lecanora crenulata Hook. Yerköy, Gaztepesi köyü 11. Lecanora dispersa (Pers.) Sommerf. Yerköy, Delice köyü 12. Lobothallia alphoplaca (Wahlenb.) Hafellner Yerköy, Delice köyü 13. Lobothallia radiosa (Hoffm.) Hafellner Yerköy, Delice köyü 14. Neofuscelia pulla (Ach.) Essl. Yerköy, Delice köyü 15. Physcia stellaris (L.) Nyl. Yerköy, Gaztepesi köyü 16. Physcia tenella (Scop.) DC. Yerköy, Gaztepesi köyü 17. Physconia muscigena (Ach.) Poelt Yerköy, Gaztepesi köyü. 18. Protoparmeliopsis muralis (Schreb.) M.Choisy Yerköy, Gaztepesi köyü 19. Rhizocarpon geographicum (L.) DC. Yerköy, Delice köyü 20. Rinodina pyrina (Ach.) Arnold Yerköy, Gaztepesi köyü 21. Toninia sedifolia (Scop.) Timdal Yerköy, Gaztepesi köyü 22. Xanthoparmelia somloensis (Gyeln.) Hale Yerköy, Delice köyü 23. Xanthoria elegans (Link) Th.Fr. Yerköy, Delice köyü Proje alanındaki bitki türleri bölge genelinde sıkça rastlanan kozmopolit türler olup, bu türler arasında endemik ve Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınmış türler bulunmamaktadır. İşletme sırasında yapılacak çalışmalardan dolayı nesli tehlikeye girecek 23

24 veya yok olacak flora bulunmamaktadır. Bu kapsamda özel bir koruma önlemi alınmasına gerek bulunmamaktadır. Fauna Amphibia ve Reptilia (Kurbağa ve Sürüngenler) PELOBATIDAE; Pelobates syriacus Toprak Kurbağası LACERTIDAE; Lacerta saxicola Kaya Kertenkelesi BUFONIDAE; Bufo bufo Siğilli Kurbağa Aves (Kuşlar) FALCONIDAE; Falco cleonorae Kara Doğan ACCIPITRIDAE; Buteo buteo Şahin Accipiter nisus Atmaca PHASIANIDAE; Alectoris chukar Keklik CORVIDAE; Corvus corax Kuzgun Corvus monedula Küçük Karga SIRIGIDAE; Bubo bubo Puhu PASSERIDAE; Passer moabiticus Serçe Mammalia (Memeliler) LEPORIDAE; Lepus europeus Tavşan SCIURIDAE; Sciurus vulgaris Sincap Faaliyet alanının bulunduğu bölgedeki fauna türleri arasında nadir ve nesli tehlike altında türler bulunmamaktadır. Faaliyet sırasında tüm mevzuatlara uyularak, fauna türlerine zarar verilmeyecektir. 24

25 Proje alanı ve yakın çevrede belirtilen hayvan türlerine ait konaklama yerleri veya sürekli yaşamlarını sürdükleri özel bir habitattan söz etmek mümkün değildir. Alanda ve yakın çevrede tespit edilen bu türler özel habitatlara ihtiyaç göstermeyen ve Türkiye nin hemen her yerinde rastlanabilen türlerdir. İşletme çalışmalarına başlanılması ile birlikte, faaliyet alanı dışındaki sahalarda ve diğer bölgelerde doğal hayatın üreme hızlarında veya sayılarında herhangi bir azalmaya neden olması beklenmemektedir. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler Proje sahasının bulunduğu bölgenin yakın civarında eosen yaşlı (Toi) İncik Formasyonu ile Kuvaterner yaşlı alüvyonlar gözlemlenmektedir. İncik Formasyonu (Toi): Çok geniş alanlarda yüzeyleyen birim, evaporitli, kırmızı, kahve ve gri renkli, paralel çapraz katmanlı, az köşeli yuvarlak taneli, orta iyi,yer yer gevşek tutturulmuş karasal çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşı ardalanmasından oluşur. Kırıntılı kayalardan oluşan, formasyon Birgili ve diğ. (1975) tarafından İncik formasyonu olarak adlandırılmıştır. İncik formasyonu, Mezgit formasyonu (Rigo de Righi ve Cortesini, 1959),Mezgit grubu (Uygun ve diğ., 1981) ve tarafından tanımlanan Yerköyırmak formasyonu (Kara ve Dönmez, 1990) ile eşdeğerdir. İncik formasyonunun alt kesimleri, ortaiyi tutturulmuş, inceorta-kalın paralel katmanlı kumtaşları ile ardalanmalı, jips ve anhidritli çamurtaşlarından, orta ve üst düzeyleri ise çamurtaşları ile ardışımlı ve üste doğru artan oranda, çapraz katmanlı çakıltaşı ve kumlasından oluşur. Sekili Evaporit Üyesi (Tois): İncik formasyonunun kırmızı, kahve, gri, açık yeşil, beyaz ve alacalı renkli, orta-kahn katmanlı, evaporit, çamurtaşı ve kumtaşı ardalanmasından oluşan kesimi, Kara (1991) tarafından Sekili evaporit üyesi olarak adlandırılmıştır. Birim Kırşehir-Î32 paftasının orta ve kuzeybatısında yüzeylenir. Sekili evaporit üyesi, genelde anhidrit ve jipsten oluşmuş olup kumtaşı, çamurtaşı, üste doğru ise çamurtaşı ve marn ara bantları içerir. Jips ve anhidritler beyaz ve sarımsı-beyaz renkli, orta-kalın tabakalı, genelde saf ve kristalen ve yer yer yumruludur. Jips ve anhidritlerin yanal yönde inceldiği, çamur taşlarının ise kalınlaştığı gözlenir. Kumtaşı ve çamurtaşları genelde ince-orta kalınlıkta olup, kırmızı-kahve, açık yeşil, yeşil renklerde alacalı görünümdedir. Altta Boğazköy formasyonu ve Çayraz formasyonu ile uyumlu olan birim, üstte İç Anadolu grubu çökelleri tarafından uyumsuzlukla örtülür. Birimin kalınlığı m arasında değişmektedir. Regresyon başlangıcında gelişen evaporitik ortamda çökelen birim, fosilsiz olup, muhtemelen Üst Eosen-Alt Miyosen aralığında çökelmiştir. Birim, Mezgit formasyonunun bir bölümü (Rigo de 25

26 Righi ve Cortesini, 1959), Bayındır üyesi (Birgili ve diğ.,1975; Bilgin ve diğ., 1986) ve Boğazdere formasyonu (Atabey ve diğ., 1987) ile eşdeğerdir. Alüvyon (Qal): Yerköy'de eski alüvyon şekilleri de bulunmaktadır. Eski alüvyon şekilleri, Yerköy güneydoğusunda, Kötü tepenin kuzeyinde ve Cender deresinde vadi yamaçlarında gözlenir. Gevşek çakıl taşı ve kumtaşlarından oluşan alüvyonlar, çevrelerindeki vadi alüvyonlarından 5-20 m daha yüksektedirler. Çakılların çoğu volkanik kayaçlara ait olup, üstte serbest çakıl şeklindedirler. Genç alüvyonlar, akarsu ve vadi tabanlarındaki pekişmemiş çakıl, kum, kil ve siltten oluşmuştur. Bu alüvyonların kalınlığı Yerköy civarında m'ye kadar ulaşabileceği düşünülmektedir. Proje alanı içerisinde ya da yakın çevresinde göl, baraj, akarsu veya sulak alan bulunmamakta olup sellenmeye veya su taşkınına neden olabilecek türde morfolojik bir yapı da gözlenmemiştir. Proje alanının 2 km yakın çevresinde akışları yağışlara bağlı mevsimlik dereler mevcuttur. Faaliyet sahası içinde herhangi bir akar ve kuru dere bulunmamaktadır. Yakın çevrede bulunan kuru dere yataklarının ekolojik yapısının korunarak muhafaza edilmesi amacıyla dere yataklarına hiçbir şekilde müdahale edilmeyecek, malzeme dökülmeyecek, pasa atılmayacak, akış rejimi bozulmayacak ve doğal halleri korunacaktır. Doğal Afet Durumu Yerköy ilçesinin ve çevresinin, Kırıkkale ve Kırşehir illerinin içerisinde bulunduğu birinci derece deprem bölgesine komşu olması bölgenin büyük depremlerin etki alanı içerisinde kaldığını göstermektedir. Yerköy-Kırşehir-Kırıkkale arasında 1938 yılında iki adet 5 büyüklüğünde, bir adet de 6,6 büyüklüğünde deprem meydana gelmiştir yılındaki 6.6 büyüklüğündeki depremde ilçede ve civarında yapısal hasarlar gelişmiştir. İlçe merkezi büyük deprem oluşturabilecek Ezinepazarı fayına 40 km, Kuzey Anadolu Fayına ise 150 km mesafededir ( kaynak: Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre tesisin de içinde bulunduğu Yerköy İlçesi, 2. Derece (Deprem Bölgesi nde yer almaktadır. Yozgat İli ne ait deprem haritası aşağıdaki şekilde verilmektedir. 26

27 Şekil-6: Yozgat İli Deprem Haritası Projenin inşaat aşamasında, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Toprak Proje sahası; büyük toprak grubu olarak kırmızımsı kahverengi topraklardan oluşan C % 6-12 eğimli, 12 cm çok sığ derinlikte, şiddetli derecede erozyona sahip, arazi kullanım şekli (M) mera olan arazilerden oluşmaktadır. Su 1298 m rakımlı ve 408,2 mm yıllık ortalama yağış alan Yozgat İlinde emniyetle kullanılabilecek yeraltı suyu rezervi toplam 92 hm³/yıl dır. Yeraltı suyunun 3,68 hm³ ü sulamaya, 26,83 hm³ ü içme suyuna olmak üzere yıllık toplam 30,51 hm³ ü tahsis edilmiştir. Yozgat İlinin Su Kaynakları Potansiyeli: Yerüstü Suyu hm³/yıl Yeraltı Suyu hm³/yıl Toplam Su Potansiyeli ,125 hm³/yıl Yeraltı Suyu Fiili Tahsis Miktarı ,51 hm³/yıl 27

28 Yozgat ili, Yerköy ilçesi sınırları içinde Delice ırmağı ve buna bağlı küçük dereler bulunmaktadır. İğdecik, Çakırhacılı ve Arslanhacılı olmak üzere 3 adet sulama amaçlı gölet mevcuttur (Kaynak: İl Çevre Durum Raporu,2013). Hava Yerköy ilçesi hava kirliliğini ölçen ölçüm istasyonunun bulunmaması nedeni ile il merkezi Medrese mahallesinde bulunan Hava Kirliliği Ölçüm İstasyonu tarafından tespit edilen kirlilik parametreleri Günlük Ortalama Değer Grafiği aşağıdaki şekillerde verilmiştir. Şekil-7: Yozgat İstasyonu PM10 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği Şekil-8: Yozgat İstasyonu SO 2 Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği 28

29 Tablo-5: 2013 Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri Yozgat SO 2 AGS PM10 AGS CO AGS NO AGS NO 2 AGS NO X AGS OZON AGS Ocak 6 40 Şubat 9 47 Mart Nisan Mayıs Haziran 2 39 Temmuz 2 33 Ağustos 2 41 Eylül 4 38 Ekim Kasım Aralık ORTALAMA Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Atmosferik Koşullar, İklimsel Faktörler Bölgede kışlar uzun, yaz mevsimi ise kısadır. Kışları sert ve kuru soğuklarla geçer. Yazlar ise kurak geçer. Yağmurlar daha çok ilkbahar aylarında yağar. Yozgat Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre; bölgenin ortalama sıcaklığı 8,9 0 C, yıllık ortalama en yüksek sıcaklık 14,5 0 C, ortalama en düşük sıcaklık ise 3,9 0 C olarak tespit edilmiştir. İklim: Bölgede kışlar uzun, yaz mevsimi ise kısadır. Kışları sert ve kuru soğuklarla geçer. Yazlar ise kurak geçer. Yağmurlar daha çok ilkbahar aylarında yağar. Sıcaklık: Yozgat Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre; bölgenin ortalama sıcaklığı 8,9 o C, yıllık ortalama en yüksek sıcaklık 14,5 o C, ortalama en düşük sıcaklık ise 3,9 o C olarak tespit edilmiştir. Yağış: Yozgat Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre bölgenin ortalama toplam yağış miktarı 603,9 mm olup, günlük en çok yağış miktarı 68,0 mm ile Şubat ayında gerçekleşmiştir. Bağıl Nem: Yozgat Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre bölgenin yıllık ortalama bağıl nemi; ortalama bağıl nem % 67 olup, en düşük bağıl nem % 5 ile Şubat, Mart ve Nisan aylarında gerçekleşmiştir. 29

30 Rüzgâr: Yozgat Meteoroloji İstasyonu nun bölgenin yıllık ortalama rüzgar hızı; 2,3 m/sn, en hızlı esen rüzgar ise 25,7 m/sn ile SSW yönünde olduğu belirlenmiştir. Yozgat İlindeki hâkim rüzgâr yönünün ENE (kuzeydoğu) olduğu görülmektedir. Mülkiyet Durumu Proje alanının mülkiyeti faaliyet sahibine aittir. Mülkiyet belgesi (Ek-9) da verilmiştir. Kültür Varlığı Ve Sit Özellikleri Proje alanı üzerinde herhangi bir kültürel varlık bulunmadığı gibi alan sit özelliği de taşımamaktadır. Peyzaj Özellikleri Proje alanının içerisinde yer alacak parsel üzerinde uzun süredir işletilmekte olan çinko üretim tesisi nedeni ile alan peyzaj özelliği taşımamakta olup yakın çevresi kırsal peyzaj özelliği taşımaktadır. Arazi Kullanım Durumu Arazi 2. sınıf arazi kullanma kabiliyetinde olup uzun yıllardır sanayi tesisi olarak kullanılması nedeniyle tarımsal özelliğini kaybettiğini ve Sekili Belediyesinin uygulamalı imar planında sanayi alanı içerisinde kaldığına ilişkin Tarım Reformu Bölge Müdürlüğü yazısı (Ek- 10) da verilmiştir. Hassasiyet derecesi (Ek-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) 1.Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) Milli Parklar Kanunu nun 2 nci maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları" kapsamında kalmamaktadır. 30

31 b) Kara Avcılığı Kanunu uyarınca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları, Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları", kapsamında kalmamaktadır. c) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1 inci, 2 nci, 3 üncü ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı Kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, kapsamında kalmamaktadır. ç) Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, kapsamında kalmamaktadır. d) Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci, 18 inci, 19 uncu ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar, kapsamında kalmamaktadır. e) Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde tanımlanan alanlar kapsamında kalmamaktadır. f) Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar, kapsamında kalmamaktadır. g) Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, kapsamında kalmamaktadır. ğ) Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler, kapsamında kalmamaktadır. h) Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, kapsamında kalmamaktadır. ı) Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, kapsamında kalmamaktadır. i) Mera Kanununda belirtilen alanlar, kapsamında kalmamaktadır. j) Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar. kapsamında kalmamaktadır. alanlar 2.Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli a) "Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi" (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan "Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, "Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları", kapsamında kalmamaktadır. b) "Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar, kapsamında kalmamaktadır. 31

32 1) "Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol" gereği ülkemizde "Özel Koruma Alanı" olarak belirlenmiş alanlar, kapsamında kalmamaktadır. 2) Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan "Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit" listesinde yer alan alanlar, kapsamında kalmamaktadır. 3) Cenova Deklerasyonu nun 17 nci maddesinde yer alan "Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin" yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, kapsamında kalmamaktadır. c) "Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1 inci ve 2 nci maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan "Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, kapsamında kalmamaktadır. ç) "Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, kapsamında kalmamaktadır. d) Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kapsamında kalmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar ve benzeri), kapsamında kalmamaktadır. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, kapsamında kalmamaktadır. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, kapsamında kalmamaktadır. ç) Göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahaları, kapsamında kalmamaktadır. d) Bilimsel araştırmalar için önem arz eden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar kapsamında kalmamaktadır. 32

33 BÖLÜM III: PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER Projenin; a) Çevreyi Etkileyebilecek Olası Sorunların Belirlenmesi, Kirleticilerin Miktarı, Alıcı Ortamla Etkileşimi, Kümülatif Etkilerin Belirlenmesi Projenin, mevcut çinko üretim tesisine ait zemini beton olan alan üzerinde gerçekleştirilecek olması nedeni ile hafriyat ve inşaat çalışması yapılmayacaktır. Yapılacak işlem proje alanının üzerinin bir panelle kapatılması ve gerekli makine ve ekipmanın montajından ibarettir. Bu nedenle tesisin montajı ve işletme aşamalarında oluşacak katı-sıvıgaz atıklar birlikte ele alınarak aşağıda verilmiştir. Atık Su Miktar ve Özellikleri Tesisin montajı sırasında 10 kişi çalıştırılması planlanmakta olup kullanma suyu ihtiyacı = kişi x ort. su tüketimi = 10 x 150 lt/gün (Kaynak: Atıksu Arıtma Sistemlerinin Tasarım Esasları (Cilt I.) D.E.Ü. Müh. Fak. Doç. Dr. Hikmet TOPRAK Çevre Müh Böl.,İZMİR,1996.) = lt/gün olacaktır. Kullanılacak suyun tamamının atık suya dönüşeceği varsayımı ile günlük evsel nitelikli atıksu miktarı 1,5 m 3 /gün olacaktır. İşletme aşamasında tesiste piroliz işlemi sonucu oluşan gazların sıvılaştırılması amacı ile soğutma sisteminde su kullanımı olacaktır. Söz konusu sistemin kapalı devre çalışacak olması nedeni ile su sistem içerisinde devri daim ettirilecek, dolayısı ile herhangi bir proses atık suyu oluşmayacaktır. Bu nedenle alıcı ortama herhangi bir endüstriyel atıksu deşarjı kesinlikle yapılmayacaktır. İşletme aşamasında çalışacak 10 personelin içme ve kullanma suyunun tamamının atıksuya dönüştüğü kabulü ile de oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı; 10 kişi x 150 lt/gün = lt/gün = 1.5 m 3 /gün olacaktır. Mevcut çinko üretim tesisinde çalışan 12 kişiden kaynaklanan 1.8 m 3/ gün atıksu ile birlikte toplam 3.3 m 3 /gün evsel nitelikli atıksu oluşacağı öngörülmektedir. 33

34 Evsel Nitelikli Katı Atık Miktar ve Özellikleri Montaj aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıklar;bir kişinin günlük katı atık üretimi 1,12 kg/gün (TÜİK, 2012) olacağı varsayılarak tesisin inşaatı sırasında çalışacak 10 kişiden kaynaklanacak katı atık miktarı ; 11,2 kg/gün olacaktır. İşletme aşamasında ise çalışan 10 kişiden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atık miktarı 11,2 kg/gün olup çinko üretim tesisinde çalışanlardan kaynaklanacak atıklarla birlikte toplam 26,4 kg/gün evsel nitelikli katı atık olacaktır. Tehlikeli Atıklar ve Atık Yağlar Projenin gerek montaj gerekse işletme aşamalarında kablo, boya vb. kontamine olmuş eldiven, üstüpü vb. tehlikeli atıklar oluşacaktır. Proje kapsamında kullanılacak araç ve makinelerin bakımları yetkili istasyonlarda yaptırılacak olup ani bakım ve yağ değişimleri işlemleri sırasında atık yağ oluşması mümkündür. İşletme aşamasında piroliz sonucu oluşacak pirolitik yağın ikincil hammadde olarak kullanılacak olması nedeni ile proses kaynaklı atık yağ oluşmayacaktır. İnşaat ve işletme aşamalarında oluşması muhtemel tehlikeli ve atık yağ kodları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo-6: Oluşması Muhtemel Tehlikeli Atık Ve Atık Yağ Kodları ATIK KODU ATIK CİNSİ * Diğer hidrolik yağlar A * Diğer motor, şanzıman ve yağlama yağları A * Tehlikeli maddelerle kirlenmiş emiciler, filtre malzemeleri (başka şekilde tanımlanmamış ise yağ filtreleri), temizleme bezleri, koruyucu giysiler, tehlikeli maddelerle kirlenmiş emiciler, filtre malzemeleri (başka şekilde tanımlanmamış ise yağ filtreleri), temizleme bezleri, koruyucu giysiler M Ambalaj Atıkları Projenin montaj ve işletme aşamalarında cam şişe, metal kutu, kâğıt, karton, plastik vb. türü ambalaj atıkları oluşacaktır. 34

35 Tablo-7: Oluşması Muhtemel Ambalaj Atıkları ATIK KODU ATIK CİNSİ Kağıt ve karton ambalaj Plastik ambalaj Kompozit ambalaj Karışık ambalaj Bitkisel Atık Yağlar Projenin montaj ve işletme aşamasında çalışacak olan personelin ihtiyacı olan yemeklerin tesis alanında pişirilmesi sonrası bitkisel atık yağ oluşması muhtemeldir. Tıbbi Atıklar Projenin montaj aşamasında 10 personel, işletme sırasında çinko üretim tesisi ile birlikte toplam 22 personel çalışacak olup tesis alanında revir kurulmayacaktır. Ancak işletme sırasında meydana gelebilecek kazalarda ilk müdahaleyi yapmak için tesiste ilk yardım malzemeleri hazır bulundurulacaktır. Olası bir kaza anında yapılacak olan ilk müdahalede kullanılacak olan ilk yardım malzemeleri (kanlı pamuk, sargı bezi vb.) tesisteki tıbbi atığı oluşturacaktır. Emisyon Proje kapsamında herhangi bir hafriyat yapılmayacağı için kazı kaynaklı toz oluşumu beklenmemektedir. İşletme aşamasında uygulanacak piroliz yönteminde kullanılacak reaktör tamamen kapalı ve vakum altında çalışacaktır. Reaktörde oluşacak hidrokarbonlar buharlaşmış olarak reaktörü terk edeceklerdir. Reaktör çıkışı ısı değiştiricilerinde gaz soğutularak yoğunlaştırılacak ve sıvı faz ham pirolitik yağ olarak depolanacaktır. Yoğunlaşmayan gazlar doymuş hidrokarbonlar olup molekül ağırlıkları en küçük olan bileşiklerdir. Metan (CH ), etan (C H ) ve propan (C H ) gazlarında H/C oranı en yüksek olan yanıcı gazlardır. Bu gazlar ara depodan direkt olarak reaktörün yanma bölümüne gönderilerek hava ile yakılacaktır. Bu gazların yapısı ise yaklaşık % 50 doğal gaz % 59 mutfaklarda kullanılan LPG karışımı olup H/C oranı en yüksek yakıtlardır. Gaz kendi alev sıcaklıklarında ve yeterli hava ile yakıldıklarından CO2 ve su buharı dışında bir emisyon oluşmayacaktır. Oluşacak emisyon miktarları ile ilgili ayrıntılı çalışma ÇED Raporunda verilecektir. 35