ÖZEL ATIKLARIN YÖNETİMİ

Transkript

1 ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Atık Yönetim Dairesi Başkanlığı ÖZEL ATIKLARIN YÖNETİMİ Gökhan ŞENTÜRK Şube Müdür V.

2

3 Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı Temel Görev Alanları ve Mevzuat Atıkların; kaynağında en aza indirilmesi, sınıflara ayrılması, toplanması ve taşınması, geçici depolanması, yeniden kullanılması, geri kazanılması, enerjiye dönüştürülmesi, bertaraf edilmesi, konularında politika ve strateji belirlemek ve mevzuat hazırlamaktır.

4 Atık Yönetimi Hiyerarşisi

5 ÖZEL ATIKLAR Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (2004) Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (2015) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (2008) Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği (2006) AEEE lerin Kontrolü Yönetmeliği (2012) Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Yönetmeliği (2009) Ömrünü Tamamlamış Araçların Depolaması, Arındırılması, Sökümü Ve İşlenmesine İlişkin Teknik Usuller Tebliği (2011)

6 TÜRKİYE DE ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARIN YÖNETİMİ Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı ISTANBUL

7 ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Dayanak 2872 sayılı Çevre Kanunu Avrupa Birliğinin; -2002/95/EC sayılı Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına İlişkin Direktif -2002/96/EC sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi

8 2002/95/EC RoHS Direktifi karşılığı olan Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik (EEE Yönetmeliği) tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve tarihinde de yürürlüğe girmiştir. 2002/95/EC RoHS Direktifi ile 2002/96/EC sayılı WEEE Direktifinin tek bir yönetmelik olarak yayımlanması kararı alınmıştır.

9 30/5/2008 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan EEE Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır. WEEE+RoHS AEEElerin Kontrolü Yönetmeliği tarihinde sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.

10 Yönetmeliğin Amacı Elektrikli ve elektronik eşyaların üretiminden nihai bertarafına kadar çevre ve insan sağlığının korunması amacıyla; elektrikli ve elektronik eşyalarda bazı zararlı maddelerin kullanımının sınırlandırılması, bu sınırlandırmalardan muaf tutulacak uygulamaların belirlenmesi, elektrikli ve elektronik eşyaların ithalatının kontrol altına alınması, elektrikli ve elektronik atıkların oluşumunun ve bertaraf edilecek atık miktarının azaltılması için yeniden kullanım, geri dönüşüm, geri kazanım yöntem ve hedeflerine ilişkin hukuki ve teknik esasları düzenlemektir

11 EEE Kategorileri

12 AEEE Kategorileri

13 Önemli Tanımlar Elektrikli ve Elektronik Eşya(EEE):EK-1/A da yeralan kategorilere dahil olan ve alternatif akımla 1000 Volt u, doğru akımla da 1500 Volt u geçmeyecek şekildeki kullanımlar maksadıyla tasarlanmış olan, uygun bir biçimde çalışması için elektrik akımına veya elektromanyetik alana bağımlı olan eşyaları ve bu akım ve alanların üretimi, transferi ve ölçümüne yarayan eşyalar Atık elektrikli ve elektronik eşya (AEEE) EK-1/A da tanımlanan kategorilerde yeralan ürünlerin kullanım ömrü dolduğu andaki bütün bileşenlerini, unsurlarını ve ihtiva ettiği sarf malzemeler

14 Önemli Tanımlar İşleme Tesisi: İşleme tanımı kapsamında yer alan arındırma, söküm, parçalama, parçalama sonrası atıkların geri kazanımı faaliyetlerinden asgari üç faaliyeti gerçekleştiren ve çevre izin ve lisansına sahip tesisler Aktarma Merkezi:Üreticilerin veya çevre izin ve lisansına sahip AEEE işleme tesislerinin atık elektrikli ve elektronik eşyaların toplanması amacıyla kurdukları merkezler Geçici Depolama Alanı: İşleme tesislerinde, atık elektrikli ve elektronik eşyaların ve parçalarının bu Yönetmelikteki teknik koşullara göre bekletildiği alanlar

15 EE lerde Kullanılan Metaller

16 Günümüzde EE Sanayiinde Kullanılan Elementler

17 EEE lerde Yer Alan Önemli Zararlı Maddeler Materyaller Ağır Metaller (Cd), (Ni), (Zn), (Pb), (Hg) (Sn), (Pb), (Cd) (Ba), (Sr), (Pb) (Cd), (Y), (Eu), (Se), (Zn) (Hg) Organik Bileşenler PCB PBDE Mineral Yağlar Uygulama Piller, flüoresan tüpleri Lehim Katot ışını tüpü camları Flüoresan tozları Röleler Kondansatörler Alev geciktiriciler Yağlayıcılar Örneğin; Bir bilgisayar yaklaşık 1,4 kg kurşun, 0,002 kg kadmiyum, 0, kg cıva içermektedir.

18 EEE lerde Bulunan Bazı Değerli Metaller Bin adet cep telefonu devresinin geri kazanımından elde edilen değerli metal miktarları: 250 mg gümüş, 24 mg altın 9 mg paladyum ve 9 gr bakır Bir ton basılmış devre kartı yaklaşık olarak; gr altın, kg bakır ihtiva eder.

19 İlk cep telefonu (1973) Google Glass (2014)

20 AEEE Küresel elektrikli ve elektronik eşya (EEE) satış miktarı hızla artıyor yılında 19,5 milyon ton olan EEE miktarı, 2010 yılında 57,4 Milyon ton a erişmiş bulunuyor ve 2015 yılında 75 milyon tona erişmesi bekleniyor. EEE ve buna bağlı olarak AEEE miktarı AB ülkelerinde ve Türkiye de de hızla artmaya devam ediyor 2008 yılında 9,4 milyon ton olan AEEE miktarının 2013 yılında 10,1 milyon ton ve 2018 yılında da 11,2 milyon ton olmasını öngörüyor. EEE Miktarındaki artışa bağlı olarak Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya (AEEE) miktarında hızlı bir artış var. AEEE ler uygunsuz yöntemlerle bertaraf edildiğinde çevre kirliliğine ve insan sağlığına zarar veriyor.

21

22 Bakanlık: Görev, Yetki ve Sorumluluklar Çevre izin ve lisansı vermek BAKANLIK Yönetmeliğe aykırılık durumunda Çevre Kanunu nda öngörülen cezalar Uygunluk Beyan Formunu yıllık olarak toplamak Üreticiler ve belediyeler tarafından hazırlanan yönetim planlarını değerlendirmek Üreticilere ilişkin kayıt sistemini oluşturmakla ve firma kod numarası vermek Toplama ve geri dönüşüm faaliyetlerini değerlendirmek

23 Madde 9:Elektrikli ve Elektronik Eşya Üreticilerinin Yükümlülükleri Evsel AEEE lere dair Yönetmeliğin 15 inci maddesindeki toplama hedeflerinin gerçekleştirilmesini sağlamak Her yıl Şubat ayı sonuna kadar Ek-3 te yer alan Uygunluk Beyan Formunu doldurarak Bakanlığa sunmak Piyasaya sürecekleri EEE ler için esasları Bakanlıkça belirlenen kayıt sistemine başvurmak Ürün bilgisi açıklamalarında «AEEE Yönetmeliğine Uygundur» ibaresine yer vermek Evsel olmayan AEEE lerin toplanması, işlenmesi ve bertaraf edilmesi amacıyla bir sistem kurmak Kendileri veya organizasyonunda yer aldığı yetkilendirilmiş kuruluş tarafından bu Yönetmelikten kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesine ilişkin AEEE Yönetim Plânı hazırlamak ve Bakanlık onayına sunmak

24 Madde 8:Belediyelerin Yükümlülükleri AEEE Yönetim Planını hazırlamakla ve AEEE toplama başlangıç yılından en az altı ay önce Bakanlığa göndermek Yönetim planı çerçevesinde Belediyenin toplama programı hakkında konutları bilgilendirmek Getirme merkezlerinde AEEE lerin uygun konteynerlerde biriktirilmesini sağlamak Toplama esnasında kullanılan araçlar üzerinde Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Toplama Aracı ibaresinin bulunmasını sağlamak Gerektiğinde evsel AEEE lerin toplanması için il özel idareleri ile ortak çalışmalar yapmak

25 Görev, Yetki ve Sorumluluklar Elektrikli ve elektronik eşya üreticileri: Evsel AEEE lere dair Yönetmeliğin 15 inci maddesindeki toplama hedeflerinin gerçekleştirilmesini sağlamak

26 Görev, Yetki ve Sorumluluklar Üreticilerin sağlamakla yükümlü oldukları evsel AEEE toplama hedefleri EEE Kategorileri Yıllara Göre Toplama Hedefi (%) Buzdolabı/Soğutucular/İklimlendirme cihazları 1,25 2,25 4,25 8, Büyük beyaz eşyalar (Buzdolabı/ soğutucular/iklimlendirme cihazları hariç) 2,5 3, ,5 3. Televizyon ve monitörler 1,5 2,5 5, ,5 4. Bilişim ve telekomünikasyon ve tüketici ekipmanları (Televizyon ve monitörler hariç) 1, Aydınlatma ekipmanları 0,25 0,5 0, Küçük ev aletleri, elektrikli ve elektronik aletler, oyuncaklar, spor ve eğlence ekipmanları, izleme ve kontrol aletleri 0,75 1,5 2,75 5,5 11

27 Ülkemizdeki AEEE İşleme Tesis Sayısı AEEE İşleme Tesisi Sayıları

28 Türkiye de PSÜ ve Oluşan Atık Miktarı No Atık Kolu Piyasaya Sürülen EEE Miktarı (ton) Kat 1 Sıcaklık Kontrol Cihazları (Buzdolabı, Klima vs) Kat 2 Televizyon, Monitör ve bunları içeren cihazlar Kat 3 Aydınlatma Eşyaları Kat 4 Büyük Ev Eşyaları Kat 5 Karışık AEEE (Küçük Aletler) Kat 6 Küçük BIT Cihazları Piyasaya Sürülen EEE Oluşan AEEE yılında Türkiye de faaliyetlerine başlayan, Bölgesel Çevre Merkezi (REC), verilerine göre; REC Türkiye (Kat 1, Kat 4: 2013 Diğer: 2012)

29 Lisanslı Tesislerde İşlenen AEEE Kategori/Yıl 2009 % 2010 % Toplam Toplam 1 Büyük ev eşyaları 72 3% 116 4% 188 4% 2 Küçük ev aletleri 216 9% 265 9% 481 9% 3 Bilişim ve telekomünikasyon % % % ekipmanları 4 Tüketici ekipmanları 84 4% 121 4% 204 4% 5 Işıklandırma cihaz ve aletleri 1 0% 0 0% 1 0% 6 Elektrikli ve elektronik aletler % 239 8% % 7 Oyuncaklar, eğlence, spor aletleri 0 0% 0 0% 0 0% 8 Tıbbî cihazlar 0 0% 3 0% 3 0% 9 İzleme ve kontrol aletleri 0 0% 0 0% 0 0% 10 Otomatlar 0 0% 0 0% 0 0% TOPLAM % % %

30 Milyonlar 10 Yıllık Nüfus Artışı ( ) 90,00 80,00 13% 76,67 14% 12% 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 Almanya Türkiye Fransa İngiltere İtalya İspanya 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% Artış Oranı Kaynak: REC Türkiye, Veri kaynağı: UNSD

31 Hanehalkı Büyüklüğü ( ) 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 4,14 3,82 Türkiye İspanya İtalya Fransa İngiltere Almanya Azalış Oranı 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Kaynak: REC Türkiye, Veri kaynağı: UNSD

32 $50.000,00 $45.000,00 $40.000,00 $35.000,00 $30.000,00 $25.000,00 $20.000,00 $15.000,00 $10.000,00 $5.000,00 $0,00 Satınalma Gücü Paritesine göre 10 Yıllık GSYİH Artışı ( ) İngiltere Almanya Fransa İtalya İspanya Türkiye Artış Oranı 84% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kaynak: REC Türkiye, Veri kaynağı: Dünya Bankası

33 Atıkların İllere Dağılımı (2011) Toplam ton Oluşan AEEE: 7,5 kg / kişibaşı Kişi başına gayrisafi katma değer (GSKD) dikkate alınarak oluşan AEEE NUT2 bölgelerine dağıtılmıştır.

34 İlginiz için teşekkür ederim. Gökhan ŞENTÜRK Şube Müdürü V. Tel: Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı 2016