Psikodrama Teknikleri Kullanılarak Yapılan Grup Uygulamasının Ergenlerin Çatışma Çözme Becerilerine Etkisinin İncelenmesi

Transkript

1 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Educational Sciences: Theory & Practice - 11(2) Bahar/Spring Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. Psikodrama Teknikleri Kullanılarak Yapılan Grup Uygulamasının Ergenlerin Çatışma Çözme Becerilerine Etkisinin İncelenmesi Zeynep KARATAŞ a Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Öz Bu deneysel çalışmada psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamasının ergenlerin çatışma çözme puanlarına etkisini incelemek amaçlanmıştır. Çalışmada Niğde Hacı Zekiye Arslan Lisesi nden deney ve kontrol gruplarına hem saldırganlık puanı yüksek hem de problem çözme puanı düşük olan 12 şer (6 şar kız, 6 şar erkek) toplam 36 öğrenci alınmıştır. Ölçümler için Koruklu (1998) tarafından geliştirilen Çatışma Çözme Davranışı Belirleme Ölçeği kullanılmıştır. Bu çalışmada deney kontrol, plasebo, ön ölçüm son ölçüm ve izleme ölçümlü karışık desen kullanılmıştır. Psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamaları deney grubuna haftada bir, dakika ve 10 hafta süreyle uygulanmıştır. Ölçek oturumlardan önce, sonra her üç gruba, on iki hafta sonra deney grubuna tekrar uygulanmıştır. Veriler Kruskal Wallis, Mann-Whitney U ve Wilcoxon Eşleştirilmiş iki örnek testi ile çözümlenmiştir. Analizler, deney grubundaki öğrencilerin çatışma çözme alt boyutlarından saldırganlık puanlarının kontrol grubuna göre önemli düzeyde azaldığını ve problem çözme becerileri puanlarının arttığını göstermiştir. Saldırganlık puanlarındaki bu azalmanın on iki hafta süresince devam ettiği gözlenmiştir. Sonuçlar; ergenlerle psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamasının ergenlerin çatışma çözme becerilerinde etkisinin olduğunu ortaya çıkarmıştır. Anahtar Kelimeler Çatışma Çözme, Problem Çözme, Saldırganlık, Psikodrama, Ergen. Çocuklukla yetişkinlik arasında kalan bir ara dönem olan ergenlik; İnsanda bedence büyümenin hormonal, cinsel, sosyal, duygusal, kişisel, zihinsel gelişme ve değişmelerin olduğu, buluğla başlayan ve bedence büyümenin sona ermesi ile sonlandığı düşünülen özel bir evredir. Ayrıca, gençlik dönemi bir bakıma kimlik arama, kendini ispatlama ve bağımsızlık kazanma evresidir (Kulaksızoğlu, 2004). Ana-babalar onları bağımsız bırakma konusunda karışık duygular yaşarken, ergen bağımsızlığa ulaşmayı dilemektedir (Gander ve Gardiner, 2001). Bu kimliğini kazanma çabası içindeki ergen değişen çevre ve yeni koşullar karşısında birtakım a Dr. Zeynep Karataş. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık alanında Yardımcı Doçenttir. Çalışma alanları arasında psikodrama, çatışma çözme, problem çözme, öfke, saldırganlık yer almaktadır. İletişim: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ABD, Burdur/TÜRKİYE. Elektronik posta: zeynepkaratas1972@hotmail. com. Tel: Fax: sıkıntılar ve zorluklarla karşılaşabilir. Çeşitli olumsuz durumlar ve maruz kalınan bazı tutumlar ergende istenmeyen duygusal birikimlere yol açabilir. Bu duygusal birikimlerle baş edilememesi ile de çatışma doğabilir (Kulaksızoğlu, 2004). Çatışma, birbiriyle uyuşmayan iki veya daha fazla güdünün aynı anda bireyi etkilediği anlarda ortaya çıkan bir durumdur. Belli bir konuda karar vermede zorluk çekmeye, gerginleşmeye başlayan kişi büyük bir olasılıkla bir çatışma içerisindedir (Cüceloğlu, 1994). Diğer bir yandan çatışma, kişinin içinde bulunduğu sosyal ortam ve zaman dilimi içinde istemediği durumlarla karşı karşıya kalması ve bir sonuç için zorlanması durumunda, gerçekleştirdiği davranış, ulaştığı duygusal yapı olarak da ifade edilebilir (Gürüz ve Temel-Eğinli, 2008). Yaşanılan çatışmaların çözüm süreci dört adımda gerçekleşir. Bu adımlar; çatışmanın farkına varılması, çatışmaya karşı duygusal tepkiler geliştirme, geliştirilen duygu ve tepkileri göz önünde bulundurarak değişik davranışlar sergileme niyetinde olma ve niyetlerin gerçek davranışlara dönüştürülmesi- 601

2 K U R A M V E U Y G U L A M A D A E Ğ İ T İ M B İ L İ M L E R İ dir (Demiray, 2008). Çatışma yaşamımızı olumsuz yönde etkileyebileceği gibi, olumlu yönde de etkileyebilir. Kişilerarası yaşanan çatışmalar, çatışmanın çözümlenmesi yönünde taraflar istekli olduğu ve sonuçta çeşitli çözümler üretildiği sürece olumlu etkiler yaratabilir (Gürüz ve Temel-Eğinli, 2008). Beckmone (2002) ye göre de farklı istek ve gereksinimlerden kaynaklanan ve insan yaşamında kaçınılmaz olan çatışmalar, bireyi öğrenmeye ve gelişmeye zorlar (Akt. Demiray, 2008). Çatışmaların önlenmesi ya da çözümlenmesine yardımcı olunabilmesi için çeşitli sağaltım yöntemleri vardır. Bunlardan birisi de psikodramadır. Psikodrama, bireylerin çeşitli sorunlarını konuşmakla yetinmek yerine, onları yeniden canlandırmaya yönelten sağaltım yöntemidir (Blatner, 2002). Canlandırma teknikleri ile yapılan psikodrama oturumlarında, arınma (katarsis) sağlama ve içgörü kazanma, gerçeği test etme ve mantıklı düşünceler geliştirme, öğrenme ve davranış değişikliği yaratmak amaçlanmaktadır (Dökmen, 2005). Türkiye de ve yurt dışında çatışma ve şiddet üzerinde yapılan deneysel çalışmalar incelendiğinde; Mundy (1997), ergenlerde şiddet ve saldırganlık üzerinde sosyal beceri eğitimini kullandığı psikoeğitim çalışmasında deneysel işlemin etkili olduğunu görmüştür. Aytek (1999), grup rehberliği programının ergenlerde öfke kontrolünde ve uygun başa çıkma stratejilerinde etkili olup olmadığını incelemiş ve anlamlı sonuçlar saptamıştır. Sipsas (2000), yaptığı deneysel çalışmada öfke ve saldırganlık yönetimi programı uygulamış, anlamlı farklılığa rastlamamıştır. Bundy (2001), Ergenlerin öfke ve saldırganlıkları üzerinde öfke yönetimi programının etkililiğini denemiş ve anlamlı sonuçlara ulaşmıştır. Bundy (2003), Ergenlerde, öfke, umut, iyimserlik ve depresyon üzerinde yaptığı çalışmada saldırganlığı değiştirme eğitimi ve iyimserlik tutumları programı uygulamış deney grubu lehine anlamlı sonuçlara ulaşmıştır. Cenkseven (2003), Bilişsel davranışçı yaklaşım temelli öfke yönetimi becerileri programının ergenlerin öfke ve saldırganlıkları üzerinde etkisine bakmış ve anlamlı sonuçlara ulaşmıştır. Herrmann ve McWhirter (2003), ergenlerin öfke ve saldırganlıkları üzerinde öfke ve saldırganlık yönetimi programının etkililiğini sınamışlar ve anlamlı sonuçlara ulaşmışlardır. Duran ve Eldeleklioğlu (2005) ve Tekinsav-Sütçü (2006), Bilişsel davranışçı yaklaşım ilkelerine dayanan öfke kontrol programının ergenlerin öfkeleri üzerinde etkisi olduğunu saptamışlardır. Uysal (2006) ortaöğretim 9. Sınıf öğrencilerine uyguladığı çatışma çözme eğitimi programının ergenlerin çatışma çözmeleri üzerinde etkisi olduğunu saptamıştır. Akdeniz (2007), ergenlerin öfkeleri üzerinde bilişsel davranışçı ve akılcı duygusal yaklaşım tekniklerinin kullanıldığı beceri eğitimi programı uygulamış ve anlamlı sonuçlara ulaşmıştır. Diğer yandan çatışma çözme ve saldırganlık üzerinde psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan araştırma bulguları incelendiğinde; Karataş ve Gökçakan (2009), ergenlerde uyguladıkları bilişsel davranışçı tekniklerle yapılan grupla psikolojik danışma ve psikodrama uygulamasının karşılaştırmalı etkilerini inceledikleri çalışmaları sonucunda saldırganlık üzerinde etkili sonuçlara ulaşmışlardır. Reis, Quayle, Brett ve Meux (2008), erkek ergenlerin öfke düzeylerinde psikodrama çalışmasının etkililiğini sınamışlar ve anlamlı sonuçlara ulaşmışlardır. Amatruda (2006), psikodrama odaklı çatışma çözme uygulamasının öğrencilerin sınıftaki negatif davranışlarını azalttıklarını daha pozitif davrandıklarını ortaya koymuştur. Fong (2006), kız ergenler üzerinde şiddet önleme programı çerçevesinde 6 ay süren psikodrama uygulaması yapmış ve uygulama sonucunda şiddet durumları ile baş etme becerilerinde anlamlı sonuçlara ulaşmıştır. Racelyte (2006), psikodramanın çatışma çözmede uygun bir yöntem olup olmadığını sınamış ve etkili sonuçlara ulaşmıştır. Ayrıca, Uçak-Şimşek (2003), rol değiştirme tekniğinin iyimserlik ve mantıklı olmayan düşünceler üzerinde, Kipper (2002), bilişsel tekniklerle bütünleştirilmiş psikodrama uygulamasının mantıklı olmayan düşünceler üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuşlardır. Problem çözme üzerine psikodrama ile yapılan deneysel çalışmalara bakıldığında Hamamcı ve Esen-Çoban (2009), psikolojik danışmanlarla 10 hafta süresince yaptıkları psikodrama çalışmasının problem çözme algısını yükselttiğini tespit etmişlerdir. Yapılan bu çalışmalar incelendiğinde ülkemizde ergenlerde saldırganlık, öfke ve şiddet üzerine çeşitli sağaltım yöntemleri ile yapılan çok sayıda çalışma olduğu fakat ergenlerde çatışma çözme üzerinde psikodrama sağaltım yöntemi ile yapılan deneysel çalışmaların sınırlı olduğu görülmektedir. Ayrıca ülkemizde yapılan çalışmalar incelendiğinde çatışma çözme de önemli olduğu düşünülen problem çözme üzerinde de ergen grupları ile psikodrama sağaltım yöntemi kullanılarak yapılan çalışmalara bu çalışmanın alan yazın taraması sonucunda rastlanmamıştır. Bu araştırmada gençlerde sorun olarak algılanan çatışma çözme üzerinde, yaşantısal psikodrama teknikleri kullanılarak grup uygulamaları yapmak, ergenlerde saldırganlığa yönelik tutum ve davranışları azaltmada ve problem çözme becerilerinin arttırılmasında okullarda kullanılabilecek grup uy- 602

3 KARATAŞ / Psikodrama Teknikleri Kullanılarak Yapılan Grup Uygulamasının Ergenlerin Çatışma Çözme... gulamalarının kısa süreli ve kalıcı etkililiğini incelemek amaçlanmıştır. Bu araştırmayı önemli kılan nedenlerden birisi, bu çalışma kapsamında alan yazına bakıldığında çatışma çözme üzerinde psikodrama ile yapılmış az sayıda kontrollü grup çalışmalarına rastlanması, psikodramanın çatışma çözme sürecinin alt boyutu olan saldırganlığa ve problem çözmeye yönelik etkisini araştıran çalışmalara yurt dışında ve ülkemizde bu çalışma kapsamında çok az rastlanmasıdır. Bu araştırmanın, bu içeriği ile hem alanda az olan çalışmaları desteklemesi, hem de bulgularının alanda yeni çalışmalara kaynak oluşturması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı, psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamasının ergenlerin çatışma çözme becerilerine kısa ve uzun süreli etkisinin incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda bu çalışma ile ergenlerin öfkelerini kontrol ederek saldırganlık düzeylerini düşürmek ve problem çözme becerilerini arttırarak çatışmaları daha sağlıklı çözmelerini sağlamak hedeflenmiştir. Bu çalışmada denenceler, psikodrama teknikleri ile yapılan grup uygulamalarına katılan öğrencilerin çatışmanın ortaya çıkış nedenleri ve sonuçları ile ilgili farkındalık düzeylerinin artacağı, paylaşımlarla rahatlayacakları ve öfkelerini kontrol ederek saldırganlık göstermeyecekleri ve problem çözme davranışları göstererek bu becerilerinin artacağı beklentisi ile kurulmuştur. Bu araştırma çerçevesinde aşağıda yer alan denencelerin doğruluğu sınanmıştır. 1. Psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarına katılan öğrencilerin kontrol ve plasebo grubundaki öğrencilere göre çatışma çözme puanlarında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılıklar olacaktır. 2. Psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarına katılan öğrencilerin, çatışma çözme son ölçüm puanları ile uygulamadan on iki hafta sonra alınan izleme ölçümü puanları karşılaştırıldığında, istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar olmayacaktır. Ayrıca, oturumlar tamamlandıktan sonra, üyelerin oturumlar ve kendileri ile ilgili değerlendirmelerinin alınması amaçlanmış ve sonuçlar bulgular bölümünde sunulmuştur. Araştırma Deseni Yöntem Bu çalışma, psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamasının ergenlerde çatışma çözme becerileri üzerindeki etkisinin incelenmesine yönelik yarı deneysel bir araştırmadır. Araştırmada ön ölçüm-son ölçüm kontrol gruplu desen (ÖSKD) kullanılmıştır. Bu desen yaygın kullanılan karışık bir desendir (Büyüköztürk, 2007). Bu desen doğrultusunda deney ve kontrol gruplarında yer alan deneklere deney öncesi çatışma çözme davranışını belirleme ölçeği ön test olarak uygulanmıştır. Daha sonra, deney grubuna, 10 oturumdan oluşan psikodrama teknikleri kullanılarak grup uygulaması yapılmıştır. Bu süre içerisinde kontrol grubuna hiçbir eğitim verilmemiştir. İkinci kontrol grubu olan plasebo grubuna ise 10 haftalık çatışma çözmeyi içermeyen etkileşim grubu yapılmıştır. Deney grubu ile yapılan on oturumun tamamlanmasından 1 hafta sonra bütün gruplara çatışma çözme davranışını belirleme ölçeği sontest olarak uygulanmış ve deney grubunda yer alan deneklere uygulama bitiminden on iki hafta sonra izleme ölçümü için çatışma çözme davranışını belirleme ölçeği bir kez daha uygulanmıştır. Katılımcılar Araştırmada denekler eğitim öğretim yılında Niğde ili Merkez ilçesinde bulunan Hacı Zekiye Arslan Lisesi nden seçilmiştir. Araştırmanın deney ve kontrol gruplarını oluşturmak amacıyla sınıfta okuyan öğrencilerin tamamına (60 erkek- 90 kız) çatışma çözme ölçeği, uygun ders saatlerinde uygulanmıştır. Uygulanan çatışma çözme davranışını belirleme ölçeği aritmetik ortalamanın bir standart sapma altı ve üstü alınarak saldırganlık puanı için ortalamanın bir standart sapma üstü olan 36 ve üstü puan alan aynı zamanda ortalamanın bir standart sapma altı olan 30 ve altı puan alan düşük problem çözme puanına sahip toplam 77 öğrenci arasından hem yüksek saldırganlık hem de düşük problem çözme puanına sahip 6 kız 6 erkek toplam 12 öğrenci deney grubuna, 12 şer öğrenci de kontrol ve plasebo gruplarına rastlantısal olarak atanmıştır. Ayrıca, öğrencilere olumlu davranış modeli olmak üzere saldırganlık puanı düşük ve problem çözme becerisi yüksek, okul yönetimi ve öğretmenlerce uyumlu davranış sergilediği belirtilen ve deney grubundaki öğrencilerle aynı yaşta ve aynı sınıf düzeyinde olan 1 öğrenci deney grubuna atanmıştır. Bu öğrencinin puanları değerlendirmeye alınmamıştır. Deneklerin gruplara atanması rastlantısal olarak gerçekleştirilmiştir. Her gruba 12 şer kişinin atanmasının düşünülmesinde Jacobs, Mason, & Harvill (2002). nın ergenlerle yapılan grup çalışmalarında 603

4 K U R A M V E U Y G U L A M A D A E Ğ İ T İ M B İ L İ M L E R İ kişilik, Voltan-Acar (2005) in, gönüllü üyeler ile 8-13 kişilik gruplarla çalışılabilir görüşü benimsenmiştir. Çalışmalara katılmaya istekli öğrenciler belirlendikten sonra velileri ile görüşülmüş ve çalışmaya devamları için izin alınmıştır. Uygulamaların ve analizlerin bitiminden sonra etik açıdan uygun olması açısından kontrol ve plasebo grubundaki öğrencilerle de psikodrama oturumları gerçekleştirilmiştir. Veri Toplama Araçları Çatışma Çözme Davranışını Belirleme Ölçeği (ÇÇDBÖ): Çalışmada Koruklu (1998) tarafından geliştirilen Çatışma Çözme Davranışını Belirleme Ölçeği kullanılmıştır. Ölçeğin Saldırganlık ve Problem Çözme olmak üzere iki alt ölçeği vardır. ÇÇDBÖ nün geçerlik çalışmasında Koruklu (1998) tarafından kapsam geçerliğine ve yapı geçerliğine bakılmıştır. Kapsam geçerliği için, Ankara Üniversitesinde Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanında çalışan uzmanların görüşleri alınmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğine ise, faktör analiziyle bakılmış ve her bir maddenin kendi faktörü ile verdikleri yük değerlerinin.40 ın üzerinde olduğu görülmüştür. Çatışma çözme davranışları bakımından maddelerin ayırt edicilikleri madde analizi ile incelenmiş ve madde toplam korelasyonlarının.30 un üzerinde olduğu görülmüştür. ÇÇDBÖ nün güvenirliği, test tekrar test güvenirlik analizi ile incelenmiş, saldırganlık boyutu için r=.64 ve problem çözme boyutu için r=.66 değerleri bulunmuştur. ÇÇDBÖ nün iç tutarlığına ise Cronbach-Alpha ile bakılmış, ölçeğin iç tutarlılık katsayılarının, saldırganlık boyutu için r=.85, problem çözme boyutu içinse r=.83 olarak belirlenmiştir. Bu değerler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Uysal (2006) ÇÇDBÖ nün geçerliğini benzer ölçek geçerliği ile incelemiştir. Bu amaçla ÇÇDBÖ, Çatışmalarınızı Nasıl Çözüyorsunuz? adıyla Türkçeye uyarlanan Çatışma Çözme Ölçeğiyle (ÇNÇÇÇÖ) birlikte 9, 10 ve 11. sınıfta öğrenim gören 120 öğrenciye uygulamıştır. İki ölçeğin puanları arasındaki korelasyonlar hesaplanmıştır. ÇÇDBÖ nün benzer ölçek geçerliği için yapılan istatistiksel analiz sonucunda ÇÇDBÖ nün saldırganlık alt boyutuyla, ÇNÇÇÇÖ nün yıkıcı davranışlar alt boyutu arasındaki korelasyon (r=.59), ÇÇDBÖ nün problem çözme alt boyutuyla, ÇNÇÇÇÖ nün yapıcı davranışlar alt boyutu arasındaki korelasyon ise (r=.43) olarak bulunmuştur. Madde toplam korelasyonlarına bakıldığında, saldırganlık alt ölçeğinin madde toplam korelasyonlarının 0.19 ile 0.57 arasında değişim gösterdiği, problem çözme alt ölçeğinin madde toplam korelasyonlarının ise 0.28 ile 0.57 arasında yer aldığı görülmüştür. Ölçeğin güvenirlik çalışmasında, test tekrar test güvenirliği saldırganlık boyutu için r=.72, problem çözme boyutu için ise r=.71 olarak anlamlı bulunmuştur. Ayrıca, ölçeğin güvenirlik çalışması kapsamında Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı hesaplanmıştır. saldırganlık alt ölçeğinin iç tutarlılık katsayısı r=.75 ve problem çözme alt ölçeğinin iç tutarlılık katsayısı ise r=.81 olarak bulunmuştur. Verilerin Toplanması Ölçek, önce uygulama yapılacak okulda eğitim öğretim yılında sınıfta okuyan 60 erkek-90 kız, toplam 150 öğrenciye uygulanmıştır. Bu öğrencilerden hem Çatışma Çözme saldırganlık alt ölçeği puanları yüksek hem de problem çözme alt ölçeği puanları düşük olan 77 öğrenciden rastlantısal olarak 18 erkek 18 kız toplam 36 öğrenciyle deney, kontrol ve plasebo grupları oluşturulmuştur. Ayrıca deney grubuna atanan saldırganlık düzeyi düşük ve problem çözme düzeyi yüksek 1 öğrencinin verileri değerlendirmeye alınmamıştır. İşlem Çalışmalara 2009 Mart ayında başlanmıştır. Çalışmada deney grubunda yer alan öğrencilerle her biri yaklaşık 90 dakika ile 120 dakika arasında süren ve haftada bir kez toplam 10 oturumdan oluşan deneysel uygulama gerçekleştirilmiştir. Kontrol grubu ile hiçbir çalışma yapılmazken, plasebo grubuyla 10 hafta süreyle çatışma ile ilgisi olmayan etkileşim çalışması yapılmıştır. Bu etkileşim çalışmasında öğrencilerle mesleki rehberlik etkinlikleri yapılmıştır. İlk hafta meslek ve iş kavramı açıklanmış, meslek seçimi üzerinde durulmuş, diğer haftalarda ise çeşitli mesleklerin özellikleri hakkında bilgiler verilmiş ve öğrencilerin bu meslekleri tanımaları ve görüşlerini ifade edebilmeleri sağlanmıştır. Psikodrama oturumları genelde üç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar; ısınma, oyun (eylem) ve paylaşım aşamalarıdır. Isınmada grup üyeleri o günkü oturuma hazırlanır ve çeşitli ısınma oyunları bu hazırlığa yardımcı olur. Oyun aşaması, grup üyeleri ya da protagonist temelli olan bir aşamadır. Bu aşamaya eylem aşaması da denilebilir. Paylaşım aşaması iki bölüme ayrılır. Bu aşamalar rol geribildirimleri ve özdeşim geribildirimleridir. Psikodrama oturumlarını yapılandırmak mümkün değildir. Çünkü psikodrama doğası gereği spontandır. Her şey kendiliğinden gelişir. Üyelerin gruba getireceği bir şeyler yoksa grup yöneticisi grup üyelerine çeşitli ısınma oyunları önerebilir. 604

5 KARATAŞ / Psikodrama Teknikleri Kullanılarak Yapılan Grup Uygulamasının Ergenlerin Çatışma Çözme... Deneysel uygulamada, 1. Oturum: Grup üyeleri ve grup yöneticisi birbirleriyle el sıkışma etkinliği (Altınay, 2003) ile tanıştı, üyeler grup odasının çeşitli yerlerinde dağıldı ve yöneticinin komutu ile herkes birbirinin elini sıkarak kendisini tanıttı. Daha sonra psikodramanın kısaca ne olduğu ve teknikleri hakkında bilgi verildi. Üyelerle birlikte grup kuralları belirlendi. Gruba devam, gizlilik, kendini açma, diğer üyeye yardımcı olma, oyunlarda rol alma üyelerin belirlediği kurallar arasındaydı. Üyelere gruba güven egzersizlerinden olan kör yürüyüşü ve güven havuzu etkinlikleri uygulandı (Altınay, 2003). Üyelerden geribildirimler alınarak oturum sonlandırıldı. 2. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak, bir önceki haftadan bu yana neler yaptıkları konuşuldu. Gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. Üyelerden istekli olmayınca sıkıntı verici durumlar adlı ısınma oyunu oynandı (Altınay, 2003). Bu etkinlik grupta protagonist merkezli bir çalışmaya hızla geçilmesini sağlayan ısınma oyunlarından bir tanesidir. Bu tür çalışmalar üyelerin gruba getirmeyi düşünmedikleri birçok durumun farkına varmalarına ve çözümlemelerine olanak sağlar. Yönetici üyelerden kendilerine sıkıntı veren irili ufaklı yaşantıları gözlerinin önüne getirmelerini ve mümkünse bir tanesini seçmelerini söyledi. Daha sonra seçtikleri bu yaşantıları sahnede canlandırmalarını istedi. Üyeler seçtikleri sahneleri o sahnede bulunan kişileri de grup üyeleri arasından seçerek oynadılar. Rol geribildirimleri ve özdeşim geribildirimleri alınarak oturum bitirildi. 3. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. Bir üye evde babası ile olan bir sorununu getirmek istediğini söyledi. Bu oturumda protagonist merkezli çalışıldı. Üye önce sahnede dolaştırıldı. Kendi sahnesini oluşturarak oyunda bulunanları grup içerisinden seçti. Daha sonra oyun psikodrama teknikleri kullanılarak oynandı. Son olarak paylaşım aşamasında rol ve özdeşim geribildirimleri alındı. 4. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak, bir önceki haftadan bu yana neler yaptıkları konuşuldu. Gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. İstekli olmayınca bitmemiş işler adlı ısınma oyunu oynandı (Altınay, 2003). Bu oyun tüm grubun katılımıyla başlayan ve hayal etmenin yardımı ile süren bir ısınma oyunudur. Yönetici grup üyelerinden gözlerini kapatmalarını ve hayatlarında yarım kalan işlere bakmalarını istedi. Bunların açığa çıkmamış duygular ve yapılmamış konuşmalar olabileceği de belirtildi. Bitmemiş işlerini belirleyen üyelerden gözlerini açmaları istendi. Üyelerden gönüllü olanların sahneye gelebilecekleri söylendi. Üç üye ayrı ayrı sahnelerini oluşturarak ve gruptan istedikleri kişilere rol vererek bitmemiş işlerini canlandırdılar. Her sahne sonunda gruba dönülerek rol ve özdeşim geribildirimleri alındı. Oturum özetlenerek bitiril5. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak, bir önceki haftadan bu yana neler yaptıkları konuşuldu. Gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. İstekli olmayınca öfkelerin toplantısı ve öfke makinesi-sevgi makinesi ısınma oyunları oynandı (Altınay, 2003). İki etkinlikte tüm grubun katılımıyla gerçekleşti. Öfkelerin toplantısında, yönetici sahnenin bir tarafında hazırladığı bölüme üyeleri tek tek davet ederek kendi öfkeleri hakkında konuşmalarını istedi. Öfkelerinin dozu, kimlere yöneltebildikleri, kimlere yöneltemedikleri öfke sonucunda oluşan belirtiler bu bölümde konu edildi. Yönetici kalkarak ortaya bir çizgi çizdi üyelerden ayağa kalkmalarını ve ortadaki çizgiyi geçerek diğer bölüme geçmelerini istedi. Yalnız diğer bölüme geçen üyenin artık kendisi değil öfkesi olacağını belirtti. Öfkelerin toplantısına yönetici liderlik yaparak toplantıyı başlattı. Öfkelerin sahiplerinin dile getirmediği, farkında olmadığı her şeyi dile getirmelerini istedi. Sonra paylaşım aşamasına geçildi. İkinci ısınma oyununda ise üyelerden önce bir sesi de olan öfke makinesi oluşturmaları ve her üyenin bu makinenin parçası olması istendi daha sonra bir sevgi makinesi oluşturmaları istendi. Her üyeden makinede yer aldığı bölümü ve işlevleri hakkında konuşması ve neden makinenin bu bölümü oldukları konusunda düşünmeleri istendi. Oturum özetlenerek sonlandırıldı. 6. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak, bir önceki haftadan bu yana neler yaptıkları konuşuldu. Gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. Bir üye okulda bir arkadaşı ile olan bir sorununu getirmek istediğini söyledi. Bu oturumda protagonist merkezli çalışıldı. Üye önce sahnede dolaştırıldı. Kendi sahnesini oluşturarak oyunda bulunanları grup içerisinden seçti. Daha sonra oyun psikodrama teknikleri kullanılarak oynandı. Son olarak paylaşım aşamasında rol ve özdeşim geribildirimleri alındı. 7. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak, bir önceki haftadan bu yana neler yaptıkları konuşuldu. Gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. İstekli olmayınca kara kutu ve engel oyunu adlı ısınma oyunları oynandı (Altınay, 2003). Kara kutu etkinliğinde yönetici üyelere tıpkı uçaklarda olduğu gibi birer kara kutularının olduğunu hayal etmelerini istedi. Bu kara kutuların gerçek bilgileri içlerinde barındırmaları gerektiğini vurguladı. Üyelerden gözlerini kapatıp bu kara 605

6 K U R A M V E U Y G U L A M A D A E Ğ İ T İ M B İ L İ M L E R İ kutuları açmaları ve gördükleri su yüzüne çıkmamış gerçekleri grupla paylaşmaları istendi. Üyeler grupla paylaştılar. Çalışma tamamlanınca paylaşım aşamasına geçildi. Daha sonra engel oyunu oynandı. Çalışmada önce gruptan bir baskı dairesi oluşturmaları istendi. Üyeler tek tek kendilerini saran ve baskılayan dairenin içine girdiler, kısa bir süre orada kaldılar ve bu baskı dairesinden çıkmaya çalıştılar. Daha sonra paylaşım aşamasında her üyeden tek tek kendilerini baskılayan durumlar ve baskı dairesinden çıkma çabaları ile ilgili duygu ve düşünceleri alınarak oturum bitirildi. 8. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak, bir önceki haftadan bu yana neler yaptıkları konuşuldu. Gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. İstekli olmayınca yönetici üyelere çatışma ve problem çözme içeren bir öykü yazmalarını ve oynamalarını istedi. Grup önce çatışmayı düşünerek yazdı daha sonra da çatışmayı çözüm önerisi getirerek öykünün devamını yazdı ve oynadı. Paylaşım aşamasında aldıkları roller ve özdeşim geribildirimleri alındı. 9. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak, bir önceki haftadan bu yana neler yaptıkları konuşuldu. Gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. Bir üye okulda bir öğretmeni ile olan bir sorununu getirmek istediğini söyledi. Bu oturumda protagonist merkezli çalışıldı. Üye önce sahnede dolaştırıldı. Kendi sahnesini oluşturarak oyunda bulunanları grup içerisinden seçti. Daha sonra oyun psikodrama teknikleri kullanılarak oynandı. Son olarak paylaşım aşamasında rol ve özdeşim geribildirimleri alındı. 10. Oturum: Bir önceki haftanın özeti yapılarak gruba getirmek istedikleri bir şey olup olmadığı soruldu. İstekli olmayınca müzikle hayalde rahatlama egzersizi yapıldı. Bütün oturumların değerlendirilmesi üyelerle birlikte yapıldı. Üyelere dört sorudan oluşan değerlendirme formu dağıtıldı ve doldurmaları istendi. Verilerin İstatistiksel Analizi Verilerin analizinde uygun testlerin seçilebilmesi için deney, kontrol ve plasebo gruplarının çatışma çözme davranışını belirleme ölçeğinden almış oldukları puanların dağılımlarının parametrik testlerin temel varsayımlarını karşılayıp karşılamadıkları incelenmiştir. Çalışmada analiz tekniklerini belirlemek için Kolmogorov-Smirnov normallik analizi yapılmış ve verilerin normal dağılmadığı ve her gruptaki üye sayısının da 30 dan az olduğu göz önüne alınarak non parametrik testler kullanılmasına karar verilmiştir. Veriler SPSS WIN- DOWS 15.0 istatistik paket programı ile çözümlenmiştir. Deney ve kontrol grupları oluşturulduktan sonra çatışma çözme ön test puanları arasında fark olup olmadığı non parametrik testlerden Kruskal Wallis testi ile test edilmiş ve gruplar arasında faklılık olmadığı tespit edilmiştir (saldırganlık ön test χ 2 =4.13, p>.05, problem çözme ön test χ 2 = 3.62, p>.05). Çözümlemede deneyin etkisini belirlemek için Kruskal Wallis, farkların anlamlı olduğu durumlarda Main Whitney U, deney grubu son test ile kalıcılık testi arasındaki fark puanlarının karşılaştırılmasında ise, Wilcoxon Eşleştirilmiş İki Örnek Testi kullanılmıştır. İstatistiksel analizlerde.05 anlamlılık düzeyi kabul edilmiştir. Bulgular Bu bölümde araştırmanın denencelerinin sınanması amacıyla yapılan istatistiksel analizler ve bu analizler sonucunda elde edilen bulgular yer almaktadır. 1. Denenceye İlişkin Bulgular Psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarına katılan öğrencilerin kontrol ve plasebo grubundaki öğrencilere göre çatışma çözme puanlarında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde fark olup olmadığını belirlemek için Kruskall Wallis testi uygulanmış sonuçlar Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Deney, Kontrol ve Plasebo Grupları Çatışma Çözme Sontest Puanlarına İlişkin Kruskal Wallis Test Sonuçları Saldırganlık n Sıra Ort. Sd χ 2 Deney Kontrol Plasebo Problem Çözme n Sıra Ort. Sd χ 2 Deney Kontrol Plasebo *p< * * Tablo 1 incelendiğinde deneysel çalışmaya katılan deney, kontrol ve plasebo gruplarının çatışma çözme puanlarının saldırganlık ve problem çözme alt boyutları açısından anlamlı derecede farklılaştığı görülmüştür (Saldırganlık için χ 2 = , p<.05, Problem Çözme için χ 2 = , p<.05). Gözlenen bu farkın kaynağını incelemek için Mann Whitney U testi yapılmış ve sonuçlar Tablo 2 de sunulmuştur. 606

7 KARATAŞ / Psikodrama Teknikleri Kullanılarak Yapılan Grup Uygulamasının Ergenlerin Çatışma Çözme... Tablo 2. Deney, Kontrol ve Plasebo Grupları Çatışma Çözme Sontest Puanlarına İlişkin Mann Whitney U Test Sonuçları Saldırganlık n Sıra Ort. Deney Kontrol Deney Plasebo Problem Çözme Sıra Toplam U 17.00* 28.00* n Sıra Ort. Sıra Toplam U Deney Kontrol Deney Plasebo *p< *.000* Tablo 2 incelendiğinde psikodrama uygulamasına katılan deney grubu ile bu uygulamaya katılmayan kontrol ve plasebo gruplarının çatışma çözme puanlarının saldırganlık ve problem çözme alt boyutlarının anlamlı derecede farklılaştığı görülmüştür (Saldırganlık; deney-kontrol, U= 17.00, p<.05, deney-plasebo, U=28.00, p<.05, Problem çözme; deney-kontrol, U=2.50, p<.05, deney-plasebo, U=.000, p<.05). Sıra ortalamaları dikkate alındığında psikodrama uygulamasına katılan deneklerin kontrol ve plasebo gruplarına göre çatışma çözme alt boyutu olan saldırganlık puanlarının azaldığı ve problem çözme puanlarının arttığı gözlenmiştir. Bu bulgu psikodrama uygulamasının çatışma çözme üzerinde etkili olduğunu göstermiştir. 2. Denenceye İlişkin Bulgular Psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarına katılan deneklerin, çatışma çözme son ölçüm puanları ile uygulamadan on iki hafta sonra yapılan izleme ölçümü puanları karşılaştırmasında deney grubu son test ve 12 hafta sonra alınan izleme testi puanlarına Wilcoxon işaretli sıralar testi uygulanmış ve sonuçlar Tablo 3 de gösterilmiştir. Tablo 3. Deney Grubu Son Test ve İzleme Testi Puanlarına Uygulanan Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları Saldırganlık Sontest- İzleme n Sıra Ort. Sıra Toplam z Negatif sıra Pozitif sıra Eşit 1 Problem Çözme Sontest- n Sıra Ort. Sıra z izleme Toplam Negatif sıra Pozitif sıra Eşit 3 *p< * Tablo 3 incelendiğinde psikodrama uygulamasına katılan deney grubu öğrencilerinin sontest çatışma çözme puanları ile uygulama bittikten on iki hafta sonra alınan izleme testi çatışma çözme puanları karşılaştırıldığında, saldırganlık alt ölçeği sontest ve izleme testi puanları arasında anlamlı farklılıklar görülmemiş (z=-1.814, p>.05) ve deneyin etkisinin on iki hafta sürdüğü gözlenmişken, problem çözme alt boyutu sontest ve izleme testi arasında anlamlı farklılıklar gözlenmiş (z=-2.446, p<.05) ve deneyin etkisinin on iki hafta sürmediği ortaya çıkarılmıştır. Bu durum psikodrama uygulamasının saldırganlık üzerinde uzun süreli etkisinin olduğunu, problem çözme üzerinde ise uzun süreli etkisinin olmadığını göstermiştir. Üyelerin Oturumlar ve Oturum Sonrasında Kendileri İle İlgili Değerlendirme Sonuçları Üyelerin grup çalışmasından beklentileri; kendilerini daha iyi tanımak, saldırganlıklarının azalması, etkili problem çözme, yaşadıkları çatışmaların azalması, başkaları ile iyi ilişkiler kurmak, arkadaşları ve aileleri ile yaşadıkları sorunların azalması olarak sıralanmıştır. Grup çalışmalarına katılımları ve çalışma sonucunda kazandıkları değerlendirildiğinde; katılımlarının yeterli olduğu, saldırganlıklarını kontrol etmeyi başarabileceklerine olan inançlarının arttığı, rahatlamaları, aileleri ve arkadaşları ile sorunsuz iletişim kurmayı genel anlamda başarabildikleri, karşılarındaki kişileri anlamak için çaba gösterdikleri, olaylara olumlu yönden bakmaya çalıştıkları, problem çözme davranışlarının arttığı, çatışma yaşadıkları durumların azaldığı belirlenmiştir. Grup sürecindeki çalışmalarla ilgili olarak üyeler alınan rollerde ve oyunlarda, duygularını açıklamanın, farkına varılmayan hareketlerin farkına varılmasının ve sorunları yaşayış ve anlamlandırışın altındaki nedenlerin görülmesinin kendilerini karamsarlıktan kurtarıp daha iyi tanımalarını sağladığını belirtmişlerdir. 607

8 K U R A M V E U Y G U L A M A D A E Ğ İ T İ M B İ L İ M L E R İ Çalışmaların yararı ve ilk oturumdan beri hissettikleri değerlendirildiğinde ise, çalışmaları yararlı buldukları, ilk oturumlarda biraz çekimser kaldıkları daha sonraki oturumlarda bunu üzerlerinden attıkları ve kendilerine iyi şeyler kazandırdığını en önemlisi çatışma ve problem çözmeyi öğrendiklerini düşündükleri belirlenmiştir. Tartışma Bu araştırmada elde edilen bulgulardan deney grubuyla yürütülen ve psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarının öğrencilerin, çatışma çözme puanları üzerinde etkili olduğu görülmüş, deney grubunun son ölçümü ve son ölçümden on iki hafta sonra alınan izleme ölçümleri karşılaştırıldığında ise saldırganlık alt boyut puanları arasında fark çıkmamış ve etkinin uzun süre devam ettiği görülmüştür. Problem çözme alt boyutunda ise sontest ve izleme testi arasında anlamlı farklılıklar gözlenmiş ve deneyin etkisinin uzun sürmediği belirlenmiştir. 10 oturum sonunda öğrenciler oturumlar ve kendilerini değerlendirmeleri ile ilgili görüşlerini belirtirken, öfkelerini kontrol etmeyi başarabilip saldırganlık gösterme durumlarının azaldığını ifade etmişler ve problem çözme becerilerinin önceki dönemlere nazaran daha da geliştiğini belirtmişler. Yapılan analizlerin sonucunda da bu beklentinin doğrulandığı görülmüştür. Saldırganlık ve çatışma çözme üzerine, psikodrama ile yapılan deneysel çalışmalara bakıldığında; Hecker (1978), Karataş ve Gökçakan (2009), Milosevic (2000), deneysel işlemin saldırganlık üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuşlardır. Amatruda (2006), psikodrama odaklı çatışma çözme uygulamasının öğrencilerin sınıftaki negatif davranışlarını azalttıklarını daha pozitif davrandıklarını ortaya koymuştur. Problem çözme üzerine psikodrama ile yapılan deneysel çalışmalara bakıldığında Hamamcı ve Esen-Çoban (2009), 10 hafta süresince yetişkinlerle yaptıkları psikodrama çalışmasının problem çözme algısını yükselttiğini tespit etmişlerdir. Bu araştırma bulguları araştırma sonucu ile benzerlik göstermektedir. Bu çalışmada uygulanan psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamasının çatışma çözmede etkili olması deneklerin rahat ve özgür hissettikleri bir ortamda kendilerini daha iyi ifade ettikleri ve aldıkları rollerde ve protagonistli oyunlarda kendileri ile ilgili bir şeyler keşfettikleri ile açıklanabilir. Ayrıca deney grubundaki öğrencilerin çalışmaya çok istekli katılmaları ve devam koşullarını yerine getirerek her oturumun gruptaki bütün üyelerle yapılması, ısınma oyunlarına ve protagonistli oyunlardaki rollere üyelerin istekli katılmaları deneysel işlemin etkili olmasında önemli bir etken olmuş olabilir. Yapılan analizler, psikodrama teknikleri ile yapılan grup uygulamalarının son ölçüm ve on iki hafta sonra yapılan izleme ölçümü arasında saldırganlık puanlarında farklılık olmadığını, problem çözme puanlarında ise farklılık olduğunu göstermektedir. Bu durum deneysel işlemin saldırganlık üzerinde on iki hafta sonra alınan izleme ölçümüne kadar etkisini sürdürdüğünü göstermiştir. Bu sonuç ergenlerle saldırganlık üzerinde uygun müdahaleler yapıldığında saldırganlıklarını uzun süreli kontrol edebileceklerini göstermektedir. Alan yazına bakıldığında Hamamcı (2002), Karataş ve Gökçakan (2009), Reis, Quayle, Brett ve Meux (2008), psikodrama çalışmasından sonra aldıkları izleme ölçümünde deneysel işlemin kalıcı etkisi olduğunu tespit etmişlerdir. Diğer çalışmalarda olduğu gibi bu çalışmanın da kısıtlılıkları mevcuttur. Bu araştırma, kullanılan Çatışma Çözme Davranışı Belirleme Ölçeği ile Milli Eğitim Bakanlığı Niğde ilindeki resmi ortaöğretim kurumlarından Hacı Zekiye Arslan Lisesi eğitim öğretim yılındaki 9, sınıfta öğrenim gören öğrenciler ile kısıtlıdır. Sonuç olarak, psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarının ergenlerin çatışma çözme puanlarında etkili olduğu görülmüştür. Yapılan izleme çalışmalarında ise, son ölçümden on iki hafta sonra yapılan izleme ölçümüne kadar deneysel etkinin saldırganlık puanları üzerinde devam ettiği görülmüştür. Araştırmanın bulguları doğrultusunda yeni yapılacak araştırmalar ve alanda çatışma çözme üzerinde çalışacak uzmanlara ilişkin şu önerilerde bulunulabilir. -Bu çalışmada tek deney grubu kullanılmıştır. Yeni yapılacak çalışmalarda iki ayrı deney grubu üzerinde farklı yöntemler sınanıp çatışma çözme becerileri üzerinde karşılaştırma yapılabilir. -Bu çalışmada izleme ölçümü on iki hafta sonra alınmıştır. Farklı çalışmalarda daha uzun süreli izleme ölçümleri alınarak etkililikleri karşılaştırılabilir. -Bu çalışmada orta öğretim öğrencileri ile çalışılmıştır. Yeni yapılacak çalışmalarda diğer yaş grupları ile çalışılabilir. 608

9 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Educational Sciences: Theory & Practice - 11(2) Spring Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. Investigating the Effects of Group Practice Performed Using Psychodrama Techniques on Adolescents Conflict Resolution Skills Zeynep KARATAŞ a Mehmet Akif Ersoy University Abstract The aim of this study is to examine the effects of group practice which is performed using psychodrama techniques on adolescents conflict resolution skills. The subjects, for this study, were selected among the high school students who have high aggression levels and low problem solving levels attending Hacı Zekiye Arslan High School, in Niğde. They were divided into three groups, the experimental, placebo and control groups. Each group consisted of 12 high school students, 6 boys and 6 girls. The Scale for Identification of Conflict Resolution Behavior, developed by Koruklu, was used to collect data. Psychodrama group practices one of which lasted for minutes were applied to the experimental group once a week for 10 weeks. Inventory was administered to experimental and control groups before and after treatment and 12 weeks after the treatment, it was administered to the experimental group once again. Data were analyzed with Kruskal Wallis, Mann-Whitney U and Wilcoxon tests. The findings show that aggression levels of the students who were in the experimental group were dropped significantly and problem solving levels were increased compared to the placebo and control groups. The effect could also be seen 12 weeks later after the treatment. The results have shown that group practices which are performed using psychodrama techniques have favorable effects on adolescents conflict resolution skills. Key Words Conflict Resolution, Problem Solving, Aggression, Psychodrama, Adolescent. Adolescence is a transitional stage of physical and mental human development generally occurring between puberty and adulthood (Kulaksızoğlu, 2004). While parents of adolescents are feeling mixed emotions about independendence of adolescent, an adolescent wishes to gain independence (Gander & Gardiner, 2001). In the attempt to gain the identity of adolescents in the face of the changing environment and new conditions may experience some difficulties and challenges. Emotional accumulations can cause conflict (Kulaksızoğlu, 2004). Conflict is a situation which occurs when two or more motives affect an individual at the same time. a Correspondence: Assist. Prof. Zeynep KARATAŞ, Mehmet Akif Ersoy University, Faculty of Education, Department of Educational Sciences, Burdur / Turkey. zeynepkaratas1972@ hotmail.com & zeynepkaratas@mehmetakif. edu.tr Phone: Fax: A person who have difficulties while deciding and who start to feel anxious is possibly in conflict (Cüceloğlu, 1994). On the other hand conflict occurs in undesirable situations and conflict can occur with strain (Gürüz & Temel-Eğinli, 2008). The process of conflict takes place in four stages. These stages are: being aware of the conflict, developing emotional reaction towards conflict, having the intention of performing various behaviors considering the developed emotions and reactions and the transformation of the intentions into real behaviors (Demiray, 2008). Conflict can affect our lives both in negative and positive ways. According to Beckmone (2002 cited in Demiray, 2008), the conflicts which results from different wishes and needs and which are indispensable for people s life force an individual to learn and develop him. Psychodrama is a research technique which helps the participants to reanimate the events in their lives instead of just talking about the psychological 609

10 E D U C A T I O N A L S C I E N C E S : T H E O R Y & P R A C T I C E and social problems of them (Blatner, 2002). Providing catharsis, gaining insight, testing the facts, developing rational thoughts, learning and behavior changes in psychodrama are aimed to take place in the psychodrama sessions in which this technique is utilized (Dökmen, 2005). Given the research findings conducted in Turkey and abroad on conflict and violence, it is seen that the adolescents have difficulties in coping with their anger and aggressive behaviors, preventing the violence, expressing their emotions in a right way, and even being aware of the structure of their feelings and thoughts. Besides it is established they are inadequate in solving problems. Furthermore, the benefits of having the experience of group or participating in various psycho-educational groups in order to cope with these situations and experimental operations are found out to be effective (Akdeniz, 2007; Aytek, 1999; Bundy, 2001, 2003; Cenkseven, 2003; Duran & Eldeleklioğlu, 2005; Fong, 2006; Hermann & McWhirter, 2003; Kipper, 2002; Mundy, 1997; Racelyte, 2006; Sipsas, 2000; Tekinsav-Sütçü, 2006; Uçak-Şimşek, 2003; Uysal, 2006). On the other hand, when the research findings conducted on conflict resolution using psychodrama technique are considered, it is seen that the experimental process is effective and the group members abilities to express themselves, to solve problems, and the ability for conflict resolution have increased (Amatruda, 2006). The Aim of the Research The aim of the research is to analyze the short and long terms effects of the group sessions conducted using psychodrama on the adolescents abilities for conflict resolution. Hypothesis In this research, the accuracy of the following hypothesizes are examined. 1. There will be statistically significant differences in the scores of conflict resolution of the students participating in the group sessions in which psychodrama techniques are used compared to the students in control and placebo groups. 2. There won t be statistically significant difference between the posttest and follow-up scores measured 12 weeks after the end of the psychodrama therapy in term of conflict resolution of the students participating in the group sessions in which psychodrama techniques are used. Moreover, the participants evaluated the psychodrama therapy and themselves after the therapy. These findings are presented in result section. Investigation Design Method This study is a semi-experimental research concerning the effects of group sessions in which psychodrama techniques are used on adolescents ability of conflict resolution. In the research, pre and posttest design with control group is used. This design is a complicated one which is commonly used (Büyüköztürk, 2007). In this design, the scale of determining the conflict resolution behavior before the experimental process is applied to the students in experimental and control group as pretest. After that, group practices consisting of 10 sessions in which psychodrama techniques are utilized are implemented to the experimental group. In this term, there are no trainings for the control group. In the placebo group, ten weeks interaction group which doesn t include conflict resolution is organized. One week after the end of the ten sessions with experimental group, the scale of determining the conflict resolution behavior are implemented to all the groups as posttest and the scale of determining the conflict resolution behavior is applied to the students participating in experimental group one time for follow-up measurement. The Participants The experiment subjects are chosen from Hacı Zekiye Arslan High School in the city center of Niğde in the education terms. The scale of determining conflict resolution behavior is implemented to all the students studying in 9 th, 10 th and 11 th grade students (60 boys and 90 girls) in the suitable lessons in order to compose the experimental and control group of the research. Taking one point above and below the standard deviation of the arithmetic mean of the applied scale of determining conflict resolution behavior, there are 41 students who get 36 and more than 36 points which is one point above the standard deviation for aggression score and 36 students who get 30 and less than 30 points which is one point below standard deviation. So, totally there are 77 students. 12 of 77 students, 6 girls and 6 boys are assigned to experimental group randomly, 12 students to the control group and 12 students for the placebo group. Furthermore, a student whose aggression score is 610

11 KARATAŞ / Investigating the Effects of Group Practice Performed Using Psychodrama Techniques on Adolescents... low, whose problem solving ability is high, who is mentioned by the school administration and staff as a student who behaves rationally, who is at the same age and same grade with the students in the experimental group is assigned into the experimental group as a model for his positive behaviors. The score of this student is not included into the evaluation process. The assignation of the experiment subjects into the groups are carried out with random sampling technique. While assigning 12 people into each group, Jacobs Mason and Harvill s view (2002) there can be adolescents in group work and Voltan- Acar s point of view (2005) there can be a study with 8-13 volunteers are taken into consideration. Instrument The Scale of Determining Conflict Resolution Behavior: In the study, the scale of determining conflict resolution behavior developed by Koruklu (1998) is used. The scale assesses conflict resolution behaviors under two sub-scales which are Aggression and Problem Solving. The highest point that can be taken from each sub-scale is 60 and the lowest point that can be taken from each sub-scale is 12. High point means that the behavior is frequently seen. In other words, having a high point from Aggression sub-scale means a negative situation in terms of conflict resolution while having a high point from Problem Solving sub-scale means a positive situation in terms of conflict resolution. Data Collection The scale was applied to 150 students (60 boys and 90 girls) studying in 9 th, 10 th and 11 th grades in the school where the practices were conducted in education term. The experimental, control, and placebo groups were composed of 18 boys and 18 girls randomly chosen from 77 students whose points of conflict solution aggression subscale were high and whose points of problem solving was low. Also, the data of the student whose aggression score was low and whose problem solving ability was high were not included in the evaluation process. The studies started in March in In the study, experimental process consisting of 10 sessions is conducted with the students participating in experimental group. Each session lasts for minutes and each one is held one time in a week. While there are no study for control group, in placebo group, ten weeks interaction group which doesn t include conflict resolution is executed. Psychodrama sessions usually consist of 3 stages. These stages are warm-up, performance and sharing. In warm-up stage, the group members are prepared for that day s session and various warming games helps this process. Game phase is a group member-based or protagonist-centered stage. This phase can also be called performance stage. Sharing stage is divided into two sections. These sections are role feedbacks and identification feedbacks. It is not possible to construct the psychodrama sessions because the nature of psycho drama is spontaneous. Everything takes place naturally. If the members don t have anything to contribute to the group, the group leader can suggest various warming-up games. In experimental process, in the first session, group rules and construction is established and in the following sessions the warm-up games called conform in dreams, the best expression of feeling, the meeting of the angers, relaxation exercise, anger machine, black box, contrasts, incomplete works, anxieties, obstacles game, our positive characteristics and our emotions (Altınay, 2003) are respectively played. After each warm-up game, role feedbacks and identification feedbacks concerning the roles they take part in are asked from the members. Besides, the members are asked to write tales, drama and plays including anger, aggression, conflict resolution and problem solving; they are also asked to draw the picture of the group and the group tree. After these warming-up games, working with the members who are protagonists, the members are enabled to gain insight and to see their awareness levels as it is stated in the aims of psychodrama. In protagonist-based games, role feedbacks and identification feedbacks are obtained at the end of the game. All the members in experimental group participate in all the sessions. After 10 sessions are completed, the members are given the evaluation form of the group works which consists of 4 questions. The summary of the members evaluations about the sessions and themselves are presented in the findings part. Experimental Process Statistical Analysis In order to choose the right test for the analysis of the data, whether the range of the scores obtained from determining conflict resolution behavior scale of the experimental, control, and placebo 611

12 E D U C A T I O N A L S C I E N C E S : T H E O R Y & P R A C T I C E groups correspond to the basic assumptions of parametric tests are tried to be tested. Kolmogorov- Smirnov normality analysis is executed in order to determine the analysis technique in the study and given the fact that the data do not have a normal distribution and that the number of the members in each group is below 30, non-parametric test is decided to be used. The data is analyzed with the help of SPSS WINDOWS 15.0 Statistics packet. After forming experimental and control groups, whether there is a difference among the pre-test scores of conflict resolution is tested with the help of Kruskal-Wallis Test and it is established that there isn t any difference within the groups. (Chisquare for the pre-test of aggression= 4.13, p>.05; Chi-square for the pre-test of problem solving= 3.62, p>.05). Kruskal-Wallis test is used in order to determine the efficacy of the experiment; Mann-Whitney U test is utilized when there are meaningful differences and when the post-test and permanency test of the experimental group are compared, Wilcoxon Paired Two Sample Test is used. In statistical analysis, the level of significance is accepted as.05 Results The Findings Regarding the First Hypotheses It is found out that the conflict resolution scores of the experimental group participating in the psychodrama sessions and those of the control and placebo groups not taking part in the sessions differentiated in terms of aggression and problem solving sub-scales (Aggression; for experimentalcontrol groups: U=17.00, p<.05; for Experimentalplacebo groups: U=28.00, p<.05; Problem Solving; for experimental-control groups: U=2.50, p<.05; for experimental-placebo groups: U=.000, p<.05 ). It is observed that the problem solving scores increase and aggressions scores decrease in the experimental group participating in the psychodrama sessions compared to the control and place groups when the range mean is taken into consideration. This finding shows that psychodrama is effective in conflict resolution. The Findings Regarding the Second Hypotheses When the conflict resolution post-test scores and the follow-up scores obtained after the end of 12 week-sessions of the students in experimental group who take part in the psychodrama practices are compared, there was not a significantly difference between the aggression post-test scores and follow-up test scores and it is observed that the effect of the experiment lasts for 12 weeks. Furthermore, it is found out that there is a significantly difference between problem solving post-test and follow-up test scores and it is established that the effect of the experiment doesn t last for 12 weeks. This shows that psychodrama practices have a long-term effect on aggression and it doesn t have a long-term effect on problem solving. Discussion It is clear from the findings of this research that the practices conducted with the students in the experimental group utilizing psychodrama techniques have an effect on the conflict resolution scores. When the post-test scores and the follow-up scores obtained 12-week after post-test measurement from the experimental group are compared, there couldn t be found difference in terms of aggression sub-dimension and it is seen that the effect lasts for a long time. On the other hand, significantly differences are found between pre and post-tests in terms of problem solving sub-dimension and it is established that the effect doesn t last for a long time. The first hypothesis was constructed depending on the expectations that awareness level of the students participating in the psychodrama sessions conducted with psychodrama techniques concerning the reasons and results of the emergence of the conflict would increase; they would be relaxed after sharing; they wouldn t show aggression by keeping their angers under control and they would perform problem solving behaviors. At the end of 10 sessions, the students stated that their aggression decrease, which enabled them to keep their angers under control while they were expressing their opinions concerning sessions and themselves. They also point out that their problem solving skills developed compared to the previous terms. In the analysis, it is indicated that this expectation is confirmed. When experimental studies related with aggression and conflict resolution are looked through, Hecker (1978), Karataş and Gökçakan (2009), Milosevic (2000), put forward that experimental process is effective in aggression. Amatruda (2006) assert that psychodrama based conflict resolution practices help the students to decrease negative behaviors and to behave in a more positive way in the classroom. Hamamcı and Esen-Çoban (2009) find that 10-week psychodrama practices help the problem solving perceptions to increase. 612

13 KARATAŞ / Investigating the Effects of Group Practice Performed Using Psychodrama Techniques on Adolescents... The findings of that research have similarity with our research results. The fact that group practices conducted using psychodrama techniques in this study is effective in conflict resolution can be clarified with the facts that the experiment subjects express themselves better when they feel themselves in a comfortable and free environment and that they discover something related with them in the roles they take place or in the games with protagonist. Also, the facts that the students in experimental group participate in the study enthusiastically, that each session is conducted with participation of all the members, that the members take part in warming-up games and in the roles with protagonist willingly can be important factors that affect the efficacy of the experimental process. The analysis shows that there is no difference between the post test measurements and the followup test measurements made 12 weeks later in terms of aggression but there is difference in problem solving scores. This situation points that experimental process still has an effect on the aggression till the follow-up tests measurements. This result shows that the adolescents can keep their aggressions under control if right interventions can be put into practice on the adolescents aggressiveness. When the literature is looked into, Hamamcı (2002), Karataş and Gökçakan (2009), Reis, Quayle, Brett and Meux (2008), establish that the experimental process has a permanent effect after psychodrama practices in terms of the follow-up tests results. As it is seen in all the other studies, this study also has some limitations. This research is limited to the scale of determining conflict resolution behavior and to the students studying in the 9 th, 10 th and 11 th grade in education terms in Hacı Zekiye Arslan High School in Niğde. Consequently, it is seen that group practices using psychodrama techniques are effective in the adolescents conflict resolution scores. Furthermore, as a result of the follow-up test measurement, it is found out that experimental effect on the aggression scores continues until the follow-up test measurements conducted 12 weeks after posttest measurements. References/Kaynakça Amatruda, M. (2006). Conflict resolution and social skill development with children. Journal of Group Psychotherapy, Psychodrama & Sociometry, Winter, Akdeniz, M. (2007). Öfke kontrolü eğitiminin lise öğrencilerinin öfke kontrolü becerilerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Adana. Altınay, D. (2003). Psikodrama grup psikoterapisi 400 ısınma oyunu ve yardımcı teknik. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Aytek, H. (1999). Grup rehberliğinin ortaöğretim basamağındaki öğrencilerin öfke davranışlarının kontrolü üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Blatner, A. (2002). Psikodramanın temelleri. (Çev. G. Şen). İstanbul: Sistem Yayıncılık. Bundy, A. (2001). Anger management program effect on adolescents anger, aggression and persfective taking. Unpublished master s thesis, Arizona State University, Arizona. Bundy, A. (2003). Differential effects of booster sessions on anger, hope, optimism, and depression in young adolescents. Unpublished doctoral dissertation, Arizona State University, Arizona. Büyüköztürk, Ş. (2007). Deneysel desenler öntest-sontest kontrol grubu desen ve veri analizi (2. baskı). Ankara, Pegem A Yayıncılık. Cenkseven, F. (2003). Öfke yönetimi becerileri programının ergenlerin öfke ve saldırganlık düzeylerine etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 2(2), Cüceloğlu, D. (1994). İnsan ve davranışı psikolojinin temel kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi. Demiray, U. (2008). Etkili iletişim. Ankara: Pegem Akademi. Dökmen, Ü. (2005). Sosyometri ve psikodrama. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Duran, Ö. & Eldeleklioğlu, J. (2005). Öfke kontrol programının yaş arası ergenler üzerindeki etkililiğinin araştırılması. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), Fong, J. (2006). Psychodrama as a preventive measure: teenage girls confronting violence. Journal of Group Psychotherapy, Psychodrama & Sociometry, 59(3), Gander, M. J. & Gardiner, H. W. (2001). Çocuk ve ergen gelişimi. (Çev. A. Dönmez, N. Çelen, B. Onur) (4. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi. Gürüz, D. &Temel Eğinli, A. (2008). İletişim becerileri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Hamamcı, Z. (2002). Bilişsel davranışçı yaklaşımla bütünleştirilmiş psikodrama uygulamasının kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ve temel inançlar üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitimde Psikolojik Hizmetler ABD, Ankara. Hamamcı, Z. & Esen-Çoban, A. (2009). Psikodramanın psikolojik danışmanların problem çözme becerilerini algılama düzeyleri üzerine etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, Hecker, B. (1978). Frustration tolerence, aggression and intervention methods for a population of non institutionalized offenders. Unpublished doctoral dissertation. United States University of Maryland. Herrmann, D.S. & McWhirter, J.J. (2003). Anger&aggression management in young adolescents; an experimental validation of the SCARE program. Education And Treatment of Children, 26(3), Jacobs, E., Mason, R.L. & Harvill, R.L. (2002). Group counseling. Canada: Brooks/Cole Thomson Learning. Karatas, Z. & Gökçakan, Z. (2009). Bilişsel davranışsal teknikler ve psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarının ergenlerin saldırganlığını azaltmadaki etkilerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3),

14 E D U C A T I O N A L S C I E N C E S : T H E O R Y & P R A C T I C E Kipper, A.D. (2002). The cognitive double: integrating cognitive and action techniques. Journal of Group Psychotherapy, Psychodrama & Sociometry, 55(2-3), Koruklu, N. (1998). Arabuluculuk eğitiminin ilköğretim düzeyindeki bir grup öğrencinin çatışma çözme davranışlarına etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Kulaksızoğlu, A. (2004). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Milosevic, V. (2000). Psychodrama and the war: therapists dilemmas and challenges in work with an experiental educational psychodrama group. International Journal of Psychotherapy, 5(2), Mundy, J. (1997). Developing anger and aggression control in youth in recreation and park systems. Parks & Recreation, 32( 3), Racelyte, D. (2006). Psychodrama and conflict resolution. Educational Psychology, 17, Reis, D., Quayle, M., Brett, T. & Meux, C. (2008). Dramatherapy for mentally disordered offenders: changes in levels of anger. Criminal Behaviour and Mental Health, 8(2), Sipsas, H.A. (2000). Student created aggression replacement education program: a cross-generational application. Arizona State University. Unpublished doctoral dissertation, Arizona. Tekinsav-Sütçü, G.S. (2006). Ergenlerde öfke ve saldırganlığı azaltmaya yönelik bilişsel davranışçı bir müdahale programının etkililiğinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji ABD, İzmir. Uçak-Şimşek, E. (2003). Bilişsel davranışçı yaklaşımla ve rol değiştirme tekniğiyle bütünleştirilmiş film terapisi uygulamasının işlevsel olmayan düşüncelere ve iyimserliğe etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Programı, Ankara. Uysal, Z. (2006). Çatışma çözme eğitim programının ortaöğretim dokuzuncu sınıf düzeyindeki öğrencilerin çatışma çözme becerilerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Voltan-Acar, N. (2005). Grupla psikolojik danışma ilke ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 614