ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNE. : Hızlandırılmış Destek Projesi (HDP)

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNE Proje Türü Proje No Proje Yöneticisi Proje Konusu : Hızlandırılmış Destek Projesi (HDP) : 14H : Prof. Dr. Zeynep Çizmeli Öğün : Smintheion Kazılarına Ele Geçen Sikkeler ile Çorum Müzesinde Korunan Grek ve Roma Dönemi Sikkelerinin Yayınlanması Yukarıda bilgileri yazılı olan projemin sonuç raporunun e-kütüphanede yayınlanmasını; İSTİYORUM İSTEMİYORUM GEREKÇESİ: Proje Yöneticisi İmza

2 ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ SONUÇ RAPORU Proje Başlığı Sikkeler Işığında Anadolu'nun Ekonomik Tarihi Apollon Smintheus Kutsal Alanı ve Çorum Müzesi Örneği Prof. Dr. Zeynep Çizmeli Öğün (Proje Yürütücüsü) Arş. Gör. Canan Özbil Arş. Gör. Duygu Özlem Yalçın (Yardımcı Araştırmacılar) Proje Numarası : 14H Başlama Tarihi: Bitiş Tarihi Rapor Tarihi : Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara 2014/2015

3 I. Sikkeler Işığında Anadolu'nun Ekonomik Tarihi: - Apollon Smintheus Kutsal Alanı ve Çorum Müzesi örneği Anatolian Economic History in the light of Numismatic Evidence : A Case from Apollon Smintheus Sanctuary and Çorum Archaeological Museum Antik dönemde darp edilen sikkeleri inceleyen antik dönem nümismatiği başlı başına bir bilim dalı olmasının yanı sıra, aakeoloji ve Eskiçağ Tarihi bilimlerinin de en önemli kaynaklarından biridir. Ait oldukları dönemlerin önemli bulgularından olan sikkeler, ekonomik yaşam hakkında olduğu gibi siyasi, kültürel ve dini yapı hakkında da bilgi kaynağıdır. Sikkelerin buluntu yerleri, emisyon hacimleri ve sirkülasyonları dönemsel ve bölgesel olarak ekonomik, ticari ve bazen askeri faaliyetler hakkında bilgi sağlar. Kullanılan tip ve lejantlar ise sikkeyi darp eden otoritenin kimliği niteliğindedir ve bu veriler tek başına ele alındığında bile söz konusu kent ya da devletin tarihine, sosyal ve dini yapısına ışık tutarlar. Arkeolojik kazılarda ele geçen sikke buluntuları, konteks ve stratigrafiye bağlı olarak tarihleme konusunda önemli veriler sağlar. Bu bağlamda her bir sikke kendi başına önemli bir kaynaktır. Anadolu nun hem ticari ve ekonomik hem de tarihsel açıdan sürekli bir zenginlik ve çeşitlilik taşıdığı göz önüne alındığında Anadolu nümismatiği çalışmaları özel olarak anlam kazanmaktadır. Son yıllarda bu anlamda bir bütünlük taşıyan bilimsel çalışmaların ve yayınların artması dikkate değerdir. Ancak özellikle kazısı devam eden kentlerin bu konudaki eksikliği de göz ardı edilemez. Kazı buluntularının yanı sıra müzelerdeki sikke koleksiyonları da özellikle bölgesel sikke karakteristiği ve dolaşımı açısından büyük önem taşımaktadır. Daha çok satın alım ya da el koyma yoluyla müze koleksiyonlarına katılan bu sikkelerin değerlendirilmesi sonucunda ekonomik ve siyasi yapı ile sikkelerin dolaşım ve kullanım sınırları hakkında bilgi edinmek mümkündür. Ayrıca, elde edilen kataloglar sayesinde, bir kentin ya da devletin bilinen sikke repertuvarlarına sağlanan katkı da yadsınamaz. Bu yaklaşımlardan yola çıkarak yılları arasında Ankara Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri tarafından proje numarası ile tarafımdan yürütülen Çorum Müzesi Sikke Koleksiyonu, Smintheion, Salamis, Kaunos ve Klaros Kazıları Sikke Buluntuları Işığında Anadolu Nümismatiği adlı projesi başarıyla sonlandırılmıştır. Proje kapsamındaki Klaros Kutsal Alanı sikke buluntularına dair çalışmalar tamamen bitmiş ve bunların nihai yayınları 3 adet makale olmak Fransızca ve Türkçe olarak. Proje kapsamında, Kaunos, Salamis ve Smintheion kazılarına ait sikke buluntuları ile Çorum Müzesi sikke koleksiyonunun tüm nicel ve nitel verileri üzerindeki çalışmalar da büyük oranda tamamlanmış ve bunlarla ilgili ulusal ve uluslararası birçok yayın ve bildiri sunulmuştur. Hatta elde edilen sonuçların Roma Dönemine ait olan verileri Paris IV Sorbonne Üniversitesi öğretim üyelerinde Prof. Dr Marie Christine Marcellessi ile beraber AHCI

4 kapsamındaki Bulletin Corresondance Hellénique adlı dergide yayınlanmıştır. Kurumumuz tarafından desteklenen projenin bitmesinden sonra arkeolojik kazılar bütün hızıyla devam etmekte olup, 2007 yılı sonrası çok sayıda kazı buluntuları da çalışmaya dâhil edilmiştir. Ayrıca benzer durum Çorum Müzesi nde karşımıza çıkar. Müzenin sikke koleksiyonuna 2007 den sonra kazandırılan birçok sikke kazandırılmıştır. Bu projenin amacı 2014 e kadar bulunan, ele gelen ya da koleksiyona dahil edilen, sikkelerin katalog işlemlerini tamamlayarak, yayın aşamasındaki levha işlemlerini sonlandırmaktır. Bu sayede Smintheion Kazı Buluntuları ile Çorum Müzesi Sikke koleksiyonunun uluslararası bir yayın olarak çift dilli (Smintheion-Fransızca ve Türkçe. Çorum Müzesi İngilizce-Türkçe) birer kitap/monografi hazırlanması planlanmaktadır. II. Amaç ve Kapsam 2003 yılından itibaren devam eden ve yılları arasında proje numarası ile sürdürülen Çorum Müzesi Sikke Koleksiyonu, Smintheion, Salamis, Kaunos ve Klaros Kazıları Sikke Buluntuları Işığında Anadolu Nümismatiği adlı proje kapsamında Apollon Smintheion kazılarında ele geçen sikke definesi ve izole olarak ele geçmiş sikkeler ile İç Anadolu da Çorum Müzesi koleksiyonunda yer alan sikkelerin değerlendirilmesine yönelik fiziki çalışmalar (envanter bilgileri, dijital fotoğraflar, alçı kopyalar) tamamlanarak tüm veriler arşivlenmiş ve kataloglanmıştır. Ayrıca yeni buluntular da eklenerek, elde edilen verilerin istatistiki etüdü ile arkeolojik ve tarihsel değerlendirmelerinin yapılması amaçlanmaktadır. III. Materyal ve Yöntem 1980 yılından itibaren günümüze kadar devam eden Smintheion Kazılarında ele geçen sikkelerin tamamı kazı evinin deposunda ya da bağlı bulunduğu Çanakkale Müzesinde belgelenmiştir. Ayrıca Çorum Müzesinde korunan Grek ve Roma Dönemi sikkelerinin tümünün kayıt edilmiştir. Bu çalışma kapsamında sikkelere ait tüm veriler (dijital fotoğraf, envanter bilgileri, ölçüleri saptanmış, kondisyonu kötü olan sikkeler için gereken restorasyon ve konservasyon işlemleri de tamamlanabilmiştir. Ayrıca, uluslararası yayın standartlarında, yüksek kaliteli ve görsel açıdan homojen karakterde sikke fotoğraflarından oluşan sikke levhalarında kullanılmak üzere sikkelerin orjinallerinden alçı kalıpları da alınmıştır. (Tüm çalışmalar Kazı Başkanları, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve ilgili müze müdürlüklerinden alınan izinler çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.) Ayrıca, projenin bitiş tarihinden sonraki kazı sezonlarında ele geçen sikkeler de projeye bütünlük sağlanması açısından araştırmaya dâhil edilmiş ve bunlar için de gereken çalışmalar da sürdürülmüştür. Tüm buluntu grupları ve sikkelerin katalog çalışmaları ve bibliyografik araştırmaları da tamamlanmış, bunlardan bir kısmı çeşitli kitap, süreli yayın ya da konferanslarda sunulmuş ve yayınlanmıştır. Proje kapsamındaki tüm verilerin, monografi veya corpus olarak nihai yayınlarının yapılmasına yönelik çalışmaları tamamlanmıştır. Bu çalışmada izlenen yöntem ise ilk olarak sikkelerin alçı kopyalarının yüksek kaliteli dijital fotoğraflarının çekilmesidir. Bu sayede sikkeler arşivlenebilecektir. Daha sonra bütün fotoğraflar Adobe Photoshop, Indesign, Freehand gibi programlar kullanarak işlenecek ve yayında kullanılacak fotoğraf levhaları hazırlanmıştır.

5 IV. Analiz ve Bulgular V. Sonuç ve Öneriler Sonuç olarak hem Smintheion Kazılarında ele geçen hem de Çorum Müzesinde korunan sikkelerini yayını için gerekli sikkelerin alçı kalıplarının fotolarından oluşan levhalar ve bugüne kadar gerçekleştiren katalog ve yorum kısımları İndesign programına yerleştirilmiştir. Çalışmaların son kontrolleri yapıldıktan sonra yayınlanabilecek aşamaya gelmiştir. VI. Geleceğe İlişkin Öngörülen Katkılar Bu projenin geleceğe yönelik katkısı uzun yıllardır Ankara Üniversitesinin kazısı olan Smintheion Kazısında ele geçen sikkelerin Antik Dönem ekonomisindeki yeri ortaya konmuş olacaktır. Ayrıca Troas Bölgesi sikkelerin Akdeniz Havzasındaki dağılımı ortaya konmuş olup, ender karşılaşılan bu geniş dolaşım ağının benzer krokisinin başka kent sikkelerinde olup olmadığının araştırılmasına öncülük edecektir. Daha erken dönemleri yoğun olarak araştırılan Çorum Bölgesinde ele geçen ve Arkeoloji Müzesi koleksiyonuna katılan Grek ve Roma Dönemi sikkelerinin yayınlanması ile de Bölgenin eksik kalan Antik Dönem tarihçesinin sikkeleri aracılıyla aydınlanmasına katkıda bulunması öngörülmektedir. VII. Sağlanan Altyapı Olanakları ile Varsa Gerçekleştirilen Projeler VIII. Sağlanan Altyapı Olanaklarının Varsa Bilim/Hizmet ve Eğitim Alanlarındaki Katkıları IX. Kaynaklar X. Ekler a. Mali Bilanço ve Açıklamaları Çorum Müzesi Sikke Koleksiyonuda korunan ve Apollon Smintheus Kazılarında çıkan sikkelerin yayınında kullanılacak sikke ve alçı kopyaların fotoğraflarının çekimi ve fotoğraf levhalarının hazırlanarak yayın formatında sayfa düzeninin (mizanpaj) yapılabilmesi için bir grafik tasarımcı çalıştırılmıştır. Sebebi yapacağımız yayının basit bir metin yayınından çok daha karmaşık olmasıdır. Proje kapsamından yaklaşık sikkeyi konu alan 2 ayrı kitap çalışması diğer yayınlardan biraz daha farklı bir bakış acısı gerekmektedir. Daha önce sadece arkeolojik değil, nümismatik konusuna da hakim bir profesyonel destek sayesinde proje konu olan sikkelerin tümü dijital ortamda yayına hazırlanmıştır. Ayrıca her iki kitabın mizanpaj ve kapak design ları da tamamlanmıştır. b. Sunumlar: 10 Mart 2015 tarihinde Paris Nanterre Üniversitesi öğretim Üyesi Doç Dr. Katerina Nagle davetiyle gerçekleştirilen Les Monnaies et Les Sanctuaires: Monnaies découvertes à Smintheion (Sanctuaire d Alexandrie de Troade); à Claros (Sanctuaire de Colophon en Ionie); à Sanctuaire de Demeter de Caunos de Carie konferansı

6 9 Temmuz 2014 tarihinde Labex RESMED (Le Laboratoire d excellence "Religions et Sociétés dans le Monde Méditerranéen ) in Collège de France da düzenlediği konferanslar kapsamında Monnaie et religion à Caunos en Carie : les trouvailles monétaires du sanctuaire de Déméter konferansı Haziran 2014 tarihleri arasında, Başkent Üniversitesi ve Kaunos Arkeoloji Kazıları tarafından düzenlenen Uluslararası Anadolu Demeter Kültü Sempozyumu nda, Coin Finds from the Demeter Sanctuary in Caunus konferansı Mayıs 2014 tarihinde düzenlenen Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Sempozyumunda Smintheion Definesi Işığında Alexandria Troas Sikkelerinin Akdeniz Havzasındaki Dağılımı konferansı c. Yayınlar : Zeynep Çizmeli Öğün, Smintheion Definesi ve Alexandria Troas Sikkelerinin Akdeniz Havzasındaki Dolaşımı, 1. Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi : Bildiriler Kitabı, ed. K. Dörtlük, O. Tekin, R. Boyraz-Seyhan, İstanbul 2014, Zeynep Çizmeli Öğün, The Sanctuary of Apollon Smintheus in the Light of Numismatic Evidence, içinde C. Özgünel (ed), Smintheus in Search of Apollo Smintheus İstanbul, 2015,