Тurkic Weekly (17) (29 Şubat-6 Mart)

Transkript

1

2 Тurkic Weekly (17) (29 Şubat-6 Mart) Turkic Weekly, Sizi Türk dünyasındaki son gelişmelerin nabzını tutmanıza yardımcı olacak haber kaynağıdır. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden kilit öneme sahip siyasi, sosyal, ekonomik ve bilimsel olaylar hakkında güvenilir bilgi ve güncel analiz sunmaktadır. Bu haber bülteni Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı tarafından hazırlanmıştır.

3 İRAN SEÇİMLERİNDE REFORMCULAR ÖNDE GİDİYOR Geçen hafta yapılan ilk tur seçim sonuçlarına göre İran Parlamentosunda Reformcular üstünlük kazanmış durumdadır Şubat tarihlerinde Parlamento ve ülkenin dinî liderini belirleyen Uzmanlar Meclisi seçimleri yapıldı. İran İslam Cumhuriyeti resmî kaynakları, ülkede yapılan seçimlerin adaletli ve şeffaf geçtiğini belirtmektedir. İran İçişleri Bakanlığı nın verilerine gore ülke genelinde seçmenlerin katılımı %62 civarında idi. 29 Şubat günü hükümet resmî sonuçları ilan etti. Seçim sonucuna göre reformcuların 85, onlara yakın olan ılımlı muhafazakarların ise 73 sandalye kazandığı belli oldu. Aşırı muhafazakarlar 68, dinî azınlık temsilcileri ise 5 milletvekili çıkaracaklardır. İran basınında yer alan haberlere göre, kalan 59 sandalye sahibi Nisan ayında yapılacak ikinci tur seçim sonuçlarına göre belli olacaktır. Mevcut Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani nin başını çektiği reform yandaşları Uzmanlar Meclisi nde %59 luk yere sahip oldu. Ülkenin en etkili organlarından biri olan Uzmanlar Meclisi üyeleri devlet idaresinde önemli rol alarak, İran İslam Cumhuriyeti nin dinî liderini seçme hakkına sahiptir. İranlı uzmanlara göre Hasan Ruhani Uzmanlar Meclisi ne adaylığını koyarak dinî liderlik koltuğuna doğru önemli bir adım atmıştır. Uzmanlar Meclisi ne H.Ruhani ile birlikte eski müttefiği ve İran ın eski Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani de seçildi. İran ın iç siyasetinde yer alan değişmeler uzmanların İran ın dış dünyaya açılacağı konusundaki tahminlerini haklı çıkarmaktadır. Uzmanların birçoğu İran ve Batı arasındaki ilişkilerin İran a karşı uygulanan yaptırımların kaldırılmasından sonra düzelmeye başlayacağı tahmininde bulunmuşlardı. Farklı ülke liderlerinin yeni şartlarda işbirliğini sağlamak amacıyla gerçekleştirdikleri İran ziyaretleri bu bağlamdadır. 1

4 A.ATAMBAYEV İN RUSYA ZİYARETİ 2-3 Mart günleri Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev Rusya ya resmî ziyarette bulundu. Rus basınında yer alan haberlere göre ikili görüşmelerin gündemini ticari ilişkiler ve yatırım anlaşmaları oluşturdu. A.Atambayev ve V.Putin arasında geçen görüşmeler esnasında Avrasya Ekonomik Birliği nin geleceği ve Kırgızistan ın Birlikteki rolü ele alındı. Bilindiği üzere, Kırgızistan da Avrasya Ekonomik Birliği üyeliğine olan olumsuz tepkiler artmış durumdadır. Ocak ayında Kırgız Hükümeti Rusya ile hidroelektrik santrali inşaatı anlaşmalarını tek taraflı olarak iptal ettiğini ilan etmişti. Uzmanlar Kırgızistan ve Rusya arasındaki ilişkilerde bunların dışında da başka sorunların da bulunduğunu dile getirmektedir. Rus ve Kırgız basınında yer alan haberlere göre, gündem maddelerini yukarıda belirtilen sorunlu konular oluşturdu. Kırgızistan Cumhurbaşkanı A.Atambayev yaptığı açıklamada mevcut sorunlara rağmen Rusya nın ülkesinin önemli stratejik ortağı olarak kaldığını belirtti. A.Atambayev 4 Mart ta resmî görüşmeleri çerçevesinde Rusya Maliye Bakanı A.Siluanov ile bir araya geldi. Görüşme sırasında Kırgız-Rus Kalkınma Vakfı nın temel faaliyet sahaları dahil olmak üzere farklı alanlardaki ortak projelerin mali kaynağı konusu masaya yatırıldı. Kırgızistan Cumhurbaşkanı, Rusya nın önde gelen basın ve medya kuruluşları yöneticileri ile de bir araya geldi. A.Atambayev İnterfax Haber Ajansı merkez ofisinde geçen görüşmede Kırgızistan ın gelişimi ve Kırgız-Rus işbirliğinin ana maddeleri ile ilgili soruları cevapladı. 2

5 ТÜRKİYE AFRİKA YI YENİDEN KEŞFETMEKTE 28 Şubat 3 Mart tarihleri arasında Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı R.T.Erdoğan ın dört ülkeyi kapsayan Batı Afrika resmî ziyareti gerçekleşti. Türk basınında yer alan haberlere göre, Türkiye Cumhurbaşkanı 29 Şubat ta beraberindeki inşaat, turizm, sanayi ve metalurji alanları girişimcilerinden oluşan heyetle birlikte Fildişi Sahili ne geldi. Uzmanların belirttiği gibi, Türkiye hukümeti karşılıklı çıkara dayalı işbirliği potansiyeli bulunan bu ülkeye büyük ilgi duymaktadır. Ayrıca Ankara terör ve kaçakçılıkla mücadele konularında Fildişi Sahili ne destek sağlamaktadır. Türkiye Cumhurbaşkanının ikinci durağı eski Britanya kolonisi Gana oldu. Türk şirketleri burada daha çok madencilik alanında faaliyet göstermektedir. Türkiye-Nijerya görüşmeleri esnasında ise büyük anlaşmalar elde edildi. Uzmanların belirttiğine göre Türkiye son yıllarda Nijerya ile yakın işbirliğindedir. Nijerya da geçen ikili görüşmeler esnasında ticaret ve ekonomik işbirliği memorandumu imzalandı. Türkiye Cumhurbaşkanı R.T.Erdoğan ın Afrika turunun son durağı Gine oldu. Burada da iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin pekişmesini öngören anlaşmalar imzalandı. Böylece aynı anda yapılan dört Afrika ülkesi ziyareti Türkiye yönetiminin Afrika ülkelerini önemli ortaklar listesine almak istediğinin açık göstergesi mahiyetindedir. 3

6 DABUTOĞLU NUN İRAN GÖRÜŞMELERİ 4-5 Mart tarihlerinde Türkiye Başbakanı Ahmet Davutoğlu nun İran İslam Cumhuriyeti ne resmî ziyareti gerçekleşti. Türkiye Başbakanına aralarında Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanı, Ekonomi Bakanı ile Gümrük ve Ticaret Bakanının bulunduğu heyet eşlik etti. Davutoğlu nun iki günlük ziyareti kapsamında İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri, Dışişleri Bakanı Muhammed Zarif ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile görüşmeler yapıldı. Heyetlerarası görüşmelerde Suriye topraklarındaki silahlı çatışma başta olmak üzere bölgesel konular ele alındı. Ahmet Davutoğlu ve Hasan Ruhani arasında geçen ikili görüşmelerde TANAP doğalgaz boru hattı projesi ele alındı. Taraflar doğalgazın Azerbaycan üzerinden TANAP aracılığı ile İran dan ulaştırılması konusunu masaya yatırdı. Bölgesel güvenlik konusu da gündemin diğer önemli maddelerinden birini oluşturdu. İran basını tarafların Suriye krizini ve 9 Mart ta Cenevre de yapılacak ateşkes görüşmelerini ele aldığını belirtmektedir. 4

7 KAZAKİSTAN IN DIŞ SİYASET ÖNCELİKLERİ BELİRLENDİ 2 Mart ta Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev Kazakistan da akredite edilen diplomatik misyon şefleri ile bir araya geldi. Nursultan Nazarbayev diplomatlar önünde yaptığı konuşmasına başlarken, görüşmenin ülkemizin bağımsızlığının 25. yıldönümünde ve Kazakistan ın Birleşmiş Milletler Örgütü ne kabul edildiği tarihte geçtiğini belirtti. Devlet Başkanı Kazakistan ın dış politika öncelikleri üzerinde durdu. Dünya siyasetindeki mevcut sorunlara dikkat çeken N.Nazarbayev dünya kamuyonu yapıcı diyaloğa davet etti. Önümüzdeki Mayıs ayında gerçekleşecek Astana Ekonomik Forumu nun bu bağlamda etkili diyalog platformu olabileceğinin altı çizildi. Kazakistan Cumhurbaşkanı 2016 yılında ülkemizin çok vektörlü ve dengeli dış politikayı, dünya ekonomisine entegrasyon yolundaki adımlarını devam ettireceğine dikkat çekti. Bu bağlamda N.Nazarbayev Avrasya Ekonomik Birliği ile İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ve Nurlı Jol Altyapı programının hayata geçirilmesi konularının önemine işaret etti.. Kazakistan Devlet Başkanı ayrıca Kazakistan ın Rusya, Çin, ABD, Merkezî Asya, Avrupa Birliği, Yakın ve Orta Doğu ülkeleri, Asya Pasifik ülkeleri, Afrika kıtası, Güney Amerika ve Karayip ülkeleri ile ilişkilerini tesis etmeye devam edeceğini belirtti. Devlet Başkanı konuşmasının sonunda diplomatik misyon şeflerine teşekkür ederek New York ta Haziran ayı sonunda yapılacak oylama sırasında Kazakistan ın BM Güvenlik Konseyi dönemi için daimi olmayan üye ülke adaylığını destekleyeceklerine umut bağladığını belirtti. 5

8 ÇİN DE 13. BEŞ YILLIK PLAN ONAYLANDI 4 Mart günü Çin in başkenti Pekin de yüksek istişare kurulu olan Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı (ÇHSDK) Ulusal Komitesi ve Çin Halk Cumhuriyeti nin yasama organı olan Çin Ulusal Halk Meclisi (ÇUHM) toplantıları başladı. 15 Mart a kadar sürecek toplantılarda ÇUHM milletvekilleri yıllar aralığı için hazırlanmış olan Çin in 13.Beş Yıllık Gelişim Planı nı onaylayacaklardır. Çin Halk Cumhuriyeti Başbakanı Li Keqiang geleneksel olarak hükümetin faaliyet raporunu sundu. Çin Hükümeti Başbakanı Çin in ekonomik ve sosyal gelişiminin temel göstergelerinden bahsetti. Devlet Konseyi nin planına göre Çin in GSMH sı bu sene en az %6,5 düzeyinde olacaktır. Ayrıca ülkenin askerî bütçesinin de belirtildiği plana göre, Hükümet savunmaya 146 Milyar ABD Dolarını tahsis etmeyi öngörmektedir. Dünya kamuoyu Çin in yeni sosyal ve ekonomik gelişim planını merak etmektedir. Bilindiği üzere Çin basınında yılları için sosyal ve ekonomik alanlarda planlanan reformların yer aldığı planın taslak metni geçtiğimiz yılın Ekim ayında yayınlanmıştı. Kabul edilecek olan plan Çin in önde gelen ekonomi uzmanlarına göre Çin ekonomisinin yapısı ve büyüme mekanizmasını adım adım değiştirecektir. Bu seneki planın 12. plandan farkı sayısal göstergelere dayanmamaktadır. Başka deyişle önümüzdeki beş yılda Çin yavaşlayan ekonomik gelişim sürecinde istikrarlı büyüme yöntemlerini aramak zorundadır. Uzmanların belirttiğine göre yeni planda iç tüketimin istikrarlı büyümesini sağlama ve işsizleri istihdam etme konuları yer almaktadır. Çin in dünyanın en büyük ekonomisinden biri ve dünya arenasında kilit pozisyona sahip bir ülke hâline geldiği gözönünde bulundurulduğunda Çin in iç ekonomik gelişimindeki tüm değişiklikler bütün dünyaya da yansıyacaktır. 6

9 ANKARA DAKİ ÖNEMLİ ETKİNLİKLER 3-5 Mart günleri Türkiye nin başkenti Ankara da Türk Dünyası için büyük önem taşıyan etkinlikler düzenlendi. Bunlardan biri devlet adamı, âlim ve yazar, Alaş Milli Hareketi Lideri Alihan Bökeyhan anısına düzenlenen Alaşın Alihanı Doğumunun 150. Yılında Alihan Bökeyhan ve Türk Dünyası Aydınları uluslararası konferansı oldu. 4 Mart günü Ankara da düzenlenen konferans Uluslararası Türk Akademisi, Gazi Üniversitesi, Ahmet Yesevi Uluslararası Kazak-Türk Üniversitesi ve UNESCO Türkiye Milli Komisyonu tarafından organize edildi. Üst düzeyde geçen konferansa Kazakistan ve Türkiye nin devlet ve siyaset adamları, Türk Dünyasının tanınmış bilim adamları ve uluslararası kuruluşların yöneticileri katıldı. Konferansın açılış konuşmalarını Türkiyat Araştırma Merkezi Müdürü Hülya Kasapoğlu Çengel, Gazi Üniversitesi Rektör Yardımcısı Servet Karabağ, H.A.Yesevi Uluslararası Kazak-Türk Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Musa Yıldız ve Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdırali yaptı. UNESCO Türkiye Milli Komisyon Başkanı Öcal Oğuz yaptığı konuşmada Tanınmış siyaset adamının hayatını aydınlatmak çok önemlidir. Alihan Bökeyhan yaşamını milletinin bağımsızlığına adamıştır. O, halkının oğludur dedi. UNESCO 2016 yılı Anma ve Kutlama Yıldönümleri Programı çerçevesinde düzenlenen konferansta konuşma yapan Akademi Başkanı Darhan Kıdırali, Alihan Bökeyhan ın sadece Kazakların değil, bütün Türk Dünyasının oğlu olduğunu belirtti. Akademi Başkanı Alihan sadece Kazakların değil, diğer kardeş halkların da bağımsızlığı için mücade etti. Kolonileştirme siyasetinden zarar gören Müslüman Türklerin durumu ile ilgilendi. Kendisine takma ad olarak Türk Oğlu ismini seçti. dedi. 7

10 Bunların dışında D.Kıdırali Büyük Şahsiyetler serisinden Alihan Bökeyhan ve Türk Dünyası isimli yeni kitabın tanıtımını yaptı. Akademi tarafından yayınlanan kitapta A.Bökeyhan ın Türk dünyası ile ilgili eserleri bir araya getirildi. Akademi Başkanı ayrıca katılımcıları Alihan Bökeyhan ve Alaş Hareketinin tarihi ile tanıştırdı. Gelecekte Alihan Bökeyhan ın Alaş Orda teşebbüsünden bahseden eserlerinin Türkiye Türkçesine de çevrileceğini belirtti. Başkanlığını Yeditepe Üniversitesi öğretim görevlisi, tanınmış Türk tarihçisi Prof.Dr. Ahmet Taşağıl ın yaptığı oturumda Kazak bilim adamlarından Sultanhan Jusip ve Rısgül Abilhamitkızı bildiri sundu. Başkanlıklarını değerli bilim adamları Prof.Dr. Şükrü Haluk Akalın ve Prof.Dr. Fatih Kirişçioğlu nun yaptığı diğer 2 oturumda ise Türk dünyasının aydınları ile ilgili bildiriler sunuldu. Türk Akademisi ve Türk Ocakları nın ortaklaşa düzenledikleri İpek Yolu nun Gelişimi ve Türk Dünyası isimli konferans ise 3 Mart ta geçti.. D.Kıdırali bu konferansta yaptığı konuşmada Avrupa ve Asya arasında altın köprü olan Büyük İpek Yolu nun yeniden canlandırılmasının hem Türk Medeniyeti hem de bütün dünya uygarlığı için öneminin büyük olduğunu belirtti. Konuşmasının sonunda etkinliği düzenleyenlere teşekkür ederek 1912 yılında kurulmuş olan Türk Ocakları Başkanı Prof.Dr. Mehmet Öz e Akademi nin hediyelerini takdim etti. Belirtilen tarihlerde Türk Akademisi yönetimi Türkiye Cumhuriyeti nin etkili kurum ve kuruluş temsilcileri ile bir araya geldi. 4 Mart ta Akademi Başkanı D.Kıdırali Atatürk Yüksek Kurulu Başkanı Derya Örs ile görüşmelerde bulundu. Görüşmeye Türk Dil Kurumu Başkanı Mustafa Kaçalin ve H.A.Yesevi Uluslararası Kazak-Türk Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Musa Yıldız da hazır bulundu. Görüşme esnasında D.Kıdırali Akademi nin Türk tarihi ve ortak Türk edebiyatı ile ilgili projelerinin tanıtımını yaptı. Ayrıca Mayıs ayında Astana da Türk Akademisi tarafından organize edilen ve bütün dünyadan gelecek olan bilim adamları ve araştırmacıların, uluslararası kurum temsilcilerinin katılacağı Sosyal Bilimler Forumu hakkında bilgi verdi. Akademi Başkanı aynı tarihlerde Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Öğrenim Kurumu Başkanı Yekta Saraç ile görüşmede bulundu. İkili görüşmeler sırasında Türk cumhuriyetlerindeki yüksek öğrenim sistemi ve Akademi ile YÖK arasındaki bilimsel işbirliğinin geliştirilmesi ve yakınlaşması bağlamında somut adımlar konuları ele alındı. 8

11 SERT YAPTIRIMLAR 2 Mart ta BM Güvenlik Konseyi tarafından Ocak ayında hidrojen bomba testini yapan ve Şubat ayında uzun menzilli füze fırlatan Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti ne yönelik sert yaptırımlar kararı alındı. Avrupa Birliği de belirtilen yaptırımları destekledi. Yaptırımlar kapsamında Kuzey Kore sınırlarından geçen bütün yükler titiz kontrolden geçirilecektir. Suriye, Vyetnam ve İran daki Kuzey Koreli ticari temsilciler dahil olmak üzere 16 tüzel ve 12 hukukî kişiliklere karşı ağır yaptırımlar uygulamaya konuldu. Kuzey Kore ye atış silahları ile hafif silahın satış ve teslimatı yasaklandı. BM tarafından uygulanan yaptırımlar karşılığında Kuzey Kore Devlet Başkanı ülkedeki nükleer silahların her an kullanıma hazır bulunması emrini verdi. Kuzey Kore nin her an düşmanlara karşılık verebilmesi için askerî stratejisini yeniden gözden geçirmeye hazır olduğunu ifade etti. Kuzey Kore deki durumdan endişelenen Güney Kore kısa ve orta menzilli füzeleri tespit edebilen THAAD füze savunma sisteminin yerleştirilmesi konusunda ABD ile görüşmeleri başlattı. BMGK nin son yaptırımları ABD ve Çin arasında geçen müzakereler sonucu kabul edildi. 9

12 Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010 yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini, kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi, Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini teşvik etmektedir Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana,