SERMAYE PİYASASI KURULU BAŞKANI SAYIN PROF. DR. VEDAT AKGİRAY IN PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU

Transkript

1 SERMAYE PİYASASI KURULU BAŞKANI SAYIN PROF. DR. VEDAT AKGİRAY IN TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU SUNUŞ KONUŞMASI METNİ 25 KASIM 2010 TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

2 Sayın Başkan, Plan ve Bütçe Komisyonunun Değerli Üyeleri, sözlerime başlamadan önce şahsım ve kurumum adına sizleri saygı ile selamlıyorum. Sermaye Piyasası Kurulu 1982 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu na dayanılarak kurulmuştur. Sermaye Piyasası Kurulu, yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan, idari ve mali özerkliğe sahip, düzenleyici ilk kamu kurumudur. Sermaye piyasaları, şirketler ile yatırımcıları doğrudan buluşturduğundan ve sermaye piyasalarının merkezinde menkul kıymetler bulunduğundan, sermaye piyasalarında çok değişik fonksiyonlar yerine getiren, borsalardan, aracı kurumlara, yatırım fonlarından derecelendirme ve bağımsız denetim kuruluşlarına kadar birçok değişik oyuncu bulunmaktadır. Bu nedenle, Sermaye Piyasası Kurulu nun gözetimi altında birbirinden farklı birçok kurum ve kuruluş bulunmaktadır. Günümüzde Türkiye sermaye piyasaları büyük yol kat etmiş olmakla birlikte, denetleme ve gözetim yanında, Kurulumuzun bu kurucu ve yenilikçi rolü; yani sermaye piyasalarında yeni araçların ve kurumların oluşturulması, piyasanın geliştirilmesi ve sermaye piyasalarının arz ve talep yönünün geliştirilmesi fonksiyonu, halen daha ön planda olmaya devam etmektedir. Bu konunun önemini belirtmek amacıyla bazı verileri sizlerle paylaşmak istiyorum. Ülke ekonomilerinin büyüklüğünü ölçmek için kullanılan en önemli gösterge, gayri safi yurt içi hasıladır (GSYİH). Tablo 1 de Türkiye ekonomisinin büyüklüğü Türkiye ile benzer özelliklere sahip ve gelişmekte olan ülkeler içerisinde üst klasmanda bulunan, yakın gelecekte her türlü göstergeye göre gelişmiş ülkeler klasmanına dahil olma potansiyeli bulunan Kore, Malezya, Brezilya, Hindistan, Rusya ve Çin ile karşılaştırılmaktadır. Karşılaştırma sırasında Dünya nın toplam verilerinin yanı sıra ABD ve Japonya gibi iki gelişmiş ekonominin verileri de kullanılmıştır. Tablo 2 de ise aynı ülkelerin Hisse Senetleri Piyasası Büyüklükleri yer almaktadır. Hisse senetleri piyasasının büyüklüğü, piyasada işlem gören şirketlerin toplam piyasa değerlerini ifade etmektedir. Milli geliri Türkiye nin üçte birinden daha düşük olan Malezya nın hisse senetleri piyasasının büyüklüğü Türkiye den büyüktür. Yine benzer şekilde GSYİH sı Türkiye den sadece % 35 büyük olan Kore nin hisse senetleri piyasası Türkiye nin yaklaşık 3 katı büyüklüğündedir. 1

3 Tablo 1 Türkiye ve Bazı Ülkelerin GSYİH Verileri (milyar $) Türkiye Kore Malezya Brezilya Hindistan Japonya Rusya Çin ABD Dünya Kaynak: World Bank, OECD 3 Tablo 2 - Hisse Senedi Piyasası Büyüklüğü (milyar $) Türkiye Kore Malezya Brezilya Hindistan Japonya Rusya N/A Çin ABD Dünya (toplam) Kaynak: IMKB, Standard & Poor s 4 2

4 Bu iki tabloda verilen bilgileri birlikte değerlendirerek, ülkeleri birbiriyle karşılaştırmak amacıyla ilk iki tabloda verilen ülkelerin Hisse Senetleri Piyasası Büyüklüğü / GSYİH oranları hesaplanmıştır. Söz konusu karşılaştırma Grafik 1 de yapılmaktadır. Türkiye nin oranı 0,36 ile karşılaştırma yapılan 8 ülke ve Dünya ortalamasının çok altında kalmıştır. Bu oran ülkemizin mevcut ekonomik büyüklüğü ile sermaye piyasalarının en az 500 milyar Dolarlık bir büyümeyi daha kaldırabileceğini göstermektedir. Bu tutar yeni ve kalıcı yabancı sermaye girişlerini, yeni ve büyük yatırımların yapılmasını mümkün kılacaktır. Grafik 1 - Hisse Senedi Piyasası / GSYİH 1,60 1,40 1,42 1,20 1,00 0,80 0,91 0,71 1,04 0,76 0,70 1,03 1,11 0,85 0,60 0,40 0,36 0,20 0,00 5 Sermaye piyasalarının en önemli ikinci ayağı borçlanma araçları piyasası özellikle özel sektör tahvil / bono piyasasıdır. Sermaye piyasaları yoluyla şirketlerin finansman sağlamalarının önemli bir diğer yolu borçlanma aracı ihraçlarıdır. Şirketler ihraç ettikleri tahvil ve bonolar ile finansman sağlamakta, sağlanan bu finansman banka kredilerine önemli bir alternatif oluşturmaktadır. Tablo 3 de tahvil ve bono piyasalarının farklı ülkelerde ulaşmış oldukları büyüklükler verilmektedir. Ülkemizde yaşanan ekonomik istikrar ve düşen enflasyon sayesinde son yıllarda özel sektör borçlanma araçları ihracında artış gözlense de, ihraç miktarının karşılaştırma yapılan tüm ülkelerden çok daha düşük olduğu görülmektedir. Rakamlar incelendiğinde, bu konuda da Türkiye nin önünde gelişmeye açık büyük bir alan olduğu açıkça görülmektedir. 3

5 Tablo 3 Tahvil ve Bono Piyasası Büyüklükleri (milyar $) /2010 Brezilya Kamu / Özel 693 / / / / 431 Çin / / / / Hindistan / / / / 92 Japonya / / / / Kore / / / / 670 Malezya / / / / 100 ABD / / / / Türkiye ,5 / 0,5 180,5 / 0,5 221,6 / 0,4 *224,2 / 0,8 Kaynak: BIS Quarterly Review September 2010 * Kasım 2010 itibarıyla Özel Sektör ihracı 4 milyar doları aşmıştır. 8 Grafik 2 te ise OECD verilerine göre dokuz farklı ülkede reel faiz oranlarının son 10 yılda geldiği nokta gösterilmektedir. Ülkemizdeki reel faiz oranı son 10 yılda hızla düşmüş ve gelişmekte olan diğer ülkeler seviyesine inmiştir. Bu değişiklik de tahvil bono piyasasının gelişmesinin önünü açacak bir gelişmedir. Grafik 2 Uzun Vadeli Reel Faiz Oranları 10 4

6 OECD tarafından hazırlanan Eylül 2010 tarihli rapora göre Türkiye döneminde yıllık %6.7 beklenen büyüme ile en hızlı büyüyecek OECD ülkesi ve kriz sonrası büyüme hızı artan tek OECD ülkesidir. Kriz döneminde kredi notu artırılan çok az ülkeden biri olan Türkiye, bundan sonra kredi notu en çok artmaya aday ülke konumundadır (Fitch BB+, Moody's Ba2, S&P BB). Ciddi oranda artan ve yaygınlaşan uluslararası itibarı ile Türk sermaye piyasalarının büyük potansiyeli bulunmaktadır. Sayın Başkan, Plan ve Bütçe Komisyonunun Değerli Üyeleri, konuşmamın ikinci kısmında Sermaye Piyasası Kurulu nun son dönemde gerçekleştirdiği düzenlemelerine ve geleceğe yönelik yaptığı çalışmaların bazılarına değinmek istiyorum. Kurulumuzun bu dönemde olduğu kadar gelecek dönemlerde de en önemli hedeflerinden biri sermaye piyasamızın arz yönünün geliştirilmesidir. Sermaye piyasamızın ve Ülkemizin büyümesine katkıda bulunacak olan bu amaç doğrultusunda 2008 yılında Kurulumuz, TOBB, TSPAKB ve İMKB arasında imzalanan İşbirliği Protokolü ile Halka Arz Seferberliği başlatılmıştır. Seferberlik kapsamında çeşitli illerde halka arz seminerleri düzenlenerek şirketlerin sermaye piyasalarından fon temini hakkında bilgi edinmesi sağlanmıştır. Halka açılma süreçlerinin daha hızlı ve kolay hale getirilmesine yönelik Kurulumuzca alınan tedbirlerle hem Türkiye nin önde gelen şirketlerinin hem de KOBİ lerin halka açılmaya teşvik edilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmaların da katkısıyla halka arzlar yeniden canlanmaya başlamış ve 2010 yılı henüz bitmemesine rağmen şu ana kadar 19 şirketin paylarının halka arzından şirketlerimize yaklaşık 1,9 milyar TL kaynak sağlanmıştır. İçinde bulunduğumuz hafta içinde birisi Avusturya merkezli yabancı bir şirket olmak üzere 3 yeni halka arzın da tamamlanması ile bu tutarın 3,2 milyar TL yi aşması ve yılsonu itibarı ile 4 milyar TL seviyesine yaklaşması beklenmektedir. Halka açık şirketlere yönelik olarak, halka açıklık oranı belli bir seviyenin altında bulunan ortaklıkların kendi istekleri ile Borsa kotundan çıkmasına ilişkin esaslar belirlenmiş, borsa dışı halka açık şirketlerin hisse senetlerine likidite sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılmış, İMKB de işlem gören hisse senetleri gruplandırılarak, grup bazında işlem kurallarının ve kamuyu aydınlatma esaslarının düzenlenmesi suretiyle yapay fiyat ve piyasa hareketlerinin önüne geçilmesini sağlayacak tedbirler alınmış ve 5

7 risk odaklı denetim sistemi oluşturularak yüksek risk taşıyan şirketler yanında sermaye piyasası kurumlarının da öncelikli olarak denetimden geçirilmesi çalışmaları başlatılmıştır. Diğer taraftan, yeni halka açılmalar yanında özel sektör borçlanma senedi piyasalarının geliştirilmesi de büyük önem taşımaktadır. Tahvil piyasaları gelişmiş ülkelerin finans sistemlerinde banka kredilerine bir alternatif oluşturmakta, yatırımcılar için ise yüksek getiri sağlayan alternatif bir yatırım aracı haline gelmektedir. Bu doğrultuda özel sektör borçlanma araçlarının ihracını artırmaya ve kolaylaştırmaya yönelik Kurulumuzca yapılan çalışmaların sonucunda borçlanma aracı ihraçlarında artış sağlanmıştır yılı Kasım ayı itibarıyla Kurulumuzca kayda alınan borçlanma aracı ihracı toplam tutarı 6,1 milyar TL yi aşmış, bu ihraçların yarısından daha fazlası yabancılar tarafından satın alınmıştır. Bunun da yabancıların Türk sermaye piyasalarına ve Türk ekonomisine güvenlerinin önemli bir göstergesi olduğunu düşünüyorum. Konuşmamın başında da belirttiğim gibi SPK nın piyasalara yeni araçlar ve yeni kurumlar kazandırmaya yönelik çalışmaları devam etmektedir. Yılın başından bu yana yapılan düzenlemelerle sermaye piyasamıza birçok yeni araç kazandırılmıştır. Yatırımcıların hisse senedi piyasalarında yapmış oldukları yatırımlarının ileriye yönelik aşırı fiyat dalgalanmalarından kendilerini korumalarını sağlayabilecek aracı kuruluş varantları, şirketlerin sermaye piyasalarından fon temin edebilmelerini sağlayacak ve Körfez sermayesini çekecek alternatif bir araç olarak kira sertifikaları ve ülkemiz sermaye piyasalarının küresel piyasalara entegrasyonunu hızlandıracak olan ve özellikle küresel piyasalarda güvenilirliği yüksek şirketler ve kurumlarca ülkemizde yabancı sermaye piyasası araçlarının ihraç edilmesi ve Türk sermaye piyasalarında gerek araç çeşitliğinin sağlanması gerekse piyasa derinliğinin artırılmasını sağlayacak olan yabancı sermaye piyasası araçları sermaye piyasamıza kazandırılan araçlar arasında yerini almıştır. Diğer taraftan ilk oydan yoksun pay ihracı da bu yıl içerisinde gerçekleştirilmiş ve borsada işlem görmeye başlamıştır. Ürün çeşitliliğini arttırıcı düzenlemelerin yanında sermaye piyasası kurumlarının geliştirilmesine yönelik olarak; girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının faaliyet alanlarının kapsamı genişletilmiş; gayrimenkul yatırım ortaklıklarının halka arz sürecini 6

8 hızlandırıcı düzenlemeler yapılmış; emeklilik yatırım fonlarının yatırım yapabilecekleri araçlarda ve yatırım fonlarının portföye dahil edebileceği araçlarda çeşitlilik sağlanmış; yatırım fonları için sektörde rekabeti artıracak düzenlemeler yapılmış; değerleme alanında mesleki örgütlenmeyi sağlayacak olan Değerleme Uzmanları Birliği nin kuruluş işlemleri tamamlanmıştır. Bunların dışında Kurulumuzca yürütülmekte olan ve kurumların mali durumlarını izlemeyi amaçlayan sermaye yeterliliği sisteminde, evrak trafiğini azaltmak amacıyla elektronik imza sistemine geçilmiştir yılı içerisinde dış ilişkilerde de stratejik davranılmıştır. Ülkemizin yurtdışında artan itibarına paralel olarak Kurulumuzun yurtdışı faaliyetlerinde de önemli hareketlilikler yaşanmıştır. Haziran ayında yapılan IOSCO (Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütü) yıllık toplantısında başkanlığına seçildiğimiz Emerging Markets Committee vasıtasıyla gerek IOSCO nun yeniden yapılandırılması çalışmalarında aktif rol üstlenilmiş, gerekse de G20 çalışmalarına katkı sağlayan Finansal İstikrar Kurulu (FSB) toplantılarına IOSCO yu temsilen katılma hakkı elde edinilmiştir. Yine Kurulumuz 2010 yılı içerisinde Uluslararası Bağımsız Denetçi Düzenleyicileri Forumu na (IFIAR - International Forum of Independent Audit Regulators) ve İslami Finansal Hizmetler Kurulu (IFSB - Islamic Financial Services Board) üyeliklerine kabul edilmiştir. İslam Konferansı Teşkilatı Ekonomik ve Ticari Daimi İşbirliği Komitesi (ISEDAK) bünyesinde daha aktif rol üstlenebilmek üzere Kurulumuz liderliğinde sermaye piyasası otoriteleri arasında bir forum oluşturularak çalışmaların yürütülmesini teminen gerekli girişimlerde bulunulmuştur. Bu kapsamda ilk olarak 2011 yılında Kurulumuzca bir seminer organize edilmesi karara bağlanmıştır yılı içerisinde Malezya, Azerbaycan ve Birleşik Arap Emirliklerinin sermaye piyasalarını düzenleme ve denetimden sorumlu kuruluşları ile MoU imzalanmıştır. Sermaye piyasalarımızın tanıtımı ve bu ülkelerin piyasaları ile olası işbirliği imkanlarını değerlendirmek üzere, aralarında IMKB, Takasbank, VOB, MKK gibi sermaye piyasalarımızdaki diğer kurumların temsilcilerinin de yer aldığı heyetle Malezya da temaslarda bulunulmuş, Güney Kore de ise ilgili ülke sermaye piyasası aracı 7

9 kurumları ve fon yöneticilerinin de katıldığı Türkiye Sermaye Piyasaları konulu bir seminer ve tanıtım toplantıları gerçekleştirilmiştir. Yine 2010 yılında SEC ve IOSCO ile birlikte ülkemizde çeşitli uluslararası organizasyonlar düzenlenmiştir. Sayın Başkan, Plan ve Bütçe Komisyonunun değerli üyeleri, şimdi de Kurulumuzun geleceğe yönelik planlarını da kısaca özetlemek istiyorum. Türk Mevzuatının AB müktesebatına uyumlaştırılması çalışmaları ve piyasanın ihtiyaçları gözetilerek Sermaye Piyasası Kanunda değişiklik yapılmasına yönelik çalışmalar Kurulumuzda sürdürülmektedir. Bu kanun tasarısına, son finansal krizde ortaya çıkan düzenleme ihtiyaçları da dikkate alınarak son hali verilmekte olup, en kısa sürede ilgili makamlara sunulacaktır. Hazırlanan kanun tasarısında, sermaye piyasamızın gelişmesine yönelik hükümler yer alacaktır. Bu kapsamda, Avrupa Birliği ve diğer uluslararası düzenlemeler, son krizde yaşanan tecrübeler ve bizim piyasamıza özgü özellikler dikkate alınarak genel çerçeveyi çizen son derece modern ve öz bir taslağın ortaya çıkmasını sağlamaya çalışmaktayız. Bu kapsamda sermaye piyasamızın arz yönünü güçlendirecek hükümlerin yanı sıra, yatırımcı haklarını güçlendirici ve kurumsal yatırımcı sektörümüzü geliştirici hükümler de yer alacaktır. Bunlara ek olarak, halka açık anonim ortaklıkların ve günden güne sayıları ve piyasa içindeki hacimleri artan yatırım fonlarının denetimi başta olmak üzere, sektörel ve konu bazlı denetim çalışmalarına ağırlık verilecek olup, tüm sermaye piyasası kurumlarının gözetime dahil edilmesi ve etkinleştirilmesine yönelik çalışmalar da yapılacaktır. Ayrıca, yatırımcıların sınıflandırılması ve sınıflandırılan yatırımcıların risk tercihlerinin tanınmasına ilişkin yapılacak olan çalışmalar da önümüzdeki dönem için yapılması planlanan konular arasında yer almaktadır. IOSCO EMC Başkanlığı ile birlikte gerek bölge coğrafyasında yer alan ülkelerle, gerekse gelişmekte olan piyasalarla önümüzdeki dönem çok daha sıkı işbirliği gerçekleştirilmesi ve ortak çalışmalar yürütülmesi ile üyesi bulunduğumuz ve çalışmalarına katkı ve katılım sağladığımız uluslararası oluşumların benimsediği uluslararası standartların uygulanmasında öncü olunması ve diğer ülkelere bu konuda yol 8

10 gösterici bir misyon üstlenilmesi de 2011 yılı planları arasında yer almaktadır. Bu çerçevede özellikle OECD ile ortak projeler gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, ikili işbirliği anlaşmaları imzalama çalışmaları da sürdürülecektir. Sermaye piyasamızda fon arzının sağlanabilmesi amacıyla toplumda bir sermaye piyasası kültürünün oluşması, diğer bir ifade ile Finansal Okur Yazarlığın Artırılması, ve bireylerle kurumların birikimlerini sermaye piyasalarına daha fazla yönlendirmesi amacıyla, Kurulumuzca sermaye piyasalarında güvenin ve farkındalığın artırılmasına yönelik, belirlenmiş farklı hedef kitlelere ihtiyaçları ve donanımları gözetilerek, uygun iletişim kanalları aracılığıyla bilgilendirme yapılması ve farkındalığı arttırıcı tedbirlerin alınması amacıyla çalışmalar yapılacaktır. Sermaye piyasalarına ilişkin bütün istatistik bilgilerin, yurt içi ve yurtdışı akademik, kamusal ve profesyonel kuruluşlara, bilimsel yöntemlerle sunulabilmesi için, tek bir platformda toplanması ve analiz edilmesi amacıyla Kurulumuz önderliğinde başlatılan çalışmalara devam edilecektir. Sayın Başkan, Plan ve Bütçe Komisyonunun değerli üyeleri, Yukarıda bahsettiğimiz 2010 yılı içerisinde yapmış olduğumuz çalışmalar ve önümüzdeki dönemde yapmayı planladığımız faaliyetler ile sermaye piyasalarımızı büyütmeyi ve geliştirmeyi amaçlamaktayız. Ancak şunu ifade etmekte fayda görüyorum. Konuşmamın ilk bölümünde bahsetmiş olduğum bizim gibi gelişmekte olan Brezilya, Güney Kore ve Malezya gibi ülkelerde sermaye piyasalarının gelişmesi, bu ülkelerde sermaye piyasalarının gelişiminin bir devlet politikasına dönüştürülmesi sayesinde olmuştur. Özellikle yatırımcı haklarını koruyan hukuki alt yapının oluşturulması, yatırımcıların sermaye piyasalarına yönlendirilmesini sağlayacak başta vergi alanında olmak üzere teşvik politikalarının geliştirilmesi, ülkedeki sermaye birikiminin oluşmasını ve piyasamızın büyümesini sağlayacaktır. Bu kapsamda hükümetimiz tarafından açıklanan İstanbul Finans Merkezi Strateji ve Eylem Planının oldukça önemli bir başlangıç olduğunu düşünmekteyiz. Bu Planın içerisinde yer alan eylemlerin bir an önce hayata geçirilmesi ve yeni eylem planlarıyla İstanbul un sermaye piyasalarında bir cazibe merkezi haline getirilmesi özel önem taşımaktadır. Ancak bizim yürümemiz değil koşmamız gerekmektedir. 9

11 Sermaye piyasaları çok hızlı değişen ve bu değişikliğe ayak uydurulamaması halinde uluslararası rekabet gücünün hızla kaybedildiği bir piyasadır. Bu nedenle, uluslararası piyasalarda meydana gelen gelişmelere bağlı olarak, gerekli hukuki düzenlemelerin hızlıca yapılması, yapılan düzenlemelerin ise gerektiğinde yine aynı hızla değiştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Sermaye Piyasası Kurulu bu amaca uygun olarak oluşturulmuş ve dizayn edilmiştir. Ancak zaman içerisinde mevcut kanun işlevini yitirmeye ve yeni gelişmeler karşısında Kurulun hareket alanını daraltmaya başlamıştır. Bu kapsamda yatırımcı haklarını koruyan, piyasanın gelişmesi için gerekli esnekliklere sahip ve Sermaye Piyasası Kurulu nun düzenleyici ve denetleyici yönünü kuvvetlendiren kısa ve öz bir kanuna büyük ihtiyaç bulunmaktadır. Bu kapsamda Yüce Meclisimizin de sermaye piyasalarımızın gelişmesine yönelik düzenlemelerde bugüne kadar olduğu gibi bugünden sonra da desteğini esirgemeyeceğine inancımız tamdır. Sayın Başkan, Plan ve Bütçe Komisyonunun değerli üyeleri, konuşmamın son bölümünde kurulumuzun gelir ve gider yapısı ile ilgili olarak kısaca bilgi vermek istiyorum. Sermaye Piyasası Kurulunun gelir kaynakları sermaye piyasası araçlarına ilişkin kayıt ücretleri, borsalardan alınan paylar, gayrimenkul kira gelirleri ve diğer gelirlerden oluşmaktadır. Kurulumuzun 2010 yılı bütçe ödeneği 69 milyon 426 bin TL dir. Ekim ayı sonu gerçekleşmelerine göre yapılan yılsonu gerçekleşme tahminlerine göre ise gelirlerin 60 milyon TL civarında gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu gelirlerin % 75 lik kısmının kayıt ücretlerinden, % 21 inin ise borsa paylarından oluşması beklenmektedir. Sermaye Piyasası Kurulu nun 2011 yılı faaliyetleri için, yatırım için öngörülen 10 milyon TL ödenek dahil 2010 yılı ödeneğine göre % 27 düzeyinde bir artış öngörülerek 88 milyon 168 bin TL ödenek teklifinde bulunulmuştur. Sözlerime son verirken 2011 yılı bütçemizin ülkemiz için hayırlı olmasını temenni eder saygılarımı sunarım. 10