edilmiştir. Cupressaceae/Taxaceae, Pinaceae, Betula, Quercus, Carpinus, Fagus, Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, Pleospora, Ustilago ve

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ KASTAMONU İLİ (MERKEZ) ATMOSFERİK POLEN VE SPORLARI VE BUNLARIN METEOROLOJİK FAKTÖRLERLE DEĞİŞİMİ (OCAK ARALIK 2007) Talip ÇETER BİYOLOJİ ANABİLİM DALI ANKARA 2008 Her hakkı saklıdır

2

3 TEZ ONAYI Talip ÇETER tarafından hazırlanan Kastamonu İli (Merkez), Atmosferik Polen ve Sporları ve Bunların Meteorolojik Faktörlerle Değişimi (Ocak Aralık 2007) adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Ankara Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı nda DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir. Danışman : Prof. Dr. N. Münevver PINAR Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Jüri Üyeleri: Başkan : Prof. Dr. Sevil PEHLİVAN Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Üye : Prof. Dr. N. Münevver PINAR Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Üye : Prof. Dr. Osman KETENOĞLU Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Üye : Prof. Dr. Olcay OBALI Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Üye : Prof. Dr. Emel OYBAK DÖNMEZ Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Yukarıdaki sonucu onaylarım Prof. Dr. Orhan ATAKOL Enstitü Müdürü

4 ÖZET Doktora Tezi KASTAMONU İLİ (MERKEZ) ATMOSFERİK POLEN VE SPORLARI VE BUNLARIN METEOROLOJİK FAKTÖRLERLE DEĞİŞİMİ (OCAK ARALIK 2007) Talip ÇETER Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. N. Münevver PINAR Bu çalışmada, Kastamonu atmosferi polen ve sporları Ocak 2006-Aralık 2007 tarihine kadar Burkard tuzağı ile toplanmıştır. İki yıllık periyod içinde atmosferde bulunan polenlerin ve sporların ait oldukları bitki taksonları saptanmıştır. Polenlerin ve sporların, Kastamonu atmosferindeki miktarları ve polinizasyon dönemleri tespit edilmiştir. Kastamonu ili merkez ve çevre bitkileri toplanmış, teşhis edilmiş ve alerjen etkileri belirlenmiştir. Allerjik polenlerin ve sporların fotoğrafları çekilmiştir yılına ait preparatlarda 43 taksona ait polen/ m 3 tespit edilmiştir. Aynı yıl 34 taksona ait toplam spor/m 3 belirlenmiştir yılında 46 taksona ait toplam polen/m 3 sayılmıştır. Aynı yıl 33 taksona ait toplam spor/m 3 tespit edilmiştir. Cupressaceae/Taxaceae, Pinaceae, Betula, Quercus, Carpinus, Fagus, Asteraceae ve Chenopodiaceae polenleri atmosferde dominant olarak bulunmuştur. Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, Pleospora, Ustilago ve Fusarium sporları ise atmosferde dominant olarak saptanmıştır. Her taksonun 1 m 3 havadaki polen ve spor miktarlarının günlük, haftalık ve aylık değerleri çizelgeler halinde verilmiştir. Elde edilen verilerin meteorolojik faktörlerle olan bağlantısı araştırılmıştır. Bu veriler kullanılarak Kastamonu iline ait polen ve spor takvimi hazırlanmıştır. 2008, 259 sayfa Anahtar Kelimeler: Kastamonu, Polen ve Spor Takvimi, Polen, Spor, Alerji, Atmosfer, Meteorolojik faktörler ii

5 ABSTRACT Ph.D. Thesis THE CONCENTRATION OF ATMOSPHERIC POLLEN AND SPORES OF KASTAMONU PROVINCE (CENTRAL REGION) AND EFFECTS OF METEOROLOGICAL FACTORS ON THIS CONCENTRATION (JENUARY DECEMBER 2007) Talip ÇETER Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology Supervisor: Prof. Dr. N. Münevver PINAR In this research, pollen and spore grains of the Kastamonu atmosphere were collected using a Burkard trap from January 2006 to December Plant taxa of pollen grains were identified during two years period. Quantities and dispersal period of the pollens and spores in the Kastamonu atmosphere were determined. Plants of Kastamonu city center and its environment were collected and identified, and also allergenic impacts of these plants were investigated. A total of pollens/m 3 beloning to 43 taxa were observed during A total of spores/m 3 belonging 34 taxa were determined in the same year. A total of pollens/m 3 belonging to 46 taxa were observed during A total of spores/m 3 belonging 33 taxa were determined in this year. Pollen grains of Cupressaceae/Taxaceae, Pinaceae, Betula, Quercus, Carpinus, Fagus, Asteraceae and Chenopodiaceae were found as dominant pollen types in the Kastamonu atmosphere. Spore grains of Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, Pleospora, Ustilago and Fusarium were found as dominant spore types. Daily, weekly and montly quantities of pollen and spore grains of each taxon within the 1 m 3 of the Kastamonu atmosphere were shown in tables. The relations of these data with meteorological parameters were investigated. The pollen and spore calenders of Kastamonu were perpared using the data. 2008, 259 pages Key Words: Kastamonu, Pollen and Spores Calendar, Pollen, Spores, Allergy, Atmosphere, Meteorological Factors iii

6 TEŞEKKÜR İki yıllık süre boyunca Kastamonu atmosferinde bulunan polen ve mantar sporlarının saptanması, günlük, aylık ve yıllık konsantrasyonlarının belirlenmesi ve bu konsantrasyona etki eden meteorolojik faktörlerin tespiti amacıyla yapılan bu çalışmada; Başta bana yol gösteren, her türlü desteğini esirgemeyen danışman hocam sayın Prof. Dr. N Münevver PINAR a, yönlendime ve değerli katkılarından dolayı tez izleme komitesinde görevli Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi sayın Prof. Dr. Osman KETENOĞLU na Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi sayın Prof. Dr. Sevil PEHLİVAN a, lisans öğrenimimden itibaren benden değerli desteklerini esirgemeyen hocam sayın Prof. Dr. Gönül DÖNMEZ e ve Kastamonu ilinin biyoiklimsel analiz verilerini sağlayan sayın Doç. Dr. Latif KURT hocama, Tez çalışmamı 105S051-73(SBAG-3084) nolu projeyle destekleyen TÜBİTAK a ve yine hızlı destek projesiyle katkı sağlayan Ankara Üniversitesi BAP Müdürlüğüne, Proje kapsamında birlikte çalıştığım hocalarım sayın Yard. Doç. Dr. Kerim GÜNEY ve Araştırma Görevlisi sayın Dr. Atila YILDIZ a, tezin yazılmasında değerli yardımlarını esirgemeyen arkadaşlarım Arş. Gör. Cemil İŞLEK ve Dr. Ergin Murat ALTUNER e, her zaman bana destek olan Ankara İl Tarım Müdürlüğü nde çalışan mesai arkadaşlarım Hüsamettin UZUNCA, Şenol GÜLEÇ, Murat POLAT ve ismini yazamadığım diğer mesai arkaşlarma, özellikle oda arkadaşlarıma, Ayrıca, bu güne kadarki eğitim hayatımda bana her türlü desteği veren ağabeyim Eğt. Uzm. M. Salih ÇETER e, aileme ve beni bu günlere getiren canım annem Halime ÇETER ile babam Emin ÇETER e Bütün içtenliğimle teşekkür ederim. Talip ÇETER Ankara, Ekim 2008 iv

7 İÇİNDEKLER ÖZET... ii ABSTRACT... iii TEŞEKKÜR... iv SİMGELER DİZİNİ... vii ŞEKİLLER DİZİNİ... viii ÇİZELGELER DİZİNİ... xvi 1. GİRİŞ KAYNAK ÖZETLERİ Atmosfer Polenleri ile İlgili Araştırmalar Yurt dışında yapılmış çalışmalar Yurt içinde yapılmış çalışmalar Atmosfer Sporları İle İlgili Araştırmalar Yurt dışında yapılmış araştırmalar; Yurt içinde yapılmış araştırmalar MATERYAL VE YÖNTEM Araştırma Alanının Tanımı Coğrafik durum Kastamonu nun biyoiklim bakımından yorumu Kastamonu ili bitki örtüsü Volümetrik Yöntem Burkard aletinin özellikleri Burkard tuzağının yerleştirildiği yer Yapıştırıcının hazırlanması Gliserin-Jelatin hazırlanması Preparatların Hazırlanması Preparatların mikroskopta incelenmesi Referans preparatların hazırlanması BULGULAR Kastamonu İli Atmosferindeki Polen ve Sporların Analizi ve Sayımı Yılı Kastamonu atmosferi polen ve spor sonuçları Yılı Kastamonu atmosferi polen ve spor sonuçları Kastamonu İl Merkezi ve Çevresi Allerjik Bitkileri v

8 4.2.1 Kastamonu il merkezi park, bahçe ve yol kenarı bitkilerinin listesi ve allerjenite düzeyleri Kastamonu il çevresi doğal ve kültür bitkileri listesi ve allerjenite düzeyleri Kastamonu Atmosferinde Tesbit Edilen Allerjik Polen ve Sporların Tanımları Kastamonu atmosferinde tespit edilen bitkilerin polen tanımları ve mikrofotoğrafları Kastamonu atmosferinde tespit edilen mantar sporlarının tanımları ve mikrofotoğrafları Kastamonu Atmosferi Polen ve Spor Takvimi SONUÇ VE TARTIŞMA KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ vi

9 SİMGELER DİZİNİ ELISA SDS SDS-PAGE SDA Enzyme-Linked Immunosorbent Assay Sodyum Dodesil Sülfat Sodyum Dodesil Sülfat- Poliakrilamid Jel Elekroforez Saburo-Dekstroz Agar vii

10 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 3.1 Kastamonu ilinin topoğrafik haritası Şekil 3.2 Kastamonu İstasyonuna ait ombro-termik diyagram Şekil 3.3 Burkard polen ve spor tuzağının genel görünüşü Şekil 3.4 Burkard polen ve spor tuzağının içindeki kasnağın şeması Şekil 3.5 Burkard aleti ve yerleştirildiği Karadere Orman İşletme Şefliği ne ait bina Şekil 3.6 Burkard aletine ait melineks bant ve preparatların hazırlanması Şekil 3.7 Spor analizi yapmak için hazırlanmış preparat Şekil 4.1 Kastamonu ili atmosferinde 2006 yılında görülen ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve diğer otsu taksonlara ait polenlerin yüzdesel dağılımı Şekil 4.2 Kastamonu ili atmosferinde 2006 yılında görülen sporların yüzdesel dağılımı Şekil 4.3 Kastamonu ili atmosferinde 2007 yılında görülen ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve diğer otsu taksonlara ait polenlerin yüzdesel dağılımı Şekil 4.4 Kastamonu ili atmosferinde 2007 yılında görülen sporların yüzdesel dağılımı Şekil 4.5 Acer polen mikrofotoğrafları Şekil 4.6 Kastamonu atmosferinde Acer polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.7 Aesculus hippocastanum poleni mikrofotoğrafları Şekil 4.8 Kastamonu atmosferinde Aesculus polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.9 Ailanthus altissima polen mikrofotoğrafları Şekil 4.10 Kastamonu atmosferinde Ailanthus polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.11 Alnus glutinosa (L.) Geartn. poleni mikrofotoğrafları Şekil 4.12 Kastamonu atmosferinde Alnus polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.13 Betula pendula Roth. poleni mikrofotoğrafları Şekil 4.14 Kastamonu atmosferinde Betula polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.15 Carpinus betulus poleni mikrofotoğrafları Şekil 4.16 Kastamonu atmosferinde Carpinus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.17 Castanea sativa Miller poleni mikrofotoğrafları viii

11 Şekil 4.18 Kastamonu atmosferinde Castanea polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil Corylus avellana L. poleni mikrofotoğrafları Şekil 4.20 Kastamonu atmosferinde Corylus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.21 Cupressaceae/ Taxaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.22 Kastamonu atmosferinde Cupressaceae/Taxaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.23 Ericaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.24 Kastamonu atmosferinde Ericaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.25 Fabaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.26 Kastamonu atmosferinde Fabaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.27 Fagus orientalis Lipsky polen mikrofotoğrafları Şekil 4.28 Kastamonu atmosferinde Fagus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil Fraxinus polen mikrofotoğrafları Şekil 4.30 Kastamonu atmosferinde Fraxinus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.31 Ilex aquifolium L. poleni mikrofotoğrafları Şekil 4.32 Kastamonu atmosferinde Ilex polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.33 Juglans regia L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.34 Kastamonu atmosferinde Juglans polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.35 Laurus nobilis L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.36 Kastamonu atmosferinde Laurus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.37 Maclura pomifera (Raf.) Sch. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.38 Kastamonu atmosferinde Maclura polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.39 Morus alba L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.40 Kastamonu atmosferinde Morus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.41 Oleaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.42 Kastamonu atmosferinde Oleaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) ix

12 Şekil 4.43 Ostrya carpinifolia Scop. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.44 Kastamonu atmosferinde Ostrya polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.45 Pinaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.46 Kastamonu atmosferinde Pinaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil Platanus orientalis L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.48 Kastamonu atmosferinde Platanus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.49 Populus polen mikrofotoğrafları Şekil 4.50 Kastamonu atmosferinde Populus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.51 Quercus polen mikrofotoğrafları Şekil 4.52 Kastamonu atmosferinde Quercus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.53 Rosaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.54 Kastamonu atmosferinde Rosaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.55 Salix polen mikrofotoğrafları Şekil 4.56 Kastamonu atmosferinde Salix polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.57 Sophora japonica L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.58 Kastamonu atmosferinde Sophora polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.59 Tilia L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.60 Kastamonu atmosferinde Tilia polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.61 Tsuga polen mikrofotoğrafları Şekil 4.62 Kastamonu atmosferinde Tsuga polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil Ulmus minor polen mikrofotoğrafları Şekil 4.64 Kastamonu atmosferinde Ulmus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.65 Gramineae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.66 Kastamonu atmosferinde Gramineae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.67 Daucus carota L. polen mikrofotoğrafları x

13 Şekil 4.68 Kastamonu atmosferinde Apiaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.69 Artemisia vulgaris L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.70 Kastamonu atmosferinde Artemisia polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.71 Asteraceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.72 Kastamonu atmosferinde Asteraceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.73 Boraginaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.74 Kastamonu atmosferinde Boraginaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.75 Carex L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.76 Kastamonu atmosferinde Carex polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.77 Caryophyllaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.78 Kastamonu atmosferinde Caryophyllaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.79 Centaurea polen mikrofotoğrafları Şekil 4.80 Kastamonu atmosferinde Centaurea polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.81 Chenopodiaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.82 Kastamonu atmosferinde Chenopodiaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.83 Brassicaceae polen mikrofotoğraflar Şekil 4.84 Kastamonu atmosferinde Brassicaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.85 Galium polen mikrofotoğrafları Şekil 4.86 Kastamonu atmosferinde Galium polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.87 Iris kerneriana polen mikrofotoğrafları Şekil 4.88 Kastamonu atmosferinde Iridaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.89 Humulus lupulus L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.90 Kastamonu atmosferinde Humulus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.91 Lamiaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.92 Kastamonu atmosferinde Lamiaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) xi

14 Şekil 4.93 Malvaceae polen mikrofotoğrafları Şekil 4.94 Kastamonu atmosferinde Malvaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.95 Papaver dubium L. mikrofotoğrafları Şekil 4.96 Kastamonu atmosferinde Papaver polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.97 Plantago L. polen mikrofotoğrafları Şekil 4.98 Kastamonu atmosferinde Plantago polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil 4.99 Primula L. Mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Primula polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil Rumex alpinus L. polen mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Rumex polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil Typha australis L. polen mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Typha polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil Urtica dioica L. polen mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Urticaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) Şekil Alternaria sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Alternaria sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Cladosporium sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Cladosporium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Botrytis sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Botrytis sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Pithomyces sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Pithomyces sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Epicoccum sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Epicoccum sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Periconia sp. spor mikrofotoğrafları xii

15 Şekil Kastamonu atmosferinde Periconia sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Torula sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Torula sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Stemphylium sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Stemphylium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Drechslera sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Drechslera sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Dictyosporium sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Dictyosporium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Exosporium sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Exosporium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Tetracoccosporium sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Tetracoccosporium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Xylaria sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Xylaria sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Sporormiella sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Sporormiella sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Leptosphaeria sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Leptosphaeria sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Curvularia sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Curvularia sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Nigrospora sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Nigrospora sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Chaetomium sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Chaetomium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) xiii

16 Şekil Fusarium sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Fusarium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Melanomma sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Melanomma sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Paraphaeosphaeria sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Paraphaeosphaeria sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Venturia sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Şekil Kastamonu atmosferinde Venturia sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Melanospora sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Melanospora sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Didymella sp. spor mikrofotoğrafı Şekil Kastamonu atmosferinde Didymella sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Ascobolus sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Ascobolus sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Pleospora sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Pleospora sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Oidium sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Şekil Kastamonu atmosferinde Oidium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil septalı askosporlar a ait spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde 1-septalı askospor sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Coprinus sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Coprinus sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Agrocybe sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Agrocybe sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Boletus sp. spor mikrofotoğrafları xiv

17 Şekil Kastamonu atmosferinde Boletus sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Puccinia sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Puccinia sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Ustilago sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Ustilago sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Ganoderma sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Ganoderma sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Peronospora sp. spor mikrofotoğrafları Şekil Kastamonu atmosferinde Peronospora sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) Şekil Kastamonu il merkezi atmosferine ait iki yıllık polen takvimi Şekil Kastamonu il merkezi atmosferine ait iki yıllık spor takvimi Şekil Kastamonu ili yıllarına ait meteorolojik veri grafikleri Şekil Kastamonu ili atmosferi yıllarına ait aylık polen toplamları grafiği (polen/m 3 ) Şekil Kastamonu ili atmosferi yıllarına ait aylık spor toplamları grafiği (spor/m 3 ) xv

18 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 3.1 Yağışın mevsimlere göre dağılışı ve yağış rejimi Çizelge 3.2 Kastamonu meteoroloji istasyonu Çizelge 3.3 Biyoiklimsel sentez Çizelge 4.1 Kastamonu ili atmosferinde 2006 yılında görülen ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve diğer otsu taksonlar ve polen konsantrasyonları (polen/m 3 ) Çizelge 4.2 Kastamonu ili atmosferinde 2006 yılında görülen mantar taksonları ve spor konsantrasyonları (spor/m 3 ) Çizelge 4.3 Kastamonu ili atmosferi 2006 Ocak ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.4 Kastamonu ili 2006 yılı meteorolojik verileri Çizelge 4.5 Kastamonu ili atmosferi 2006 ocak ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.6 Kastamonu ili atmosferi 2006 şubat ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.7 Kastamonu ili atmosferi 2006 şubat ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.8 Kastamonu ili atmosferi 2006 mart ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.9 Kastamonu ili atmosferi 2006 mart ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.10 Kastamonu ili atmosferi 2006 nisan ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.11 Kastamonu ili atmosferi 2006 nisan ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.12 Kastamonu ili atmosferi 2006 mayıs ayına ait polen sayımı sonuçları ( polen/m 3 ) Çizelge 4.13 Kastamonu ili atmosferi 2006 mayıs ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.14 Kastamonu ili atmosferi 2006 haziran ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.15 Kastamonu ili atmosferi 2006 haziran ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.16 Kastamonu ili atmosferi 2006 temmuz ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.17 Kastamonu ili atmosferi 2006 temmuz ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) xvi

19 Çizelge 4.18 Kastamonu ili atmosferi 2006 ağustos ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.19 Kastamonu ili atmosferi 2006 ağustos ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.20 Kastamonu ili atmosferi 2006 eylül ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.21 Kastamonu ili atmosferi 2006 eylül ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.22 Kastamonu ili atmosferi 2006 ekim ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.23 Kastamonu ili atmosferi 2006 ekim ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.24 Kastamonu ili atmosferi 2006 kasım ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.25 Kastamonu ili atmosferi 2006 kasım ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.26 Kastamonu ili atmosferi 2006 aralık ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.27 Kastamonu ili atmosferi 2006 aralık ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.28 Kastamonu ili atmosferinde 2007 yılında görülen ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve diğer otsu taksonlarının polen konsantrasyonları (polen/m 3 ) Çizelge 4.29 Kastamonu ili atmosferinde 2007 yılında görülen mantar taksonları ve spor konsantrasyonları (spor/m 3 ) Çizelge 4.30 Kastamonu ili atmosferi 2007 ocak ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.31 Kastamonu ili 2007 yılı meteorolojik verileri Çizelge 4.32 Kastamonu ili atmosferi 2007 ocak ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.33 Kastamonu ili atmosferi 2007 şubat ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.34 Kastamonu ili atmosferi 2007 şubat ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.35 Kastamonu ili atmosferi 2007 mart ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.36 Kastamonu ili atmosferi 2007 Mart ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.37 Kastamonu ili atmosferi 2007 nisan ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) xvii

20 Çizelge 4.38 Kastamonu ili atmosferi 2007 nisan ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.39 Kastamonu ili atmosferi 2007 mayıs ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.40 Kastamonu ili atmosferi 2007 mayıs ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.41 Kastamonu ili atmosferi 2007 haziran ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.42 Kastamonu ili atmosferi 2007 haziran ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.43 Kastamonu ili atmosferi 2007 temmuz ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.44 Kastamonu ili atmosferi 2007 temmuz ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.45 Kastamonu ili atmosferi 2007 ağustos ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.46 Kastamonu ili atmosferi 2007 ağustos ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.47 Kastamonu ili atmosferi 2007 eylül ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.48 Kastamonu ili atmosferi 2007 eylül ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.49 Kastamonu ili atmosferi 2007 ekim ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.50 Kastamonu ili atmosferi 2007 ekim ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.51 Kastamonu ili atmosferi 2007 kasım ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.52 Kastamonu ili atmosferi 2007 kasım ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.53 Kastamonu ili atmosferi 2007 aralık ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Çizelge 4.54 Kastamonu ili atmosferi 2007 aralık ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Çizelge 4.55 Kastamonu il merkezi park, bahçe ve yol kenarı bitkileri listesi Çizelge 4.56 Kastamonu ili çevresi doğal ve kültür bitkileri xviii

21 1. GİRİŞ Bitkilerin insan hayatı için bilinen çok sayıdaki yararları yanında bazı zararlı etkileri de görülmektedir. İnsan üzerindeki en çok görülen etkileri allerjidir. Çiçeksiz bitkilerde (Kriptogam) üreme aracı sporlar ve çiçekli bitkilerde (Fanerogam) üreme olayında rol oynayan polenlerin (çiçek tozları), bahar aylarında yüzlerce veya binlercesi bitki tarafından atmosfere salınmaktadır. Atmosfere dağılmış olan polen ve sporlar solunum sistemi yoluyla insan vücuduna girerek, özellikle duyarlı bireylerde ağır allerjik reaksiyonlara neden olurlar. Vücuda solunum yolu ile giren polen ve sporlar deride kızarıklık, ödem, kaşıntı, astım, migren ve konjuktivit gibi hastalıklara yol açar. Toplumun %25-30 unun allerjik yapılı olduğu bilinmektedir. Son 20 yılda özellikle gelişmiş ülkelerde allerjik hastalıkların ve astımın görülme sıklığında artış olduğu bildirilmektedir. Polen ve spor allerjisi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de önemli bir sağlık sorunudur ve bunların neden olduğu allerjik hastalıklara giderek daha fazla rastlanılmaktadır. Türkiye iklim özellikleri ve coğrafik yapısı nedeni ile oldukça zengin bitki örtüsüne sahiptir. Ülkemizde son verilere göre doğal bitki türünün olduğu (Erik ve Tarıkahya 2004, Özhatay ve Kültür 2006) ve bunlardan %20 unun allerjen özelliklere sahip bulunduğu da göz önüne alındığında polenlerin önemi daha da artmaktadır (Sin vd. 2007). Allerji hastalıklarının adlandırma ve tedavisine yardımcı olmak amacıyla aeropalinoloji bilimi kurulmuştur. Özellikle allerjik reaksiyonlara neden olan polen ve sporların yakalanma yöntemlerini, hangi bitkilere ait olduğunu, cm 2 ve m 3 deki miktarlarını günlük, haftalık, aylık ve yıllık değişimlerini inceleyen bir bilimdir. Bu bilgilerin ışığında çeşitli yörelerin atmosferindeki polen ve spor konsantrasyonlarını aylara, haftalara hatta günlere göre gösteren takvimler çıkarılmaktadır. Herhangi bir yerleşim alanı için yapılan polen ve spor takvimleri allerji hastalarının korunmasında ve tedavisinde hem hastalara hem de hekimlere yararlı olmaktadır. Allerji hastalığının belirtilerinin başladığı, şiddetlendiği ve sona erdiği dönemlerde atmosferdeki polen sporların çeşit ve yoğunlukları belirlenmişse, tanı ve tedavide daha iyi sonuçlara ulaşılmaktadır. 1

22 Bugün birçok ülke atmosferdeki allerjik polen ve spor çeşidini belirlemek için Burkard tuzağı kullanmaktadır. Türkiye genelinde ise aeropalinolojik çalışmalarda daha çok Durham olarak adlandırılan basit bir alet kullanılmaktadır. Bu aletle yeterince nitel ve nicel olarak başarılı sonuçlar elde edilememektedir. Burkard cihazı ise Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Edirne, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul, Kastamonu, Kırklareli, Kocaeli, Muğla, Samsun, Sivas, Tekirdağ, Trabzon, ve Yalova olmak üzere 17 ilimizde mevcuttur. Burkard aleti ile bu tür çalışmalar diğer illere de genişleterek Türkiye geneli için allerjik polen ve spor haritalarının çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu tür araştırmalara katkıda bulunmak amacıyla büyük yerleşim birimlerimizden Kastamonu ilinin atmosferik polen ve sporları Burkard tuzağı ile çalışılmıştır. İki yıl süreyle yapılan analizlerden 51 taksona ait polen/m 3, 35 mantar taksonuna ait spor/m 3 sayılmıştır. Ayrıca şehir merkezindeki park, bahçe ve yol kenarı ile şehir merkezinden 30 km kadar olan mesafeyi kapsayan alan içerisinde yapılan arazi çalışmalarında toplanan bitkiler teşhis edilmiş, referans preparatları hazırlanmış ve allejenite düzeyleri literatürler yardımıyla belirlenerek çizelgelar halinde verilmiştir. 2

23 2. KAYNAK ÖZETLERİ Gerek tez önerisi hazırlama aşamasında gerekse tez çalışması süresince, yurt içi ve yurt dışında bu alanda yapılmış çalışmalar titizlikle takip edilmiş ve elde edilen aşağıdaki literatürlerden yararlanılmıştır. Literatürler, atmosferik polen ve spor çalışmaları olmak üzere 2 başlıkta toplanmış ve incelenmiştir. 2.1 Atmosfer Polenleri ile İlgili Araştırmalar Yurt dışında ve yurt içinde yapılmış çalışmalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır Yurt dışında yapılmış çalışmalar Charles Blackley (1873) yılında İngiltere de bizzat kendisinin yakalandığı saman nezlesinin Lolium italicum türündem kaynaklandığını deri testleri ile göstermiş ve polenin havadan geldiğini düşünerek, 24 saat havada bıraktığı vazelinli lamı mikroskopta inceleyerek ilk aeropalinolojik çalışmayı yapmıştır. Daha sonra Wodehouse (1935) ABD de, Durham (1946) ve Hyde (1958) İngiltere de, Saad (1959) Mısır da aeropalinolojik çalışmaların öncüleri olmuşlardır. Allerjik polenlerin havadaki miktarı, meteorolojik faktörlere bağlı olarak değişir. Polenlerin ait oldukları familya ve cinslerine göre polen takvimlerini yapabilmek için İskandinav ülkeleri başta olmak üzere Avrupa, Amerika, Hindistan, ve diğer bölgelerde bir çok aeropalinolojik araştırma yapılmıştır. Nilsson and Persson (1981) İsveç in Stockholm şehrinde 8 yıl süre ile ağaç ve otsu bitki polenlerinin havadaki konsantrasyonlarını volümetrik yöntemle araştırmışlardır. Janzon (1981) yine aynı şehirde iki kış mevsiminde, atmosferdeki polenlerin haftalık değişimlerini volümetrik yöntemle incelemiştir. Nilsson and Palmberg-Gothard (1982), İsveç in Huddinge bölgesinde, Henden (1983) beş yıl süre ile Eskilstuna şehrinde ve yine Eskilstuna bölgesinde Larsson et al. (1983), 8 yıl süre ile volümetrik yöntemle 3

24 atmosferdeki polen konsantrasyonlarının mevsimsel değişimini inceleyerek polen takvimi hazırlamışlardır. Atkinson and Larsson (1990), Stockholm şehrindeki ağaç polenlerinin havadaki konsantrasyonlarını 10 yıl süreyle araştırmış ve meteorolojik faktörlerle karşılaştırmışlardır. Kapyla (1984), Finlandiya nın Jyvaskyla ve Turku şehirlerinde, Koiviko et al. (1986) Turku, Kuopio, Kievo ve Oulu bölgelerinde volümetrik yöntemle aeropalinolojik araştırmalar yaparak alerjiye neden olan polenlerin dağılımını, meteorolojik faktörlerle karşılaştırma yaparak incelemişlerdir. Petersen and Sandberg (1981), Copenhagen şehrindeüç yıl süre ile, yine aynı şehirde Goldberg et al. (1988), 10 yıl boyunca havadaki polen konsantrasyonlarını volümetrik yöntemle haftalık ve aylık olarak incelemişlerdir. İtalya da Mandrioli et al. (1982), Po Ovasının, Caremiello et al. (1985) Perugia ve Torino, Mincigrucci et al. (1986) Ascoli ve Piceno nun, Nardi et al. (1986) yine Ascoli ve Piceno nun, Romano et al. (1986) Ascoli, Piceno ve Siena nın, Rizzi Longo and Cristopolini (1987) Trieste bölgesinin, Romano et al. (1988) Perrugia nın Caremiello et al. (1990) Turin şehrinin atmosferik polenlerinin konsantrasyonlarını volümetrik yöntemle inceleyerek meteorolojik faktörlerle karşılatırmışlardır. Diğer Avrupa ulkelerinde ise; Fransa da Donini and Sutra (1987) Paris atmosferindeki polen konsantrasyonlarını gravimetrik yöntemle çlışarak meteorolojik faktörlerle değişimini incelemişlerdir. Holanda da Spieksma et al. (1991) Leiden şehrinde havadaki otsu polenlerin günlük değişimlerini, (1989) da İtalya ve Hollanda atmosferindeki polen konsantrasyonlarının karşılaştırmasını ve (1991) de mikroaerosollerle taşınan otsu bitki polen alerjenlerini, (1980) yılında Avrupa Ekonomik Topluluğundaki Şehir merkezi spor konsantrasyonlarını çalışmışlardır. Yine Spieksma (1980, 1983 ve 1990) yıllarında Avrupada polenlere bağlı hava kirliliği, yüksek ateş ve pollinozisle ilgili birçok araştırma gerçekleştirmiştir. 4

25 İngiltere de Mullins et al. (1977) Bristol ün atmosferik polenlerini, İrlanda da Mcdonald (1980) Galway şehrinde meteoroljik faktörlerle, atmosferdeki Gramineae polenlerinin miktarı arasındaki ilişkiyi araştırmışlardır. İspanya da Soler (1990) Barcelona nın Bellaterra bölgesinin polen takvimini volümetrik yöntemle hazırlamışlardır. Spieksma and Nolard (1991) Betula, Gramineae, Quercus ve Urtica polenlerinin Avusturya nın Viena, Belçika nın Brussels ve Hollanda nın Leiden atmosferlerindeki konsantrasyonlarını karşılaştırmışlardır. Amerika da Anderson et al. (1978) Volümetrik yöntemle Washington atmosferinde 51 taksona ait polenlerin haftalık değişimlerini incelemişlerdir. Al-Doory et al. (1988) yine Washington atmosferindeki polenleri gravimetrik yöntemle inceleyerek polenlerin haftalık değşimlerini meteorolojik faktörlerle karşılaştırmışlardır. Anderson (1984,1985) Alaska atmosferinde bulunan alerjik polen ve sporları hem gravimetrik hemde volümetrik yöntemle ayrıntılı olarak incelemişlerdir. Buck and Levetin (1985) Colarado atmosferinin polen ve sporlarını, Lewis (1986) Colombia atmosferindeki polenleri, Hansen and Wright (1987) Kuzey Dakota atmosferinde bulunan polenleri, Lewis et al. (1979) Kuzey Amerika, (1990) Teksas eyaleti Corpus Cristi bölgesi, (1991) Batı Amerika nın atmosferik polenlerini Volümetrik yöntemle incelemişlerdir. Hindistanda Guar (1978) Meerut bölgesinin atmosferik polenlerini üç yıl süre ile gravimetrik yöntemle araştırmıştır. Guar and Kasana (1981) iki yıl süre ile Modinagar bölgesinde, Guar and Kala (1984) Himalaya nın Rutranath bölgesinin alpin zonunda, Gupta and Chanda (1989) Doğu Himalaya daki Kurseong un atmosferik polenlerini meteorolojik faktörlerle karşılaştırarak incelemişlerdir. Japonya da Sado (1990) Chiba bölgesindeki atmosferik polenleri volümetrik yöntemle incelemiştir. Kuveyt te Halwagy (1988) Kuvety atmosferindeki polenleri gravimetrik yöntemle, Mısır da El-Gazaly and Fawzy (1988) Alexandria nın polen takvimini volümetrik yöntemle, Pakistan da Kazmi et al. (1984) Karachi bölgesinde, Soomro et al. (1991) sindh bölgesinde gravimetrik yöntemle atmosferik polenlerin haftalık ve aylık değişimlerini incelemişlerdir. Tayvan da Chen and Haung (1980) Taipei Basin 5

26 bölgesinde, Chen and Chein (1986) Nankag bölgesinde atmosferik polen ve sporların sayımını yapmışlardır. Ürdün de Al-Eisawi and Dajani (1988) Amman nın polen takvimini volümetrik yöntemle hazırlamışlardır. Venezuela da Hurtado and Reigler- Goihman (1986) Caracas ın atmosferik polenlerini gravimetrik yöntemle çalışmışlardır. Ayrıca, son yıllarda da, bir çok araştırıcı, ülkelerinin farklı bölgelerinde allerjiye neden olan spor ve polenleri belirlemek için aeropalinolojik çalışmalar yapmıştır. Bu araştırmalardan bazıları Avustralya da Katelaris and Burke (2003), Green et al. (2003, 2004), Stennett and Beggs (2004), Bortenschlager and Bortenschlager (2005), İspanya da Cariñanos et al. (2000, 2002), Rico and Torres (2001), Jato et al. (2001), Guardia et al. (2006), Mozo et al. (2006), Hawai adalarında Schlichting (2000), İsviçre de Frei and Leuschner (2000), Riediker et al. (2000), Clot (2003), Gehrig (2006), Hindistan da Boral and Bhattacharya (2000), Mushi (2000), Singh and Rabu (1986), Singh and Gangal (1986), Singh and Kumar (2004), İtalya da Giorato et al. (2000; 2003), Ballero and Maxia (2003), Polonya da Stach (2000), Kasprzyk et al. (2001), Puc (2003), Almanya da Zwander (2001; 2002a, b), Arjantin de Perez et al. (2001), Nitiu (2003, 2004, 2006), Bianchi and Olabuenaga (2006), Portekiz de Riberio et al. (2003) ve Grönland adasında Porsbjerg et al. (2003), Sudi Arabistan da Hasnain et al. (2005), Uruguay da Leticia and Angeles (2005), Brazilya da Vergamini et al. (2006), Nijerya da Njokuocha (2006),Yunanistanda Gioulekas et al. (1991, 2004a,b) tarafından yapılmıştır. Bu konu ile ilgili araştırmalar günümüzde de devam etmektedir Yurt içinde yapılmış çalışmalar Türkiyede yapılmış araştırmalar ise gravimetrik ve volümetrik çalışmalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Gravimetrik araştırmalar; Türkiye de alerjen polenler ve bu polenleri üreten taksonların tozlaşma dönemleri ile ilgili ilk çalışma Karamanoğlu ve Özkaragöz (1968) tarafından Ankara yöresinde yapılmıştır. Bu çalışmada 72 takson saptamıştır. Araştırmada teşhis edilen ve allerjik 6

27 açıdan önemli olan bazı polenler şu taksonlara aittir: Cynodon dactylon L., Dactylis glomerata L., Festuca ovina L., Hordeum bulbosum L., H. murinum L., Plantago lanceolata L., P. major L., P. bulbosa L., Poa pratensis L., Populus nigra L., Rumex acetocella L., Salix alba L., Secale cereale L., Ulmus campestris L. Yurdukoru (1979), Samsun ili havasındaki allerjik bitki polenleri ile ilgili çalışmasında, Chenopodiaceae, Pinaceae, Poaceae, Ambrosia L., Artemisia L., Corylus L., Plantago L., Quercus L., Salix, L., Mercurialis annua L. ve Urtica dioica L. gibi taksonların polenlerini teşhis etmiş ve yörenin polen takvimini hazırlamıştır. Gemici vd. (1987), tarafından İzmir yöresinin polen takvimi hazırlanmıştır. Bu çalışmaya göre alerjen polenlerin ait oldukları bitki taksonları şu familyalara aittir: Cupressaceae, Pinaceae, Poaceae, Platanaceae, Salicaceae, Moraceae, Plantaginaceae, Brassicaceae, Asteraceae, Oleaceae, Fagaceae, Rosaceae, Polygonaceae, Urticaceae, Anacardiaceae, Fabaceae, Hamamelidaceae, Juncaceae, Cistaceae, Papaveraceae, Juglandaceae, Myrtaceae, Cyperaceae, Typhaceae, Amaranthaceae ve Casuarinaceae. Serik (Antalya) havasının alerjen polenleri ile ilgili bir araştırmada, İnce ve Pehlivan (1990) tozlaşma dönemine göre atmosferde polenleri teşhis edilen taksonları Asteraceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Cupressaceae, Cyperaceae, Poaceae (Graminaeae), Acacia Willd., Artemisia, Eucalyptus L., Mercurialis L., Morus L., Pinus L., Pistacia L., Plantago, Quercus, Ranunculus L., Rumex L., Urtica L., Xanthium L., Olea europaea L., Typha angustifolia L. ve Zea mays L. olarak belirtmişlerdir. İnce (1994) tarafından, Kırıkkale ili havasında yer alan allerjik polenler incelenmiştir. Bu araştırmada, Kırıkkale atmosferinde 35 taksona ait polene rastlanmıştır. Bu taksonlardan 19 u ağaç ve çalı, diğerleri ise otsu bitki grubuna aittir. Bu taksonların Pinaceae, Cupressaceae, Betulaceae, Salicaceae, Platanaceae, Fagaceae, Juglandaceae, Oleaceae, Pinaceae, Moraceae, Rosaceae, Poaceae ve Chenopodiaceae/Amaranthaceae familyalarında yer aldığı belirtilmiştir. 7

28 Pehlivan (1995), Türkiye nin Alerjen Polenleri Atlası adlı eserinde genel olarak Türkiye de yaygın olan Aceraceae, Amaranthaceae, Asteraceae, Betulaceae, Brassicaceae, Caprifoliaceae, Chenopodiaceae, Cupressaceae, Cyperaceae, Ericaceae, Euphorbiaceae, Fabaceae, Fagaceae, Hippocastanaceae, Juglandaceae, Moraceae, Oleaceae, Pinaceae, Plantaginaceae, Platanaceae, Poaceae, Polygonaceae, Rosaceae, Salicaceae, Taxaceae, Tiliacaeae, Ulmaceae ve Urticaceae olmak üzere 28 familyaya ait 87 taksonun polenlerinin morfolojik özelliklerini, allerji derecelerini ve çiçeklenme periyotlarını belirtmiştir. Bu araştırmaya göre allerjik açıdan en önemli olarak belirlenen polenlerin ait olduğu taksonlar: Amaranthus L., Chenopodium L., Acer campestre L., A. cappadocicum Gled., A. divergens Pax, A. hyrcanum Fisch. and CA. Mey., A. monspessulanum L., A. negundo L., A. platanoides L., A. sempervirens L., A. tataricum L., A. trautvetteri Medw., Beta lomatogona Fischer and C. Meyer, Calluna vulgaris L., Erica arborea L., E. manipulifora Salisb., Quercus aegilops L., Q. frainetto Ten., Q. ilex L., Q. pedunculiflora C. Koch., Q. robur L., Q. sessiliflora Salisib., Olea europaea L., P. lanceolata L., Anthoxanthum odoratum L., Dactylis glomerata L., Lolium perenne L. olarak belirlenmiştir. Beytepe Kampüsü nün (Ankara) atmosferindeki polenlerin incelendiği bir başka çalışmada, Doğan ve Erik (1995) tarafından, Cistaceae, Cupressaceae/Taxaceae, Ericaceae, Moraceae, Oleaceae ve Rosaceae olmak üzere 6 sı familya, Abies L., Acer, Aesculus hippocastanum, Ailanthus, Alnus Miller., Betula, Carpinus, Corylus, Elaeagnus L, Fagus L, Fraxinus, Juglans, Lonicera L., Picea Dietr., Pinus, Platanus, Populus, Quercus, Robinia, Salix, Sophora L., Syringa L., Tamarix L., Tilia ve Ulmus olmak üzere 25 i cins düzeyinde olmak üzere toplam 31 adet ağaç ve ağaçsı taksonun polenleri teşhis edilmiş ve bu taksonların tozlaşma dönemleri belirtilmiştir. Bu çalışmada, atmosferde polenleri en yoğun bulunan taksonların Juglans, Ailanthus, Betula, Pinus, Populus, Quercus ve Salix olduğu ifade edilmiştir. Doğan ve İnceoğlu (1995), Beytepe Kampüsü atmosferinde, Apiaceae, Asteraceae, Boraginaceae, Brassicaceae, Caryophyllaceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, 8

29 Fabaceae, Lamiaceae, Poaceae, Ranunculaceae ve Rubiaceae olmak üzere 11 i familya, Artemisia, Carex, Centaurea L., Luzula DC., Plantago, Rumex, Taraxacum, Typha L., Urtica ve Xanthium gibi 10 u cins düzeyinde olmak üzere toplam 21 taksonun polenini teşhis etmişler ve bu taksonların tozlaşma dönemlerini belirtmişlerdir. İnce (1995), 1991 yılı Mart-Ekim döneminde Durham aleti ile Kayseri ili havasında vazelin ve gliserin-jelatin karışımı sürülmüş preparatlarla yakalanan polenlerin miktarlarını karşılaştırmıştır. Araştırıcı, bu karşılaştırma sonucunda vazelin sürülmüş preparatlarda toplam 3781, gliserin jelatin sürülmüş preparatlarda ise toplam 5315 polen tespit etmiş ve gliserin jelatin karışımının daha iyi polen yakaladığını belirtmiştir. Bıçakçı vd. (1997), yıllarında Görükle Kampüsü (Bursa) atmosferinde poleni bulunan taksonları gravimetrik metotla tespit etmişlerdir. Bu çalışmada, Görükle atmosferinde sırası ile Poaceae, Pinus, Quercus, Platanus orientalis L., Olea europaea, Oleaceae, Plantago, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Urtica ve Cupressaceae/Taxaceae taksonlarına ait polenler yoğun olarak saptanmıştır. Bıçakçı vd. (1999a), Kütahya ilinin atmosferik polenlerini 1996 yılında çalışmışlardır. Bu taksonlardan Pinaceae L., Cupressaceae, Platanus, Quercus, Oleaceae, Poaceae, Urticaceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Asteraceae ve Plantago polenlerinin Kütahya atmosferinde baskın olarak bulunduğunu belirtmişlerdir. Bıçakçı vd. (1999b), Bursa nın İznik ilçesinde, 1997 yılında Durham cihazı kullanarak atmosferik polenleri belirlemişlerdir. Bu polenlerin ait olduğu taksonlardan bazıları Poaceae, Pinus, Olea, Platanus, Cupressaceae/Taxaceae, Urticaceae ve Quercus dur. Bıçakçı ve Akyalçın (2000), yıllarında Balıkesir ilinin atmosferik polenlerini incelemişlerdir. Bu çalışmada, Pinus, Cupressaceae, Platanus, Quercus, Olea, Salix, Moraceae, Ailanthus, Juglans, Carpinus, Rosaceae, Poaceae, Urticaceae, Plantago, Asteraceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae ve Rumex gibi taksonlara ait polenler tespit edilmiştir. 9

30 Bıçakcı vd. (1996, 1999, 2000a, b), Bursa, Eskişehir, Burdur ve Isparta il merkezlerinde yaptıkları aeropalinolojik çalışmalar sonucunda bu bölgelerde odunsu bitkilerden en fazla allerjik poleni görülen taksonları Cupressaceae/Taxaceae, Moraceae, Oleaceae, Fagus, Juglans, Olea, Pinus, Platanus, Quercus, Salix, otsu bitkilerden ise başta Poaceae olmak üzere Asteraceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Urticaceae, Artemisia ve Plantago olduğunu belirtmişlerdir. Bıçakcı (2006), yıllarında Durham cihazı kullanarak Sakarya ilinin atmosferik polenlerini teşhis etmiştir. İki yıllık çalışma süresi boyunca yöre atmosferinde en fazla görülen polenlerin Poaceae, Pinus, Quercus, Cupressaceae/Taxaceae, Salix, Platanus, Populus, Carpinus, Fagus, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Xanthium, Moraceae, Corylus, Fraxinus ve Urticaceae ye ait olduğunu belirtmiştir. Ayrıca Bıçakçı et al. (2003) Bursa, (2002) Afyon, (2004) Uşak, (2004) Edirne ve Çelenk et al. (2005) Bitlis illerinin atmosferik polenlerini çalışarak polen takvimlerini hazırlamışlardır. Ayvaz (2001), Trabzon Atmosferindeki Aeroalerjenlerin Mevsimsel Dağılımı ve Çocukluk Çağı Solunum Yolu Allerjilerindeki Klinik Önemi adlı uzmanlık tezi çalışmasında, yöre atmosferinde Apiaceae, Asteraceae, Brassicaceae, Chenopodiaceae, Cupressaceae, Cyperaceae, Fabaceae, Oleaceae, Poaceae, Rosaceae, Abies, Acacia, Acer, Aesculus, Alnus, Artemisia, Bellis L., Betula, Carex, Carpinus, Castanea Mill., Cedrus Link., Corylus, Crateagus L., Fagus, Fraxinus, Helianthus L., Juglans, Juniperus L., Mercurialis, Morus, Picea, Pinus, Plantago, Populus, Quercus, Rhododendron L., Robinia, Rumex, Salix, Solidago L., Tilia, Ulmus, Urtica, Xanthium ve Zea mays olmak üzere 46 farklı bitkinin poleninin bulunduğunu açıklamıştır. Güvensen and Öztürk (2003), yıllarında Buca (İzmir) atmosferindeki polenleri gravimetrik metotla tespit etmişlerdir. Bu çalışmada polenleri allerjik özelliğe sahip olan 55 takson belirlenmiştir. Bu taksonların 24 ü ağaç ve ağaçsı, 31 ise otsu bitkilere aittir. Araştırmada Poaceae, Oleaceae, Pinaceae, Plantago ve Quercus a ait polenler Buca atmosferinde yoğun olarak tespit edilmiştir. 10

31 Alan (2004), yıllarında Zonguldak iline bağlı İncivez ve Kozlu ilçelerinde Durham aleti kullanarak, 13 ü familya, 26 sı cins ve 6 sı ise tür düzeyinde olmak üzere toplam 45 farklı taksona ait polen tespit etmiştir. Çalışma süresi boyunca Pinaceae, Populus, Quercus, Betula, Corylus, Gramineae, Fagus orientalis L., Juglans, Solanum nigrum L., Cupressaceae taksonlarına ait polenlerin Zonguldak atmosferinde dominant olarak bulunduğunu belirtmiştir. Kaya and Aras (2004), yıllarında Durham aleti ile Bartın atmosferinde toplam adet polen saymışlar ve bunlardan ünü teşhis etmişlerdir. Teşhis edilen polen tanesinden inin ağaçsı, sının ise otsu taksonlara ait olduğunu belirtmişlerdir. Kızılpınar (2005), Çamkoru (Çamlıdere-Ankara) Aeropalinolojisi Üzerine Bir Araştırma adlı eserinde yöre atmosferinde bulunan polenlerin mevsimsel dağılımını ve bunların meteorolojik faktörlerle değişimini yılında incelemiştir. Bu araştırmada, 12 si ağaç ve ağaçsı, 13 ü otsu taksonlara ait olmak üzere 25 farklı taksonun polenini teşhis etmiştir. Özcan (2006), Ankara nın Abidinpaşa, Birlik ve Koru mahallelerindeki Atmosferik Polenlerin Karşılaştırılması adlı eserinde aynı şehre ait üç farklı mahallenin atmosferik polenlerini çalışmıştır. Çalıştığı 2005 yılı boyunca hazırladığı preparatlarda 22 si familya düzeyinde (Amaranthaceae/Chenopodiaceae, Anacardiaceae, Apiaceae, Asteraceae, Balsaminaceae, Brassicaceae, Campanulaceae, Caryophyllaceae, Cistaceae, Convolvulaceae, Cupressaceae/ Taxaceae, Ericaceae, Fabaceae, Fagaceae, Juglandaceae, Lamiaceae, Liliaceae, Oenotheraceae, Oleaceae, Pedaliaceae, Poaceae ve Rosaceae) ve 32 si cins düzeyinde (Abies, Acer, Aesculus, Alnus, Artemisia, Betula, Carex, Carpinus, Cedrus, Centaurea, Corylus, Echium L., Elaeagnus L., Fraxinus, Helianthus, Lonicera L., Morus, Pinus, Plantago, Platanus, Populus, Quercus, Rumex, Salix, Sambucus, Sanguisorba L., Taraxacum, Teucrium L., Tilia, Ulmus, Urtica ve Xanthium) olmak üzere toplam 54 taksona ait adet polen teşhis etmiştir. 11

32 Volümetrik Araştırmalar; Aytuğ vd. (1971), İstanbul Çevresi Bitkilerinin Polen Atlası adlı eserlerinde 53 familyaya ait, 117 taksonun polen morfolojisine ve tozlaşma dönemlerine yer vermişlerdir. Ayrıca Aytuğ (1973) tarafından, İstanbul yöresinin polen takvimi hazırlanmıştır. Yine Aytuğ vd. (1974), Belgrad Ormanı ve İstanbul çevresi ile ilgili yaptıkları araştırmada 131 taksona ait polen teşhis etmişlerdir. Bu polenler Anacardiaceae, Apiaceae, Asteraceae, Betulaceae, Boraginaceae, Caryophyllaceae, Chenopodiaceae, Cistaceae, Convolvulaceae, Cupressaceae, Ericaceae, Fabaceae, Geraniaceae, Lamiaceae, Liliaceae, Oleaceae, Papaveraceae, Pinaceae, Poaceae, Polygonaceae, Primulaceae, Ranunculaceae, Rosaceae, Scrophulariaceae, Solanaceae, Taxaceae ve Urticaceae familyalarına aittir. Ayrıca, İnceoğlu vd. (1994), Ankara atmosferindeki polen konsantrasyonu ile ilgili yaptıkları çalışmada Apiaceae, Asteraceae, Boraginaceae, Brassicaceae, Caryophyllaceae, Chenopodiaceae, Cistaceae, Cupressaceae/Taxaceae, Ericaceae, Fabaceae, Geraniaceae, Lamiaceae, Liliaceae, Moraceae, Oleaceae, Papaveraceae, Pinaceae, Poaceae, Rosaceae, Rubiaceae, Saxifragaceae olmak üzere 21 tanesi familya düzeyinde, Acer L., Aesculus L., Ailanthus Desf., Artemisia, Betula L., Campanula L., Carex L., Carpinus L., Centaurea L., Corylus, Crocus L., Fagus L., Fraxinus L., Juglans L., Plantago, Platanus L., Populus L., Quercus, Ranunculus, Robinia L., Rumex, Salix, Sambucus L., Tilia L., Ulmus L. ve Urtica olmak üzere 26 sı cins düzeyinde toplam 47 taksona ait polen teşhis etmişler ve bu taksonların polinizasyon dönemlerini belirtmişlerdir. Pınar et al. (1999), burkard aleti ile Ankara Atmosferini çalışmışlardır. 44 taksona ait polen/m 3 saymışlardır. Sonuçları meteorolojik faktörlerle tartışmışlardır. Yine Pınar vd. (2004) yılları arasında Ankara atmosferinde bulunan Gramineae polen dağılımını çalışmışlardır. Ayrıca Sin vd. (1997, 1998) ve Sin et al. (2001) Ankara atmosferinde tespit edilen polenlerle hasta deri testleri arasındaki ilişkiyi araştırmışladır. Keskin et al. (2005) Ankaradaki polen sayımları ile rhinosinüzitler arasındaki ilişkiyi irdelemişlerdir. Kaplan et al. (2003) ise yılları arasında Ankara atmosferinde Ambrosia polenlerinin meteorolojik faktörlerle değişimini irdelemişlerdir. 12

33 Bursalı vd. (2006), tarafından yapılan bir başka araştırmada ise 2004 yılında Ankara, Adana ve Diyarbakır atmosferlerinde teşhis edilen polen konsantrasyonları karşılaştırılmıştır. Bu araştırmanın sonuçlarına göre en yüksek polen konsantrasyonu Ankara atmosferinde görülürken, en düşük polen konsantrasyonu Diyarbakır atmosferinde teşhis edilmiştir. Araştırmada, Adana ve Ankara atmosferinde Cupressaceae/Taxaceae ve Pinaceae, Diyarbakır atmosferinde ise Pinaceae ve Poaceae familyasına ait polenlerin en yoğun konsantrasyonda olduğu açıklanmıştır. Aynı zamanda bu çalışmada meteorolojik faktörlerin bu illerde teşhis edilen polen miktarı üzerine olan etkileri araştırılmıştır. Ankara atmosferinde ağaç polenlerinin salınımını etkileyen en önemli faktörün yağış olduğu belirlenmiştir. Adana da bağıl nem özellikle otsu taksonlara ait polen konsantrasyonu üzerinde etkili olurken, Diyarbakır da sıcaklık faktörünün tüm bitki taksonlarına ait polen konsantrasyonunu önemli derecede etkilediği belirlenmiştir. Yine Altıntaş et al. (2004) ve Altıntaş vd. (2002) Adana atmosferindeki polen konsantrasyonunun meteorolojik faktörlerle değişimini incelemişlerdir. Erkan vd. (2005) Samsun ilinde yaptıkları çalışmada Lanzoni polen ve spor tuzağını kullanmış, atmosfer preparatlarının analizinde; bir yıllık sürede 50 taksona ait polen/m 3 sayılmış, atmosferde sırası ile Pinaceae, Gramineae, Carpinus, Betula, Compositae, Corylus, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Quercus, Plantago, Artemisia, Fraxinus, Rosaceae, Populus, Cupressaceae/Taxaceae, Ambrosia, Rumex, Fagus, Acer, Salix, Ostrya, Platanus, Alnus ve Castanea taksonlara ait polenlere dominant olarak kaydetmişlerdir. Araştırmacılar ilin polen takvimi hazırlayarak polen konsantrasyonuna etki eden meteorolojik faktörleri irdelemişlerdir. 2.2 Atmosfer Sporları İle İlgili Araştırmalar Yurt dışında ve yurt içinde yapılmış çalışmalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. 13

34 2.2.1 Yurt dışında yapılmış araştırmalar; Larsen (1981), Kopenhagg da yılları arasında yaptığı çalışmada havada 32 mantara ait spor tespit etmiştir. Bunların içinde en fazla görülen Cladosporium, Alternaria, Penicillium ve Aspergillus a ait sporlardır. Bu mantar sporlarının havadaki toplam sporların % 87 sini oluşturduğunu belirtmiştir. Kumar (1982), Hindistan daki Pinus ormanında 2 yıl boyunca yaptığı çalışmada 52 mantar sporu tespit etmiştir. Bunlardan dominant olanları Alternaria, Cladosporium, Aspergillus ve Curvullaria sporlarıdır. Bu araştırmada spor konsantrasyonu üzerinde meteorolojik faktörlerin etkisi de çalışılmıştır. Rubulis (1983), Stocholm ve Eskilstuna şehirlerinin yılları arasındaki spor takvimini çıkarmıştır. Cladosporium ve Alternaria sporlarının 1m 3 havadaki değişimlerini grafikle göstermiştir. Lyon et al. (1984), yılları arasında 1.5, 9 ve 30m yüksekliğe yerleştirdikleri spor tutma aletinin yüksekliği ile spor konsantrasyonu arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Nemli havalarda 1,5m yükseklikteki volümetrik spor aletinde daha çok Cladosporium ve Alternaria sporları yakalanmıştır. Ayrıca yine Lyon et al. (1984), 1976 ve 1978 yılları arasında atmosferdeki spor konsantrasyonlarının değişimi üzerinde meteorolojik faktörlerin etkisini saptamışlardır. Cladosporium ve Alternaria nın bulunduğu Deuteromycetes lerin spor konsantrasyonuna rüzgar hızının, Ascomycetes lere nem ve minimum rüzgar hızının, Basidiomycetes lere ise yağışın etkili olduğu belirlenmiştir. Purchior et al. (1984), Brezilya da 1975 ve 1976 yılları arasında üç farklı bölgede çalışmışlardır. Penicillium (% 51,2), Cladosporium (% 48,8), Aspergillus (% 23,7), Epicoccum (% 23,6), Aureobasidium (% 15,5), ve Neurospora (% 11,6) sporlarına rastlamışlardır. Soğuk havalarda Cladosporium, ılık havalarda Penicillium un dominant olduğu saptanmıştır. 14

35 Gaur and Kala (1984), Himalaya dağlarında (denizden yüksekliği 3600 m) yaptığı analizde 11 mantar sporuna rastlamışlardır. Bunlar arasında en fazla % 28,7 oranında birinci sırada Cladosporium ve % 2,8 oranında üçüncü sırada Alternaria sporlarını saymışlardır. Cooperman et al. (1986), spor sayısındaki artış nedenini sıcaklık değişimlerine bağlamışlardır. Royes et al. (1987), Jamaika da yaptıkları çalışmada oldukça fazla Cladosporium sporuna rastlamışlardır. Petri kaplarında oluşturdukları besin ortamları ile yaptıkları çalışmalarının sonuçlarını değerlendirmişlerdir. Sonuç olarak Cladosporium ve Alternaria sporlarını tüm mevsimlerde dominant olarak bulmuşlardır. Yağış, rüzgar hızı ve yönü, nem ve sıcaklığın havadaki spor konsantrasyonunu etkileyen büyük faktörler olduğunu saptamışlardır. Kramer et al. (1989), Aspergilloz sistemik mantar rahatsızlığı olan 26 erkek hastada yaptıkları araştırmada bu hastalardan iç ortamdaki Alternaria, Cladosoprium, Penicillium ve Fusarium mantar sporlarına karşı son derece duyarlı olduklarını belirtmişlerdir. Flannigan et al. (1990), en önemli aeroalerjen olarak tanımladıkları Alternaria, Aspergillus, Cladosporium, Fusarium, Mucor ve Penicillium sporlarının IgE ve IgG bağlayıcı özelliklerini, ELISA, SDS-PAGE ve deri duyarlılık testleriyle doğrulamışlardır. Çalışmalarında en yüksek oranda allerjiye sebep olan mantarların Cladosporium ve Fusarium olduğunu belirtmişlerdir Srivastava et al. (1992), Lueknow da Burkard spor tutma aleti ile yapmış oldukları çalışmada Ekim Aralık 1984 döneminde atmosferdeki alerjen sporların teşhisi ve konsantrasyonlarını saptamışlardır. Bu dönemde % ile Alternaria en yüksek orana sahip iken bunu % Cladosporium, % 8.17 Fusarium ve % 7.35 Curvularia sporları izlemiştir. 15

36 Misra (1992), Hindistan da insanlar üzerinde allerjik reaksiyonlara sebep olduğu düşünülen yaklaşık 40 mantar türünü patates dekstroz agar içinde geliştirerek incelemeye almıştır. Farklı aylardaki alerjen mantar konsantrasyonundaki değişimlerini de incelediği araştırmasında % 17 Alternaria ve % 19 oranında Cladosporium a rastlamıştır. Yine yıllarında yapılan diğer bir çalışmasında ise 4 Alternaria ve 4 Cladosporium türünün konsantrasyonlarının özellikle mevsimsel değişmelerini incelemiştir. Gambale et al. (1993), Sao Paulo da 28 ayrı kütüphane havasından 28 çeşit mantar izole etmişlerdir. En sık izole ettikleri sporların Cladosporium, Penicillium, Fusarium, Rhodotorula, Epicoccum ve Aureobasidium cinslerine ait olduğunu rapor etmişlerdir. Strachan (1994), Londra da St. George s Hastanesinin Halk Sağlığı Bölümü nde yıllarında iç ortam şartlarının çocuklardaki astma ile bağlantısını araştırmıştır. Airborne sporlarından özellikle Alternaria spor konsantrasyonunun çocuklardaki astma ataklarında önemli olduğu vurgulanmıştır. Perdomo (1994), Venezuela Karakas ta yaygın airborne alerjenleri ve prevalanslarını araştırmıştır. Araştırmasında havadaki spor konsantrasyonunun yağmur, rüzgar hızı ve sıcaklık gibi meteorolojik faktörlerle değişimini incelemiştir. Günlük spor konsantrasyonunun /m³ /m³ arasında değiştiğini, Karakas ta atopik bireylerin % 43 ünde Cladosporium a duyarlılık tespit etmiştir. Delfino et al. (1997), dış ortamdaki sporların alerjen etkisini incelemek için 9-46 yaş gurubundan 22 astımlı hastayı, 9 Mayıs-3 Temmuz 1994 tarihleri arasında alerjenlere maruz bırakmış, gözlemleri sonucu özellikle Alternaria ve Cladosporium spor konsantrasyonlarının yoğun olduğu dönemde bu hastalarda astım atakları izlenmiştir. Garret (1998), iç ortamdaki mantar sporlarının alerjenitelerini incelemek için Mart 1993 Şubat 1995 döneminde 7-14 yaş grubundaki 148 atopik çocukta çalışma yapmıştır. 16

37 Avusturalya daki bu çalışma sonucunda da en önemli alerjeniteyi Alternaria ve Cladosporium sporları göstermiştir. Kauffman (1995), Amsterdam da 1995 yılında astımda klinik önemi olan mantarlardan Alternaria ve Cladosporium un konsantrasyonunu ve bunun astım ile bağlantısını çalışmıştır. Bu çalışmada mantar sporlarının astımda etkili oldukları saptanmıştır. Benzer çalışmalar Tayvan da Cou (1995), İtalya da Cosentino (1995), Almanya da Niggemann (1995) tarafından yapılmış ve astım ile havadaki Alternaria ve Cladosporium konsantrasyonu arasındaki bağıntıları göstermişlerdir. Marshall (1997), Antartika havasındaki mantar sporlarını çalışmıştır. Buradaki spor konsantrasyonunun dünyanın diğer bölgelerine oranla daha az olduğu gözlemlenmiştir. Chlamydospor sporlarının dominant, Cladosporium sporlarının ise ikinci sırayı aldığı saptanmıştır. Kış aylarında Chlamydospor sporları, sıcaklığın arttığı yaz aylarında (Temmuz- Ağustos) ise Cladosporium en fazla görülmüştür. Colderon et al. (1997), Meksika da yaptıkları analizlerde 33 çeşit mantar sporuna rastlamışlardır. En fazla Cladosporium ve Alternaria sporlarına rastlanmışlardır. Bu çalışmada Cladosporium ve Alternaria sporlarının haftalık değişmeleri grafiklerle gösterilmiştir. Sporların yayılmasında düşük nispi nem, sıcaklık ve rüzgar hızının artmasının büyük önem taşıdığı bulunmuştur. Marks (1997), Alternaria sporlarının çocuklar üzerinde klinik önemini araştırmak için deri testinde en az 1-2 alerjene karşı pozitif reaksiyon gösteren 399 okul öğrencisi üzerinde bir araştırma yapmıştır. Araştırma sonucunda Alternaria aeroalerjeninin konsantrasyonunun astımda özellikle çocuklarda oldukça etkili olduğu belirtilmiştir. Lugauskas (1998), Litvanya da yaptığı bir araştırmasında yıllarında atmosferde 123 mantar sporu belirlemiştir. Bu sporlardan en yüksek patojeniteyi Alternaria alternata ve Cladosporium herbarum un gösterdiğini belirlemiştir. Benzer sonuçlar Avusturalya da Alternaria alternata için Mitakakis (1997) tarafından elde edilmiştir yılları arasında sıcaklık, yağış ve rüzgar gibi parametrelerle 17

38 Alternaria alternata sporu arasındaki ilişki çözülmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak da ılıman sıcaklıklarda Alternaria alternata nın konsantrasyonunun pozitif yönde etkilendiği belirlenmiştir. Hasnain (1998), Suudi Arabistan daki potansiyel allerjik ajanlar olan Alternaria sporlarını Riyad, Jeddah ve Al-Khabar gibi farklı şehirlerin atmosferinde incelemiş ve bu şehirlerde % 21,6 oranında Alternaria sporlarına karşı duyarlılık tespit etmiştir. Yine Suudi Arabistan da Al- Suwaine (1999), Al-Batha ve Al-Ulia gibi iki ayrı şehirde 12 ay süreyle Burkard volümetrik spor tuzağı kullanarak mantar sporlarını araştırmıştır. Her iki alanda da dominant olarak Alternaria ve Cladosporium sporları bulunmuştur. Kuwasaii et al. (1998), Riyad (Suudi Arabistan) da, 1991 Mayıs ve 1993 Aralık döneminde, ev tozu örneklerini açık plak yöntemi ile toplanmışlardır. 400 atopik bireyde deri testi pozitif sonuç veren örnekleri ELISA ve immunoelektroforez yöntemiyle inceleyip agar plaklarına ekimini yapmışlardır. Örnekleri açık petri örnekleri ile karşılaştırmışlardır. Çalışmalarının sonunda Clasdosporium, Alternaria, Botrytis, Aspergillus ve Penicillium mantar sporlarının, ev tozlarıyla birlikte son derece alerjen iç ortam mantarları olduğunu kaydetmişlerdir. Horner et al. (1998), Basidiomycetes e ait Boletus, Calvatia, Coprinus, Ganoderma ve Pleurotus cinslerinin sporları içinde en alerjen olarak Coprinus u tanımlamışlardır. Al Swaine et al. (1999), Riyad (Suudi Arabistan) atmosferinde yaptıkları aeropalinolojik çalışmada Burkard spor tutma aletiyle 12 aylık periyotta topladıkları örneklerde 9 cinse ait mantar sporu saptamışlardır. Bu sporların konsantrasyonlarını incelediklerinde Alternaria, Aspergillius, Cladosporium, Penicillium ve Ulocladium mantar sporlarının konsantrasyonun, yazın sıcaklıkla orantılı olarak yüksek olduğunu; Drechslera, Fusarium, Rhizopus ve Stochybotrytis mantar sporlarının sıcaklığın düşük olduğu kış aylarında yüksek konsantrasyona sahip olduğunu belirtmişlerdir. 18

39 Pieckova and Jazenska (1999), iç atmosfer araştırmalarında Alternaria alternata, Aspergillus, Cladosporium, Fusarium, Penicillum, Stachybotrys ve Wallemia sporlarına rastlamışlardır. Ren-ping (1999), Amerika nın kuzeyindeki iç ve dış ortam mantar prevalansının karşılaştırılması için yapılan araştırmada, meteorolojik faktörlerin spor konsantrasyonunu her iki ortamda da etkilediğini, özellikle sıcaklığın Alternaria üzerinde etkin önemli bir faktör olduğunu göstermiştir. Barnes and Tedemon (2000), Amerika Birleşik Devletleri ndeki Kansas şehrinde Mersi Çocuk Hastanesin de, standart spor tuzağı (Burkard) kullanarak hazırlanan, airborne alerjenlerle yapılan testlerde mevsimsel olarak değişen alerjen seviyelerinin, hastalarda immunoterapi ile kontrol altına alınabileceğini göstermiştir. Kartz et al. (2000), İsrail de atopik bireylerdeki Aspergillus, Penicillium, Alternaria ve Cladosporium sporlarına karşı duyarlılığı araştırmıştır ve % 23,4 oranında Alternaria, % 26,2 oranında Cladosporium a duyarlılık saptamıştır. Neutu-Singh et al. (2000), Meerut Eczacılık Fakültesi nde iç ortam alerjen mantar sporlarını araştırmışlardır. 16 cinsten 24 türe ait izolasyonların yapıldığı çalışmada Aspergillus, Geotrichum, Candida, Curvularia, Drechslera, Fusarium, Nigrospara, Oidium, Cephalosporium, Bahusandhika, Cladosporium, Paecilomyces, Rhizopus, Isladadium, Alternaria ve Wardomyces sporlarına rastlamışlardır. Dixit et al. (2000), Kasım 1987 Ekim 1988 ve Kasım 1988 Ekim1989 tarihleri arasında Texas Hastanesi nde, 602 atopik bireyde deri duyarlılık testleri ve alerjenite derecelerini araştırmışlardır. Alternaria, Cladosporium, Curvularia ve Epicoccum u en yüksek reaksiyon gösteren mantarlar olarak bulmuşlardır. Atmosferde ortalama /m 3 spor bulunduğu dönemde, total sporlar arasında, % 80 Cladosporium, % 7,8 Alternaria, % 5,3 Aspergillus-Penicillium, % 0,8 Torula ya karşı duyarlılık saptanmıştır. Atmosferde ortalama / m 3 spor bulunduğu dönemde total sporlar arasında yukarıdaki sporlara ek olarak; % 1,3 Epicoccum, % 1.3 Fusarium, % 1,3 Nigrospora, % 19

40 0,6 Stemphylium, % 0,5 Drechslera, % 0,2 Curvularia, % 0,1 Pithomyces e karşı duyarlılık saptanmıştır. Gupta et al. (2002), önemli bir inhalant alerjen olan Curvularia türlerindeki IgG ve IgE bağlayan komponentleri araştırmışlardır. 7 farklı Curvularia türünde ( C. lunata, C. andropogonis, C. clavata, C. lunata var. lunata, C. pallescens, C. geniculata, C. senegalensis), yarı sentetik bir ortamda 13 günde geliştirilen kültür örneklerinin SDS- PAGE, immunoblast ve ELISA analizlerini yapmışlardır. Farklı Curvularia türlerindeki protein bandı SDS-PAGE ile göstermişlerdir. Proteinlerinin 12, 20, 31, 45,53,78 ve 97 kd luk özellikle IgE bağlayıcı ajanlar olduklarını saptamışlardır. La Serna and Benhan (2002), Kanarya Adaları ndaki iki üniversitenin kampüsünde atmosferik mantar sporlarının teşhisi ve konsantrasyonunu belirlemek için yaptıkları çalışmada iç ortamda petri açma yöntemi, dış ortamda Burkard spor tutma aletini kullanmışlardır. La Laguna Üniversitesi için iç ortamda en az spor/m 3, Tenerife Üniversitesi nde iç ortamda en az spor/m 3, dış ortamda en az spor/m 3 bulduklarını belirtmişlerdir. Her iki üniversite kampüsü içinde hem iç, hem dış ortamdaki başlıca sporların Cladosporium, Penicillum, Alternaria, Agaricales, Botrytis, Aspergillius, Drechslera, Coprinus, Curvularia, Chateomium, Exserohilium, Fusarium, Helminthosporium, Leptosphaeria, Myxomycetes, Paecilomyces, Pleospora, Stemmphylium, Torula ve Ulocladium a ait olduğunu saptamışlardır. Yine aynı bilim adamlarının 2002 yılında, Kanarya Adaları nda (İspanya) atmosferdeki mantar sporlarının tanımlanması ve konsantrasyonlarının belirlenmesini içeren çalışmalarında Burkard spor tutma aletini kullanmışlardır. Bu çalışmada tanımı yapılan 19 spor tipi arasında dominant olarak Alternaria, Cladosporium ve Aspergillus a rastladıklarını belirtmişlerdir. Aira et al. (2002), Havana (Küba) şehrinde iç ve dış ortam mantarlarını Burkard spor tutma aleti kullanarak incelemiştir. Yaklaşık 19 spor tipine rastlamışlardır ve bunlar içinde dominant olarak Aspergillus, Cladosporium ve Alternaria yı bulmuşlardır. Alternaria ve Cladosporium u bitki patojeni ve aeroalerjen olarak tanımlamışlardır. 20

41 Herrero and Zaldivar (1997), yılları arasında İspanya nın Palencia şehrinde yaptıkları çalışmada Alternaria ve Cladosporium sporlarının atmosferdeki günlük konsantrasyonlarını belirlemişlerdir. Araştırmada, teşhis edilen sporların % 55 inin Cladosporium a, % 45 inin ise Alternaria ya ait olduğu belirtilmiştir. Ayrıca bu taksonlara ait sporların en yoğun olarak yaz aylarında görüldüğü belirlenmiştir. Yapılan istatiksel analizlerde Alternaria sporlarının maksimum sıcaklıkla, Cladosporium sporlarının ise minimum sıcaklıkla pozitif ekileşim gösterdiği belirlenmiştir. Giner et al. (2001), yılları arasında, İspanya nın Murcia şehrinde yaptıkları 6 yıllık bir araştırmada Alternaria sporlarının saatlik, mevsimsel ve yıllık dağılımını araştırmışlardır. Araştırmada Murcia atmosferinde, Alternaria sporları mart ayından ekim ayına kadar olan dönemde en yoğun olmak üzere tüm yıl boyunca teşhis edilmiştir. Gün içerisinde ise Alternaria sporlarının en yoğun görüldüğü zamanın saatleri arası olduğu belirlenmiştir. Araştırıcılar Poaceae ve Chenopodiaceae familyalarında bulunan taksonların, Alternaria sporlarına konaklık yaptığını düşünerek bu familyalara ait taksonların polen konsantrasyonu ile Alternaria sporlarının konsantrasyonları arasındaki bağlantıyı belirlemeye çalışmışlardır. Burch and Levetin (2002), Amerika Birleşik Devletleri nde yaptıkları çalışmada, Tulsa, Bixby ve Hectorville atmosferlerinde 1998 ve 1999 yıllarında eylül ayına ait dört farklı gün için saatlik spor sayımı yapmışlardır. Bu çalışmada günlük ortalama spor miktarı yaklaşık adet olarak belirlenmiştir. Bu sporların Cladosporium, Alternaria, Epicoccum Link. ex Steudel, Curvularia Boedijn, Pithomyces Berkeley and M.A. Curtis ve Drechslera Wallroth. ya ait olduğu belirlenmiştir. Al-Subai (2002), yılları arasında Katar ın başkenti Doha atmosferinde bulunan sporları araştırmıştır. Araştırmada yöre atmosferinde bulunan toplam spor miktarının % 40.1 inin Cladosporium a ve % 21 inin ise Alternaria ya ait olduğunu belirtmiştir. Diğer sporların ise Ulocladium Preuss ve Penicillium L. gibi taksonlara ait olduğunu açıklamıştır. 21

42 Jothish and Nayar (2004), 1997 yılında Hindistan ın Kerala şehrinde yaptıkları çalışmada açık ve kapalı ortam atmosferinde bulunan farklı taksonlara ait sporları ve yoğunluklarını karşılaştırmışlardır. Bu araştırmada kapalı ortam atmosferinde 33, açık havada ise 26 farklı taksona ait spor tespit etmişlerdir. Bu taksonlardan Aspergillus/Penicillum, Cladosporium ve Nigrospora Zimmerman sporları kapalı ortam atmosferinde ocak ayında, açık havada ise ekim ayında en yüksek konsantrasyonda gözlenmiştir. Ayrıca kapalı ortamlarda görülen toplam spor konsantrasyonunun açık havada görülen toplam spor konsantrasyonuna oranı ise 3/2 olarak tespit edilmiştir. Stepalska and Wolek (2005), Polonya nın Cracow yöresinde yaptıkları bir araştırmada 1997 yılı Nisan ayından Kasım ayına kadar olan dönemde Cladosporium, Torula, Alternaria, Botrytis, Epicoccum, Stemphylium, Ganoderma, Erysiphales, Entomopthora, Drechslera, Didymella, Polythrincium ve Pithomyces sporlarının meteorolojik faktörlere bağlı olarak gösterdikleri mevsimsel değişimleri belirlemişlerdir. Bu çalışmada, belirtilen taksonlara ait sporların ağustos ayında en yoğun konsantrasyonda gözlendiği açıklanmıştır. Çalışma dönemi ilk yükselme ve son yükselme dönemi olmak üzere ikiye ayrılmıştır. İlk yükselme döneminde minimum sıcaklığın Cladosporium, Botrytis, Epicoccum, Stemphylium, Drechslera, Pithomyces, Didymella, Erysiphales, Ganoderma sporlarının, maksimum sıcaklığın ise Alternaria, Polythrincium ve Torula sporlarının yoğunluğunu etkileyen en önemli meteorolojik faktör olduğu belirtilmiştir. Son yükselme döneminde ise Botrytis, Polythrincium, Erysiphales, Ganoderma, Entomopthora sporlarının konsantrasyon değişimlerinde de yine minimum sıcaklığın etkisi oldukça önemli bulunmuştur. Bu dönemde Alternaria, Cladosporium, Epicoccum ve Torula sporlarının konsantrasyon değişimleri içinse maksimum sıcaklığın en etkili meteorolojik faktör olduğu belirlenmiştir. Damialis and Gioulekas (2006), Yunanistan ın ikinci büyük şehri olan Thessaloniki atmosferindeki fungus sporlarının yoğunluğu ile meteorolojik parametreler arasındaki bağlantıyı bulmaya çalışmışlar ve bir hava tahmin modeli oluşturarak, bu modeli ülkelerinin diğer bölgelerinde de uygulamayı hedeflemişlerdir. 22

43 Kasprzyk and Worek (2006), yılları boyunca Polonya da şehir içi ve şehir dışı atmosferinde olmak üzere iki farklı ortamda spor sayımı yapmışlardır. Çalışmada her iki yılda da en yoğun konsantrasyonda görülen Cladosporium sporlarının şehir içi atmosferinde şehir dışı atmosferinden daha yoğun olduğunu belirtmişlerdir. Toplam spor konsantrasyonu ise şehir dışı atmosferinde daha yoğun bulunmuştur. Bursalı and Levetin (2006) tarafından Amerika Birleşik Devletleri nin Tulsa şehri atmosferindeki sporların mevsimsel değişimi araştırılmıştır. Bu çalışmada, Tulsa atmosferindeki Cladosporium, Alternaria, Epicoccum, Curvularia, Pithomyces, Drechslera, Nigrospora, smut sporları, myxomycete sporları, askosporlar ve basidiosporlar teşhis edilmiştir yılında yöre atmosferinde en yoğun görülen sporların Cladosporium, askosporlar ve basidiosporlar olduğu belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada, teşhis edilen sporların sıcaklıkla pozitif ilişki gösterdiği açıklanmıştır. Bağıl nemin askosporlar dışındaki tüm sporlarla negatif etkileşim gösterdiği belirtilmiştir. Ayrıca yağmurun Alternaria, Drechslera, Epicoccum, Pithomyces ve askosporlarla pozitif etkileşim gösterdiği açıklanmıştır. Yüksek rüzgar hızının ise sadece smut sporları ve askosporlarla önemli pozitif etkileşim gösterdiği tespit edilmiştir. Rodriguez-Rajo et al. (2005) farklı biyoiklimsel sartlardaki Alternaria ve Cladosporium konsantrasyonlarını incelemişlerdir. Gravesen (1981) airbor fungus sporları ile alerji semptomları arasındaki ilişkiyi ele almıştır Yurt içinde yapılmış araştırmalar Türkiyede yapılmış atmosferik spor araştırmalarını gravimetrik ve volümetrik çalışmalar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Gravimetrik araştırmalar; 23

44 Ülkemizde ise ilk kez Ankara havasında bulunan mantarlarla ilgili çalışmayı Özkaragöz ve Karamanoğlu (1967) yapmışlardır. Açık havada bıraktıkları petri kaplarında oluşan kolonilerin teşhis edilmesi ile 14 mantar tespit etmişlerdir. Çolakoğlu (2002), Aspergillus flavusue ve Cladosporium cladosporoides ekstraktlarının toksisitelerini araştırmak için mayıs 2000 yılında Florya Atatürk Orman ından örnekler almıştır. Steril filtrasyon ve diğer sterilizasyon aşamalarından sonra 1/10 dillüsyonla toksisitelerini çalışmıştır. Sonuç olarak bu iki türün bu dillusyonda toksik özellikte olmadıklarını bulmuştur. Altın vd. (1998), Çankırı atmosferindeki Cladosporium ve Alternaria sporlarının saptanması adlı bir çalışma yapmışlardır. Pehlivan ve Özler (1999), Sivas ili, Pehlivan ve Koç (2000), Aksaray ili atmosferinde bulunan Alternaria sporlarını araştırmışlardır. Tatlıdil vd. (2001), 1996 yılında Burdur atmosferindeki alerjen Cladosporium ve Alternaria sporlarının miktarını saptamışlardır. Bıçakçı vd. (2001), 1998 yılı boyunca Mustafakemalpaşa ilçesi (Bursa) atmosferinde yaptıkları çalışmada, alerjen spor üreten funguslardan Alternaria ve Cladosporium un cm 2 ye düşen spor miktarını saptamışlar ve yıllık seyrini belirlemişlerdir. Ayvaz (2001), Trabzon Atmosferindeki Aeroalerjenlerin Mevsimsel Dağılımı ve Çocukluk Çağı Solunum Yolu Allerjilerindeki Klinik Önemi isimli çalışmasında Cladosporium ve Alternaria sporlarının yıllık dağılımını tespit etmiştir. Bu araştırmada, Cladosporium sporlarının, atmosferde Alternaria sporlarından daha fazla bulunduğunu belirtmiştir. Alan (2004), yıllarında Zonguldak iline bağlı İncivez ve Kozlu ilçelerinde Durham aleti ile Alternaria ve Cladosporium sporlarını araştırmıştır. 24

45 Kızılpınar (2005), yılları boyunca Çamkoru (Çamlıdere-Ankara) atmosferinde bulunan Cladosporium ve Alternaria sporlarının yıllık dağılımını ve bu sporların meteorolojik faktörlerle gösterdikleri mevsimsel değişimleri tespit etmiştir. Volümetrik araştırmalar; Ülkemizde, atmosferdeki fungus sporlarının tanımı, 1 m 3 havadaki sayısı ve bu sayının iklimsel faktörlerle değişimi ile ilgili ilk çalışma, Ankara havasında Şakıyan ve İnceoğlu (1995) tarafından yapılmıştır. Bu çalışma da, allerjik reaksiyonlara neden olan, havada bol miktarda bulunan, kolay teşhis edilen Cladosporium ve Alternaria sporları incelenmiştir. Ankara havasında bulunan Alternaria ve Cladosporium sporlarının konsantrasyonunu ve bu konsantrasyona etki eden meteorolojik faktörleri, Şakıyan (1991), yılları, Tekin (1995), yılları, Ceylan (1996), yılları ve Zeybek (2000), yılları arasında yüksek lisans tezi olarak çalışmışlardır. Pınar vd. (2000), dönemine ait Ankara havasındaki Alternaria sporlarının konsantrasyonu ve bu konsantrasyona etki eden meteorolojik faktörlerin etkisini çalışmıştır. Çolakoğlu (1994), İstanbul bölgesinin mantar spor konsantrasyonunu Hirst spor tutma aletiyle çalışmış ve 20 çeşit mantar sporu saptamıştır. Çeter (2004), Ankara havasında bulunan fungus sporlarını ve bunların meteorolojik faktörlerle değişimini incelediği yüksek lisans tezinde 35 fungus taksonuna ait sporları tanımlamış, haftalık, aylık ve yıllık atmosferik spor konsantrosyonlarını tespit etmiş ve bu konsantrasyona meteorolojik faktörlerin etkisini tartışarak, Ankara ilinin spor takvimini çıkarmıştır. Erkan vd. (2005) Samsun İlinde yaptıkları çalışmada Lanzoni polen ve spor tuzağını kullanmışlar, atmosfer preparatlarının analizinde 35 mantar taksonuna ait spor/m 3 saymışlardır. Atmosferde sırası Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, 25

46 Periconia, Ustilago, Exosporium, tek septalı askospor, Pleospora, Stemphylium, Drechslera, Puccinia, Didymella, Xylaria, Fusarium, Pithomyces, Agrocybe, Curvularia, Ascobolus, Epicoccum, ve Oidium mantar taksonlarına ait sporlar dominant olarak görülmüştür. Sporların haftalık aylık ve yıllık konsantrasyonlarını gösteren spor takvimi çıkarılmıştır. Çeter vd. (2006) Ocak 2004 Ocak 2005 tarihleri arasında 1 yıllık süreyle Adana atmosferinde yaptıkları çalışmada, 34 taksona ait spor/ m 3 spor saymışlardır. Çalışmada, Cladosporium 54%, Alternaria 24%, Epicoccum 3%, Exosporium 3%, 1- septalı askospor 3%, Drechslera 3%, Periconia 2%, Nigrospora 2%, Ustilago 1,54%, Puccinia 1,51%, Leptosphaeria 0,9%, Curvularia 0,65%, Chaetomium 0,5%, Stemphylium 0,36%, Melanospora 0,32%.Pleospora 0,3%, Paraphaeosphaeria 0,3%, Oidium 0,29%, Coprinus 0,29%, Agrocybe 0,26%, Melanomma 0,21%, Ascobolus 0,19%, Pithomyces 0,19%, Torula 0,18%, Ganoderma 0,18%, Xylaria 0,17%, Didymella 0,12%, Dictyosporium 0,11%, Venturia 0,1%, Fusarium 0,09%, Tetracoccosporium 0,07%, Boletus 0,04%, Peronospora 0,04% ve Sporormiella 0,004% sporlarına dominant olarak rastlanmıştır. Spor konsantrasyonu ve dağılımına meteorolojik faktörlerin etkisi tartışılarak spor takvimi çıkarılmıştır. Ökten vd. (2005), 11 Ekim Kasım 2002 tarihleri arasında Edirne ili atmosferinde volumetrik metod ile yaptıkları çalışmada gece ve gündüz saatlerinde mantar sporu konsantrasyonlarını belirlemişlerdir. Bu araştırmada teşhis edilen sporlar arasında Alternaria, Penicillium ve Trichoderma L. sporlarının en yoğun olarak görüldüğü belirlenmiştir. Doğan ve Bursalı (2005), 2004 yılı boyunca Ankara atmosferinde Alternaria ve Cladosporium sporlarının konsantrasyonlarını ve iklimsel faktörlerin bu konsantrasyonlara olan etkileri araştırmışlardır. Araştırmada Cladosporium sporları temmuz ayında, Alternaria sporları ise ağustos ayında en yoğun konsantrasyonda gözlenmiştir. Her iki spor konsantrasyonu üzerinde de etkili olan en önemli meteorolojik faktörün sıcaklık olduğu belirlenmiştir. 26

47 3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1 Araştırma Alanının Tanımı Coğrafik durum urum Kastamonu ili Batı Karadeniz Bölgesi nde B 41 derece 21' kuzey enlemi ile 33 derece 46' doğu boylamları arasında yer alır. Deniz seviyesinden yüksekliği 775 m dir. Yüzölçümü km2 dir. Kastamonu, çoğunlukla engebeli arazilerden oluşmaktadır, ilin kuzeyinde Batı Karadeniz Dağları bulunmaktadır. Karadeniz Karadeniz sahiline paralel olarak İsfendiyar (Küre) Dağları uzanmaktadır. Münferit olarak Yaralıgöz Dağı (1985m.), Göynük Dağı (1770m.), Dikmen Dağı (1471m.), Kurtgirmez Dağı (1450 m.), Güruh Dağı (1493m.), Ballıdağ (1400 (1400 m.), lsırganlı Dağı, Harami Dağı ve Elek Dağı önemli yükseltileri teşkil etmektedir. İlin güneyinde ise Ilgaz Dağları uzanmaktadır. Bu Dağlar yüksek ve devamlıdır. Kuzeyde Gökırmak ve Araç Çayı, güneyde ise Devrez Çayı vadileri ile sınırlanmıştır (Şekil 3.1).. En yüksek noktası Çatalılgaz Tepesidir (2565m). Şekil 3.1 Kastamonu ilinin topoğrafik haritası ( jandarma/ cografya. htm) 27

48 3.1.2 Kastamonu nun biyoiklim bakımından yorumu Bir ülke veya bölge üzerinde arazinin değerlendirilmesi uygulamalı veya temel bir perspektif içerisinde araştırılmak istenildiğinde çevre, dolayısıyla bunun başlıca faktörlerinden biri olan iklim başta gelir. Çünkü, iklim toprağı, erozyonu, bitkiyi ve hayvanı şekillendirir. Her bitki türü çeşitli iklim elemanlarının veya faktörlerinin ekstrem değerleri arasında hayatını devam ettirebilir. Bu sınırların dışında bitkilerin gelişmesi olanaksızdır. Her iklim, belirli bir bitki topluluğunu karakterize eder ve bunun sonucunda dünya üzerinde bitkilerin dağılışı gerçekleşir. Kastamonu İli; Karadeniz Bölgesi nin batı kesiminde yer alır. Deniz seviyesinden 800 metre yüksekte, denize 90 km uzaktadır. Sahil kesimine paralel uzanan dağların etkisi ile iç kesimlerinde oseyanik iklim kuşağı özellikleri yanında karasal, iklim kuşağının özellikleri de görülmektedir. Yağışlar ve Mevsimlik Yağışlar: Bölgede yıllık yağış miktarı 482,1 mm dir. Yıllık yağış miktarının aylar ve mevsimler içindeki dağılış şekli yağış rejimi tiplerini oluşturur. Bitki hayatında yıllık yağış miktarından çok, yağışın aylar ve mevsimler içindeki dağılımı önemli rol oynamaktadır. Çizelge 3.1 de mevsimlik yağış miktarları ve yağış rejimleri verilmiştir. Kastamonu ilinin yağış rejimi Karadeniz yağış rejiminin aksine sene içinde en çok yağış alan ay mayıs, en az yağış alan ay ise şubat ayıdır. Bu rakamlar iç kısımların Karadeniz iklim kuşağından ayrılarak karasal iklim kuşağına geçtiğinin bir göstergesidir. Kastamonu I.Y.S.K. tipi yarı-karasal yağış rejimini karakterize etmektedir. Ortalama aylık ve yıllık sıcaklıklar: Bölgede ortalama sıcaklık 9,7 C dir. Aylık ve yıllık ortalama sıcaklıklar çizelge 3.2 de gösterilmiştir. Buna göre, araştırma bölgesinde sıcaklık farkının çok fazla olması yükseklik ve denize olan uzaklıktan kaynaklanmaktadır. En soğuk ayın minimum sıcaklık ortalaması (m) -4,7 C olup, ocak ayına rastlamaktadır. En sıcak ayın maksimum sıcaklık ortalaması (M) 27.4 C olup, ağustos ayına rastlamaktadır. 28

49 Çizelge 3.1 Yağışın mevsimlere göre dağılışı ve yağış rejimi İstasyon Kış İlkbahar Yaz Sonbahar Toplam Yağış rejimi mm % mm % Mm % mm % mm ,3 126,7 26,28 102,9 21,34 482,1 I.Y.S.K Çizelge 3.2 Kastamonu meteoroloji istasyonu Rasat I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Yagış 30,2 24,2 31,9 57,2 71,4 56,6 35,5 34,6 31,2 39,6 32,1 37,6 482,1 Sıcaklık -0,8 0,6 4,3 9,5 13,8 17,5 20,2 19,9 15,5 10,5 4,5 0,6 9,7 M 2,9 5,6 10,5 16,2 21,1 24,4 27,3 27,4 23,6 18,1 11 4,9 m -4,7-3,4-0,8 3,2 7,5 10,1 11,9 11,8 8,5 4,9 1,1-2,3 Biyoiklimsel Sentez Araştırma alanının doğal bitki örtüsü ve vejetasyonunun yapısı bölgenin Akdeniz eğilimli yarı-karasal iklimin etkisi altında olduğunu göstermektedir. Karasallığın en belirgin özelliği, yağışların yaz aylarında toplanması ve yaz kuraklığının olmamasıdır. Bununla birlikte Kastamonuda çok az da olsa bir yaz kuraklığından söz edilebilir. Araştırma bölgesinin iklimini tanımlayabilmek için araştırma meteoroloji istasyonuna ait veriler Akman (1990) ve Akman and Daget (1971)'in çalışmaları göz önüne alınarak değerlendirilmiştir. Veriler çizelge 3.3 de özetlenmiştir. Kastamonu meteoroloji istasyonunda I.Y.S.K tipi yarı-karasal yağış rejimi görülür. Yarı karasallık çok belirgin olmayıp Akdeniz eğilimlidir. Yarı karasallığın bir diğer göstergesi yağış karasallığı değerinin ( C ) 1.5 olmasıda bu durumu desteklemektedir. Kastamonu istasyonuna ait yağış-sıcaklık diyagramlardan da görüleceği gibi (Şekil 3.2) Temmuz-Ağustos aylarında etkisiz de olsa bir kuraklık görülmektedir. Kurak devrenin 29

50 tespiti, Gaussen metoduna göre yapılmış olup Temmuz-Ağustos aylarında yağış miktarı sıcaklığın iki katına eşit ya da daha düşüktür (P < 2t). Kastamonu da Emberger kuraklık indisi (S=PE/ME) 4,6 olup 5 e çok yakındır. Bilindiği gibi S değerleri 5'den küçük olduğunda iklim Akdenizli, 5 ile 7 arasında Yarı- Akdenizli ve 7'den büyük olduğunda Okyanus karakterindedir. Bölgede en sıcak ayın maksimum sıcaklık ortalaması (M), 27,4 C, en soğuk ayın minimum sıcaklık ortalaması (m) -4,7 C dir. Buna göre araştırma bölgesinde aralıkocak ve şubat aylarında muhtemel donlu aylardan söz edilebilir. Emberger yağış-sıcaklık emsali (Q 2 ), en soğuk ayın minimum sıcaklık ortalaması (m) ile birlikte kullanıldığında ekolojik bir önem arzeder. Bu iki değer birlikte gözönüne alınarak Emberger iklim diyagramına uygulandığında alanın Akdeniz eğilimli yarıkarasal bir iklimin etkisi altında olduğu görülür. Bu durum floristik yapıda da kendini gösterir. Alan kısmen Akdeniz eğilimli, az belirgin bir yaz kuraklığı yanı sıra, yağış rejiminin yarı-karasal oluşu, yıllık sıcaklık farkının yüksek oluşu ve oseyanik bölgeye olan yakınlığı nedeniyle, bu bölgeden de az da olsa etkilenmiştir. Zira floristik yapıda Akdeniz fitocoğrafik bölgesine ait türler ile oseyanik iklimin etkisindeki Avrupa-Sibirya kökenli türler yadsınamayacak orandadır. Çizelge 3.3 Biyoiklimsel sentez İstasyon P (mm) M m PE Q S Yağış rejimi Biyoiklim Tipi Kastamonu 482,1 27,4-4,7 126,7 52,8 4,6 I.Y.S.K Akdeniz Eğilimli Yarı karasal P: Yıllık ortalama yağış (mm), M: En sıcak ayın maksimum sıcaklık ortalaması ( C), m: En soğuk ayın minimum sıcaklık ortalaması ( C), PE: Yaz yağışı (mm), S: Kuraklık indisi S=PE/M, Q:Yağış-Sıcaklık emsali Q=2000xP/M 2 -m 2 30

51 a b c Kastamonu 9,7 482, Yağış I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yağış Sıcaklık Şekil 3.2 Kastamonu İstasyonuna ait ombro-termik diyagram (a: İstasyon, b: Ort Sıcaklık, c: Yıllık yağış) Sıcaklık Kastamonu ili bitki örtüsü Kastamonu ili çeşitli iklim, toprak ve topografya şartlarına sahip olduğundan, bitki örtüsünde de çok çeşitlilik görülür. Bitki örtüsü sahil ve iç kısımlarda değişiklik arz etmektedir. Kastamonu merkezde arazilerin % 24,3 ü kuru tarım, sulu tarımda kullanılan arazi miktarları % 2,3 arasındadır. Ayrıca % 9,7 mera, % 59,9 u ormanfunda, % 0,6 sı yerleşim alanı, % 2,1 inde bahçe olarak kullanılmaktadır. % 73,5 inde eğim, % 12 nin üzerine olup, toprak sığ veya çok sığdır (Akman et al. 2003, 2007, Atalay 1994). Araştırma alanı ve yakın çevresi ile ilgili flora çalışmalarının başlıcaları; Batı Küre Dağları nda yapılan bir araştırmada, 86 familyaya ve 355 cinse ait 597 tür, 10 alt tür, ve 6 varyete olmak üzere 613 takson kaydedilmiştir. En çok türe sahip familyalar: Fabaceae 63 (% 10.2), Asteraceae 60 (%9.7), Lamiaceae 38 (%6.1), Poaceae 31 (%5), Scrophulariaceae 30 (%4.8), Brassicaceae 28 (%4.5), Rosaceae 27 (%4.3), Caryophyllaceae 24 (%3.8), Boraginaceae 20 (% 3.2), Liliaceae 20 (%3.2), Apiaceae 19 (%3). Taksonların coğrafik bölgelere göre dağılımı; Avrupa-Sibirya 195 (%31.5), Geniş yayılışlı 154 (%24.9), Akdeniz 58 (%9.5), Öksin 54 (% 8.7), İran-Turan 50 (%8), 31

52 Doğu Akdeniz 30 (% 4.8), Hirkano-Öksin 10 (%1.6), Endemik 44 (%7.1), Kozmopolit 8 (%1.3), Bilinmeyen 44 (% 7.1) şeklinde bulunmuştur (Ketenoğlu ve Güney 1997). Ilgaz Dağı Büyük Hacet Tepesi Florası nda; 41 familya, 139 cins, 261 adet tür belirlenmiştir. Tür sayısına göre familyalar; Gramineae 47 (%18), Compositae 35 (%13), Leguminosae 15 (%6), Campanulaceae 11 (%4), Labiatae 11 (%4), Rosaceae 11 (%4), Caryophyllaceae 11 (%4), Scrophulariaceae 10 (%4), Cruciferae 10 (%4), Liliaceae 9 (%3), Diğer 91 (%36) tür. Bitki türlerinin fitocoğrafik bölgelere dağılımları ise; Bilinmeyen 150 (%58), Avrupa-Sibirya 53 (%20), Iran-Turan 22 (%8), Öksin 21 (%8), Akdeniz 6 (%2), Doğu Akdeniz 5 (%2), Hirkano-Öksin 4 (%2) tür (Tekdemir 2003). Ilgaz Dağı Küçük Hacet Yüksek Dağ Florası nda; 43 familyaya ait 155 cins ve 283 takson içermektedir. Türlerin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı; Bilinmeyen %58, Avrupa-Sibirya %20, İran-Turan %9, Öksin %8, Akdeniz %3, Hirkano-Öksin %2, Doğu Akdeniz %2 dir (Uzunoğlu 2004). Germeçtepe Barajı Florası nda; 53 Familya ve 152 cinse ait, tür ve alttür olmak üzere 209 adet bitki taksonu tespit edilmiştir. Bunlardan 2 si Pteridophyta,5 i Gymnospermae, 176 sı Dicotyledoneae, 26 sı Monocotyledoneae üyesidir. Tespit edilen bu 209 türün fitocoğrafik bölgelere dağılımı: Bilinmeyen 149 (%74), Av.-Sib. 27 (%13), İr.-Tur. 15 (%7), Akdeniz 7 (%2), Doğu Akdeniz 7 (%2), Öksin 4 (%2) (Enez 2004). Kastamonu Karaçomak Barajı ve Civarı Florası nda; 65 familyaya ait 241 cins ve 406 bitki türü tespit edilmiştir. Bu bitkilerin fitocoğrafik bölgelere dağılımı; Avrupa-Sibirya (%15,3), Endemik (%8,1), Akdeniz (%8,1), İran-Turan (%7,1), Avrupa (%6,4) tür (Sakallıoğlu 1983). Saka Dağı Florası nda ise, 66 familya, 267 cins, 458 tür belirlenmiştir. Tür sayısı bakımından familyalar; Fabaceae 46 (%10), Asteraceae 43 (%9,3), Lamiaceae 36 (%8), Poaceae 35 (%7,6), Scrophulariaceae 29 (%6,3), Rosaceae 23 (%5), Caryophyllaceae 20 (%4,3), Apiaceae 19 (%4,1), Brassicaceae 18 (%4), Boraginaceae 13 (%3), Orhidaceae 11 (%2,4), Liliaceae 11 (%2,4) tür. Bitki türlerinin fitocoğrafik bölgelere dağılımları ise; Çok bölgeli 214 (%46,8), Avrupa-Sibirya 71 (%15,5), Diğerleri 62 32

53 (%13,5), Endemik 35 (%7,6), Avrasya 33 (%7,2), Akdeniz 25 (%5,4), İran-Turan 18 (%4) tür (Demirörs 1982). Kastamonu Kızılcasu yöresinde 67 familyaya ait 143 takson belirlenmiştir (Çiçek 2001). Kastamonu Armutluçayır yöresinde ise, 50 familya, 136 cins, tür ve tür altı seviyede 197 takson tespit edilmiştir. 197 taksonun 4 tanesini Pteridophyta ya dahildir. Gymnospermae 2 takson ile temsil edilirken 191 takson ise Angiospermae lere aittir. 6 adet endemik bitki tespit edilmiştir (Demirbaş 2004). Ilgaz ın (Çankırı) 20 km kuzeydoğusundaki Yenice Ormanları nda, 45 familyaya ait 109 cins ve 170 bitki taksonu tesbit etmiş, bunların fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı; Av.-Sib. % 20, İr.-Tur. % 14.71, Akdeniz % 4.71, Öksin % 4.11, Çok bölgeliler % dir. Endemik tür sayısı 18 olup, endemizm oranı % dur (Öner and Abay 2005). Batı Karadeniz Bölgesinde Kastamonu, Araç, Daday arasında yer alan araştırma alanında 66 familyaya ait 445 bitki taksonu tesbit edilmiş, en yaygın familyalar Fabaceae, Asteraceae, Lamiaceae, Poaceae, Scrophulariaceae, Rosaceae, Caryophyllaceae, Apiaceae, Brassicaceae, Boraginaceae, Orchidaceae ve Liliaceae olarak tesbit edilmiştir. Türlerin fitocoğrafik bölgelere dağılımı ise; Çok Bölgeli % 46.8, Av.-Sib. % 22.7, Akdeniz % 5.4, İr.-Tur. % 4 tür. Endemizm oranı ise % 7,6 olarak tesbit edilmiştir (Demirörs 2006). 3.2 Volümetrik Yöntem Volümetrik yöntem, havayı emerek birim hacimdeki polen ve sporlar yoğunluğunu belirlemeye yarayan bir yöntemdir. Bu yöntemde Burkard polen ve spor tuzağı atmosferdeki partiküllerin yakalanmasında kullanılmaktadır. Çalışmamızda Burkard tuzağı kullanılmış, iki yıllık süre boyunca Kastamonu atmosferinde bulunan polen ve mantar sporlarının günlük, aylık ve yıllık sayımları yapılmıştır. 33

54 3.2.1 Burkard aletinin özellikleri Alet elektrikle çalışmakta olup, 24 saatte 14.4 m 3 (bir saatte 0,6 m 3, dakikada 10 litre) hava emme kapasitesine sahiptir. Emilen hava 14 mm eninde, 2 mm yüksekliğinde dikdörtgen şeklinde bir delikten aletin içine girer. Bu deliğin önüne yerleştirilen disk dönerek bir saatte 2 mm, 1 günde 48 mm yol kat eder. Tam devrini 1 haftada tamamlar. Diskin çevresi 336 mm, eni 20 mm olup hareketi kurularak sağlanır. Disk üzerine şeffaf bir bant yapıştırılır ve üzerine fırça ile bir yapıştırıcı sürülür. Böylece bir hafta boyunca aletin emdiği hava içindeki polen ve sporların teyp üzerine yapışması sağlanır. Şekil 3.3 Burkard polen ve spor tuzağının genel görünüşü Şekil 3.4 Burkard polen ve spor tuzağının içindeki kasnağın şeması Burkard tuzağının yerleştirildiği yer Kastamonu havasında bulunan sporların tutulmasında Burkard spor tutma aleti kullanılmıştır. Bu alet Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Karadere Orman İşletme Şefliği ne (şehir merkezi) ait bir binanın çatısına, yerden takriben 7 m yüksekliğe yerleştirilmiştir (Şekil 3.5). 34

55 Şekil 3.5 Burkard aleti ve yerleştirildiği Karadere Orman İşletme Şefliği ne ait bina Yapıştırıcının hazırlanması Polen ve sporların yapışması için 336 mm uzunluğundaki tekerleğin çevresine yerleştirilen bandın üzerine yapıştırıcı sürülür. Bunun için 50 ml vazelin, 6 gr parafin (KN 54 C), 100 ml toluen (24 saat oda sıcaklığında tutulur) ve ½ gr fenol karışımı kullanılır. (Hirst 1953). Önce vazelin ve parafin sıcak su banyosunda ısıtılır ve fenol eklenir. Daha sonra toluen eklenerek karışımın krem şekline dönmesi sağlanır Gliserin-Jelatin hazırlanması 1 gr jelatinin 6 ml su içinde 2 saat bırakılarak yumuşaması sağlanır. Bunun üzerine 7 ml gliserin ilave edilerek 50 C lik sıcak su banyosuna konur ve dk süre ile karıştırılır. Karışıma dezenfektan olarak küçük bir timol kristali veya yoğun fenol çözeltisinden birkaç damla damlatılır. Karışım soğumadan cam pamuğundan süzülür. Soğuyan karışım katılaşır. Kullanılacağı zaman C lik sıcak su banyosunda eritilir. Bu karışım 48 mm uzunluğundaki bant parçasını lam üzerine yapıştırmak için kullanılır. Hazırlanan bu gliserin-jelatin içine polen ve sporları boyamak üzere spatül ucuyla çok az miktarda safranin ilave edilerek safraninli gliserin-jelatin hazırlanır. 35

56 3.2.5 Preparatların Hazırlanması Bir haftalık devrini tamamlamış teyp aletten çıkarılır. Bir hafta boyunca emilen hava içindeki sporlar 19 mm enindeki teyp üzerinde 14 mm'lik bir şerit boyunca yapışır. 7 günde bir değişen bant her bir güne tekabül eden 48 mm boyunda, 7 eşit parçaya bölünür. Bunun için 336 mm uzunluğundaki bant 48 mm aralıklarla işaretlenmiş plastik blok üzerine konarak işaretli bölgelerde 7 eşit parçaya kesilir. Temiz bir lam üzerine gliserin-jelatin sürülür. Bir güne tekabül eden 48 mm boyundaki bant parçası gliserinjelatin üzerine konur. Bant üzerine de eritilmiş safraninli gliserin-jelatin konarak üzerine 2,5x5 cm boyunda lamel kapatılır. Böylece polen ve sporların safraninle boyanması sağlanır (Şekil 3.6). Preparatlar hazırlandıktan sonra lam kenarına yapıştırılan etikete o günün tarihi yazılır. Polen ve sporların nitelik analizi Leica DM1000 Dijital Görüntüleme Sistemine sahip mikroskopla x 100 immersiyon objektifi ve x10 oküler kullanılarak yapılmıştır. Polen ve sporların sayımında x 40 objektif kullanılmıştır. Preparatlara yapışmış olan polen ve sporların tanımı referans preparatlar, polen ve sporlarla ile ilgili kitap (Barnet and Hunter 1986) ve literatürlerdeki morfolojik bilgilere göre yapılmıştır (Simmons 1967, Ellis 1976, 1997, 1998, Smith 2000, Watanabe 2002). Şekil 3.6 Burkard aletine ait melineks bant ve preparatların hazırlanması 36

57 3.2.6 Preparatların mikroskopta incelenmesi Preparat üzerine yapıştırılan 48 mm lik bantın 2 mm lik kısmı günün bir saatine tekabül etmektedir. Bu bölge mikroskopta taranarak 1 saat içinde havada bulunan polen ve sporlar saptanmıştır. 1 güne ait preparat üzerinde 24 saatlik miktarlar sayılarak günlük sonuçlar elde edilmiştirir. Bu günlük sonuçlar çizelgelere dökülerek aylık değerlere, aylık değerlerin toplanmasıyla yıllık polen ve spor sonuçlarına ulaşılmıştır (Şekil 3.7). Şekil 3.7 Spor analizi yapmak için hazırlanmış preparat (Noktalı alan teyp üzerine yapışmış hava içindeki partikülleri göstermektedir). 1 m 3 Havadaki Spor Hesabı 1 m 3 havada bulunan polen sporları bulmak için mikroskop faktörü kullanılmıştır. Mikroskop faktörü sabit bir sayıdır. Aşağıdaki formülle 1 m 3 havadaki polen ve spor sayısı hesaplanmıştır. (Ogden et.al. 1974). 1 m 3 havadaki spor sayısı= Faktör (1,7)x 24 saatte sayılan spor miktarı Referans preparatların hazırlanması Kastamonu ili park, bahçe, mesire alanları, yol kenarlarında ve il merkezine yakın çevreden toplanan bitkiler Yard. Doç. Dr. Kerim GÜNEY tarafında teşhis edilmiş, bitkilerin polenleri için referans preparatlar Wodehouse Yöntemi ile hazırlanmıştır (Wodehouse 1935). Polen ve sporların teşhisleri Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Botanik Anabilim Dalı, Palinoloji laboratuarın daki mevcut ya da hazırladığımız referans preparatlardan ve palinoloji ile ilgili yayınlardan (Aytuğ 1967, 37

58 Aytuğ vd. 1971, Charpin and Surinyach 1974, Faegri and Iversen 1975, Ertdman 1943,1952, 1957, 1969, İnce ve Pehlivan 1990, İnceoğlu ve Karamustafa 1976, Markgraf and D antoni 1978, Moore and Webb 1983, Moore at al. 1991, Nilsson at. al. 1997, Pehlivan 1995, Erik ve Doğan 2002, Pınar vd. 2003, Sin vd. 2007) yararlanılarak yapılmıştır. Wodehouse Yöntemi: 1. Anter tekaları temiz bir lam üzerinde ezilerek polenler açığa çıkartılır. 2. Üzerine reçine ve yağları eritmek amacıyla 2-3 damla %96 lık alkol damlatılır. 3. Preparat ısıtıcı üzerinde alkol uçana kadar bekletilir. 4. Bazik fuksin eklenmiş gliserin jelatinden bir miktar alınarak polenlerein üzerine koyulur ve erimesi sağlanır. 5. Polenlerin dağılmasını sağlamak için temiz bir iğne ile karıştırılır. 6. Üzerine lamel kapatılır. 7. Lamelin kenarından oje geçirilerek, daimi preparat haline getirilir. Wodehouse Yöntemi ile hazırlanan preparatlarda polenlerin intini ve protoplazması mevcuttur. 8. Lamın üzerine preparatın hangi bitkiye ait olduğu, nereden toplandığı, hangi tarihte yapıldığını gösteren etiket yapıştırılır. Daha önceden hazırladığımız gliserin-jelatin içine Wodehouse Yöntemi için polenleri boyamak maksadıyla istenilen miktarda safranin boyası katılmıştır. Tezde verilen polen mikrofotoğraflarının bir kısmı atmosfer preparatlarından bir kısmı da referans preparatlardan çekilmiştir. Spor mikrofotoğrafları ise atmosfer preparatlarından çekilmiştir. Tez içerisindeki İklimsel veriler ve biyoiklim analizi Doç. Dr. Latif KURT tarafından hazırlanmıştır. 38

59 4. BULGULAR Bu çalışma üç aşamada gerçekleştirilmiştir; birincisi Kastamonu ili atmosferindeki polen ve sporların analizi ve sayımı. İkincisi ise Kastamonu il merkezi ve merkezden çevreye çizilen 30 km yarıçaplı bir alan içerisindeki bitki florasının tespit edilmesi ve bitkilerin allerjenitelerinin saptanmasıdır. Üçüncüsü ise; gerek atmosferde görülen polen ve sporların, gerekse il merkezi ve çevreden toplanan bitkilerin allerjik olanların polenlerinin ve sporlarının mikrofotoğrafları çekilerek teşhis ve tanımlamalarının yapılmasıdır. 4.1 Kastamonu İli Atmosferindeki Polen ve Sporların Analizi ve Sayımı Kastamonu atmosferinde bulunan polen ve sporlar teşhis edilerek sayılmış, sayım sonuçları günlük, aylık, yıllık toplamlar halinde çizelgelerde verilmiştir (Çizelge ). Kastamonu ili atmosferinde çalışma süresince, 24 aylık periyotta yapılan analizlerde, 51 bitki taksonuna ait polen/m 3 (Çizelge 4..1, 4.28) ve 35 fungus taksonuna ait spor/m 3 a rastlanmıştır (Çizelge 4.2, 4.29). Ayrıca iki yıllık polen ve spor takvimleri çıkarılmıştır (Şekil 4.177, 4.178) Yılı Kastamonu atmosferi polen ve spor sonuçları 2006 yılına ait preparatlarda 27 ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve 15 diğer otsu taksonlar olmak üzere 43 taksona ait toplam polen/m 3 tespit edilmiştir. Bu polenlerin % 90,23 ağaç ve ağaçsı taksonlara, % 5,35 Gramineae ye ve % 4,41 diğer otsu taksonlara aittir (Şekil 4.1, Çizelge 4.1 ) 5,35% 4,41% Ağaç ve ağaçsı taksonlar Gramineae 90,23% Diğer otsu taksonlar Şekil 4.1 Kastamonu ili atmosferinde 2006 yılında görülen ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve diğer otsu taksonlara ait polenlerin yüzdesel dağılımı 39

60 Çizelge 4.1 Kastamonu ili atmosferinde 2006 yılında görülen ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve diğer otsu taksonlar ve polen konsantrasyonları (polen/m 3 ) Taksonlar Ock. Şub. Mrt. Nis. Mys. Haz. Tem. Ağt. Eyl. Eki. Kas. Arl. Top Ağaçlar ve ağaçsı Acer Aesculus Ailanthus Alnus Betula Carpinus Castanea Corylus Cup./Taxaceae Ericaceae Fabaceae Fagus Fraxinus Juglans Laurus 2 2 Maclura Morus Oleaceae Ostrya Pinaceae Platanus Populus Quercus Rosaceae Salix Tsuga Ulmus Gramineae Diğer otsu taks. Apiaceae Artemisia Asteraceae Boraginaceae Carex Caryophyllaceae 2 2 Centaurea 4 4 Chenopodiaceae Brassicaceae Humulus Labiatae Papaver Plantago Rumex Urticaceae Toplam yılına ait preparatlarda 34 taksona ait toplam spor/m 3 tespit edilmiştir (Çizelge 4.2 ). Bunlardan atmosferde dominant olarak görülenlerin % değerleri şekil 4.2 da gösterilmiştir. 40

61 6% Cladosporium 6% 4% 3% 2% 1% 1% 1% 1%1% Alternaria Diğerleri Leptosphaeria Pleospora 74% 1-septalı askospor Exosporium Ustilago Xylaria Curvularia Drechslera Şekil 4.2 Kastamonu ilii atmosferinde 2006 yılında görülen sporların yüzdesel dağılımı Çizelge 4.2 Kastamonu ili atmosferinde 2006 yılında görülen mantar taksonları ve spor konsantrasyonları (spor/m 3 ) Taksonlar Ock. Alternaria 36 Cladosporium 821 Botrytis Pithomyces 4 Epicoccum 2 Periconia 2 Torula Stemphylium 12 Drechslera Dictyosporium Exosporium 2 Tetracoccosporium 10 Xylaria 51 Sporormiella Leptosphaeria 71 Curvularia 35 Nigrospora 162 Chaetomium 6 Fusarium Melanomma 25 Paraphaeosphaeria Venturia Didymella 6 Ascobolus Pleospora 15 Oidium 1-septalı askospor 115 Coprinus 5 Agrocybe Boletus Puccinia 2 Ustilago 2 Ganoderma 6 Peronospora Toplam 1390 Şub. Mrt. Nis. May Haz. Tem. Ağs. Eyl. Eki. Kas. Arl. Toplam

62 2006 Ocak ayında toplam 48 polen/m 3 sayılmış ve Tsuga, Pinaceae,Corylus, Chenopodiaceae, Cupressaceae/Taxaceae, Ostrya ve Fabaceae polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.3). Ayrıca, 21 taksona ait toplam 1390 spor/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Cladosporium, Nigrospora, 1-septalı askospor, Leptosphaeria, Xylaria, Alternaria, Curvularia, Melanomma, Pleospora, Stemphylium, Tetracoccosporium, Chaetomium, Didymella, Ganoderma, Coprinus, Pithomyces, Epicoccum, Periconia, Exosporium, Puccinia ve Ustilago sporlarına rastlanmıştır (Çizelge 4.5). Ocak ayında ortalama sıcaklık -1,9 o C, ortalama yağış miktarı 23,9 mm, ortalama nisbi nem %72 ve ortalama rüzgar hızı 0,8 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.3 Kastamonu ili atmosferi 2006 Ocak ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Fabaceae 2 Corylus 2 7 Tsuga 13 Ostrya 2 Chenopodiaceae 2 2 Pinaceae Cupressaceae /Taxaceae 2 2 Toplam Taksonlar Toplam Fabaceae 2 Corylus 9 Tsuga 2 15 Ostrya 2 Chenopodiaceae 4 Pinaceae Cupressaceae /Taxaceae 4 Toplam Çizelge 4.4 Kastamonu ili 2006 yılı meteorolojik verileri Meteteorolojik veriler Ortalama sıcaklık ( o C) Toplam Yağış (mm) Ortalama nisbi nem (%) Ortalama rüzgar hızı (m/dk) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ,8 0,5 1,0 0,9 0,9 0,7 0,8 0,8 0,6 0,4 0,5 0,8 42

63 Çizelge 4.5 Kastamonu ili atmosferi 2006 ocak ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Pithomyces 2 2 Epicoccum 2 Periconia 2 Stemphylium Exosporium 2 Tetracoccosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Melanomma Didymella Pleospora septalı askospor Coprinus 3 2 Puccinia Ustilago 2 Ganoderma Toplam Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Pithomyces 4 Epicoccum 2 Periconia 2 Stemphylium 12 Exosporium 2 Tetracoccosporium 2 10 Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium 6 Melanomma Didymella 6 Pleospora 15 1-septalı askospor Coprinus 5 Puccinia 2 2 Ustilago 2 Ganoderma 6 Toplam

64 Şubat ayında Cupressaceae/ Taxaceae ve Carpinus taksonlarına ait 4 polen/m 3 sayılmıştır ( Çizelge 4.6). Ayrıca, 19 taksona ait 731 spor/m 3 rastlamıştır. Şubat ayında atmosferde Cladosporium, Coprinus, Coprinus, Leptosphaeria, 1-septalı askospor, Curvularia, Alternaria, Pleospora, Stemphylium, Nigrospora, Melanomma, Xylaria, Dictyosporium, Periconia, Tetracoccosporium, Pithomyces, Ganoderma, Torula, Chaetomium ve Boletus sporları saptanmıştır (Çizelge 4.7). Şubat ayında ortalama sıcaklık -0,6 o C, ortalama yağış miktarı 41,8 mm, ortalama nisbi nem %76,5 ve ortalama rüzgar hızı 0,5 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.6 Kastamonu ili atmosferi 2006 şubat ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Cupressaceae /Taxaceae 2 Carpinus Toplam 2 Taksonlar Toplam Cupressaceae /Taxaceae 2 Carpinus 2 2 Toplam 2 4 Çizelge 4.7 Kastamonu ili atmosferi 2006 şubat ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Pithomyces Periconia Torula Stemphylium Dictyosporium Tetracoccosporium 2 2 Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Melanomma 2 2 Pleospora 1-septalı askospor Coprinus Boletus Ganoderma Toplam

65 Çizelge 4.7 Kastamonu ili atmosferi 2006 şubat ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 )(devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Pithomyces Periconia Torula 2 2 Stemphylium Dictyosporium Tetracoccosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium 2 2 Melanomma Pleospora septalı askospor Coprinus Boletus 2 2 Ganoderma Toplam Mart ayında 17 taksona ait 3173 polen/m 3 sayılmış, atmosferde Cupressaceae /Taxaceae, Corylus, Ulmus, Betula, Carpinus, Populus, Fraxinus, Pinaceae, Acer, Carex, Asteraceae, Ericaceae, Ostrya, Alnus, Salix, Gramineae ve Tsuga polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.8). Ayrıca, 19 taksona ait 1035 spor/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Cladosporium, 1-septalı askospor, Pleospora, Leptosphaeria, Curvularia, Coprinus, Nigrospora, Xylaria, Melanomma, Alternaria, Stemphylium, Dictyosporium, Drechslera, Boletus, Ganoderma, Torula, Venturia, Exosporium ve Tetracoccosporium sporlarına rastlanmıştır (Çizelge 4.9). Mart ayında ortalama sıcaklık 5,5 o C, ortalama yağış miktarı 32 mm, ortalama nisbi nem %63,7 ve ortalama rüzgar hızı 1,0 m/dk dır (Çizelge 4.4). 45

66 Çizelge 4.8 Kastamonu ili atmosferi 2006 mart ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Acer 2 2 Alnus Asteraceae 2 2 Betula 4 2 Carex Carpinus Corylus Cupressaceae /Taxaceae Ericaceae Fraxinus Gramineae Ostrya 2 2 Pinaceae Populus Salix Tsuga 2 Ulmus 17 Toplam Taksonlar Toplam Acer Alnus Asteraceae Betula Carex Carpinus Corylus Cupressaceae /Taxaceae Ericaceae Fraxinus Gramineae 2 2 Ostrya 4 8 Pinaceae Populus Salix Tsuga 2 Ulmus Toplam

67 Çizelge 4.9 Kastamonu ili atmosferi 2006 mart ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Torula Stemphylium Drechslera 2 Dictyosporium Exosporium 2 Tetracoccosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Melanomma Venturia Pleospora septalı askospor Coprinus Boletus Ganoderma Toplam Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Torula 6 Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium 2 Tetracoccosporium 2 2 Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Melanomma Venturia 3 3 Pleospora septalı askospor Coprinus Boletus 2 10 Ganoderma 3 9 Toplam

68 Nisan ayında 24 taksona ait toplam polen/m 3 sayılmış, atmosferde sırayla Betula, Cupressaceae /Taxaceae, Carpinus, Quercus, Pinaceae, Populus, Fagus, Morus, Rosaceae, Salix, Ulmus, Fraxinus, Platanus, Juglans, Ostrya, Carex, Acer, Alnus, Ericaceae, Gramineae, Fabaceae, Urticaceae, Asteraceae, Caryophyllaceae polenleri saptanmıştır. (Çizelge 4.10). Ayrıca, 26 taksona ait 3774 spor/m 3 sayılmıştır. Sırayla Cladosporium, Pleospora, Nigrospora, Leptosphaeria, 1-septalı askospor, Coprinus, Xylaria, Alternaria, Stemphylium, Curvularia, Melanomma, Dictyosporium, Periconia, Venturia, Didymella, Exosporium, Torula, Nigrospora, Drechslera, Fusarium, Ganoderma, Tetracoccosporium, Chaetomium, Boletus, Pithomyces, Sporormiella ve Ustilago sporlarına rastlanmıştır (Çizelge 4.11). Nisan ayında ortalama sıcaklık 10,5 o C, ortalama yağış miktarı 11,3 mm, ortalama nisbi nem %59,4 ve ortalama rüzgar hızı 0,9 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.10 Kastamonu ili atmosferi 2006 nisan ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Acer Alnus Asteraceae 2 Betula Carex Carpinus Caryophyllaceae 2 Cupressaceae /Taxaceae Ericaceae 7 12 Fabaceae Fagus Fraxinus Gramineae Juglans Morus Ostrya Pinaceae Platanus Populus Quercus Rosaceae Salix Ulmus Urticaceae 4 4 Toplam

69 Çizelge 4.10 Kastamonu ili atmosferi 2006 nisan ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 )(devam) Taksonlar Toplam Acer 46 Alnus 43 Asteraceae Betula Carex Carpinus Caryophyllaceae 2 Cupressaceae /Taxaceae Ericaceae 4 23 Fabaceae 14 Fagus Fraxinus Gramineae Juglans Morus Ostrya Pinaceae Platanus Populus Quercus Rosaceae Salix Ulmus 271 Urticaceae 8 Toplam

70 Çizelge 4.11 Kastamonu ili atmosferi 2006 nisan ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Pithomyces Periconia 2 2 Torula Stemphylium Drechslera 2 2 Dictyosporium Exosporium Tetracoccosporium Xylaria Sporormiella 2 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium 2 2 Melanomma Venturia Didymella Pleospora septalı askospor Coprinus Boletus Ustilago 2 Ganoderma Toplam

71 Çizelge 4.11 Kastamonu ili atmosferi 2006 nisan ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) NİSAN Toplam Alternaria Cladosporium Pithomyces 2 2 Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium Tetracoccosporium 7 Xylaria Sporormiella 2 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Venturia Didymella Pleospora septalı askospor Coprinus Boletus Ustilago 2 Ganoderma Toplam Mayıs ayında atmosferde 27 taksona ait polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Pinaceae, Cupressaceae / Taxaceae, Quercus, Gramineae, Carpinus, Fagus, Betula, Rosaceae, Salix, Junglans, Aesculus, Humulus, Chenopodiaceae, Labiatae, Asteraceae, Rumex, Urticaceae, Carex, Plantago, Morus, Brassicaceae, Fabaceae, Platanus, Ostrya, Alnus, Boraginaceae ve Laurus polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.12). Ayrıca, 27 taksona ait toplam spor/m 3 sayılmış, atmosferde Cladosporium, Pleospora, Leptosphaeria, Xylaria, 1-septalı askospor, Curvularia, Alternaria, Melanomma, Fusarium, Didymella, Coprinus, Nigrospora, Oidium, Puccinia, Paraphaeosphaeria, Exosporium, Periconia, Torula, Agrocybe, Dictyosporium, Venturia, Botrytis, Stemphylium, Sporormiella, Ustilago, Boletus ve Epicoccum sporlarına rastlanmıştır 51

72 (Çizelge 4.13). Mayıs ayında ortalama sıcaklık 13,9 o C, ortalama yağış miktarı 45,0 mm, ortalama nisbi nem %61,2 ve ortalama rüzgar hızı 0,9 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.12 Kastamonu ili atmosferi 2006 mayıs ayına ait polen sayımı sonuçları ( polen/m 3 ) Taksonlar Aesculus Alnus 2 3 Asteraceae Betula Boraginaceae 2 Carex Carpinus Chenopodiaceae Brassicaceae 2 Cup. / Taxaceae Fabaceae Fagus Gramineae Humulus Junglans Labiatae Laurus 2 Morus 9 4 Ostrya 7 Pinaceae Plantago Platanus Quercus Rosaceae Rumex 4 Salix Urticaceae 4 4 Toplam

73 Çizelge 4.12 Kastamonu ili atmosferi 2006 Mayıs ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Aesculus Alnus 5 Asteraceae Betula Boraginaceae 2 Carex Carpinus Chen. / Amarant Brassicaceae Cup. / Taxaceae Fabaceae Fagus Gramineae Humulus 77 Junglans Labiatae Laurus 2 Morus 13 Ostrya 7 Pinaceae Plantago Platanus 10 Quercus Rosaceae Rumex Salix Urticaceae Toplam

74 Çizelge 4.13 Kastamonu ili atmosferi 2006 mayıs ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Epicoccum 2 Periconia Torula Stemphylium Dictyosporium Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Toplam

75 Çizelge 4.13 Kastamonu ili atmosferi 2006 mayıs ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (Devam) Taksonlar Top. Alternaria Cladosporium Botrytis Epicoccum 2 Periconia Torula Stemphylium Dictyosporium Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Toplam

76 Haziran ayında 22 taksona ait toplam polen/m 3 saptanmıştır. Atmosferde Pinaceae, Cupressaceae/Taxaceae, Gramineae, Chenopodiaceae, Oleaceae, Brassicaceae, Castanea, Rumex, Apiaceae, Fabaceae, Urticaceae, Quercus, Plantago, Ailanthus, Asteraceae, Rosaceae, Betula, Juglans, Morus, Carex, Boraginaceae ve Salix polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.14). Ayrıca, 32 taksona ait spor/m 3 sayılmıştır (Çizelge 4.15). Atmosferde Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, Pleospora, 1-septalı askospor, Curvularia, Drechslera, Ustilago, Exosporium, Coprinus, Fusarium, Puccinia, Periconia, Melanomma, Oidium, Stemphylium, Didymella, Xylaria, Agrocybe, Dictyosporium, Torula, Nigrospora, Paraphaeosphaeria, Venturia, Botrytis, Epicoccum, Ascobolus, Boletus, Sporormiella, Ganoderma, Chaetomium ve Peronospora sporları saptanmıştır. Haziran ayında ortalama sıcaklık 18,5 o C, ortalama yağış miktarı 57,3 mm, ortalama nisbi nem %61,4 ve ortalama rüzgar hızı 0,7 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.14 Kastamonu ili atmosferi 2006 haziran ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Ailanthus Apiaceae Asteraceae Betula 5 17 Boraginaceae 2 2 Brassicaceae Carex 2 2 Castanea Chenopodiaceae Cup./Taxaceae Fabaceae Gramineae Juglans 8 10 Morus 4 Oleaceae Pinaceae Plantago Quercus Rosaceae 9 24 Rumex 2 Salix 2 Urticaceae Toplam

77 Çizelge 4.14 Kastamonu ili atmosferi 2006 haziran ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 )(Devam) Taksonlar Toplam Ailanthus Apiaceae Asteraceae Betula 2 24 Boraginaceae 4 Brassicaceae Carex Castanea 171 Chenopodiaceae Cup./Taxaceae Fabaceae Gramineae Juglans 18 Morus Oleaceae Pinaceae Plantago Quercus Rosaceae Rumex Salix 2 Urticaceae Toplam

78 Çizelge 4.15 Kastamonu ili atmosferi 2006 haziran ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora 3 Toplam

79 Çizelge 4.15 Kastamonu ili atmosferi 2006 haziran ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (Devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium 7 Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma 5 12 Peronospora 3 Toplam Temmuz ayında 19 taksona ait 4414 polen/m 3 polen sayılmıştır. Bu ayda Chenopodiaceae, Gramineae, Pinaceae, Plantago, Fabaceae, Apiaceae, Castanea, Asteraceae, Urticaceae, Brassicaceae, Papaver, Maclura, Betula, Oleaceae, Rumex, Morus, Quercus, Rosaceae ve Ostrya polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.16). Ayrıca, 59

80 32 taksona ait spor/m 3 spor sayılmıştır. Atmosferde Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, Exosporium, 1-septalı askospor, Drechslera, Ustilago, Pleospora, Puccinia, Periconia, Stemphylium, Curvularia, Oidium, Melanomma, Fusarium, Epicoccum, Didymella, Botrytis, Ascobolus, Coprinus, Chaetomium, Torula, Agrocybe, Venturia, Xylaria, Paraphaeosphaeria, Nigrospora, Ganoderma, Boletus, Dictyosporium, Pithomyces ve Sporormiella sporlarına dominant olarak rastlanmıştır (Çizelge 4.17). Temmuz ayında ortalama sıcaklık 19,6 o C, ortalama yağış miktarı 7,0 mm, ortalama nisbi nem %52,9 ve ortalama rüzgar hızı 0,8 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.16 Kastamonu ili atmosferi 2006 temmuz ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Apiaceae Asteraceae Betula Brassicaceae Castanea Chenopodiaceae Fabaceae Gramineae Maclura 2 4 Morus 2 9 Oleaceae Ostrya 2 Papaver 4 6 Pinaceae Plantago Quercus Rosaceae 5 2 Rumex 7 5 Urticaceae Toplam Taksonlar Toplam Apiaceae Asteraceae Betula 2 24 Brassicaceae 110 Castanea 142 Chenopodiaceae Fabaceae Gramineae Maclura Morus 11 Oleaceae 18 Ostrya 2 Papaver Pinaceae Plantago Quercus 9 Rosaceae 7 Rumex 12 Urticaceae 114 Toplam

81 Çizelge 4.17 Kastamonu ili atmosferi 2006 temmuz ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces 2 Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium 3 Exosporium Xylaria Sporormiella 2 2 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia 2 10 Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 2 2 Puccinia Ustilago Ganoderma 2 Toplam

82 Çizelge 4.17 Kastamonu ili atmosferi 2006 temmuz ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Toplam

83 Ağustos ayında 12 taksona ait polen/m 3 sayılmış, bu dönemde Asteraceae, Chenopodiaceae, Gramineae, Pinaceae, Maclura, Apiaceae, Cupressaceae/Taxaceae, Fabaceae, Betula, Brassicaceae, Corylus ve Rosaceae polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.18). Ayrıca, 32 taksona ait spor/m 3 sayılmıştır. Bu ayda Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, 1-septalı askospor, Ustilago, Exosporium, Drechslera, Periconia, Puccinia, Pleospora, Oidium, Curvularia, Stemphylium, Ascobolus, Didymella, Nigrospora, Chaetomium, Melanomma, Fusarium, Torula, Dictyosporium, Epicoccum, Agrocybe, Coprinus, Ganoderma, Botrytis, Xylaria, Paraphaeosphaeria, Sporormiella, Venturia, Boletus ve Pithomyces sporları saptanmıştır (Çizelge 4.19). Ağustos ayında ortalama sıcaklık 23,7 o C, ortalama yağış miktarı 3,3 mm, ortalama nisbi nem %50,0 ve ortalama rüzgar hızı 0,8 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.18 Kastamonu ili atmosferi 2006 ağustos ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Apiaceae Asteraceae Betula 2 2 Brassicaceae 2 2 Chenopodiaceae Corylus 2 Cup./Taxaceae Fabaceae Gramineae Maclura Pinaceae Rosaceae 2 Toplam Taksonlar Toplam Apiaceae Asteraceae Betula 2 6 Brassicaceae 4 Chenopodiaceae Corylus 2 Cup./Taxaceae Fabaceae 2 12 Gramineae Maclura Pinaceae Rosaceae 2 Toplam

84 Çizelge 4.19 Kastamonu ili atmosferi 2006 ağustos ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium 3 Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Toplam

85 Çizelge 4.19 Kastamonu ili atmosferi 2006 ağustos ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (Devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 2 16 Puccinia Ustilago Ganoderma Toplam

86 Eylül ayında 6 taksona ait 1079 polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Chenopodiaceae, Artemisia, Asteraceae, Gramineae, Pinaceae ve Maclura polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.20). Ayrıca, 32 taksona ait spor/m 3 sayılmıştır. Bu ayda Cladosporium, Leptosphaeria, Alternaria, Pleospora, 1-septalı askospor, Ustilago, Exosporium, Fusarium, Drechslera, Curvularia, Puccinia, Melanomma, Coprinus, Didymella, Oidium, Nigrospora, Periconia, Agrocybe, Xylaria, Stemphylium, Chaetomium, Botrytis, Torula, Paraphaeosphaeria, Venturia, Ascobolus, Dictyosporium, Epicoccum, Boletus, Ganoderma, Pithomyces ve Sporormiella sporlarına rastlanmıştır (Çizelge 4.21). Eylül ayında ortalama sıcaklık 15,8 o C, ortalama yağış miktarı 45,8 mm, ortalama nisbi nem %63,1 ve ortalama rüzgar hızı 0,6 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.20 Kastamonu ili atmosferi 2006 eylül ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Artemisia Asteraceae Chenopodiaceae Gramineae Maclura 2 2 Pinaceae Toplam Taksonlar Toplam Artemisia Asteraceae Chenopodiaceae Gramineae Maclura 4 Pinaceae Toplam

87 Çizelge 4.21 Kastamonu ili atmosferi 2006 eylül ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces 2 Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium Xylaria Sporormiella 2 2 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Toplam

88 Çizelge 4.21 Kastamonu ili atmosferi 2006 eylül ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (Devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Toplam

89 Ekim ayında 9 taksona ait 827 polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Pinaceae, Chenopodiaceae, Asteraceae, Gramineae, Corylus, Urticaceae, Betula, Centaurea ve Fabaceae polenleri saptanmıştır (Çizelge 4.22). Ayrıca, 33 taksona ait spor/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, 1-septalı askospor, Pleospora, Exosporium, Coprinus, Fusarium, Ustilago, Curvularia, Drechslera, Xylaria, Melanomma, Nigrospora, Agrocybe, Torula, Periconia, Didymella, Puccinia, Chaetomium, Stemphylium, Oidium, Botrytis, Paraphaeosphaeria, Epicoccum, Venturia, Dictyosporium, Ascobolus, Boletus, Ganoderma, Sporormiella, Pithomyces ve Tetracoccosporium sporlarına rastlanmıştır (Çizelge 4.23). Ekim ayında ortalama sıcaklık 12,0 o C, ortalama yağış miktarı 32,6 mm, ortalama nisbi nem %70,2 ve ortalama rüzgar hızı 0,4 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.22 Kastamonu ili atmosferi 2006 ekim ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Asteraceae Betula Centaurea Chenopodiaceae Corylus Fabaceae 2 2 Gramineae 5 9 Pinaceae Urticaceae Toplam Taksonlar Toplam Asteraceae Betula 4 4 Centaurea 4 4 Chenopodiaceae Corylus 7 7 Fabaceae 4 Gramineae Pinaceae Urticaceae 5 5 Toplam

90 Çizelge 4.23 Kastamonu ili atmosferi 2006 ekim ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium Exosporium Tetracoccosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Toplam

91 Çizelge 4.23 Kastamonu ili atmosferi 2006 ekim ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (Devam) Taksonlar Top. Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces 8 Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium 3 32 Exosporium Tetracoccosporium 2 2 Xylaria Sporormiella 10 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Ascobolus Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma 12 Toplam

92 Kasım ayında atmosferde 9 taksona ait 34 polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Apiaceae, Betula, Chenopodiaceae, Asteraceae, Corylus, Gramineae, Labiatae, Pinaceae ve Urticaceae polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.24). Ayrıca, 25 taksona ait toplam 9141 spor/m3 sayılmıştır. Bunlar; Alternaria, Cladosporium, Botrytis, Pithomyces, Epicoccum, Periconia,Torula, Stemphylium, Dictyosporium, Drechslera, Exosporium, Xylaria, Stemphylium, Fusarium, Melanomma, Venturia, Didymella, Pleospora, Oidium, 1-septalı askospor, Coprinus, Agrocybe, Boletus, Puccinia ve Ustilago dur (Çizelge 4.25). Kasım ayında ortalama sıcaklık 3,5 o C, ortalama yağış miktarı 35,2 mm, ortalama nisbi nem %74,3 ve ortalama rüzgar hızı 0,5 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.24 Kastamonu ili atmosferi 2006 kasım ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Apiaceae Asteraceae Betula Chenapodiaceae Corylus Gramineae Labiatae Pinaceae Toplam Taksonlar Toplam Apiaceae 2 2 Asteraceae 2 2 Betula 2 2 Chenapodiaceae 2 2 Corylus Gramineae Labiatae 2 2 Pinaceae Toplam

93 Çizelge 4.25 Kastamonu ili atmosferi 2006 kasım ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Epicoccum 7 3 Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium 2 Exosporium 9 2 Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 3 2 Puccinia Ustilago Toplam

94 Çizelge 4.25 Kastamonu ili atmosferi 2006 kasım ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis 3 26 Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium 2 Exosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium 25 Melanomma 7 Venturia 16 Didymella Pleospora Oidium 4 1-septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 5 Puccinia Ustilago 24 Toplam

95 Aralık ayında 6 taksona ait toplam 17 polen/m 3 saptanmıştır. Asteraceae, Betula, Corylus, Gramineae, Ostrya ve Pinaceae polenleri tanımlanmıştır (Çizelge 4.26). Ayrıca, 20 taksona ait toplam 634 spor/m 3 sayılmıştır. Bu ayda Cladosporium, 1-septalı askospor, Leptosphaeria, Alternaria, Nigrospora, Xylaria, Stemphylium, Torula, Pleospora, Curvularia, Didymella, Coprinus, Agrocybe, Periconia, Puccinia, Drechslera, Chaetomium, Pithomyces, Botrytis, Boletus rastlanmıştır (Çizelge 4.27). Aralık ayında ortalama sıcaklık -0,2 o C, ortalama yağış miktarı 13,8 mm, ortalama nisbi nem %72,8 ve ortalama rüzgar hızı 0,8 m/dk dır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.26 Kastamonu ili atmosferi 2006 aralık ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Asteraceae Betula Corylus Graminae 2 Ostrya 2 Pinaceae Toplam 2 2 Taksonlar Toplam Asteraceae 2 2 Betula 5 5 Corylus 2 2 Graminae 2 4 Ostrya 2 Pinaceae 2 2 Toplam

96 Çizelge 4.27 Kastamonu ili atmosferi 2006 aralık ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis 2 Pithomyces 3 Periconia Torula Stemphylium Drechslera 2 Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium 2 2 Didymella Pleospora septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Toplam Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis 2 Pithomyces 3 Periconia Torula Stemphylium Drechslera Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium 4 Didymella Pleospora septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 2 2 Puccinia Toplam

97 Yılı Kastamonu atmosferi polen ve spor sonuçları 2007 yılına ait preparatlarda 28 ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve 17 diğer otsu taksonlar olmak üzere 46 taksona ait toplam polen/m 3 tespit edilmiştir. Bu polenlerin %80,04 ağaç ve ağaçsı taksonlara, %14,48 Gramineae ye ve %5,47 diğer otsu taksonlara aittir (Çizelge 4.28, Şekil 4.3) 2007 yılına ait preparatlarda 35 taksona ait toplam spor/m 3 tespit edilmiştir (Çizelge 4.29). Bunlardan atmosferde dominant olarak görülenlerin yüzdesel değerleri şekil 4.4 te gösterilmiştir. 14,48% 5,47% 80,04% Ağaç ve ağaçsılar Gramineae Diğer otsu taksonlar Şekil 4.3 Kastamonu ili atmosferinde 2007 yılında görülen ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve diğer otsu taksonlara ait polenlerin yüzdesel dağılımı 3% 2% 1%1%1%1% 1% 7% 7% 10% 66% Cladosporium Alternaria Leptosphaeria Diğerleri Pleospora 1-septalı askospor Ustilago Fusarium Periconia Stemphylium Nigrospora Şekil 4.4 Kastamonu ilii atmosferinde 2007 yılında görülen sporların yüzdesel dağılımı 77

98 Çizelge 4.28 Kastamonu ili atmosferinde 2007 yılında görülen ağaç ve ağaçsı, Gramineae ve diğer otsu taksonlarının polen konsantrasyonları (polen/m 3 ) Taksonlar Ock. Şub. Mrt. Nis. Mys. Haz. Tem. Ağt. Eyl. Eki. Kas. Arl. Toplam Ağaçlar Acer Aesculus Ailanthus Alnus Betula Carpinus Castanea Corylus Cup./Taxaceae Ericaceae Fabaceae Fagus Fraxinus İlex 2 2 Juglans Maclura Morus Oleaceae Ostrya Pinaceae Platanus Populus Quercus Rosaceae Salix Sophora 2 2 Tilia Ulmus Gramineae Diğer otsu Taks. Apiaceae Artemisia Asteraceae Boraginaceae Brassicaceae Carex Centaurea Chenopodiaceae Galium 2 2 İridaceae Labiatae Malvaceae Plantago Primula 2 2 Rumex Typha 3 3 Urticaceae Toplam

99 Çizelge 4.29 Kastamonu ili atmosferinde 2007 yılında görülen mantar taksonları ve spor konsantrasyonları (spor/m 3 ) Taksonlar Ock. Şub. Mrt. Nis. May. Haz. Tem. Ağt. Eyl. Eki. Kas. Arl. TOPLAM Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Dictyosporium 7 7 Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Melanospora Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

100 2007 yılı ocak ayında Alnus, Betula, Corylus, İridaceae ve Pinaceae ye ait toplam 83 polen/m 3 sayılmıştır (Çizelge 4.30 ). Ayrıca, 16 taksona ait toplam 296 spor/m 3 sayılmış, atmosferde en fazla Alternaria, Cladosporium, Stemphylium, Dictyosporium, Drechslera, Xylaria, Leptosphaeria, Curvularia, Nigrospora, Chaetomium, Paraphaeosphaeria, Pleospora, Oidium, 1-septalı askospor, Puccinia ve Ganoderma ya rastlanmıştır (Çizelge 4.32). Ocak ayında ortalama sıcaklık 0,4 o C, ortalama yağış miktarı 36,6 mm, ortalama nisbi nem %78,0 ve ortalama rüzgar hızı - m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.30 Kastamonu ili atmosferi 2007 ocak ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Alnus Betula 2 Corylus İridaceae 2 Pinaceae Toplam Taksonlar Toplam Alnus 23 Betula 2 Corylus İridaceae 4 6 Pinaceae 4 12 Toplam Çizelge 4.31 Kastamonu ili 2007 yılı meteorolojik verileri Yıl 2007 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Sıcaklık ( C) 0,4 0,3 4,8 6,3 17,0 18,9 21,9 22,2 17,2 13,2 3,2 0,2 Toplam Yagış (mm) 36,6 0,0 16,2 19,2 9,6 74,6 12,0 9,6 8,2 0,0 5,2 Ortalama Nem % Aylık Ortalama Rüzgar Hızı (m/dk) 3,0 3,4 3,6 3,5 3,4 3,9 3,6 3,3 Çizelge 4.32 Kastamonu ili atmosferi 2007 ocak ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Stemphylium 2 2 Drechslera Dictyosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium 3 Paraphaeosphaeria 2 Pleospora 2 1-septalı askospor Puccinia Ustilago Ganoderma 2 Toplam

101 Çizelge 4.32 Kastamonu ili atmosferi 2007 ocak ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Stemphylium 4 Drechslera Dictyosporium 7 Xylaria 2 17 Leptosphaeria 2 15 Curvularia 6 Nigrospora Chaetomium 3 Paraphaeosphaeria 2 4 Pleospora 2 1-septalı askospor Puccinia 6 Ustilago Ganoderma 2 Toplam Şubat ayında 11 taksona ait toplam 203 polen/m 3 sayılmış, bu dönemde Alnus, Betula, Carpinus, Asteraceae, Corylus, Cupressaceae/Taxaceae, Gramineae, Fabaceae, Ostrya, Pinaceae ve Ulmus polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.33). Ayrıca, 9 taksona ait 124 spor/m 3 sayılmıştır (Çizelge 4.34). Atmosferde Cladosporium, 1-septalı askospor, Nigrospora, Xylaria, Puccinia, Drechslera, Leptosphaeria, Alternaria ve Oidium sporlarına rastlanmıştır. Şubat ayında ortalama sıcaklık 0,3 o C, ortalama yağış miktarı 0 mm, ortalama nisbi nem %73 ve ortalama rüzgar hızı 3,0 m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.33 Kastamonu ili atmosferi 2007 şubat ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Alnus 4 10 Asteraceae 3 2 Betula 2 Carpinus Corylus 7 2 Cupressaceae 5 Fabaceae 2 Graminae 2 Ostrya 5 Pinaceae 2 2 Ulmus Toplam

102 Çizelge 4.33 Kastamonu ili atmosferi 2007 şubat ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) (Devam) Taksonlar Toplam Alnus Asteraceae 2 7 Betula 2 Carpinus 4 4 Corylus Cupressaceae Fabaceae 2 Graminae 2 4 Ostrya 5 Pinaceae 2 6 Ulmus Toplam Çizelge 4.34 Kastamonu ili atmosferi 2007 şubat ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Drechslera 2 Xylaria Leptosphaeria Nigrospora Oidium septalı askospor Puccinia 2 Toplam Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Drechslera Xylaria Leptosphaeria Nigrospora Oidium 4 1-septalı askospor Puccinia Toplam

103 Mart ayında Betula, Cupressaceae/Taxaceae, Fraxinus, Gramineae ve Rosaceae taksonlarına ait toplam 165 polen/m 3 atmosferde saptanmıştır (Çizelge 4.35). Ayrıca, 10 taksona ait 266 spor/m 3 sayılmıştır. Cladosporium, 1-septalı askospor, Xylaria, Leptosphaeria, Nigrospora, Alternaria, Puccinia, Stemphylium, Drechslera ve Curvularia sporlarına atmosferde rastlanmıştır (Çizelge 4.36). Mart ayında ortalama sıcaklık 4,8 o C, ortalama yağış miktarı 16,2 mm, ortalama nisbi nem %68 ve ortalama rüzgar hızı 3,4 m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.35 Kastamonu ili atmosferi 2007 mart ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Betula 4 6 Cupressaceae/Taxaceae Fraxinus 7 12 Graminae 2 Rosa Toplam Taksonlar Toplam Betula Cupressaceae/Taxaceae Fraxinus Graminae 2 Rosa 2 2 Toplam Çizelge 4.36 Kastamonu ili atmosferi 2007 Mart ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Stemphylium 2 2 Drechslera 2 2 Xylaria Leptosphaeria Curvularia 2 Nigrospora septalı askospor Puccinia 2 2 Toplam

104 Çizelge 4.36 Kastamonu ili atmosferi 2007 mart ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (Devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Stemphylium 4 Drechslera 4 Xylaria Leptosphaeria Curvularia 2 Nigrospora septalı askospor Puccinia Toplam Nisan ayında atmosferde 26 taksona ait 9733 polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Pinaceae, Quercus, Cuprassaceae/Taxaceae, Gramineae, Fraxinus, Fagus, Betula, Rosaceae, Acer, Carpinus, Salix, Ulmus, Platanus, Morus, Populus, Corylus, Ostrya, Aesculus, Fabaceae, Juglans, Iridaceae, Asteraceae, Chenopodiaceae, Labiatae, Primula ve Rumex polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.37). Ayrıca, 12 taksona ait toplam 698 spor/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Cladosporium, Stemphylium, Leptosphaeria, Alternaria, Drechslera, Xylaria, Pleospora, 1-septalı askospor, Nigrospora, Oidium, Coprinus ve Ustilago sporları görülmüştür (Çizelge 4.38). Nisan ayında ortalama sıcaklık 6,3 o C, ortalama yağış miktarı 19,2 mm, ortalama nisbi nem %64 ve ortalama rüzgar hızı 3,6 m/dk dır (Çizelge 4.31). 84

105 Çizelge 4.37 Kastamonu ili atmosferi 2007 nisan ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Acer Aesculus Asteraceae Betula Carpinus Chenopodiaceae Corylus 10 Cup./Taxaceae Fabaceae Fagus Fraxinus Gramineae Juglans Iridaceae 2 3 Labiatae Morus Ostrya 5 2 Pinaceae 2 Platanus Populus Primula 2 Quercus Rosaceae Rumex Salix Ulmus Toplam Taksonlar Toplam Acer Aesculus Asteraceae 2 2 Betula Carpinus Chenopodiaceae 2 2 Corylus 10 Cup./Taxaceae Fabaceae Fagus Fraxinus Gramineae Juglans 5 5 Iridaceae 5 Labiatae 2 2 Morus Ostrya 7 Pinaceae Platanus Populus Primula 2 Quercus Rosaceae Rumex 2 2 Salix Ulmus Toplam

106 Çizelge 4.38 Kastamonu ili atmosferi 2007 nisan ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Stemphylium Drechslera Xylaria Leptosphaeria Nigrospora Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Ustilago 5 Toplam Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Stemphylium Drechslera Xylaria Leptosphaeria Nigrospora Pleospora Oidium 12 1-septalı askospor Coprinus Ustilago 5 Toplam Mayıs ayında atmosferde 28 taksona ait polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Pinaceae, Cupressaceae/Taxaceae, Gramineae, Quercus, Betula, Rosaceae, Fagus, Salix, Carpinus, Juglans, Asteraceae, Morus, Carex, Platanus, Boraginaceae, Ostrya, Aesculus, Apiaceae, Fabaceae, Rumex, Acer, Labiatae, Urticaceae, Populus, Brassicaceae, Oleaceae, Galium ve Ilex polenleri saptanmıştır (Çizelge 4.39). Ayrıca, 86

107 mayıs ayında 27 taksona ait spor/m 3 sayılmış, Cladosporium, Leptosphaeria, Pleospora, Alternaria, 1-septalı askospor, Stemphylium, Ustilago, Curvularia, Periconia, Coprinus, Oidium, Torula, Fusarium, Nigrospora, Didymella, Puccinia, Drechslera, Xylaria, Paraphaeosphaeria, Melanomma, Agrocybe, Epicoccum, Exosporium, Venturia, Peronospora, Pithomyces ve Chaetomium sporlarına rastlanmıştır (Çizelge 4.40). Mayıs ayında ortalama sıcaklık 17,0 o C, ortalama yağış miktarı 9,6 mm, ortalama nisbi nem %55 ve ortalama rüzgar hızı 3,5 m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.39 Kastamonu ili atmosferi 2007 mayıs ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Acer Aesculus Apiaceae 3 3 Asteraceae Betula Boraginaceae Brassicaceae 3 Carex Carpinus Cup./Taxaceae Fabaceae Fagus Galium 2 Gramineae Ilex Juglans Labiatae Morus Oleaceae Ostrya Pinaceae Platanus Populus 2 3 Quercus Rosaceae Rumex 17 Salix Urticaceae Toplam

108 Çizelge 4.39 Kastamonu ili atmosferi 2007 mayıs ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Acer 3 14 Aesculus Apiaceae Asteraceae Betula Boraginaceae Brassicaceae 3 Carex Carpinus Cup./Taxaceae Fabaceae Fagus Galium 2 Gramineae Ilex 2 2 Juglans Labiatae 9 9 Morus Oleaceae 3 3 Ostrya 195 Pinaceae Platanus 334 Populus 5 Quercus Rosaceae Rumex 17 Salix Urticaceae Toplam

109 Çizelge 4.40 Kastamonu ili atmosferi 2007 mayıs ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia 3 Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Puccinia Ustilago Peronospora Toplam

110 Çizelge 4.40 Kastamonu ili atmosferi 2007 mayıs ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Puccinia Ustilago Peronospora Toplam Haziran ayında atmosferde 31 taksona ait polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Pinaceae, Gramineae, Fabaceae, Cupuprassaceae/Taxaceae, Plantago, Urticaceae, Boraginaceae, Brassicaceae, Ailanthus, Rumex, Oleaceae, Carpinus, Apiaceae, Chenopodiaceae, Castanea, Morus, Asteraceae, Quercus, Aesculus, Fagus, Rosaceae, 90

111 Carex, Centaurea, Populus, Betula, Labiatae, Tilia, Typha, Fraxinus, Juglans ve Sophora polenleri gözlenmiştir (Çizelge 4.41). Ayrıca, 30 taksona ait spor/m 3 rastlanmış, atmosferde Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, 1-septalı askospor, Pleospora, Ustilago, Periconia, Stemphylium, Drechslera, Coprinus, Xylaria, Oidium, Epicoccum, Nigrospora, Exosporium, Curvularia, Fusarium, Puccinia, Didymella, Peronospora, Agrocybe, Venturia, Botrytis, Melanomma, Torula, Boletus, Chaetomium, Paraphaeosphaeria, Ganoderma ve Pithomyces sporları saptanmıştır (Çizelge 4.42). Haziran ayında ortalama sıcaklık 19,8 o C, ortalama yağış miktarı 74,6 mm, ortalama nisbi nem %60 ve ortalama rüzgar hızı 3,4 m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.41 Kastamonu ili atmosferi 2007 haziran ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Aesculus 17 Ailanthus Apiaceae 3 20 Asteraceae Betula 2 2 Boraginaceae Brassicaceae Carex Carpinus 61 Castanea Centaurea 5 2 Chenopodiaceae Cup./Taxaceae Fabaceae Fagus 17 Fraxinus 2 Gramineae Juglans 2 Labiatae 2 2 Morus Oleaceae Pinaceae Plantago Populus 7 Quercus Rosaceae 7 Rumex Sophora 2 Tilia Typha 3 Urticaceae Toplam

112 Çizelge 4.41 Kastamonu ili atmosferi 2007 haziran ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 )(devam) Taksonlar Toplam Aesculus 17 Ailanthus 104 Apiaceae Asteraceae 18 Betula 2 6 Boraginaceae Brassicaceae 109 Carex 8 Carpinus 61 Castanea 45 Centaurea 7 Chenopodiaceae 3 47 Cup./Taxaceae Fabaceae Fagus 17 Fraxinus 2 Gramineae Juglans 2 Labiatae 4 Morus 26 Oleaceae 2 77 Pinaceae Plantago Populus 7 Quercus Rosaceae 3 10 Rumex 3 89 Sophora 2 Tilia 3 3 Typha 3 Urticaceae Toplam

113 Çizelge 4.42 Kastamonu ili atmosferi 2007 haziran ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

114 Çizelge 4.42 Kastamonu ili atmosferi 2007 haziran ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

115 Temmuz ayında atmosferde 20 taksona ait 2659 polen/m 3 sayılmış, Pinaceae, Gramineae, Sophora, Chenopodiaceae, Asteraceae, Artemisia, Plantago, Urticaceae, Tilia, Apiaceae, Centaurea, Fabaceae, Rumex, Cupuprassaceae/Taxaceae, Quercus, Labiatae, Morus, Betula, Boraginaceae ve Rosaceae polenleri saptanmıştır (Çizelge 4.43). Ayrıca, 32 taksona ait spor/m 3 sayılmıştır. Bu ayda Cladosporium, Leptosphaeria, Alternaria, Pleospora, 1-septalı askospor, Ustilago, Periconia, Nigrospora, Exosporium, Stemphylium, Puccinia, Epicoccum, Coprinus, Xylaria, Curvularia, Torula, Fusarium, Oidium, Agrocybe, Paraphaeosphaeria, Melanomma, Didymella, Peronospora, Venturia, Ganoderma, Chaetomium, Drechslera, Botrytis, Pithomyces, Melanospora, Boletus ve Sporormiella sporları görülmüştür (Çizelge 4.44). Temmuz ayında ortalama sıcaklık 21,9 o C, ortalama yağış miktarı 12 mm, ortalama nisbi nem %46 ve ortalama rüzgar hızı 3,9 m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.43 Kastamonu ili atmosferi 2007 temmuz ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Apiaceae Artemisia 2 Asteraceae Betula Boraginaceae Centaurea Chenopodiaceae Cup./Taxaceae Fabaceae Gramineae Labiatae 2 2 Morus 2 2 Pinaceae Plantago Quercus 2 2 Rosaceae Rumex Sophora Tilia Urticaceae Toplam

116 Çizelge 4.43 Kastamonu ili atmosferi 2007 temmuz ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Apiaceae Artemisia Asteraceae Betula 2 2 Boraginaceae 2 2 Centaurea 2 18 Chenopodiaceae Cup./Taxaceae 6 Fabaceae 18 Gramineae Labiatae 4 Morus 4 Pinaceae Plantago Quercus 2 6 Rosaceae 2 2 Rumex 2 9 Sophora 330 Tilia Urticaceae Toplam

117 Çizelge 4.44 Kastamonu ili atmosferi 2007 temmuz ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Sporormiella 3 2 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Melanospora 2 Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 2 3 Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

118 Çizelge 4.44 Kastamonu ili atmosferi 2007 temmuz ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Sporormiella 5 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Melanospora Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

119 Ağustos ayında atmosferde 13 taksona ait 3418 polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Asteraceae, Chenopodiaceae, Artemisia, Pinaceae, Gramineae, Maclura, Ericaceae, Betula, Apiaceae, Fabaceae, Cupressaceae/Taxaceae, Malvaceae ve Tilia polenleri gözlenmiştir (Çizelge 4.45). Ayrıca, 31 taksona ait spor/m 3 sayılmıştır. Bu ayda Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, Pleospora, Fusarium, 1-septalı askospor, Nigrospora, Exosporium, Periconia, Stemphylium, Ustilago, Curvularia, Xylaria, Oidium, Coprinus, Melanomma, Epicoccum, Puccinia, Torula, Didymella, Paraphaeosphaeria, Agrocybe, Chaetomium, Botrytis, Venturia, Drechslera, Pithomyces, Peronospora, Ganoderma, Boletus ve Sporormiella sporları görülmüştür (Çizelge 4.46). Ağustos ayında ortalama sıcaklık 22,2 o C, ortalama yağış miktarı 9,6 mm, ortalama nisbi nem %54 ve ortalama rüzgar hızı 3,6 m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.45 Kastamonu ili atmosferi 2007 ağustos ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Apiaceae 2 4 Artemisia Asteraceae Betula 2 Chenopodiaceae Cup./Taxaceae 2 Ericaceae Fabaceae 2 Gramineae Maclura 3 Malvaceae Pinaceae Tilia Toplam Taksonlar Toplam Apiaceae 3 9 Artemisia Asteraceae Betula Chenopodiaceae Cup./Taxaceae 2 Ericaceae Fabaceae Gramineae Maclura Malvaceae 2 2 Pinaceae Tilia 2 2 Toplam

120 Çizelge 4.46 Kastamonu ili atmosferi 2007 ağustos ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

121 Çizelge 4.46 Kastamonu ili atmosferi 2007 ağustos ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Sporormiella Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam Eylül ayında atmosferde 19 taksona ait 784 polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Chenopodiaceae, Artemisia, Asteraceae, Pinaceae, Gramineae, Fabaceae, Ericaceae, Malvaceae, Maclura, Acer, Betula, Cupressaceae/Taxaceae, Fagus, Juglans, Quercus, Rosaceae, Salix ve Tilia polenlerine rastlanmıştır (Çizelge 4.47). Ayrıca, 31 taksona ait spor/m 3 sayılmıştır. Bu ayda Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, Pleospora, 1-septalı askospor, Ustilago, Fusarium, Periconia, Nigrospora, Curvularia, 101

122 Stemphylium, Xylaria, Exosporium, Epicoccum, Puccinia, Didymella, Torula, Coprinus, Chaetomium, Oidium, Melanomma, Botrytis, Paraphaeosphaeria, Drechslera, Venturia, Agrocybe, Peronospora, Ganoderma, Pithomyces, Boletus ve Sporormiella sporları saptanmıştır (Çizelge 4.48). Eylül ayında ortalama sıcaklık 17,2 o C, ortalama yağış miktarı 8,2 mm, ortalama nisbi nem %56 ve ortalama rüzgar hızı 3,3 m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.47 Kastamonu ili atmosferi 2007 eylül ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Acer Artemisia Asteraceae Betula 2 Chenopodiaceae Cup./Taxaceae 2 Ericaceae Fabaceae 2 15 Fagus Gramineae Juglans 2 Maclura 2 Malvaceae 4 5 Pinaceae Quercus 2 Rosaceae 2 Salix 2 Tilia 2 Toplam Taksonlar Toplam Acer 2 2 Artemisia Asteraceae Betula 2 Chenopodiaceae Cup./Taxaceae 2 Ericaceae 11 Fabaceae 17 Fagus 2 2 Gramineae Juglans 2 Maclura 2 4 Malvaceae 9 Pinaceae Quercus 2 Rosaceae 2 Salix 2 Tilia 2 Toplam

123 Çizelge 4.48 Kastamonu ili atmosferi 2007 eylül ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Sporormiella 2 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 3 3 Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

124 Çizelge 4.48 Kastamonu ili atmosferi 2007 eylül ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Sporormiella 2 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 2 8 Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

125 Ekim ayında atmosferde 6 taksona ait 258 polen/m 3 sayılmıştır. Atmosferde Pinaceae Chenopodiaceae, Artemisia, Gramineae, Asteraceae ve Cupressaceae/Taxaceae polenleri görülmüştür (Çizelge 4.49). Ayrıca, 30 taksona ait spor/m 3 sayılmıştır. Bu ayda Cladosporium, Leptosphaeria, Alternaria, Pleospora, 1-septalı askospor, Fusarium, Nigrospora, Curvularia, Ustilago, Didymella, Periconia, Stemphylium, Xylaria, Paraphaeosphaeria, Epicoccum, Torula, Melanomma, Puccinia, Venturia, Exosporium, Chaetomium, Coprinus, Botrytis, Oidium, Drechslera, Agrocybe, Pithomyces, Peronospora, Ganoderma ve Boletus sporları görülmüştür (Çizelge 4.50). Ekim ayında ortalama sıcaklık 13,2 o C, ortalama yağış miktarı 0,0 mm, ortalama nisbi nem %65 ve ortalama rüzgar hızı - m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.49 Kastamonu ili atmosferi 2007 ekim ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Artemisia Asteraceae Chenopodiaceae Cup./Taxaceae 2 Gramineae Pinaceae Toplam Taksonlar Toplam Artemisia Asteraceae Chenopodiaceae Cup./Taxaceae 2 Gramineae 2 36 Pinaceae Toplam

126 Çizelge 4.50 Kastamonu ili atmosferi 2007 ekim ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus 5 Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

127 Çizelge 4.50 Kastamonu ili atmosferi 2007 ekim ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis Pithomyces Epicoccum Periconia Torula Stemphylium Drechslera Exosporium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe Boletus Puccinia Ustilago Ganoderma Peronospora Toplam

128 Kasım ayında atmosferde 9 taksona ait 130 polen/m 3 sayılmıştır. Pinaceae, Asteraceae, Betula, Chenopodiaceae, Artemisia, Gramineae, Alnus, Apiaceae ve Rosaceae polenleri atmosferde görülmüştür (Çizelge 4.51). Ayrıca, 28 taksona ait spor/m 3 spor sayılmıştır. Cladosporium, Leptosphaeria, Pleospora, Puccinia, 1-septalı askospor, Fusarium, Stemphylium, Didymella, Alternaria, Curvularia, Nigrospora, Xylaria, Oidium, Melanomma, Paraphaeosphaeria, Periconia, Coprinus, Venturia, Ustilago, Torula, Botrytis, Chaetomium, Boletus, Epicoccum, Agrocybe, Sporormiella, Drechslera ve Ganoderma sporları atmosferde görülmüştür (Çizelge 4.52). Kasım ayında ortalama sıcaklık 3,2 o C, ortalama yağış miktarı 5,2 mm, ortalama nisbi nem %77 ve ortalama rüzgar hızı - m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.51 Kastamonu ili atmosferi 2007 kasım ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Alnus 2 Apiaceae Artemisia Asteraceae Betula 3 2 Chenopodiaceae 3 3 Gramineae 3 3 Pinaceae Rosaceae Toplam Taksonlar Toplam Alnus 2 4 Apiaceae 2 2 Artemisia Asteraceae Betula Chenopodiaceae Gramineae 6 Pinaceae Rosaceae 2 2 Toplam

129 Çizelge 4.52 Kastamonu ili atmosferi 2007 kasım ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Botrytis Epicoccum 3 3 Periconia Torula Stemphylium Drechslera 2 Xylaria Sporormiella 2 2 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe 3 2 Boletus 5 2 Puccinia Ustilago Ganoderma 2 Toplam

130 Çizelge 4.52 Kastamonu ili atmosferi 2007 kasım ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Botrytis 21 Epicoccum 6 Periconia Torula Stemphylium Drechslera 2 Xylaria Sporormiella 4 Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium 12 Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora Oidium septalı askospor Coprinus Agrocybe 5 Boletus 7 Puccinia Ustilago Ganoderma 2 Toplam

131 Aralık ayında ise Asteraceae, Chenopodiaceae ve Pinaceae taksonlarına ait 17 polen/m 3 polen sayılmıştır (Çizelge 4.53). Ayrıca, 21 taksona ait 2493 spor/m 3 spor saptanmıştır. Atmosferde Cladosporium, Leptosphaeria, 1-septalı askospor, Pleospora, Stemphylium, Curvularia, Nigrospora, Xylaria, Paraphaeosphaeria, Fusarium, Alternaria, Melanomma, Venturia, Didymella, Puccinia, Coprinus, Torula, Periconia, Pithomyces, Chaetomium ve Ustilago sporlarına rastlanmıştır (Çizelge 4.54). Aralık ayında ortalama sıcaklık 0,2 o C, ortalama yağış miktarı 1,4 mm, ortalama nisbi nem % 82, ve ortalama rüzgar hızı - m/dk dır (Çizelge 4.31). Çizelge 4.53 Kastamonu ili atmosferi 2007 aralık ayına ait polen sayımı sonuçları (polen/m 3 ) Taksonlar Asteraceae 2 2 Chenopodiaceae 2 2 Pinaceae Toplam Taksonlar Toplam Asteraceae 4 Chenopodiaceae 4 Pinaceae 9 Toplam 17 Çizelge 4.54 Kastamonu ili atmosferi 2007 aralık ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) Taksonlar Alternaria Cladosporium Pithomyces 2 Periconia Torula Stemphylium Xylaria Leptosphaeria Curvularia Nigrospora Chaetomium 2 Fusarium Melanomma Paraphaeosphaeria Venturia Didymella Pleospora septalı askospor Coprinus Puccinia Ustilago 2 Toplam

132 Çizelge 4.54 Kastamonu ili atmosferi 2007 aralık ayına ait spor sayımı sonuçları (spor/m 3 ) (devam) Taksonlar Toplam Alternaria Cladosporium Pithomyces 2 Periconia 10 Torula Stemphylium Xylaria Leptosphaeria Curvularia 2 70 Nigrospora Chaetomium 2 Fusarium Melanomma 35 Paraphaeosphaeria Venturia 25 Didymella 25 Pleospora septalı askospor Coprinus 22 Puccinia 2 23 Ustilago 2 Toplam Kastamonu İl Merkezi ve Çevresi Allerjik Bitkileri Kastamonu il merkezi park, bahçe ve yol kenarı bitkilerinin listesi ve allerjenite düzeyleri Kastamonu il merkezinde yapılan arazi çalışmaları neticesinde şehir merkezindeki park, bahçe ve yol kenarlarındaki alerjen bitkilerin örnekleri toplanmış, fotoğrafları çekilerek allerjenite düzeylerini gösteren liste oluşturulmuştur. Bitkilerin polenlerinin alerjeniteleri D amato et al. (1991), Ogren (2000) ve Jelks (2003) e göre saptanmıştır. Kastamonu il merkezinde bulunan park, bahçe ve yol kenarından toplanan bitkilerden toplam 74 adet takson saptanmıştır (Çizelge 4.55). 112

133 Merkezden toplanan bitkilerden özellikle Acer negunda, A. pseudoplatanus, Hedera helix, Betula pubescens, B.pendula, Catalpa bignonioides, Buxus sempervirens, Corylus avellana, Thuja orientalis, Chamaecyparis lawsoniana, Cupressus arizonica, Juniperus communis, J. oxycedrus, Eleagnus angustifolia, Hippophae rhamnoides, Carpinus betulus, Aesculus hippocastanum, Juglans regia, J. nigra, Laburnum anagyroides, Morus alba, Forsythia intermedia, Fraxinus excelsior, F. ornus, Ligustrum vulgare, Platanus orientalis, Populus alba, P. tremula, Salix alba, S. babylonica, S. elaeagnos, Ailanthus altissima, Tilia rubra ve Ulmus minor polenleri son derece alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır. Bitkilerin yan taraflarındaki kırmızı renk Alerjenitesi en yüksek olan taksonları, mavi renk Orta düzeyde alerjen olan taksonları, sarı renk ise Alerjenitesi düşük olan taksonları göstermektedir. Çizelge 4.55 Kastamonu il merkezi park, bahçe ve yol kenarı bitkileri listesi Tür Familya Türkçe adları Acer negundo L. Aceraceae Dişbudak yapraklı akçaağaç Acer pseudoplatanus L. Aceraceae Dağ akçaağacı Yucca filamentosa L. Agaveceae Avize ağacı Hedera helix L. Araliaceae Orman Sarmaşığı Tagetes patula L. Asteraceae Kadife Çiçeği Berberis vulgaris L. Berberidaceae Kadıntuzluğu Mahonia aquifolium Nutt. Berberidaceae Mahonya Betula pubescens Ehrh. Betulaceae Tüylü Huş Betula pendula Roth. Betulaceae Adi Huş Carpinus betulus L. Betulaceae Gürgen Corylus avellana L. Betulaceae Fındık Catalpa bignonioides Walt. Bignoniaceae Katalpa Buxus sempervirens L. Buxaceae Şimşir Humulus lupulus L. Cannabaceae Şerbetçi Otu Lonicera periclymenum L. Caprifoliaceae Hanımeli Sambucus nigra L. Caprifoliaceae Siyah Mürver Convolvulus sp. Convolvulaceae Yer Sarmaşığı Viburnum opulus L. Caprifoliaceae Kartopu Cornus sanguinea L. Cornaceae Kızılcık Thuja orientalis Endl. Cupressaceae Doğu Mazısı Chamaecyparis lawsoniana Cupressaceae Lawson Yalancı Servisi (A. Murr.) Parl. Cupressus arizonica Greene Cupressaceae Mavi Servi Juniperus communis subsp. nana Cupressaceae Bodur Ardıç 113

134 Çizelge 4.55 Kastamonu il merkezi park, bahçe ve yol kenarı bitkileri listesi (devam) Juniperus oxycedrus L. subsp. Cupressaceae Katran ardıcı oxycedrus Elaeagnus angustifolia L. Elaeagnaceae Kuş iğdesi Hippophae rhamnoides L. Elaeagnaceae Yalancı İğde Cercis siliquastrum L. Fabaceae Erguvan Laburnum anagyroides Med. Fabaceae Sarı salkım Robinia pseudoacacia L. Fabaceae Beyaz çiçekli Yalancı Akasya Sophora japonica L. Fabaceae Japon soforası Wisteria sinensis (Sims.) DC. Fabaceae Mor salkım Carpinus betulus L. Fagaceae Gürgen Aesculus hippocastanum L. Hippocastanaceae Beyaz çiçekli at kestanesi Juglans regia L. Juglandaceae Ceviz Juglans nigra L: Juglandaceae Kara ceviz Tulipa sp. Liliaceae Lale Magnolia sp. Magnoliaceae Manolya Hibiscus syriacus L. Malvaceae Ağaç Hatmi Morus alba L. Moraceae Akdut Morus nigra L. Moraceae Karadut Forsythia intermedia Zab. Oleaceae Altın Çanı Fraxinus excelsior L. Oleaceae Boylu dişbudak Fraxinus ornus L. Oleaceae Çiçekli Dişbudak Ligustrum vulgare L. Oleaceae Kurtbağrı Syringia vulgaris L. Oleaceae Leylak Abies nodmanniana (Stev.) Pinaceae Uludağ Göknarı Spach. subsp. bornmuelleriana (Mattf.) Coode et Cullen Cedrus atlantica (Endl.) Carr. Pinaceae Atlas Sediri Cedrus libani A. Rich. Pinaceae Toros Sediri Picea abies (L.) H. Karst. Pinaceae Avrupa Ladini Picea orientalis (L.) Link. Pinaceae Doğu Ladini Picea pungens Engelms Pinaceae Mavi Ladin Pinus nigra Arn. subsp. Pinaceae Anadolu Karaçamı pallasiana (Lamb.) Holmboe Pinus sylvestris L. Pinaceae Sarıçam Platanus orientalis L. Platanaceae Doğu Çınarı Amygdalus communis L. Rosaceae Badem Cotoneaster horizontalis Decne. Rosaceae Dağ muşmulası Crataegus monogyna L. Rosaceae Geyik dikeni Malus purpurea Rehd. Rosaceae Süs elması Malus sylvestris Mill. Rosaceae Elma Prunus mahalep L. Rosaceae Mahlep Pyracantha coccinea Roemer. Rosaceae Ateşdikeni Ribes aureum Pursh. Rosaceae Frenk üzümü Rosa sp. Rosaceae Gül Rubus idaeus L. Rosaceae Ahududu 114

135 Çizelge 4.55 Kastamonu il merkezi park, bahçe ve yol kenarı bitkileri listesi (devam) Populus alba L. Salicaceae Akkavak Populus tremula L. Salicaceae Titrek kavak Salix alba L. Salicaceae Aksöğüt Salix babylonica L. Salicaceae Salkım söğüt Salix elaeagnos Scop. Salicaceae İğde yapraklı söğüt Koelreuteria paniculata Laxm. Sapindaceae Sabun ağacı Ailanthus altissima (Mill.) Swingle. Simaroubaceae Kokarağaç Tamarix chinensis Lour. Tamaricaceae Ilgın Tilia rubra DC. Tiliaceae Kafkas Ihlamuru Taxus baccata L Taxaceae Porsuk Ağacı Ulmus minor Miller. Ulmaceae Ova Karaağacı Parthenocissus Graben. quinquefolia Vitaceae Amerikan sarmaşığı Kastamonu il çevresi doğal ve kültür bitkileri listesi ve allerjenite düzeyleri Kastamonu ili çevresinde yetişen doğal ve kültür bitkileri toplanmış, teşhisleri yapılmış ve fotoğrafları çekilmiştir. Bitkilerin polenlerinin alerjeniteleri D amato et al. (1991), Ogren (2000) ve Jelks (2003) e göre saptanmıştır. Şehir merkezinin çevresindeki bitkilerin toplanmasında ise merkezden 40 km uzaklıktaki alanlarda bir daire çizilerek arazi çalışmaları yapılmıştır. Çevreden toplanan bitkilerin teşhisleri yapılmış, fotoğrafları çekilmiş ve polen allerjeniteleri Çizelge 4.56 da verilmiştir. Kastamonu çevresinden toplanan bitkilerden toplam 251 takson saptanmış, bunlar arasında özellikle Acer platanoides, Acer campestre, A. pseudoplatanus, A. cappadocicum, A. Hyrcanum, Cirsium arvense, Doronicum orientale, Senecio vernalis, Daucus carota, Doronicum orientale, Senecio vernalis, Alnus glutinosa, Kochia prostrata, K. scoparia, Salsola ruthenica, Corylus avellana, C. colurna, Carpinus betulus, C. orientalis, Ostrya carpinifolia, Thuja orientalis, Juniperus communis, J. oxycedrus, J. sabina, Cupressus arizonica, Carex divulsa, C. ovalis, C. panicea, Fraxinus angustifolia, F. excelsior, Jasminum fruticans, Ligustrum vulgare, Phillyrea latifolia, Aira elegantissima, Bromus arvensis, B. sterilis, Dactylis glomerata, Eremopyrum bornaepartis, Festuca ovina, Hordeum bulbosum, Koeleria cristata, Poa alpina, Plantago holosteum, P. major, Quercus cerris, Q. hartwissiana, Q. infectoria, 115

136 Q. macranthera, Q. petraea, Q. pubescens, Laurus nobilis, Morus alba, M. nigra, M. rubra, Maclura pomifera, Agrimonia eupatoria, Alchemilla eupatoria, Salix caprea, S. alba, S. fragilis, S. purpurea, S. cinerea, S. elaegnus, Populus alba, P. nigra, Urtica dioica, Parietaria judaica, Chenopodium album, C. ambrosoides, Atriplex patula, A. hortensis, A. rosea, Artemisia santonicum, A. absinthium, A. tornefortiana, Secale sereale, Phleum pratensis, Lolium perene, Cynodan dactylon, Dactylis glomerata ve Holcus lanatus polenleri son derece allerjik reaksiyonlara neden olmaktadır. Bitkilerin yan taraflarındaki kırmızı renk Alerjenitesi en yüksek olan taksonları, mavi renk Orta düzeyde alerjen olan taksonları, sarı renk ise Alerjenitesi düşük olan taksonları göstermektedir. Çizelge 4.56 Kastamonu ili çevresi doğal ve kültür bitkileri Tür Familya Türkçe Adları Acer campestre L. Aceraceae Çınar yapraklı akçaağaç Acer cappadocicum Gleditsch. Aceraceae - Acer hyrcanum Fisch. Et Mey. Aceraceae - Acer platanoides L. Aceraceae Çınarıms akçaağaç Acer pseudoplatanus L. Aceraceae Dağ akçaağacı, Yalancı akçaağaç Galantus elwesii Honker Amaryllidaceae Kardelen Pistacia terebinthus (Bois.) Engler Anacardiaceae Menengiç Daucus carota L. Apiaceae Havuç Pimpinella corymbosa Boiss. Apiaceae - Scandix pecten-veneris L. Apiaceae Çobantarağı, Venüs tarağı Asplenium onopteris L. Aspleniaceae - Anthemis cotula L. Asteraceae Pis kokulu köpek papatyası Anthemis cretica L. Asteraceae - Artemisia absinthium L. Asteraceae Artemisia tournefortia L. Asteraceae Artemisia santonicum L. Asteraceae Bellis perennis L. Asteraceae Koyungözü Centaurea solstitialis L. Asteraceae Güneş çiçeği, yaz gelin düğmesi Centaurea triumfetti All. Asteraceae Peygamber çiçeği Centaurea urvillei DC. Asteraceae - Cichorium intybus L. Asteraceae Hindiba Cirsium arvense (L.) Scop. Asteraceae Devedikeni Doronicum orientale Hoffm. Asteraceae Kaplanotu Petasites hybridus L. Asteraceae - Senecio vernalis Waldst. et Kit Asteraceae Kanarya otu Taraxacum buttleri Van Soest Asteraceae Karahindiba Tussilago farfara L. Asteraceae Öksürük otu Berberis vulgaris L. Berberidaceae Kadıntuzluğu, Karamık Xeranthemum annuum L. Asteraceae Senelik kağıtçiçeği Alnus glutinosa (L.) Gaertner Betulaceae Adi kızılağaç Coryllus avellana L. Betulaceae Adi fındık Ostrya carpinifolia Scop. Betulaceae Güren yapraklı kayacık Carpinus betulus L. Betulaceae Adi gürgen Carpinus orientalis Miller Betulaceae Doğu gürgeni 116

137 Çizelge 4.56 Kastamonu ili çevresi doğal ve kültür bitkileri (devam) Corylus colurna L. Betulaceae Türk fındığı, Ağaç fındık, Anchusa officinalis L. Boraginaceae Sığırdili Echium vulgare L. Boraginaceae Engerekotu Myosotis sylvatica Ehrh. ex Hoffm. Boraginaceae Unutmabeni Onosma bornmuelleri L. Boraginaceae - Symphytum orientale L. Boraginaceae Doğu karakafes otu Trachystemon orientalis (L.) G.Don Boraginaceae Doğu trachystemonu Aethionema oppositifolia (Pers.) Hedge Brassicaceae - Alyssum hirsutum Bieb. Brassicaceae - Arabis sagittata (Bertoli) DC Brassicaceae - Brassica elongata Ehrh. Brassicaceae - Capsella bursa-pastoris L. Brassicaceae Çobançantası Cheiranthus cheiri L. Brassicaceae Şebboy Draba bruniifolia Stev. Brassicaceae - Thlaspi perfoliatum L. Brassicaceae Kulakçıklı akça çiçeği Campanula glomerata L. Campanulaceae Yumak çiçekli çançiçeği Campanula rapunculoides L. Campanulaceae - Campanula latifolia L. Campanulaceae Geniş yapralı çan çiçeği Sambucus ebulus L. Caprifoliaceae Bodur mürver Arenaria serpyllifolia L. Caryophyllaceae - Dianthus balansae Boiss. Caryophyllaceae - Moehringia trinervia L. Clairv. Caryophyllaceae - Silene compacta Fischer Caryophyllaceae Sık çiçekli nakıl Silene dioica L. Clairv. Caryophyllaceae - Silene italica L. Pers. Caryophyllaceae İtalyan nakılı Stellaria holostea L. Caryophyllaceae İri çiçekli yıldız otu Stellaria media Cyrillo Caryophyllaceae Serçe dili Beta vulgaris L. Chenopodiaceae Hayvan pancarı Atriplex Patula L. Chenopodiaceae Adikarapazı Atriplex hortensis L. Chenopodiaceae Atriplex rosea Chenopodiaceae Chenopodium album L. Chenopodiaceae Akkazayağı Chenopodium ambrosoides L. Chenopodiaceae Kochia prostrata (L.) Schard Chenopodiaceae - Kochia scoparia (L.) Schard Chenopodiaceae Süpürge kohya Salsola ruthenica Iljin Chenopodiaceae - Cistus creticus L. Cistaceae - Helianthemum canum (L.) Baumg. Cistaceae - Helianthemum nummularium (L.) Miller Cistaceae - Convolvulus arvensis L. Convolvulaceae Tarla sarmaşığı Cornus mas L. Cornaceae Kızılcık Sedum album L. Crassulaceae Beyaz dam koruğu Cupressus arizonica Grene Cupressaceae Mavi servi, Arizona servisi Juniperus communis L. subsp. alpina Adi ardıç Cupressaceae (SM.) Celak Juniperus communis L. subsp. communis Cupressaceae Adi ardıç Juniperus sabina L. Cupressaceae Sabin ardıcı, Karaardıç Juniperus oxycedrus L. Cupressaceae Katran ardıcı Thuja orientalis L. Cupressaceae Doğu mazısı Carex divulsa Stokes Cyperaceae - Carex ovalis Good Cyperaceae - Carex panicea L Cyperaceae Darımsı saparna Scabiosa columbaria L. Dipsaceae Cücük otu Equisetum arvense L. Equisetaceae Atkuyruğu 117

138 Çizelge 4.56 Kastamonu ili çevresi doğal ve kültür bitkileri (devam) Equisetum variegatum Schleicher ex Alaca atkuyruğu Equisetaceae Weber et Mohr. Erica arborea L. Ericaceae Funda Monotropa uniflora L. Ericaceae Monotrop Vaccinium myrtillus L. Ericaceae Yaban merisini, ayı üzümü Euphorbia amygdaloides, L. Euphorbiaceae Badem benzeri sütleğen Euphorbia myrsinites L. Euphorbiaceae Mersinimsi sütleğen Euphorbia peplus L. Euphorbiaceae Bahçe sütleğeni Euphorbia seguieriana Neck. Euphorbiaceae - Astragalus hirsutus Vahl. Fabaceae - Astragalus angustifolius Lam. Fabaceae - Chamaecytisus hirsutus (L.) Link Fabaceae - Coronilla varia L. Fabaceae Renkli burçak Genista Lydia Boiss. Fabaceae - Medicago papillosa L. Fabaceae Yonca Melilotus officinalis (L.) Desf. Fabaceae Kokulu yonca Pisum sativum L. Fabaceae Bezelye Trifolium medium L. Fabaceae Mutavassıt tırfıl Vicia bithynica (L.) L. Fabaceae - Vicia villosa Roth. Fabaceae Kara fiğ, tüylü fiğ Castanea sativa Miller Fagaceae Kestane Fagus orientalis Lipsky Fagaceae Doğu kayını Quercus cerris L. Fagaceae Saçlı meşe Quercus hartwissiana Steven. Fagaceae Istranca meşesi Quercus infectoria Olivier Fagaceae Mazı meşesi Quercus macranthera Fisch. et Mey. ex Fagaceae İspir meşesi Hohen Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. Fagaceae Sapsız meşe Quercus pubescens Willd. Fagaceae Tüylü meşe Geranium asphodeloides Burm. Fil Geraniaceae - Geranium robertianum L. Geraniaceae Turnagagası Globularia trichosantha Fisch. Et Mey. Globulariaceae Küre çiçeği Hypericum perforatum L. Guttiferae Delikli kılıçotu Iris germanica L. Iridaceae Mor süsen, Alman süseni Pteridium aquilinum (L.) Kuhn Hypolepidaceae Ukabi sehas Juncus inflexus L. Juncaceae - Ajuga chia (Poir.) Schreb. Lamiaceae - Ajuga orientalis L. Lamiaceae - Calamintha grandiflora (L.) Moench Lamiaceae İri çiçekli güzelname Clinopodium vulgare L. Lamiaceae Fesleğen Lamium purpureum L. Lamiaceae Ballıbaba Marrubium astracanicum Jacq. Lamiaceae - Mentha tomentosa d urv. Lamiaceae Nane Nepeta muda L. Lamiaceae Çıplak kediotu Prunella laciniata (L.) L. Lamiaceae - Prunella vulgaris L. Lamiaceae - Salvia tomentosa Mill. Lamiaceae - Salvia verticillata L. Lamiaceae Halkavi yapraklı adaçayı, Salvia virgata Jacq. Lamiaceae - Salvia viridis L. Lamiaceae - Stachys cretica L. Lamiaceae - Laurus nobilis L. Lauraceae Hakiki defne Gagea arvensis Schulters Liliaceae Tarla altınyıldızı Muscari aucheri (Boiss.) Barker Liliaceae - 118

139 Çizelge 4.56 Kastamonu ili çevresi doğal ve kültür bitkileri (devam) Ornitogalum umbellatum L. Liliaceae - Scilla bifolia L. Liliaceae Şemsiye çiçekli kuş südü Arceuthobium oxycedrii (DC.) M. Bieb Loranthaceae - Althaea cannabina L. Malvaceae - Malva sylvestris L. Malvaceae Yabani ebegümeci Ficus carica L. Moraceae İncir Maclura pomifera (Raf.) Schneid. Moraceae Yalancı portakal Morus alba L. Moraceae Beyaz dut, Akdut Morus nigra L. Moraceae Siyah dut, Karadut Morus rubra L. Moraceae Mor dut Fraxinus angustifolia Vahl Oleaceae - Fraxinus excelsior L. Oleaceae Boylu dişbudak Jasminum fruticans L. Oleaceae Yabani yasemin Ligustrum vulgare L. Oleaceae Kurtbağrı Phillyra latifolia L. Oleaceae Akçakesme Epilobium montanum L. Onagraceae Dağ yakıotu Epilobium parviflorum L. Onagraceae Yakı otu Dactylorhiza urvilleana (Steudel) - Orchidaceae Baumann et Künkele Ophrys mammosa Orchidaceae - Orchis tridentata Scop. Orchidaceae - Chelidonium majus L. Papaveraceae Büyük kırlangıçotu Corydalis solida (L.) Swartz Papaveraceae Parmakvari yapraklı koridalis Fumaria officinalis L. Papaveraceae Hakiki şahtere Papaver orientale L. Papaveraceae Doğu haşhaşı Pinus brutia Ten. Pinaceae Kızılçam Pinus nigra Arn. subsp. pallasiana Anadolu karaçamı Pinaceae (Lamb.) Holmboe Pinus sylvestris L. Pinaceae Sarıçam Plantago holosteum Scop. Plantaginaceae - Plantago major L. Plantaginaceae İri sinirotu Aira elegantissima Schur Gramineae - Bromus arvensis L. Gramineae Tarla bromu Bromus sterilis L. Gramineae Kanaatkar brom Dactylis glomerata L. Gramineae Domuz ayrığı Eremopyrum bonaepartis(spreng.) - Gramineae Nevski Festuca ovina Gramineae Koyun çimi, Koyun fetiği Secale sereale L. Gramineae Çavdar Phleum pratensis L. Gramineae Çayır kelpkuyruğu Lolium perene L. Gramineae İngiliz çimi Cynodon dactylon (L.) Pers. Gramineae Büyük ayrık Dactylis glomerat L. Gramineae Domuzayrığı Holcus lanatus L. Gramineae Tüylü balotu Hordeum bulbosum L. Gramineae - Koeleria cristata (L.) Pers. Gramineae - Poa alpina L. Gramineae Alp patureni, Alp tavşan bıyığı Triticum aestivum L. Gramineae - Triticum durum Desf. Gramineae Set buğday Zea mays L. Gramineae Mısır Polygala anatolica Boiss. et Heldr. Polygalaceae Anadolu süt otu Rumex alpinus L. Polygonaceae Alp labadası Cyclamen coum Miller Primulaceae Siklamen, Topalak Lysimachia verticillaris Sprengel Primulaceae Karga otu 119

140 Çizelge 4.56 Kastamonu ili çevresi doğal ve kültür bitkileri (devam) Primula vulgaris Huds. Primulaceae Çuha çiçeği Adonis flammea Jacq. Ranunculaceae Kandamlas Caltha polypetala Hochst. Ranunculaceae Çok yapraklı nergis Clematis vitalba L. Ranunculaceae Akasma, Filbahar Helleborus nigra Saprg. Ranunculaceae Çöpleme Ranunculus arvensis L. Ranunculaceae Tarla düğünçiçeği Ranunculus brutius Ten. Ranunculaceae - Ranunculus dissectus Bieb Ranunculaceae - Reseda lutea L. Resedaceae Sarı muhabbet çiçeği Agrimonia eupatoria L. Rosaceae Küçük kaşık otu Alchemilla eupatoria Rosaceae Aslanpençesi Cerasus avium (L.) Moench Rosaceae Kiraz Cotoneaster nummularia Fisch. et Mey Rosaceae Dağ muşmulası Crataegus microphylla C. Kosch. Rosaceae - Crateagus bornmuelleri Rosaceae - Cydonia oblanga Miller Rosaceae Uzun yapraklı ayva Cydonia vulgaris Pers. Rosaceae Ayva Filipendula vulgaris Moench Rosaceae - Fragaria vesca L. Rosaceae Çilek Malus sylvestris Miller. Rosaceae Elma Potentilla reptans L. Rosaceae Beşparmak otu Prunus cerasus L. Rosaceae Vişne Pyrus amygdaliformis Vill. Rosaceae - Pyrus communis L. Rosaceae Armut Ribes aureum Pursh. Rosaceae Frenk üzümü Rubus canescens DC. Rosaceae Böğürtlen Rosa canina L. Rosaceae Kuşburnu, Yabangülü Rubus hirtus Waldst. et Kit Rosaceae - Sanguisorba minor Scop. Rosaceae Küçük çayır düğmesi Crucianella taurica Rubiaceae - Cruciata coronata (Sibth & Sm.) Ehrend Rubiaceae - Galium verum L. Rubiaceae Hakiki yoğurtotu Populus alba L. Salicaceae Akkavak Populus nigra L. Salicaceae Karakavak Populus tremula L. Salicaceae Titrek kavak Salix alba Salicaceae Ak söğüt Salix caprea L. Salicaceae Sorgun, Keçi söğütü Salix cinerea L. Salicaceae Bozsöğüt Salix elaeagnus Scop. Salicaceae İğde yapraklı söğüt Salix fragilis L. Salicaceae Gevrek söğüt Salix purpurea L. Salicaceae Erguvani söğüt Digitalis ferruginea L. Scrophulariaceae Pas renkli yüksükotu Pedicularis comosa L. Scrophulariaceae - Rhinanthus angustifolius C. C. Gmel. Scrophulariaceae - Verbascum pyramidatum Bieb. Scrophulariaceae - Veronica fuchsii L. Scrophulariaceae Yavşan otu Veronica gentianoides Vahl. Scrophulariaceae Jensiyon, yavşan otu Veronica multifida L. Scrophulariaceae - Tamarix tetranra L. Tamaricaceae Beş erken organlı ılgın Taxus baccata L. Taxaceae Adi porsuk Daphne pontica L. Thymelaceae Karadeniz yabani defnesi Tilia rubra DC. Tiliaceae Kafkas ıhlamuru Tilia argentea Desf. Tiliaceae Gümüşi ıhlamur Urtica dioica L. Urticaceae Isırgan otu 120

141 Çizelge 4.56 Kastamonu ili çevresi doğal ve kültür bitkileri (devam) Viola sieheana Becker Violaceae - Viola suavis M. Bieb Violaceae - Viola tricolor L. Violaceae Hercai menekşe 4.3 Kastamonu Atmosferinde Tesbit Edilen Allerjik Polen ve Sporların Tanımları Kastamonu atmosferinde tespit edilen bitkilerin polen tanımları ve mikrofotoğrafları Kastamonu atmosferinde yapılan analizlerde 51 taksona ait polenlere rastlanmıştır. Bunları Ağaç ve ağaçsı taksonlar; Acer, Aesculus, Ailanthus, Alnus, Betula, Carpinus, Castanea, Corylus, Cup./Taxaceae, Ericaceae, Fabaceae, Fagus, Fraxinus, İlex, Juglans, Laurus, Maclura, Morus, Oleaceae, Ostrya, Pinaceae, Platanus, Populus, Quercus, Rosaceae, Salix, Sophora, Tilia, Tsuga ve Ulmus, Diğer otsu Taksonlar; Apiaceae, Artemisia, Asteraceae, Boraginaceae, Carex, Caryophylaceae, Centaurea, Chenopodiaceae, Brassicaceae, Galium, İridaceae, Humulus, Labiatae, Malvaceae, Papaver, Plantago, Primula, Rumex, Typha, Urticaceae ve Gramineae olarak sınıflandırabiliriz. Atmosferde tespit edilen taksonlara ait polenlerin polen mikrofotoğrafları çekilerek tanımları çeşitli kaynaklar temel alınarak yapılmıştır. Ayrıca bitkilerin çiçeklenme ve polinizasyon dönemleri belirlenmiş, 2006 ve 2007 yıllarının aylık ortalamaları alınarak aylık veya haftalık polen yoğunluklarını gösteren grafikler hazırlanmıştır. 121

142 Acer L. (Aceraceae) Kastamonu atmosferinde Acer cinsinin polenlerine mart, nisan ve mayıs aylarında rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 106 polen/m 3 ile nisan ayında görülmüştür (Şekil 4.6). Taksonun polen morfolojik tanımı yapılmış (Pehlivan 1995), bazı türlerin polen mikrofotoğrafları şekil 4.5 te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli Apertür tipi : Suboblat, sferoide, subprolat : Trikolpat Ekzin kalınlığı : 1,1-2 µm İntin kalınlığı : 0,25-0,9 µm Ornamentasyon : Striat A B C Şekil 4.5 Acer polen mikrofotoğrafları A; Acer platanoides, B; Acer hyrcanum, C; Acer pseudoplatanus (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.6 Kastamonu atmosferinde Acer polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 122

143 Aesculus L. (Hippocastanaceae) Aesculus cinsi ülkemizde park, bahçe ve yol kenarlarında süs bitkisi olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde polenleri nisan, mayıs ve haziran aylarında görülmüş, en yüksek konsantrasyona 102 polen/m 3 ile mayıs ayında rastlanmıştır (Şekil 4.8). taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1995), polen mikrofotoğrafları şekil 4.7 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Trikolporat, granüllerden oluşan operkulum mevcut Ekzin kalınlığı : 1,2 µm İntin kalınlığı : 0,6 µm Ornamentasyon : Striat Şekil 4.7 Aesculus hippocastanum poleni mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.8 Kastamonu atmosferinde Aesculus polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 123

144 Ailanthus DESF. (Simaroubaceae) Park, bahçe ve yol kenarlarında süs bitkisi olarak yaygın kullanıma sahiptir. Kastamonu armosferinde sadece haziran ayında 95 polen/m 3 rastlanmıştır (Şekil 4.10).. Ailanthus polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ 1971), polen mikrofotoğrafları şekil 4.9 da verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Trikolporat Ekzin kalınlığı : 1,8 µm İntin kalınlığı : 0,9 µm Ornamentasyon : Striat-retikülat Şekil 4.9 Ailanthus altissima polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.10 Kastamonu atmosferinde (polen/m 3 ) Ailanthus polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği 124

145 Alnus Miller (Betulaceae) Doğal yayılışın yanı sıra park, bahçe ve yol kenarlarındaa süs bitkisi olarak dikilmektedir. Kastamonu atmosferinde ocak-mayıs aylarında polenlerine rastlanmış, en yüksek konsatrasyonu ise 20 polen/m 3 ile şubat ayında görülmüştür (Şekil 4.12). Cinsin polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ 1971) ve polen mikrofotoğrafları şekil 4.11 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Suboblat Apertür tipi : Stefanoporat. Çoğunlukla Tetraporat, nadiren Tri-Penta Porat Ekzin kalınlığı : 1 µm. Porlar arasında ark şeklinde ekzin kalınlaşması mevcut İntin kalınlığı : 0,5 µm Porların altında konveks bir çukur halinde Ornamentasyon : Granülat Şekil 4.11 Alnus glutinosa (L.) Geartn. poleni mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.12 Kastamonu atmosferinde Alnus polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 125

146 Betula L. (Betulaceae) Park, bahçe ve yol kenarlarında süs bitkisi olarak yaygın kullanıma sahiptir. Kastamonu atmosferinde mart, nisan ve mayıs aylarında polenlerine yoğun olarak rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 4231 polen/m 3 ile nisan ayında görülmüştür (Şekil 4.14). taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılarak (Pehlivan 1995) polen mikrofotoğrafları verilmiştir (Şekil 4.13). Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoide Apertür tipi : Triporate, nadiren tetraporate Ekzin kalınlığı : 1,3-1,7 µm Por çevresinde endekzinde dağılma mevcut, ektekzin çengel şeklinde içe kıvrık (Vestibulum) İntin kalınlığı :0,7-0,9 µm por altında konkav bir kalınlık mevcut Ornamentasyon : Granülat, belirsiz granülat Şekil 4.13 Betula pendula Roth. poleni mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.14 Kastamonu atmosferinde Betula polenleri iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 126

147 Carpinus L. (Betulaceae) Trakya, Marmara ve Kuzey Anadaolu da doğal yayılış göseren ağaçlardır. Kastamonu atmosferinde şubat-haziran peryodunda polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 1908 polen/m 3 ile nisan ayında görülmüştür (Şekil 4.16). Carpinus un polen morfolojik tanımı yapılmış (Pehlivan 1995), polen mikrofotoğrafları şekil 4.15 te verilmiştir. Polar Eksen : 29,,7-39 µm Ekvatoral Eksen : 30,,7-43 µm Polen Şekli : Suboblat, sferoid Apertür tipi : Stefanoporat. Pentaporat, nadiren tetra-hekzaporat Ekzin Kalınlığı : 1,1 µm. Porların çevresinde ekzin 1,5 misli dahaa kalın İntin Kalınlığı : 0,5 µm. Por altında konkav çukur halinde Ornamentasyon : Belirsiz granülat Şekil 4.15 Carpinus betulus poleni mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.16 Kastamonu atmosferinde Carpinus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 127

148 Castanea Miller (Fabaceae) Ülkemizde doğal yayılışının yanı sıra kültürüde yapılmaktadır. Kastamonu atmosferinde haziran ve temmuz aylarında polenlerine rastlanmış, en yuksen konsantrasyonu ise 108 polen/m3 ile haziran ayında görülmüştür (şekil 4.18). Castanea nın nın polen morfolojik tanımlaması laması yapılmış olup (Aytuğ vd. 1971), polen mikrofotoğrafları şekil 4.17 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Subprolat Apertür tipi : Trikolporat Ekzin kalınlığı : 0,7 µm İntin kalınlığı : 0,3 µm Ornamentasyon : Retikülat Polen/m3 Şekil 4.17 Castanea sativa Miller poleni mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Aylar Şekil 4.18 Kastamonu atmosferinde Castanea polenlerine olenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m3) 128

149 Corylus L. (Corylaceae) Doğal yayılışının yanında Karadeniz Bölgesinde yaygın olarak kültüre alınmıştır. Kastamonu atmosferinde ocak-nisan ve düşük konsantrasyonda ekim-aralık aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksen polen konsantrasyonu ise 243 polen/m 3 ile mart ayında görülmüştür (Şekil 4.20). Cinsin polen morfolojik tanımı yapılmış (Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.19 da verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Suboblat Apertür tipi : Triporat, nadiren tetraporat Ekzin kalınlığı : 1,2-1,5 µm. Porların çevresinde ekzin 1,5 misli daha kalın İntin kalınlığı : 0,6 µm. Por altında konkav çukur halinde Ornamentasyon : Belirsiz granülat Şekil Corylus avellana L. poleni mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.20 Kastamonu atmosferinde Corylus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 129

150 Cupressaceae/Taxaceae Ülkemizde doğal yayılışının yanında park, bahçe ve yol kenarlarında süs bitkisi olarak yaygın bir şekilde kültüre alınmıştır. İki familyanın polenlerinin çok benzer olması ve sayım sırasında bunları bir birinden ayırmadaki güçlük sebebiyle bir grup olarak ele alınmışlardır. Kastamonu atmosferinde mart-haziran aylarında polenlerine yoğun olarak rastlanmış, en yüksek polen konsantrasyonu polen/m 3 görülmüştür (Şekil 4.22). Taksonların genel polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Sin vd. 2007) ve bazı tülerin polen mikrofotoğrafları şekil 4.21 de verilmiştir. ile mayıs ayında Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid, Taxaceae de; 4 veya 6 tarafından az çok basık küremsi veya elipsoid şeklinde Apertür tipi : Inaperturat, pseudopor belirgin değil Ekzin kalınlığı : 0,5-1,1 µm İntin kalınlığı : 0,1-0,7 µm Ornamentasyon : Granülat A B C D Şekil 4.21 Cupressaceae/ Taxaceae polen mikrofotoğrafları A-Taxus baccata L., B- Thuja orientalis L., C-Juniperus communis L., D-Cupressus arizonicaa Greene (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.22 Kastamonu atmosferinde değer grafiği (polen/m 3 ) Cupressaceae/Taxaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama 130

151 Ericaceae Doğal yayılış gösteren çalımsı formdaki türleri barındırmaktadır. Kastamonu atmosferinde mart-nisan ve ağustos-eylül aylarında rastlanmış, en yüsek polen konsanrasyonuna ise 14 polen/m 3 ile ağustos ayında rastlanmıştır (Şekil 4.24). Taksonun genel polen morfolojik tanımlaması yapılmış olup (Sin vd. 2007), bazı türlerin polen mikrofotoğrafları şekil 4.23 te verilmiştir. Tetrat polen boyutu : µm Polen şekli : Tetrat sferoid Apertür tipi : Tetrat Calymme, Tetradın her bir poleni trikolporat Ekzin kalınlığı : 1,3-1,7 µm İntin kalınlığı : 0,25-0,5 µm Ornamentasyon : Verrukat, psilat A B Şekil 4.23 Ericaceae polen mikrofotoğrafları A- Erica arborea L., B- Vaccinium myrtillus L. (Skala: 10 µm) 15 Polen/m Aylar Şekil 4.24 Kastamonu atmosferinde Ericaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 131

152 Fabaceae Doğal yayılışının yanı sıra kültüre alınmış ağaç, çalımsı ve otsu türleri içeren geniş bir familyadır. Kastamonu atmosferinde nisan-eylül peryodunda poelnlerine rastlanmış, en yüksek polen konsantrasyonu ise 5389 polen/m 3 ile haziran ayında görülmüştür (Şekil 4.26). Taksonun genel polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), bazı türlerin polen mikrofotoğrafları şekil 4.25 te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid, suboblat, oblat, prolat Apertür tipi : Trikolporat, trikolpat Ekzin kalınlığı : 0,9-1,7 µm İntin kalınlığı : 0,25-0,9 µm Ornamentasyon : Retikülat, mikroretikülat A B C D Şekil 4.25 Fabaceae polen mikrofotoğrafları A- Cercis siliquastrum L., B- Laburnum anagyroides Med., C- Wisteria chinensis (Sims.) DC, D- Astragalus angustifolius Lam. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.26 Kastamonu atmosferinde Fabaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 132

153 Fagus L. (Fagaceae) Ülkemizde doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferinde nisan mayıs ve haziran aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 2188 polen/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.28). Fagus un polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1995) ve mikrofotoğrafları şekil 4.27 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Suboblat Apertür tipi : Trikolporat Ekzin kalınlığı : 1,5 µm İntin kalınlığı : 1,4 µm Ornamentasyon : Granülat Şekil 4.27 Fagus orientalis Lipsky polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.28 Kastamonu atmosferinde Fagus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 133

154 Fraxinus L. (Oleaceae) Park bahçe ve yol kenarlarında süs bitkisi olarak yaygın bir şekilde kültüre alınmıştır. Kastamonu atmosferinde mart ve nisan aylarında polenlerine rastlanmış, en yüksek polen konsantrasyonu 224 polen/m 3 ile nisan ayında görülmüştür (Şekil 4.30). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1995), polen mikrofotoğrafları şekil 4.29 da verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Trikolpat, trikolporat, nadiren tetrakolporat Ekzin kalınlığı : 1,2-1,8 µm İntin kalınlığı : 0,5-0,9 µm Ornamentasyon : Retikülat A B Şekil Fraxinus polen mikrofotoğrafları A-Fraxinus excelsior L., B-Fraxinus ornus L. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.30 Kastamonu atmosferindee Fraxinus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 134

155 Ilex L. (Aquifoliaceae) Ülkemizde Karadeniz bölgesinin ormanlık alanlarında dolğal yayılış göstermektedir. Ayrıca şehir merkezlerinde park, bahçe ve yol kenarlarında süs bitkisi olarak kullanulmaktadır. Polinizasyon dönemi nisan mayıs aylarıdır. Tozlaşması böcekler aracığıyla sağlanmaktadır. Aşayıya polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Sin vd. 2007), şekil 4.31 de polen mikrofotoğrafları ve Kastamonu atmosferine ait polen yoğunlukları grafikte verilmiştir (Şekil 4.32). Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Suboblat, sferoid Apertür tipi : Trikolporat Ekzin kalınlığı : 1-1,5 µm İntin kalınlığı : 0,75 µm Ornamentasyon : Klavat Şekil 4.31 Ilex aquifolium L. poleni mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m3 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Aylar Şekil 4.32 Kastamonu atmosferinde Ilex polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 135

156 Juglans L. (Juglandaceae) Ülkemizde yaygın olarak kültürüü yapılmaktadır. Kastamonu atmosferinde nisan mayıs aylarında polenlerine rastlanmış, en yüksek polen konsantrasyonu 727 polen/m 3 ile nisan ayında görülmüştür (Şekil 4.34). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1995), polen mikrofotoğrafları şekil 4.33 te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Suboblat veya sferoid Apertür tipi : Polipantoporat, porus Ekzin kalınlığı : 1 µm. Annulus mevcut İntin kalınlığı : 0,2 µm, porusların altında kalın, yaklaşık 2,5 µm Ornamentasyon : Skabrat Şekil 4.33 Juglans regia L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) 800 Polen/m Aylar Şekil 4.34 Kastamonu atmosferinde (polen/m 3 ) Juglans polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği 136

157 Laurus L. (Lauraceae) Ülkemizde doğal yayılışının yanı sıra park ve bahçelerdee süs bitkisi olarak kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde nisan ayında 1 polen/m 3 rastlanmıştır (Şekil 4.36). Taksonun polen morfolojik tanımı yapılmış (Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.35 te verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : İnaperturat Ekzin kalınlığı : 1,6 µm İntin kalınlığı : 0,8 µm Ornamentasyon : Ekhinat Şekil 4.35 Laurus nobilis L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m3 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Aylar Şekil 4.36 Kastamonu atmosferinde Laurus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 137

158 Maclura Nutt. (Moraceae) Park bahçe ve yol kenarlarında süs bitkisi olarak yaygın kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde temmuz, ağustos ve eylül aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek konsantrasyonu ise 127 polen/m 3 ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.38). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.37 de verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Triporat, nadiren tetraporate Ekzin kalınlığı : 0,7 µm İntin kalınlığı : 0,25 µm Ornamentasyon : Granülat Şekil 4.37 Maclura pomifera (Raf.) Sch. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.38 Kastamonu atmosferinde Maclura polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 138

159 Morus L. (Moraceae) Hem park, bahçe ve yol kenarlarında hem de kültür bitkisi olarak yaygın kullanıma sahiptir. Kastamonu atmosferinde nisan-temmuz aylarında polenlerine rastlanmış, en yüksek polen konsantrasyonu ise 530 polen/m 3 ile mayıs ayında rastlanmıştır (şekil 4.40). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1995), polen mikrofotoğrafları şekil 4.39 da verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Triporat, nadiren tetraporat, operkulum mevcut, por çevresinde anulus kalınlaşması mevcut Ekzin kalınlığı : 0,9 µm İntin kalınlığı : 0,1 µm. Poraltında konkav şekilde kalınlaşma vardır Ornamentasyon : Granülat Şekil 4.39 Morus alba L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.40 Kastamonu atmosferinde Morus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 139

160 Oleaceae Gerek süs bitkisi olarak park, bahçe ve mesire alanlarında kullanılan gerekse kültür alanlarında tarımı yapılan önemli türleri barıdırmaktadır. Kastamonu atmosferinde mayıs, haziran ve temmuz aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu ise 166 polen/m 3 ile haziran ayında görülmüştür (Şekil 4.42). Taksonun genen polen morfolojik tanımı yapılmış (Sin vd. 2007), şehir merkezinde yoğun görülen bazı türlerin polen mikrofotoğrafları şekil 4.41 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Suboblat, oblat, sferoid Apertür tipi : Trikolpat, trikolporat. Bazı türlerde operkulum mevcut. Ekzin kalınlığı : 1,2-1,9 µm İntin kalınlığı : 0,5-1 µm Ornamentasyon : Retikülat Şekil 4.41 Oleaceae polen mikrofotoğrafları A- Forsythia intermedia Zab., B- Jasminum fruticans L., C- Ligustrum vulgare L., D- Syringia vulgaris L. (Skala: 10 µm) 200 A B C D Polen/m Aylar Şekil 4.42 Kastamonu atmosferinde Oleaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 140

161 Ostrya Scop. (Betulaceae) Kuzey ve Güney Anadoluda doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferinde ocak-mayıs aylarındaa polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 101 polen/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (şekil 4.44). Ostrya nın polen morfolojik tanımı yapılmış (Pehlivan 1995), polen mikrofotoğrafları şekil 4.43 te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Triporat, nadiren tetraporate, operculum mevcut Ekzin kalınlığı : 1,2 µm. Porların çevresinde ekzin 1,5 misli kalın (anulus) ve ektekzin çengel şeklinde içe doğru kıvrılmış (vestibulum) İntin kalınlığı : 0,6 µm. Por altında konkav çukur halinde (oncus) Ornamentasyon : Belirsiz granülat Şekil 4.43 Ostrya carpinifolia Scop. polen mikrofotoğrafları(skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.44 Kastamonu atmosferinde Ostrya polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 141

162 Pinaceae Hem şehir merkezlerinde ve mesire alanlarında kullanılan, hemde geniş doğal yayılışa sahip önemli türleri barındıran bir taksondur. Yılın bütün aylarında az çok polenlerine rastlanmakla birlikte, mart-temuz peryodunda Kastamonu atmosferinde polenlerine yoğun olarak rastlanmıştır. En yüksen polen konsantrasyonu polen/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.46). Taksonun genel polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1995), önemli bazı türlerinin polen mikrofotoğrafları şekil 4.45 te verilmiştir. Polen gövde boyu: µm Polen göde eni : µm Polen şekli : Vesikülat. İbikler bazı türlerde belirgin bazılarında belirgin değildir. Bazı türlerde ise baloncuğun proksimal tabanında ve baloncuklarla polen gövdesi arasında Apertür tipi : Yok Ekzin kalınlığı: 4-6 µm Ornamentasyon : Baloncukların ornamentasyonu kapalı ve müntazam, büyük ve küçük adacıklar ve kanalcıklardan oluşur. Bazı türlerde ise baloncukların ornamentasyonu kapalı küçük adacık ve kanalcıklar ile açık büyük adacık ve kanalcıklardan oluşur. A B C Şekil 4.45 Pinaceae polen mikrofotoğrafları. A- Pinus brutia Ten, B- Pinus nigra Arn., C- Pinus sylvestris L. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.46 Kastamonu atmosferinde Pinaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 142

163 Platanus L. (Platanaceae) Doğal yayışının yanı sıra, park bahçe ve şehir peyzajında yaygın olarak kullanılmaktadır. Kastamonu atmosfrinde nisan ve mayıs aylarında polenlerine rastlanmış, en yüksek konsantrasyonu 172 polen/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.48). Cinsin polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.47 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen: µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi :Trikolpat, nadiren tetrakolpat. Granüllerden oluşmuş operkulum mevcut Ekzin kalınlığı : 1,4 µm İntin kalınlığı : 0,7 µm Ornamentasyon: Retikülat Şekil Platanus orientalis L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) 200 Polen/m Aylar Şekil 4.48 Kastamonu atmosferinde Platanus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 143

164 Populus L. (Salicaceae) Doğal yayılışının yanı sıra, hem şehir merkezlerindeki park, bahçe ve mesire alanlarında hemde tarım alanlarında yaygın olarak kültüre alınmaktadır. Kastamonu atmosferinde mart-haziran aylarında polenlerine rastlanmış, en yüksek polen konsantrasyonu ise 504 polen/m 3 ile nisan ayında görülmüştür (Şekil 4.50). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1995), yaygın olan iki türün polen mikrofotoğrafları şekil 4.49 da verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : İnaperturat Ekzin kalınlığı : 1,1-1,4 µm İntin kalınlığı : 0,7-1 µm Ornamentasyon : Granülat A B Şekil 4.49 Populus polen mikrofotoğrafları A- Populus alba L., B- Populus nigra L. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.50 Kastamonu atmosferinde (polen/m 3 ) Populus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği 144

165 Quercus L. (Fagaceae) Ülkemizde yaygın doğal yayılışının yanı sıra, şehir merkezlerinde peyzaj amaçlı kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde nisan-temmuz aylarında polenlerine rastlanmış, en yüksek polen konsantrasyonu ise 6210 polen/ /m 3 ile mayıs ayında görülmüştür. Taksonun genel polen tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1995), bazı türlerinin polen mikrofotoğrafları şekil 4.51 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Oblat, suboblat, Prolat Apertür tipi : Trikolpat Ekzin kalınlığı : 1,2-1,7 µm İntin kalınlığı : 0,6-1,7 µm Ornamentasyon : Granülat A B C D Şekil 4.51 Quercus polen mikrofotoğrafları A- Quercus cerris L., B- Quercus hartwissiana Steven., C- Quercus infectoria Olivier, D- Quercus pubescens Willd. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.52 Kastamonu atmosferinde Quercus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 145

166 Rosaceae Ülkemizde geniş dolğal yayılışının yanı sıra, şehir merkezlerinde peyzaj amaçlı kullanılan, tarım alanlarında kültürü yapılan, ağaç, çalı ve otsu formda türleri barındıran çok geniş bir familyadır. Kastamonu atmosferinde mart-eylül peryodunda polenlerine rastlanmış, en yüksek polen konsantrasyonu ise 2266 polen/m 3 ile mayıs ayında kaydedilmiştir (Şekil 4.54). Taksonun genel polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), bazı türlerinin polen mikrofotoğrafları şekil 4.53 te verilmiştir. Polar Eksen : µm Ekvatoral Eksen : µm Polen Şekli : Oblat, suboblat, sferoid, prolat Apertür tipi : Trikolporat, nadiren tetrakolporat Ekzin Kalınlığı : 0,7-2,4 µm İntin Kalınlığı : 0,2-1,1 µm Ornamentasyon : Granülat, striat, granülat-striat, retikülat, faveolat A B C D E F Şekil 4.53 Rosaceae polen mikrofotoğrafları A- Alchemilla molis L., B- Crataegus monogyna L., C- Malus purpurea Rehd., D- Prunus mahalep L., E- Pyracantha coccinea Roemer, F- Rubus idaeus L. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.54 Kastamonu atmosferinde (polen/m 3 ) Rosaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği 146

167 Salix L. (Salicaceae)) Doğal yayılışının yanı sıra park, bahçe ve mesire alanlarında peyzaj amaçlı kullanılmaktadır. Kastamonu atmosf atmosferinde mart-temmuz temmuz aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 1642 polen/m3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.56). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), bazı türlrinin polen mikrofotoğrafları şekil 4.55 te verilmiştir. Polar Eksen : µm Ekvatoral Eksen : µm Polen Şekli : Sferoid, oblat-sferoid oblat Apertür tipi : Trikolpat Ekzin Kalınlığı : 0,7--1,3 µm İntin Kalınlığı : 0,2--0,6 µm Ornamentasyon : Retikülat B A C D E F Şekil 4.55 Salix polen mikrofotoğrafları A- Salix alba L., B- Salix babylonica L., C- Salix caprea L., D- Salix cinerea L., E- Salix elaeagnus Scop., F- Salix fragilis L. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar 0 Şekil 4.56 Kastamonu atmosferinde Salix polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m3) 147

168 Sophora L. (Fabaceae) Park, bahçe ve mesire alanlarında peyjaz amaçlı olarak yaygın kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde eylül ayında düşük konsantrasyonda polenlerine rastlanmıştır (Şekil 4.58). Sophora nın polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), polen mikrofotoğrafları şekil 4.57 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Trikolporat Ekzin kalınlığı : 1,02 µm İntin kalınlığı : 0,5 µm Ornamentasyon : Retikülat Şekil 4.57 Sophora japonica L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m3 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Aylar Şekil 4.58 Kastamonu atmosferinde Sophora polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 148

169 Tilia L. (Tiliaceae) Ülkemizde doğal yayılışının yanı sıra park, bahçe ve mesire alanlarında peyzaj amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde haziran-eylül aylarıda polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu ise 24 polen/m 3 ile temmuz ayında rastlanmıştır (Şekil 4.60). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.59 da verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Oblat Apertür tipi : Trikolporat Ekzin kalınlığı : 1,5-1,8 µm İntin kalınlığı : 1 µm. Apertür altında intin kalınlaşmaktadır. Ornamentasyon : Retikülat A B Şekil 4.59 Tilia L. polen mikrofotoğrafları A- Tilia argentea Descf., B- Tilia rubra DC. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.60 Kastamonu atmosferinde Tilia polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 149

170 Tsuga Carrière (Pinaceae) Park bahçe ve mesire alanlarında peyzaj amacıyla kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde ocak ve mart aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 8 polen/m 3 ile ocak ayında ocak ayında görülmüştür (Şekil 4.62). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış, polen mikrofotoğrafları şekil 4.61 de verilmiştir. Polar boyutu : µm Polen şekli : Oblat, Disk şeklinde Apertür tipi : monosaccat (Tek kesecikli) Ornamentasyon : Verrukat, gemmat Şekil 4.61 Tsuga polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.62 Kastamonu atmosferinde Tsuga polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 150

171 Ulmus L. (Ulmaceae) Doğal yıyılışının yanı sıra park, bahçe ve mesire alanlarında peyzaj amacıyla kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde şubat, mart ve nisanaylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu ise 195 polen/m 3 ile mart ayında görülmüştür (Şekil 4.64). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.63 te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Poliporat Ekzin kalınlığı : 1,3 µm İntin kalınlığı : 1 µm. İntin dalgalı görünüşte ve kalınlık değişiktir. Ornamentasyon : Rugulat Şekil Ulmus minor polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.64 Kastamonu atmosferinde Ulmus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 151

172 Gramineae Gerek doğal yayılış gösteren gerekse tarım alanları, mera alanları, park ve bahçelerde kültürü yapılan, aynı zamanda peyzaj amacıylada kullanılan otsu bitkileri barındıran geniş bir familyadır. Kastamonu atmosferinde ocak ayı dışında yılın tamamında polenlerine rastlanmış, nisan-ağustos peryodunda polenleri yoğun olarak görülmüştür. Enn yüksek polen konsantrasyonu ise 9153 polen/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.66). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.65 te verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Monoporat. Operkulum mevcut Ekzin kalınlığı : 0,5-3,4 µm. Ekzin por çevresinde kalınlaşarak annulusu oluşturmaktadır. İntin kalınlığı : 0,2-2,1 µm Ornamentasyon : Belirli veya belirsiz granülat A B C D E Şekil 4.65 Gramineae polen mikrofotoğrafları A- Bromus sterilis L., B- Dactylis glomerata L., C- Festuca ovina L., D- Poa alpina L., E- Triticum durum Desf. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.66 Kastamonu atmosferindee Gramineae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 152

173 Diğer otsu taksonlar Apiaceae Doğal yayılış gösteren türlerin yanı sıra, tarım alanlarında kültürü yapılan türleride barındırmaktadır. Kastamonu atmosferinde mayıs-ağustos aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 117 polen/m 3 ile temmuz ayında görülmüştür (Şekil 4.68). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), polen mikrofotoğrafları şekil 4.67 de verilmiştir. Polar Eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Prolat Apertür tipi : Trikolporat Ekzin kalınlığı : 3 µm, kosta mevcut İntin kalınlığı : 1 µm Ornamentasyon : Rugulat-striat Şekil 4.67 Daucus carota L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) 150 Polen/m Aylar Şekil 4.68 Kastamonu atmosferinde Apiaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 153

174 Artemisia L. (Asteraceae) Ülkemizde doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferinde temmuz-kasım aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu ise 260 polen/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.70). Artemisia nın polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar and Adıgüzel 1998, Pınar vd 2008), polen mikrofotoğrafları şekil 4.69 da verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Trikolporat Ekzin kalınlığı : 2-2,9 µm İntin Kalınlığı : µm Ornamentasyon : Skabrat Şekil 4.69 Artemisia vulgaris L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.70 Kastamonu atmosferinde Artemisia polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 154

175 Asteraceae Doğal yayılış gösteren çok sayıdaki türü kapsayan bir familyadır. Polenlerinin birbirine benzerliği nedeniyle sayım yapılırken Artemisia ve Centauraea dışındaki türler familya düzeyinde ele alınmıştır. Kastamonu atmosferinde ocak ayı dışında yılın tamamında az yada çok polenlerinee rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 1291 polen/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.72). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), bazı türlerinin polen mikrofotoğrafları şekil 4.71 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid, oblat-sferoid, prolat-sferoid Apertür tipi : Trikolporat, triporat (laküner polen) Ekzin kalınlığı : 1,5-5 µm İntin kalınlığı : 0,4-2 µm Ornamentasyon : Ekhinat A B C D E Şekil 4.71 Asteraceae polen mikrofotoğrafları A- Anthemis cotula L., B-- Cichorium intybus L., C- Cirsium arvense (L.) Scop., D- Tagetes patula L., E- Xeranthemum annuum L. ( Skala: 10 µm) 1500 Polen/m Aylar Şekil 4.72 Kastamonu (polen/m 3 ) atmosferinde Asteraceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği 155

176 Boraginaceae Ülkemizde geniş doğal yayılışa sahiptir. Kastamonu atmosferinde mayıs, haziran ve temmuz aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 116 polen/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.74). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ 1971), polen mikrofotoğrafları şekil 4.73 te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Subprolat Apertür tipi : Trikolporat, stefanokolporat (3-10 kolporat). Kolpuslar ince ve sivri uçludur. Bazı türlerde porlar kolpusların tam ortasında değil Ekzin kalınlığı : 0,8 µm İntin kalınlığı : 0,3 µm Ornamentasyon : Granülat, granüler belirsiz A B C Şekil 4.73 Boraginaceae polen mikrofotoğrafları A- Echium vulgare L., B- Anchusa officinalis, C- Lithospermum officinale (Skala: 10 µm) 150 Polen/m Aylar Şekil 4.74 Kastamonu atmosferinde Boraginaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 156

177 Carex L. (Cyperaceae) Ülkemizde doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferindee mart, nisan ve mayıs aylarında polenlerinee rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 406 polen/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.76). Carex in polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), bazı türlerin polen mikrofotoğrafları şekil 4.75 te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Subprolat, subizopolar (armut şeklinde) Apertür tipi : Poroid Ekzin kalınlığı : 1,6 µm İntin kalınlığı : Polenin altındaki sivri uçta 5,5-13,5 µm, diğer uçta 1,5-8,3 µm, poroid altında 0,7-5,4 µm Ornamentasyon : Granülat, granülat-striat, granülat-verrukat A B C Şekil 4.75 Carex L. polen mikrofotoğrafları A- Carex divulsa Stoker, B- Carex ovalis Good., C- Carex panicea L. (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.76 Kastamonu atmosferinde Carex polenlerine ait iki yıllık (polen/m 3 ) ortalama değer grafiği 157

178 Caryophyllaceae Doğal yayılış gösteren türlerin yanı sıra park, bahçe ve mesire alanlarında peyzaj amacıyla kullanılan türleride barındırmaktadır. Kastamonu atmosferinde sadece nisan ayında düşük konsantrasyonda polenine rastlanmıştır (Şekil 4.78). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ 1971), polen mikrofotoğrafları şekil 4.77 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Poliporat, trikolpat, porlar üzerinde granül veya ekinül taşıyan operkulum mevcuttur. Ekzin kalınlığı : 1,5-2,5 µm İntin kalınlığı : çok ince Ornamentasyon : Bakulat, granülat A B C Şekil 4.77 Caryophyllaceae polen mikrofotoğrafları A- Dianthus balansae, B- Silene dioica, C- Balanthus thymoides (Skala: 10 µm) Polen/m3 1,5 1 0,5 0 Aylar Şekil 4.78 Kastamonu atmosferinde Caryophyllaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 158

179 Centaurea L. (Asteraceae) Ülkemizde doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferinde haziran, temmuz ve ekim aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu ise 9 polen/m 3 ile temmuz ayında görülmüştür (Şekil 4.80). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pehlivan 1994, Pınar and İnceoğlu 1996, Çelik et al. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.79 da verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen :15-34 µm Polen şekli : Prolat-sferoid, Prolat Apertür tipi : Trikolporat Ornamentasyon : Ekhinat (spinüllerin eni yüksekliğinden büyüktür) A B C Şekil 4.79 Centaurea polen mikrofotoğrafları A- Centaurea amasiensis, B- Centaurea axillaris, C- Centaurea balsamita (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.80 Kastamonu atmosferinde Centaurea polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 159

180 Chenopodiaceae Geniş doğal yayılışı olan türleree sahiptir. Kastamonu atmosferinde yılın tüm aylarında polenlerine rastlanmış, mayıs-ekim peryodunda ise polenleri yoğun olarak görülmüştür. En yüksek polen konsantrasyonu 942 polen/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.82). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar and Oybak 1997, Pınar and İnceoğlu 1998a, b, 1999, Pınar 1999, Pınar vd. 2008), bazı türlerinin polen mikrofotoğrafları şekil 4.81 de verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Poliporat, bazı taksonlarda operkulum mevcuttur. Ekzin kalınlığı : 0,8-2,1 µm İntin kalınlığı : 0,3-0,5 µm Ornamentasyon : Granülat A B C D Şekil 4.81 Chenopodiaceae polen mikrofotoğrafları A- Atriplex patula L., B- Beta vulgaris L., C- Kochia scoparia (L.) Schard., D- Salsola rutherica Iljin (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.82 Kastamonu atmosferindee Chenopodiaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 160

181 Brassicaceae Doğal yayılış gösteren türlerin yanı sıra tarım alanlarında kültürü yapılan türlere de sahiptir. Kastamonu atmosferinde mayıs-ağustos aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 149 polen/m 3 ile haziran ayında görülmüştür (Şekil 4.84). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), bazı türlerinin polen mikrofotoğrafları şekil 4.83 te verilmiştir. Polar Eksen : µm Ekvatoral Eksen : µm Polen Şekli : Sferoide Apertür tipi : Trikolpat Ekzin Kalınlığı : 1,1-1,6 µm İntin Kalınlığı : 0,3-0,5 µm Ornamentasyon : Bakulat, retikülat A B C Şekil 4.83 Brassicaceae polen mikrofotoğraflar A- Alyssum hirsutum Bieb., B- Aethionema oppositifolia, C- Barbarea plantaginea (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.84 Kastamonu atmosferinde Brassicaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 161

182 Galium L. (Rubiaceae) Ülkemizde doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferinde sadece mayıs ayında düşük konsantrasyonda polenlerine rastlanmıştır (Şekil 4.86). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ vd. 1971, Abdel Khalik et al. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil 4.85 te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Prolat-spheroidal, oblat-spheroidal, spheroidal, Suboblat Apertür tipi : Stefanokolpat. Çoğunlukla 7 kolpus, nadiren 5 veya10 kolpus bulunur. Ekzin kalınlığı : 0,9-1,46 µm İntin kalınlığı : 0,3-0,5 µm Ornamentasyon : Retikülat Şekil 4.85 Galium polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m3 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Aylar Şekil 4.86 Kastamonu atmosferinde Galium polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 162

183 Iridaceae Doğal yayılışının yanı sıra park, bahçe ve mesire alanlarında süs bitkisi olarak kullanılmaktadır. Kastamonu atmosferinde ocak ve nisan aylarında polenlerine rastlanmıştır (Şekil 4.88). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ vd. 1971, Pınar and Oybak-Dönmez 2000, Oybak-Dönmez and Pınar 2001), polen mikrofotoğrafları şekil 4.87 de verilmiştir. Polar Eksen : µm Ekvatoral Eksen : µm Polen Şekli : Prolat, subprolat Apertür tipi : Monokolpat, monosulkat, klypat Ekzin Kalınlığı : 1,18 µm İntin Kalınlığı : 0,5 µm Ornamentasyon : Retikülat Şekil 4.87 Iris kerneriana polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m3 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Aylar Şekil 4.88 Kastamonu atmosferinde Iridaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 163

184 Humulus L. (Cannabaceae) Ülkemizde doğal yayılışının yanı sıra, tarım alanlarında kültürü yapılmaktadır. Kastamonu atmosferinde mayıs ayında 39 polen/m 3 polenine rastlanmıştır (Şekil 4.90). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), polen mikrofotoğrafları şekil 4.89 da verilmiştir. Polar eksen :17-21 µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Triporat. Annulus mevcuttur. Ekzin kalınlığı : 0,7 µm İntin kalınlığı : 0,2 µm. Por altında intin kalınlaşması (oncus) mevcuttur. Ornamentasyon : Skabrat Şekil 4.89 Humulus lupulus L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.90 Kastamonu atmosferinde Humulus polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 164

185 Lamiaceae Doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferinde nisan-temmuz ve kasım aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 27 polen/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.92). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ vd. 1971, Pınar vd. 2008), bazı türlerinin polen mikrofotoğrafları şekil 4.91 de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Oblat, suboblat, sferoid, prolat, subprolat Apertür tipi : Trikolpat, stefanokolpat Ekzin kalınlığı : 1,6 µm İntin kalınlığı : 0,7 µm Ornamentasyon : Retikülat A B C D Şekil 4.91 Lamiaceae polen mikrofotoğrafları A- Nepeta nuda L., B- Salvia tomentosa, C- Marubium astracanicum, D- Lamium purpureum (Skala: 10 µm) 30 Polen/m Aylar Şekil 4.92 Kastamonu atmosferinde Lamiaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 165

186 Malvaceae Doğal yayılışlarının yanı sıra, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak kullanılan ve tarım alanlarında kültüre alınan türleri de mevcuttur. Kastamonu atmosferinde ağustos ve eylül (5 polen/m 3 ) aylarında polenlerine rastlanmıştır (Şekil 4.94). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Pınar vd. 2008), polen mikrofotoğrafları şekil 4.93 te verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Poliporat Ekzin kalınlığı : 7 µm İntin kalınlığı : 2 µm Ornamentasyon : Ekhinat A C Şekil 4.93 Malvaceae polen mikrofotoğrafları A- Hibiscus syriacus L., B- Malva sylvestris (Skala: 20 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.94 Kastamonu atmosferinde Malvaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 166

187 Papaver L. (Papaveraceae) Ülkemizde goğal yayılış göstermektedir. Bazı türlerinin tarım alanlarında kültürü yapılmaktadır. Kastamonu atmosferinde sadece temmuz ayında (29 polen/m 3 ) polenlerine rastlanmıştır (şekil 4.96). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ vd. 1971), polenlerinin mikrofotoğrafları şekil 4.95 te verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Trikolpat, gayri müntazam granüllerden oluşan operkulum mevcuttur. Ekzin kalınlığı : 1.18 µm İntin kalınlığı : 0,5 µm Ornamentasyon : Mikroekinat-perforat Şekil 4.95 Papaver dubium L. mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m Aylar Şekil 4.96 Kastamonu atmosferinde Papaver polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 167

188 Plantago L. (Plantaginaceae) Takson doğal yayılışa sahip bir çok türü barındırmaktadır. Kastamonu atmosferinde mayıs, haziran ve temmuz aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 179 polen/m 3 ile haziran ayında görülmüştür (Şekil 4.98). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ vd. 1971, Pehlivan 1995, Pınar vd. 2008), bazı türlerine ait polen mikrofotoğrafları şekil 4.97 de verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Periporat (5-14 porlu), por şeklinde operkulum mevcuttur Ekzin kalınlığı : 1,5 µm İntin kalınlığı : 0,7 µm Ornamentasyon : Verrukat, belirsiz granülat A B Şekil 4.97 Plantago L. polen mikrofotoğrafları A- Plantago holosteum Scop., B- Plantago major L. (Skala: 10 µm) 200 Polen/m Aylar Şekil 4.98 Kastamonu atmosferinde Plantago polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 168

189 Primula L. (Primulaceae) Orman altı alanlarda doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferinde nisan ayında düşük konsantrasyonda (1 polen/m 3 ) polenine rastlanmıştır (Şekil 4.100). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ vd. 1971), polen mikrofotoğrafları şekil 4.99 da verilmiştir. Polen boyutu : µm Polen şekli : Sferoid, suboblat, Apertür tipi : Stefanokolpat, trikolpat, trikolporat Ekzin kalınlığı : 1,96 µm İntin kalınlığı : 1,2 µm Ornamentasyon : Retikülat Şekil 4.99 Primula L. Mikrofotoğrafları A- Primula vulgaris Huds., B- Primula elatior (L.) Hıll subsp. meyeri (Rupr.) Valentine Et Lamond (Skala: 10 µm) Polen/m3 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Primula polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 169

190 Rumex L. (Polygonaceae) Ülkemizde doğal yauılış gösteren 25 türü mevcuttur. Kastamonu atmosferinde nisantemmuz aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek polen konsantrasyonu 119 polen/m 3 ile haziran ayında görülmüştür (Şekil 4.102). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ vd. 1971, Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil de verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Sferoid Apertür tipi : Perikolporat (5-8 kolporat), apertürler polen yüzeyinde dağınık olarak yer alır Ekzin kalınlığı : 1,2 µm İntin kalınlığı : 1 µm Ornamentasyon : İnce retikülat Şekil Rumex alpinus L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) 150 Polen/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Rumex polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 170

191 Typha L. (Typhaceae) Ülkemizde sulak alanlarda doğal yayılış göstermektedir. Kastamonu atmosferinde haziran ayında (2 polen/m 3 ) polenlerine rastlanmıştır (Şekil 4.104). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Perveen 1999), polen mikrofotoğrafları şekil te verilmiştir. Polen buyutu : µm Polen şekli Apertür tipi Ekzin kalınlığı İntin kalınlığı : Sferoid (Tetrad) : Monoporat : 0,5-2,61µm : 0,7µm Ornamentasyon : Retikülat Şekil Typha australis L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Polen/m3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Typha polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 171

192 Urticaceae Ülkemizde doğal yayılış gösteren 9 türü mevcuttur. Kastamonu atmosferinde nisan- ise 164 temmuz ve ekim aylarında polenlerine rastlanmıştır. En yüksek konsantrasyonu polen/m 3 ile haziran ayında görülmüştür (Şekil 4.106). Taksonun polen morfolojik tanımlaması yapılmış (Aytuğ vd. 1971, Sin vd. 2007), polen mikrofotoğrafları şekil te verilmiştir. Polar eksen : µm Ekvatoral eksen : µm Polen şekli : Suboblat Apertür tipi : Triporat, operkulum mevcuttur. Ekzin kalınlığı : 0,8 µm İntin kalınlığı : 0,2 µm Ornamentasyon : Granülat Şekil Urtica dioica L. polen mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) 200 Polen/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Urticaceae polenlerine ait iki yıllık ortalama değer grafiği (polen/m 3 ) 172

193 4.3.2 Kastamonu atmosferinde tespit edilen mantar sporlarının tanımları ve mikrofotoğrafları İki yıllık tez çalışması boyunca Kastamonu atmosferinde 35 farklı cinse ait toplam 869,590 spor/m 3 tesbit edilmiştir. Bu Taksonlar atmosferdeki konsantrasyonlarına göre Cladosporium, Alternaria, Leptosphaeria, Pleospora, Tek Septalı Askosporlar, Ustilago, Fusarium, Periconia, Nigrospora, Stemphylium, Exosporium, Curvularia, Xylaria, Puccinia, Coprinus, Drechslera, Didymella, Oidium, Epicoccum, Melanomma, Torula, Agrocybe, Paraphaeosphaeria, Chaetomium, Venturia, Botrytis, Peronospora, Ganoderma, Dictyosporium, Pithomyces, Boletus, Ascobolus, Sporormiella, Tetracoccosporium ve Melanospora şeklindedir Çalışmada atmosferde sporları tespit edilen taksonların spor tanımları Çeşitli kaynaklardan yararlanılarak yapılmıştır (Ellis 1971, Domsch et al. 1980, Walting 1982, Barnet and Hunter 1986, Ellis and Ellis 1997, 1998, St-Germain and Summerbell 1996, Grant Smith 2000, Watanabe 2002, Elad 2007, Weber and Webster 2007), spor mikrofotoğrafları çekilmiş ve bunlar tanımların altında şekil olarak verilmiştir. Ayrıca, iki yıl boyunca atmosferde tesbit edilen sporların günlük konsantrasyonları belirlenmiş, günlük konsantrasyonları toplanmasıyla haftalık, aylık ve yıllık verilere ulaşılmıştır. Her takson için iki yılın ortalamaları alınarak, aylık ortalama spor konsantrasyon grafikleri hazırlanmıştır. 173

194 Alternaria Nees ex Wollrooth (Deuteromycetes) Nemli ortamlarda bitkilerin gövde, yaprak, meyve ve kabuk gibi kısımları ile çurümekte olan bitki kısımları üzerinde saprofit olarak yaşar. Bitki ve insan patojeni olup, oldukça alerjendir. Kastamonu atmosferinde yılın tamamında sporlarına rastlanmıştır. Mayısekim peryodunda atmosferik spor konsantrasyonu 1000 spor/m 3 ün üzerinde tespit edilmiş, en yüksek spor konsantrasyonu ise spor/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.108). Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Watanabe 2002), spor mikrofotoğrafları şekil de verilmiştir. Spor boyutu : 8-45(140) x 6-15(17) µm (Türlere göre değişir) Spor şekli : Piriform (armut) yada bezbol sopası şeklinde Septa sayısı : Enine 1-2 ve boyuna 3-4(8) septaya sahiptir Spor rengi : Sarıdan koyu kahverengine değişmektedir Ornamentasyon: Granülat Şekil Alternaria sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Alternaria sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 174

195 Cladosporium Link. (Deuteromycetes) Çürümekte olan bitki kalıntıları, nemli ortamlar, kitap ve tekstil ürünü materyaller, duvar boyaları üzerinde gelişir. Bitki ve insan patojeni olup oldukça alerjendir. Kastamonu atmosferinde yılın tüm aylarında sporlarına rastlanmıştır. En düşük spor konsantrasyonu 120 spor/m 3 ile ocak ayında, en yüksek spor konsantrasyonu ise spor/m 3 ile ekim ayında görülmüştür (Şekil 4.110). Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Watanabe 2002), spor mikrofotoğrafları şekil da verilmiştir. Spor boyutu : 4-12(22) x 2,7-4,3 µm Spor şekli : Eliptik, silindirik, ovat, subgloboz Septa sayısı : Septasız veya enine bir septaya sahiptir Spor rengi : Sarıdan koyu kahverengine değişmektedir Ornamentasyon: Ekhinat-verrukat Şekil Cladosporium sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Cladosporium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 175

196 Botrytis Pers. ex Fr. (Deuteromycetes) Çürümekte olan bitki kısımları ya da canlı bitki organları, nemli topraklar üzerinde gelişir. Bir çok bitki için patojen olup insanlar için oldukça alerjiktir. Kastamonu atmosferinde mayıs-kasım aylarında sporlarına rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyonu 139 spor/m 3 ile eylül ayında rastlanmıştır (Şekil 4.112). Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Elad et al. 2007), spor mikrofotoğrafları şekil de verilmiştir. Spor boyutu : 5-18 µm Spor şekli : Oval veya eliptik Septa sayısı : Septasız, nadiren enine bir septaya sahip Spor rengi : Açıksarı-gri Ornamentasyon: Psilat (düz) Şekil Botrytis sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) 150 Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Botrytis sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 176

197 Pithomyces Berk. & Br. (Deuteromycetes) Nemli topraklar, çimenlik alanlar, odun parçaları ve saman gibi hayvan yemleri üzerinde gelişir. Koyun ve sığır gibi hayvanlarda akciğer ve ağız çevresinde yaralara neden olur. Sporodesmin adında bir mikotoksin üretir (Domsch et. al. 1980, Rippon 1988). Kastamonu atmosferinde mart ve kasım ayları dışında yılın tamamında sporlarına rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyonu 48 spor/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.114). Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Watanabe 2002), spor mikrofotoğrafları şekil te verilmiştir. Spor oyutu : x µm Spor şekli : Eliptik, muriform veya oblong (fragmo yada dictyokonidia) Septa sayısı : Enine (2-3), boyuna (orta kısımda 1-2) septaya sahiptir Spor rengi : Kahverengi Ornamentasyon : Ekhinat veya verrukat Şekil Pithomyces sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Pithomyces sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 177

198 Epicoccum Link. (Deuteromycetes) Nemli toprak, tahıllar, tekstil ürünleri, kitap, gazete ve bitkiler üzerinde gelişir. Yaygın bir alerjendir. Kastamonu atmosferinde mayıs-kasım aylarında sporlarına rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyonu 378 spor/m 3 ile temmuz ayında görülmüştür (Şekil 4.116). Taksonun spor morfolojik tanımı yapılmış (Watanabe 2002), spor mikrofotoğrafları şeki te verilmiştir. Spor boyutu : 15-25(40) µm Spor şekli : Globoz, priform Septa sayısı : Enine ve boyuna çok septaya sahip (dictyoconidia) Spor rengi : Koyukahverengi-Siyah Ornamentasyon : Verrukat Şekil Epicoccum sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Epicoccum sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 178

199 Periconia Tode (Deuteromycetes) Nemli topraklar, çürümekte olan bitki kök ve yaprakları ile çimenler üzerinde gelişir. İnsanlar için nadiren patojen etki gösterir. Oldukça alerjendir. Kastamonu atmosferinde mayıs-kasım aylarında sporlarına yoğun olarak rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyonu 942 spor/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür. Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Watanabe 2002), spor mikrofotoğrafları şekil 4.18 de verilmiştir. Spor Boyutu : 5-29 µm Spor Şekli : Sferik, oblong (blastosporoz) Septa sayısı : Septasız Spor Rengi : Kahverengi Ornamentasyon : Skabrat, ekhinat Şekil Periconia sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Periconia sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 179

200 Torula Pers. (Deuteromycetes) Dış ortamda nemli toprak, çürümekte olan bitki kalıntıları, çimenler, iç ortamlarda ise selüloz içeren materyaller üzerinde gelişir. İnsanlarda yüksek ateş ve astıma sebep olur. Oldukça alerjendir. Kastamonu atmosferinde nisan-kasım aylarında sprorlarına yoğun olarak rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyonu 272 spor/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.20). Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Watanabe 2002), spor mikrofotoğrafları şekil 4.19 da verilmiştir. Spor boyutu : µm (1-8 hücre, her hücre 5-7 µm) Spor şekli : Oval Septa sayısı : Oval hücrelerin oluşturduğu zincir şeklinde Spor rengi : Kahverengi Ornamentasyon : Granülat Şekil Torula sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Torula sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 180

201 Stemphylium Wallr. (Deuteromycetes) Nemli toprak, odun, selülozik maddeler ve çürümekte olan bitki karışımları üzerinde gelişir. Bitki ve insan patojeni olup, oldukça alerjendir. Kastamonu atmosferinde ocak ayı dışında yılın tüm aylarında sporlarına rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyonu 272 spor/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.122). Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Watanabe 2002), spor mikrofotoğrafları şekil de verilmiştir. Spor boyutu : 15-55(70) x µm Spor şekli : Uzun-elipsoid, obklavat, subsiferik (Yuvarlak uçlu silindirik) Septa sayısı : Enine 1-3 ve boyuna 5 yada üzeri septaya sahiptir. Spor rengi : Kahverengi Ornamentasyon : Psilat veya kısmen verrukat Şekil Stemphylium sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Stemphylium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 181

202 Drechslera S. Ito. (Deuteromycetes) Çimenler, tahıllar ve çürümekte olan gıdalar üzerinde gelişir. Gramineae familyasına ait türler üzerinde patojen etki gösterir. İnsanlarda göz enfeksiyonlarına sebep olup, alerjik etki göstermektedir. Kastamonu atmosferinde yılın tümünde sporlarına rastlanmakla birlikte, mayıs-ekim peryodunda daha yoğun olduğu tespitedilmiştir. En yüksek spor konsantrasyonu 684 spor/m 3 ile haziran ayında görülmüştür (Şekil 4.124). Taksonun sopr morfolojik tanımlaması yapılmış (Watanabe 2002), spor mikrofotoğrafları şekil te verilmiştir. Spor Boyutu : (390) x 5-10µm Spor Şekli : Silindirik, elips, obklavat ve fusiform Septa sayısı : 2-14 arası enine septaya sahiptir. Spor Rengi : Kahverengi Ornamentasyon : Psilat, nadiren verrukat Şekil Drechslera sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) 800 Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Drechslera sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 182

203 Dictyosporium Corda (Deuteromycetes) Karasal ve tatlı su ortamları ile tatlı su altındaki lignin ve selüloz içeren materyaller üzerinde gelişir. İnsanlar için patojendir. Toksik ve alerjen etkisi hakkında bir bilgi mevcut değildir. Kastamonu atmosferinde kasım ve aralık dışında, yılın diğer aylarında az çok sporlarına rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyona 80 spor/m 3 ile haziran ayında görülmüştür (Şekil 4.126). Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Elis 1971), spor mikrofotoğrafları şekil te verilmiştir. Spor boyutu : x µm Spor şekli : Silindirik veya eliptik, taban hücreye ulaşmayan, farklı noktadan çıkan paralel uzanan 5-9 zincir şeklinde Septa sayısı : Enine ve boyuna bölmelere sahip Spor rengi : Kahverengi veya altın sarısı Ornamentasyon : Psilat veya verrukat Şekil Dictyosporium sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Dictyosporium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 183

204 Exosporium Link. (Deuteromycetes) Nemli ortamlardaki çürümekte olan bitki parçaları ve çimenlik alanlarda gelişir. Kastamonu atmosferinde mayıs-ekim aylarında sporlarına rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyonu 1097 spor/m 3 ile ağustos ayında görülmüştür (Şekil 4.128). Taksonun spor tanımlaması yapılmış (Barnett and Hunter 1987), spor mikrofotoğrafları şekil de verilmiştir. Spor boyutu : µm Spor şekli : Obklavat (bezbol sopası şeklinde) Septa sayısı : Çok sayıda pseudoseptaya sahiptir. Spor rengi : Kahverengi Ornamentasyon : Skabrat veya belirsiz granülat Şekil Exosporium sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) 1500 Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Exosporium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 184

205 Tetracoccosporium Link. (Deuteromycetes) Kastamonu atmosferinde Ocak-nisan ve ekim aylarında sporlarına rastlanmıştır. En yüksek spor konsantrasyonu 5 spor/m 3 ile ocak ayında görülmüştür (Şekil 4.130). Taksonun spor morfolojok tanımlaması yapılmış (Elis 1971, St. Germanian ve Summerbell 1996), spor mikrofotoğrafları şekil da verilmiştir. Spor boyutu : µm Spor şekli : Oval veya elipsoid Septa sayısı : Enine ve boyuna septaya sahiptir (olgun sporlar 4 hücrelidir) Spor rengi : Kahverengi-sarı Ornamentasyon : Granülat veya skabrat Şekil Tetracoccosporium sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Tetracoccosporium sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 185

206 Xylaria Hill ex Schrank (Ascomycetes) Orman altı nemli ortamlardaki çürümekte olan ağaç kütükleri ve bazı canlı bitki organları üzerinde patojen olarak gelişir. Kastamonu atmosferinde yılın tamamında sporlarına rastlanmakla birlikte, mayıs-kasım aylarında sporlar yoğun olarak görülmüştür. En yüksek spor konsantrasyonu 847 spor/m 3 ile mayıs ayında görülmüştür (Şekil 4.132). Taksonun spor morfolojik tanımlaması yapılmış (Webster and Weber 2007), spor mikrofotoğrafları şekil de verilmiştir. Spor boyutu : 11-25µm Spor şekli : Elipsoid Septa sayısı : Septasız Spor rengi : Siyah, koyu kahverengi (yağ damlacığına sahip) Ornamentasyon : Psilat Şekil Xylaria sp. spor mikrofotoğrafları (Skala: 10 µm) Spor/m Aylar Şekil Kastamonu atmosferinde Xylaria sp. sporlarına ait iki yıllık ortalama değer grafiği (spor/m 3 ) 186