Kastamonu İli Tarımsal İşletmelerinin Tarımsal Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri

Transkript

1 38 Kastamonu İli Tarımsal İşletmelerinin Tarımsal Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri Hüseyin Güran ÜNAL, Kamil SAÇILIK Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu Meslek Yüksekokulu, Makina Bölümü, 37100, Kastamonu, Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, 06130, Ankara e-posta: Özet: Türkiye, tarım toprakları bakımından potansiyel kullanma (kullanım) sınırına ulaşmıştır. Bu sebeple, işlenebilir tarım arazilerinin daha yüksek verimle kullanılabilmesi çok önemlidir. Tarımsal mekanizasyon seviyesi, verim ve ekonomiklik ile doğru orantılıdır. Bu çalışmada, Kastamonu İlindeki tarımsal mekanizasyon seviyesinin tespiti amacıyla 19 ilçede toplam 351 kişiyle görüşülmüş ve anket sonuçları irdelenmiştir. Sonuç olarak, ortalama işletme büyüklüğü 5.69 ha, ortalama parsel sayısı 10.6, ortalama traktör gücünün 43.0 kw, ortalama traktör yaşı 21.7, traktör başına 4.97 ekipman, birim alana düşen traktör motor gücü 4.45 kw, işletme başına düşen motor gücü 25.4 kw, traktör başına düşen tarım alanı 9.7 ha, 1000 ha a düşen traktör sayısı ve işletme başına düşen traktör sayısı 0.59 olarak belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Tarımsal mekanizasyon, traktör gücü, tarım makinası, Kastamonu Agricultural Structures and Mechanization Properties of The Farms in Kastamonu Province Abstract: Turkey has reached potential using limit in point of agricultural soil. Therefore, it is very important to using of agricultural soils more efficiently. Level of agricultural mechanization is direct proportion with efficiency and economy. In this study, 351 farmers randomly selected in 19 districts were interviewed in Kastamonu city for determination of agricultural mechanization level and the results of questionnaire were examined. At the result, average farm land is 5.69 ha, parcel numbers are 10.6, tractor engine power is 43.0 kw, tractor age is 21.7, equipment per tractor is 4.97, level of the tractor engine power per hectare is 4.45 kw, level of the tractor engine power per farm is 25.4 kw, hectares per tractor is 9.7, tractor number per 1000 hectares is 103.6, number of the tractors per farm is 0.59, were determined. Keywords: Agricultural mechanization, tractor power, farm machine, Kastamonu GİRİŞ Tarımsal üretimde birim alandan yüksek verim elde edilmesi öncelikli hedeftir. Türkiye gerek barındırdığı nüfus, gerek arazi varlığı ve diğer iklim-toprak çeşitliliği gibi ekolojik avantajlar nedeniyle tarım potansiyeli oldukça yüksek bir ülkedir. Ancak birçok üründe verim istenilen düzeyde değildir (Dursun, 2000). Türkiye tarım toprakları bakımından potansiyel kullanma sınırına varmıştır. Ülkemiz, toprak rezervi kalmamış 19 ülkeden biri haline gelmiştir. Bugün bile tarım toprakları işletmelere ve mülkiyete göre dengesiz bir dağılım göstermektedir. İşletmelerin üçte ikisi 50 dekarın altında toprağa sahiptir. 100 dekarın altında toprağı olan işletmelerin oranı % 82.3 e varmıştır. Bu dilimin toprak payı ise toplamın ancak % 41.3 ü düzeyindedir. 500 dekarın üzerinde toprağa sahip işletmelerin sayısal oranı % 1 in altında olmakla birlikte, sahip oldukları toprak toplamın % 12 sidir (Gürbüz, 1993). Tarımsal mekanizasyon, tarımsal işlemlerin makina ve enerji kullanımı ile gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir. Bu sayede daha büyük kapasitelerde daha hızlı üretim yapılabilmektedir. İşlenebilir topraklarımızın mekanizasyon sayesinde daha verimli kullanılması çok önemlidir.

2 39 Tarımsal üretim girdileri arasında makina ve enerji maliyetleri ekonomik açıdan ilk sırayı almaktadır. Makinalaşma derecesine göre makina ve enerji giderlerinin sermaye ve toplam üretim giderleri içindeki oranı %50 lere ulaşmaktadır (Anonim, 1996). Tarımsal mekanizasyon düzeyinin belirlenmesinde bir çok kriter tanımlanmakla beraber en çok kullanılanlar aşağıda verilmiştir(kadayıfçılar ve ark., 1990; Yavuzcan, 1994): - Toplam tarım alanına düşen traktör motor gücü, - Traktör başına düşen tarım alanı, ha lık tarım alanına düşen traktör sayısı, - Traktör başına düşen ekipman sayısı, - Birim alana düşen mekanik enerji miktarı, - Birim alana düşen elektrik enerjisi tüketimi Türkiye nin 1990 lı yılların sonunda ulaştığı düzeyin İtalya, Fransa ve Yunanistan gibi AB ülkelerinin 1980 li yılların başında ulaştığı düzeyden daha düşüktür. Örneğin Yunanistan da 1980 yılında toplam tarım alanına düşen traktör motor gücü 2.41 kw/ha iken; İtalya da 4,20 kw/ha, Fransa da ise 3,25 kw/ha dır (Gürhan ve Vatandaş, 1998). Diğer yandan 1000 ha lık tarım alanına düşen traktör sayısı göstergesinin 1996 yılındaki dünya ortalaması 19,1 traktör/1000 ha olup, Türkiye nin bu yılda sahip olduğu 30,0 traktör/1000 ha değeri bu ortalamanın üzerindedir. Aynı yılda Avrupa ortalaması ise 38,1 traktör/1000ha dır (Sabancı ve ark., 1999). Genel bir söyleyişle, Türkiye nin traktör kullanımı yönünden sahip olduğu makinalaşma göstergeleri, gelişmiş ülkeler düzeyinin altında, dünya ortalamasının ise üzerindedir. Farklı bölgelerde tarımsal mekanizasyon düzeylerinin tespiti üzerine yapılmış değişik araştırmalar mevcuttur. Atay ve Işık (1997), Kahramanmaraş ilinde tarım işletmelerinin tarımsal yapı ve mekanizasyon özelliklerini incelemişlerdir. İlde tesadüfî örnekleme yöntemi ile seçilmiş 77 işletmede anket çalışması yapmışlardır. Erkmen ve Çelik (1992), Ağrı ilinin tarımsal mekanizasyon özellikler, sorunları ve çözüm olanaklarını rast gele seçilmiş traktörü olan 155 işletmede anket çalışması ile araştırmışlardır. Altuntaş ve ark.(1997), Ülkemizin coğrafik bölgelerine göre tarımsal mekanizasyon durumunu araştırmışlardır. Demir ve ark. (1995), Kahramanmaraş ilinin tarımsal mekanizasyon düzeyi ve sorunlarını araştırmışlardır. Akıncı ve ark (1997), Antalya Bölgesi tarım işletmelerinin tarımsal yapı ve mekanizasyon özelliklerini araştırmışlardır. 11 ilçede 258 işletmede anket çalışması yapmışlardır. Kasap ve ark. (1997), Tokat ilinde tarımda makinalaşmanın genel yapısı ve sorunları üzerine yaptıkları çalışmada 11 ilçede 753 işletmede anket çalışması yapmışlardır. Sabancı ve Aybek (1990), Ceyhan İlçesinin tarımsal mekanizasyon özellikleri ve bu özellikler arasındaki ilişkileri araştırdıkları çalışmalarında 24 köyde 127 işletmede anket düzenlemişlerdir. Saral ve ark. (2000), yaptıkları çalışmada Türkiye tarımının makinalaşma düzeyi ve tarım makinaları imalat sanayinin durumunu incelemişlerdir. Türkiye traktör ve tarım makinaları parkının özellikleri, enerji kullanımı, tarım alet ve makinalarının imalatı, ithalatı ve ihracatı ele alınmış, sorun ve öneriler üzerinde durulmuştur. Sabancı ve Işık (1997), yaptıkları araştırmada, Türkiye koşullarında bir traktörün ekonomik ömrünün 15 yılı geçmediğini tespit etmişlerdir yılı Genel Tarım Sayımı sonucuna göre, Türkiye genelinde tüm köyler ile nüfusu den az olan il ve ilçe merkezlerinde bulunan toplam hane halkının %66,36 sı tarımsal faaliyette bulunmaktadır. Tarımsal faaliyette bulunan hane halkı sayıları, tarımsal bölgeler itibari ile önemli farklılıklar göstermektedir. Toplam hane halkı içinde tarımsal faaliyette bulunan hane halkı oranının en yüksek olduğu bölge %80,82 ile Kuzeydoğu Bölgesi, en düşük olduğu bölge ise %43,47 ile Marmara Bölgesidir.

3 40 Tarımsal faaliyette bulunan hane halkı oranı Orta kuzey, Kuzeydoğu, Güneydoğu, Ortadoğu, Orta güney ve Karadeniz Bölgelerinde Türkiye ortalamasının üzerinde, Ege, Marmara ve Akdeniz Bölgelerinde Türkiye ortalamasının altında gerçekleşmiştir (Şekil 1.). alanlarının %22,78 ini oluşturmakta iken bu oran %30,16 ile Marmara Bölgesinde en yüksek, %13,79 ile Karadeniz Bölgesinde en düşük seviyesindedir. Karadeniz Bölgesinde yer alan Kastamonu İlinde 1091 yerleşim yerinde, hane halkı bulunmaktadır. Bunların si tarımsal faaliyette bulunmaktadır (Anonim, 2006a). Bu çalışmada nüfusunun büyük bölümü tarımsal faaliyetle uğrasan Kastamonu İlindeki tarımsal yapı ve mekanizasyon durumunun belirlenmesine çalışılmış ve gelişimin izlenmesi amaçlanmıştır. Şekil 1. Türkiye nin coğrafi bölgelerinde tarımsal faaliyetlerdeki hane halkının dağılımı (Anonim,2006a) Ayrıca, 2001 Genel Tarım Sayımı sonuçlarına göre arazi kullanım biçimi bölgelerin coğrafi özelliklerine göre büyük farklılık da göstermektedir. Örneğin, Türkiye genelinde tarla arazisi toplam işlenen MATERYAL ve YÖNTEM Kastamonu, yüzölçümü büyüklüğü bakımından Türkiye nin 4. ilidir. Karadeniz Bölgesindeki en uzun sahil şeridi de Kastamonu dadır. Coğrafi yapının büyük bölümü koruluk ve orman arazisiyle kaplıdır(çizelge 1). İlde sulamaya elverişli durumda olup da henüz sulamaya açılmayan tarım arazilerinin sulamaya açılmasıyla tarım ürünleri verim ve üretim miktarlarında oldukça büyük artışlar beklenmektedir (Anonim, 2006b). Çizelge 1. Kastamonu daki arazi dağılımı (Anonim 2006a) Toplam Arazi(da) Sulanabilir Arazi(da) Sulanmayan Arazi(da) Tarla Sebze ve çiçek bahçeleri Meyve ve uzun ömürlü bitkiler Kavaklık söğütlük Kullanılmayan tarım arazisi Daimi Çayır Toplam Nadas Otlak arazisi Koruluk ve orman arazisi Tarıma elverişsiz arazi Köy yerleşim yeri arazisi Toplam yerleşim yeri alanı Toplam yerleşim yeri sayısı Genel Tarım Sayımına göre Kastamonu İlinde 1091 yerleşim yerinde, hane halkı bulunmaktadır. Bunların si tarımsal faaliyette bulunmaktadır. Araştırma 2006 yılında Kastamonu İlinin Abana hariç 19 ilçesinde gerçekleştirilmiştir. 19 farklı ilçede rast gele seçilmiş 351 çiftçiyle görüşülmüş ve önceden hazırlanan anket formları doldurulmuştur (Çizelge 2). Anket sırasında çiftçilere, eğitim durumu,

4 41 arazi varlığı, parsel sayısı, sulanabilir arazi varlığı, kiralık arazi varlığı, traktör gücü, traktör yaşı, ekipman varlığı, üretim faaliyetleri gibi sorular yöneltilmiştir. Daha sonra anket formları Microsoft Excel programında birim alan başına düşen traktör gücü (kw/ha), traktör başına düşen tarım alanı (ha/traktör), birim tarım alanına düşen traktör sayısı (traktör/1000 ha) ve traktör başına düşen alet ekipman (adet/traktör) işlenerek değerlendirilmiştir. Kastamonu genelinde değerleri tespit edilmiştir(kadayıfçılar ve ark., 1990). mekanizasyon seviyesinin belirlenmesi için öncelikle Çizelge 2. Anket yapılan ilçelerin nüfus durumu ve anket sayıları Yüzölçümü (km 2 ) Merkez Şehir - İlçe Köyler Toplam Nüfusu Anket sayısı Merkez Abana Ağlı Araç Azdavay Bozkurt Cide Çatalzeytin Daday Devrekâni Doğanyurt Hanönü İhsangazi İnebolu Küre Pınarbaşı Seydiler Şenpazar Taşköprü Tosya Toplam Ankete katılan çiftçilerin eğitim durumları Çizelge 3. de verilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen işletme ilkokul, %12.0 si ortaokul, %4.6 sı lise ve %1.7 si yüksekokul mezunudur. sahiplerinin % 8.0 i okur-yazar olmayıp, %73.8 i Çizelge 3. Ankete katılan işletme sahiplerinin eğitim durumları Eğitim durumu adet Dağılım (%) Okur-yazar olmayan İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Yüksekokul mezunu Toplam ARAŞTIRMA BULGULARI Tarımsal yapı özellikleri İşletme büyüklüğü Anketin yapıldığı 351 işletmenin mülk arazisi 5.69 ha olarak tespit edilmiştir(çizelge 4.). 6 hektarın altındaki işletmeler % 72.9 dur. toplamı hektardır. Ortalama işletme büyüklüğü

5 42 Çizelge 4. İşletmelerin büyüklükleri İşletme büyüklüğü (ha) İşletme Dağılım (%) Ortalama işletme büyüklüğü (ha) < > Toplam / ortalama Parsel sayısı İşletmelerin ortalama parsel sayıları 10.6 olarak tespit edilmiştir(çizelge 5). Ortalama işletme büyüklüğünün ortalama parsel sayısına bölünmesiyle 0.54 hektarlık ortalama parsel büyüklüğü hesaplanmıştır. Engebeli yüzey yapısı ve yoğun orman örtüsü sebebiyle, ekonomik olmayan bu parsel büyüklüklerinde tarım yapılmaya çalışılmaktadır. Çizelge 5. İşletmelerin parsel sayıları Parsel İşletme Parsel İşletme Parsel İşletme Toplam/ortalama 351 / 10.6 Sulanabilir arazi varlığı Anket uygulanan 351 işletmenin 226 sında (% 64.4) sulanabilir arazi bulunduğu ve sulanabilir arazi ortalamasının 1.46 ha olduğu Çizelge 6. de görülmektedir. Sulanabilir arazilerin %63.7 si 1 hektarın altında olup, 0.4 ha ortalamaya sahiptir. Çizelge 6. İşletmelerin sulanabilir arazi büyüklükleri İşletme Sulanabilir arazi büyüklüğü (ha) Dağılım (%) Ortalama sulanabilir arazi (ha) < Toplam/ortalama Kiralanan arazi Anket uygulanan işletmelerin 87 sinde (% 24.8) arazi kiralaması yapıldığı tespit edilmiştir. Kiralanan araziler ortalaması 3.7 ha dır (Çizelge 7.). Arazi kiralaması yapan işletmelerin %61 i 3 hektarın altında arazi kiralamaktadır.

6 43 Çizelge 7. İşletmelerin kiraladıkları arazi miktarları İşletme Kiralanan arazi(ha) Ortalama kiralanan arazi (ha) < Toplam/ortalama Üretim faaliyetleri Çiftçilerin faaliyet gösterdiği alanlar Çizelge 8. de gösterilmiştir. Geçimlerini sağladıkları ilk beş ürünü seçen üreticilerin %91.7 si buğday, %72.4 ü arpa, %68.4 ü süt sığırcılığı, %55.8 i besicilik faaliyetlerini öncelikli olarak belirtmişlerdir. Her ilçede üretimi yapılmayıp bazı ilçelerde yoğun olarak üretilen sarımsak, şeker pancarı, çeltik gibi ürünler sıralamada bu sebeple geride kalmıştır. Çizelge 8. Üretim faaliyetleri Üretim çeşidi İşletme Dağılım % Buğday Arpa Süt sığırcılığı Besicilik Sebze Mısır Meyve Patates Şeker pancarı Arıcılık Sarımsak Çeltik Tarımsal mekanizasyon özellikleri Traktör varlığı Anket yapılan 351 işletmenin 207 sinde (%58.97) traktör bulunduğu tespit edilmiştir. Güç grupları incelendiğinde kw lık traktörlerin %53.6 ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Kastamonu genelinde ortalama traktör gücü 43.0 kw dır (Çizelge 9). İşletmelerdeki toplam traktör gücü 8901 kw dır.

7 44 Çizelge 9. İşletmelerin traktör varlığı Traktör gücü (kw) İşletme Dağılım (%) Ortalama traktör gücü < > Toplam/ortalama Traktörlerin yaşı Tespit edilen 207 traktörün ortalama yaşı 21.7 dir. 12 yaşında küçük traktörlerin oranı % 22.7 dir. (Çizelge 10). Kastamonu daki traktörlerin yaklaşık % 70 i 15 yıl olan ekonomik kullanım süresini aşmıştır. Çizelge 10. İşletmelerdeki traktörlerin yaşı Traktör yaşı (yıl) Adet Dağılım (%) Ortalama yaş (yıl) < Toplam/ortalama Tarım alet ve makina varlığı İşletmelerdeki tarım alet ve makina varlığı Çizelge 11. de gösterilmiştir. Pulluk ve tarım arabası sayıları traktör başına bire yakın olduğu görülmektedir. Toprak işleme aletleri ve harman makinalarının da diğerlerine göre çoğunlukta olduğu açıktır. Fakat ekim-bakımhasat makinalarının çok sınırlı olduğu ve traktörlerin çok amaçlı kullanılmadığı anlaşılmaktadır. Toplam alet ve makina sayısı 1029 olup, işletme başına 2.93 adet, traktör başına 4.97 ekipman düşmektedir. Çizelge 11. İşletmelerin tarım alet ve makina varlığı Alet ve makinalar Adet % makina/işletme makina/traktör Tarım arabası Kulaklı pulluk Kültivatör Harman makinası Tırmık Merdane Çayır biçme makinası Tahıl mibzeri Tarla pülvarizatörü Arka yükleyici Dipkazan Diskli pulluk Santifüj gübre dağıtma makinası Motorlu çapa makinası Traktör çapa makinası Rototiller Balya makinası Tesviye küreği Hassas ekim makinası Toplam/ortalama

8 45 Mekanizasyon düzeyi Kastamonu genelinde birim alana düşen traktör motor gücü 4.45 kw, işletme başına düşen motor gücü 25.4 kw, traktör başına düşen tarım alanı 9.7 ha, 1000 ha a düşen traktör sayısı 103.6, işletme başına düşen traktör sayısı 0.59, traktör başına düşen ekipman sayısı 4.97 dir (Çizelge 12.). Çizelge 12. Kastamonu ilinin mekanizasyon düzeyi göstergeleri kw/ha kw/işletme ha/traktör traktör/1000 ha traktör/işletme ekipman/traktör Kastamonu Kahramanmaraş Ağrı 2* Ceyhan 3* Tokat Antalya Şanlıurfa 6* Bursa Türkiye Geneli (Atay ve Işık, 1997), 2 (Erkmen ve Çelik, 1992), 3 (Sabancı ve Atbek, 1990), 4 (Kasap ve ark., 1997), 5 (Akıncı ve ark., 1997), 6 (Işık ve Atun, 1998), 7 (Işık ve ark., 2003), 8 (Anonim 2006a), * Sadece traktörü olan işletmelerde yapılan anket çalışmasıdır. Türkiye geneline göre mekanizasyon düzeyinin yüksek olduğu görülmektedir. İşletmelerin sahip olduğu arazilerin küçük olması sebebiyle mevcut traktör parkı oldukça yüksek seviyede bulunmaktadır. Oysaki traktör alımında ihtiyaç fazlası güç talebi ile bu tablo oluşmaktadır. Yeterli ekipmana sahip olmamalarına rağmen çiftçiler ekonomik unsurları göz önüne almaksızın, psikolojik sebeplerle traktör seçimi yapmaktadır. SONUÇLAR Batı Karadeniz Bölgesinde bulunan Kastamonu ili yüzölçümü büyüklüğü bakımından Türkiye nin 4. ilidir. Fakat bu alanın büyük bölümü koruluk ve ormanlık arazidir. Buna rağmen il halkının çoğunluğu tarımla uğraşmaktadır. Tarımsal üretimin daha verimli yapılabilmesi için mekanizasyon düzeyi önemli bir ölçüttür. Bu çalışmada da Kastamonu nun tarımsal yapı ve mekanizasyon düzeyi araştırılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda; Ortalama işletme büyüklüğü 5.69 ha olarak tespit edilmiştir. Bu değer ha olan Türkiye ortalamasının oldukça altındadır. Gerek engebeli ve ormanlık coğrafi yapı, gerekse miras yoluyla bölünerek küçülen parseller ekonomik bir tarımsal üretime olanak sağlamamaktadır. İşletmelerin ortalama parsel sayısı Türkiye genelinde 4.1 iken Kastamonu da 10.6 dır. Bu dağınık yapı da üretimi olumsuz etkilemektedir. İşletmenin %64.4 ünde sulanabilir arazi bulunmaktadır ve sulanabilir arazi ortalaması 1.46 ha dır. Bu arazilerin %63.7 si 1 hektarın altında olup, 0.4 ha ortalamaya sahiptir. Anket uygulanan işletmelerin %24.8 sinin arazi kiralaması yapıldığı tespit edilmiştir. Kiralanan araziler ortalaması 3.7 ha dır. Üreticilerin %91.7 si buğday, %72.4 ü arpa, %68.4 ü süt sığırcılığı, %55.8 i besicilik faaliyetlerini yaptıkları belirlenmiştir. İşletmelerin %58.97 sinde traktör bulunduğu tespit edilmiştir. Güç grupları incelendiğinde kw lık traktörlerin %53.6 ile ilk sırada olduğu, Kastamonu genelinde ortalama traktör gücünün 43.0 kw olduğu belirlenmiştir. Traktörlerin ortalama yaşı 21.7 dir. Kastamonu daki traktörlerin yaklaşık % 70 i 15 yıl olan ekonomik kullanım süresini aşmıştır. İşletmelerdeki tarım alet ve makina varlığı yetersizdir. Pulluk ve tarım arabası sayıları traktör başına bire yakın olduğu, toprak işleme aletleri ve harman makinalarının da diğerlerine göre çoğunlukta olduğu belirlenmiştir. Fakat ekimbakım-hasat makinalarının çok sınırlı olduğu ve traktörlerin çok amaçlı kullanılmadığı anlaşılmaktadır.

9 46 İşletme başına 2.93 adet, traktör başına 4.97 ekipman düşmektedir. Kastamonu genelinde birim alana düşen traktör motor gücü 4.45 kw, işletme başına düşen motor gücü 25.4 kw, traktör başına düşen tarım alanı 9.7 ha, 1000 ha a düşen traktör sayısı 103.6, işletme başına düşen traktör sayısı 0.59, traktör başına düşen ekipman sayısı KAYNAKLAR Anonim, GAP Bölgesinde Tarımsal Mekanizasyon Gereksinimleri Etüdü Projesi Sonuç Raporu. T.C. Başbakanlık GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ankara. Anonim 2006a. Anonim.2006b. Akıncı, İ., Topakcı, M., Çanakcı, M., Antalya Bölgesi tarım işletmelerinin tarımsal yapı ve mekanizasyon özellikleri. Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, s Tokat. Altuntaş, E., Öğüt, H., Taşer F., Ülkemizin coğrafik bölgelerine göre tarımsal mekanizasyon durumunu. Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, s Tokat. Atay, S., Işık, A., Kahramanmaraş ilinde tarım işletmelerinin tarımsal yapı ve mekanizasyon özellikleri. Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, s Tokat. Demir,L., Tuncer, İ. K., Kirişçi, V., Elmas, C., Kahramanmaraş ilinin tarımsal mekanizasyon düzeyi ve sorunları. Tarımsal Mekanizasyon 16. Ulusal Kongresi, s.35 44, Bursa. Dursun, H., Dünya Ticaret Örgütü ve Avrupa Birliği Politikaları Karşısında Türk Tarımı. Ziraat Mühendisliği Dergisi, Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği ve Vakfı Yayınları, Ankara, Ocak-Şubat, s.325, s dir. İlde yeterince kullanılmayan bir güç fazlalığı bulunmaktadır. Ekonomik olmayan küçük ve dağınık parsellerin mevcudiyeti düşünüldüğünde, yeni traktör ve ekipman alımı rantabl gözükmemektedir. Bu şartlar altında kooperatifleşmeye gidilmesi veya mevcut makinaların ortak kullanılmasının teşvik edilmesi uygun olacaktır. Erkmen, Y., Çelik, A., Ağrı ilinin tarımsal mekanizasyon özellikler, sorunları ve çözüm olanakları üzerine bir araştırma. Tarımsal Mekanizasyon 14. Ulusal Kongresi, s Samsun. Gürbüz, M., Türkiye Tarımı TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara, Şubat 1993, s.28. Gürhan, R. ve Vatandaş, M., Tarım Makinaları İmalat Sanayinin Bugünü ve Geleceğine İlişkin Değerlendirmeler li Yıllara Doğru Tarımsal Sanayilerimizin Gelişimi ve Ziraat Mühendislerinin Bu Sektördeki Yeri Sempozyumu Bildirisi: , Ankara. Işık, A., Atun, İ., Şanlıurfa-Harran Ovasında Tarımsal Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri. Tr. J. of Agriculture and Forestry 22, Işık, E., Güler, T., Ayhan, A., Bursa İline İlişkin Mekanizasyon Düzeyinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg. 17 (2): Kadayıfçılar, S., Öztürk, R. ve Acar, A. I., Tarımsal Mekanizasyon Derecesinin Değerlendirilmesi. Tarım Makinaları Bilimi ve Tekniği Dergisi, 2(1):1 4, Ankara. Kasap, A., Demir, A., Dilmaç, M., Tokat ilinde tarımda makinalaşmanın genel yapısı ve sorunları üzerine bir araştırma. Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, s Tokat. Sabancı, A., Aybek, A., Ceyhan İlçesinin tarımsal mekanizasyon özellikleri ve bu özellikler arasındaki ilişkiler. 4. Uluslar arası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Kongresi, s Adana.

10 47 Sabancı, A. ve Işık, A., Türkiye de Ekonomik Traktör Parkı ve Gelişimi. Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı: , Tokat. Sabancı, A., Sümer, A. K. ve Say, S. M., Levels and Development of Agricultural Mechanization in Turkey and the World. Proceedings of 7. International Congress on Agricultural Mechanization and Energy: , Adana. Saral, A., M. Vatandaş, M. Güner, M. Ceylan ve T. Yenice., Türkiye Tarımının Makinalaşma Durumu. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası 5. Teknik Kongresi, , Ankara. Yavuzcan, G., Tarımsal Elektrifikasyon (5. Baskı). A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 1342, Ankara.