Islamic Economics: On Definition and Methodology (E-Book)

Transkript

1 Islamic Economics: On Definition and Methodology (E-Book) ISLAMIC ECONOMICS ON DEFİNİTİON AND METHODOLOGY EDITOR: Sercan Karadoğan PREFACE From the perspective of civilizations and their activity epochs, Ibn Khaldun s analysis has still been valid. It is commonly accepted that the life of the world has perpetuated in an enormous revolution process. For now on, The Western civilization has dominated the world we live in. This domination could be seen and felt in a variety of aspects. However, for the vast majority, the previous epoch was the Islamic Civilization. Apparently, once a civilization rules over the world, it predominates with all its dynamics. Its basic philosophy, law, ethics, art, sport, science, technology and economy become the dominant paradigms, customs and also trends. Undoubtedly, these approvals of societies have deep meanings. It is also impossible to realize such deep impacts and transformations artificially. The transformation process consists of an obsoleteness and a proposal of a renewal. Old is abandoned as a result of its inability to renew itself and new is honored and accepted as a consequence of its ability to adapt itself to the new conditions. If someone or something does not want to become obsolete and be abandoned, then it must successfully renew itself. Besides, the new needs a comprehensive in a high performance to be accepted universally. When do epochs change? When renewal is not possible. However if the previous old epochs become able renew and regenerate themselves fundemantally then they would regain a new identity and become prominent. The most significant underlying elements of all these are studying hard, making use of the opportunities for renewal and disallowance for degeneration. Islamic Civilization which has strived to recover and change back into its good old days and has an impressive opportunity and potential. At the same time, its

2 certificates of achievements need to be examined somewhere in the minds of the people. We, as an economic institution, undertake such missions on us; to re-study and revive economic aspects of Islam and in accordance with these to provide a basis for economic models and while we are experiencing the endpoints of globalization in this epoch, we have started such an activitywith the hope of forming an alternative to the universal system of fairness. Our wish from Allah, to give us the ability to think correctly, to do rightful things and to understand his purpose properly. Sıtkı ABDULLAHOĞLU Download: ISLAMIC ECONOMICS ON DEFİNİTİON AND METHODOLOGY View Fullscreen III. Uluslararası Ortak İslam Ekonomisi ve Finansı Konferansı Global İslami Finans Piyasası nın giderek büyümesi İslam Ekonomisi, İslami Finans, Katılım Bankacılığı ve Sigortacılık gibi konulara olan ilgiyi artırmaktadır. İstanbul S. Zaim Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi ve Durham Üniversitesi ile birlikte gerçekleştirilecek olan Uluslararası İslam Ekonomi ve Finansı Konferansıyla, İslam Ekonomisi ve Finansı alanında çalışan akademisyen, uygulayıcı ve araştırmacıların bilimsel çalışmalarının teşvik edilmesi, işbirliklerine imkan sağlanması ve ilgili literatürün geliştirilmesi amaçlamaktadır. 1-3 Eylül 2016 tarihlerinde İstanbul da gerçekleştirilecek olan konferansın önemli bir özelliği ise bu alanda Türkiye de gerçekleştirilen iki büyük bilimsel etkinliğin

3 ortaklaşa yapılacak olmasıdır. İlk ikisi üniversitemiz tarafından yapılan Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Konferansıyla, birincisi Sakarya Üniversitesi tarafından önceki yıl gerçekleştirilen Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Kongresi birlikte icra edilerek bu alanda önemli bir işbirliği sağlanmış olacaktır. 2 Mayıs 2016 tarihine kadar tam metin bildiri ile müracaatın mümkün olduğu Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Ortak Konferansı TITANIC Bayrampaşa Business Hotel de gerçekleştirilecektir. Konferansa Türkiye Katılım Bankaları Birliği, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Borsa İstanbul, SESRIC ve Türk Hava Yolları nın sponsor olarak destek vermektedir. Konferansla ilgili detaylı bilgiye üniversitemizin Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Uygulama ve Araştırma Merkezi sayfasından veya kongrenin aşağıdaki bağlantısından ulaşmak mümkündür. Kaynak: Ortadoğu Dinleri Açısından HomoEconomicus un Analizi Dr. İpek Madi T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ ORTADOĞU ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ ORTADOĞU EKONOMİ POLİTİĞİ ANABİLİM DALI ORTADOĞU DİNLERİ AÇISINDAN HOMO ECONOMICUS UN ANALİZİ İPEK MADİ DOKTORA TEZİ

4 ÖZET Ekonomik faaliyetler, toplumda insan ilişkilerinin bir parçası olduğundan toplumların bu faaliyetlerini doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen siyasi, dini, kültürel ve ahlaki boyutu incelenmelidir. İktisadi olayların kültürel değerlerle desteklenmesi ile toplumsal refah düzeyinin maksimuma ulaşmasının ilişkisi sebebiyle, bu çalışmada, Geleneksel iktisat teorilerinin gelişmesinde rol oynayan toplumsal nedenler topluca araştırılmış ve iktisadi düşüncenin gelişiminde önemli yer tutan iktisadi faaliyetlerin tarihi yine topluca incelenmiştir. Bu incelemenin gayesi iktisadi düşünce tarihinin ya da iktisat teorisinin gelişiminin ayrıntısını ortaya koymaktan ziyade teorilerin arkasındaki zihniyetlerin etkilerini ve zihniyet değişimlerinin sonuçlarının incelenmesidir. Çalışmada, Geleneksel iktisadi doktrinlerin zihniyet yapısının etkisinin tarihsel araştırması eski uygarlıkları içerirken, yerleşik iktisadın gelişimine katkıda bulunan alanlar, güncel iktisat literatürüne kadar bazı örneklerle ortaya konmuştur. Neoklasik doktrine nispeten dayandığı esasları gevşetilmiş Yeni iktisatta, yerleşik iktisattan daha yoğun matematik ve kurgusal modeller kullanılmaktadır. Bu nedenle, bu çalışma, yerleşik veya yeni olsun, gerçekleri yansıtmayan ve sorunlara çözüm üretemez hale gelmiş olan iktisadı, Geleneksel İktisat olarak nitelendirmiştir. Bunda İktisat Teorisinin fazlasıyla transdisipliner bir alan haline gelmesinin de bir payı vardır. Çalışmada, çeşitli bilim dallarında yaşanan gelişmelerin İktisat Teorisine yansımaları hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Geleneksel iktisat teorisinin zihniyet esaslarının ağırlıklı olarak Batı nın dünya görüşünü yansıtmasının çalışmanın bütünlüğüne ilişkin nedenlerine değinilmiştir. Geleneksel iktisadi zihniyetin teşkil ettiği sistemlerin yanlış varsayımlarından temizlenmesi gerektiği ve iktisadi tercihleri yapan, faaliyetleri gerçekleştiren insan kabulünün gözden geçirilmesinin iktiza ettiğine değinilmiştir. İktisat teorilerinin bazını oluşturan yapının, Batı dünyasının ekonomik ve sosyal gelişimi anlaşılmadan analiz edilmesi zordur. Çünkü Geleneksel iktisat teorileri Batı nın iktisadi sorunlarına çözüm arayışından ibarettir. Atılgan ın ifade ettiği gibi, günümüzde Batının yaşadığı ekonomik çıkmaz devam etmektedir. Greenspan in birisi insan doğasını değiştirmek için bir yol bulmazsa başka krizler de göreceğiz ifadesini dile getiren İşler, Greenspan in krizlerde insan doğasından

5 başka ortak hiçbir nokta bulunmadığını söylediğini ifade etmiştir. Batı ekonomileri aşırı tüketim ve israf üzerine kurulu bir yapıya sahiptir. Çünkü hâkim olan zihniyet çoğu aza tercih eden, kendi menfaatini her şeyin üstünde tutan bir homo sapiens i kabul ettiği için itidalli olma hali mümkün değildir. Materyalist ve Liberal Felsefenin güç aldığı Evrimci kabul e dayanan Geleneksel iktisadi zihniyete göre bir Homo Sapiens iktisadi ortamda bir Homo Economicus tur. Çalışmada, Ahiret inancını inkâr edecek homo economicus un tüm hedefinin azami ve peşin dünyevi menfaat olacağına dair açıklama yapılmıştır. Homo economicus aksiyomlarının geçerliliği üzerine literatürde genel olarak yapılan eleştiriler çalışmanın ilgili bölümlerinde verilmiştir. Aksiyomların geçerliliği, her üç Ortadoğu dini-musevilik, Hıristiyanlık ve İslam- açısından ayrıca analiz edilmiştir. Geleneksel iktisat literatürü, bağlı olduğu varsayımların geçerliliğini sorgulamakta ve teorilerin gerçekleri açıklamadığının farkına varmaktadır. Ancak genel olarak literatür, sorunu kökten halletmemekte ısrarlı olduğundan varsayımlarını, sorunlu, sınırlı, güçlü/güçsüz gibi adlandırmalarla gevşetmekten öteye gidememektedir. Kazgan, iktisadi zihniyetin insan davranışları ile ilgili varsayımları Doğal Kanun felsefesine dayanan ve insan aklı ile kainatın kanunlarının bulunabileceği görüşünü kabul eden, iktisadi liberalizm felsefesinin ürünü olduğunu ifade etmiştir. Salt akılcılık ve deneycilikten etkilenen iktisadi liberal görüşe dayanarak iktisatçılar, kendi duyuları ve mantıklarını kullanarak saptadıkları gözlemleri, insan davranışları ile ilgili varsayımlar yapıp, gerçekleri hangi ölçüde açıkladığı belirsiz teoriler kurarak, evrenselliğini iddia etmişlerdir. Kazgan ın deyişiyle, varsayımların gerçekleri yansıtması konusunda araştırma yapılmazsa iktisatçılar istedikleri varsayımları yapabilirler. Tabii ve Toplumsal Kanunların evrenselliği iddiasının iktisada yansıması gerçekte evrensel olan Semavi dinlerin iktisadi doktrinlerine karşıt alternatif olarak getirilmiş bir görünüme sahiptir. Bu görüşün iktisat teorisine yansıması aslında bu çalışmada homo economicus aksiyomlarının analiz edilmesinde de görülebileceği gibi birtakım ifade edilmeyen ya da gizlenmiş aksiyomlar içermektedir. Çalışmada İşler in açıkladığı gizli varsayımlar a yer verilmiştir. Ancak çalışmanın bütünlüğü göz önüne alındığında gizlenmiş aksiyomlar dan kasıt İşler in mantıksal bütünlük ile çıkarmış olduğu gizli varsayımlar ile ilgili değildir. Bu çalışmanın bütününe müteallik öne sürülen aksiyomlar ifade edilmeyen aksiyomlar olarak adlandırılabilir.

6 Geleneksel iktisat teorisinin kabulüne göre iktisadi insanın aksiyomlarından özellikle birbirini gerektiren ve bütünleşen doyumsuzluk, bencillik ve rasyonellik in bir arada gerektirdiği iktisadi tercih ve davranış biçimi Ortadoğu dinlerinin iktisadi doktrinlerinin kabul ettiği insan görüşüne ters düşmektedir. Homo economicus varsayımı ağırlıklı olarak Batı nın zihniyetine dayalı esaslardan güç almaktadır. Bu zihniyetin fiiliyata geçtiği ve etkin olduğu coğrafyalarda ciddi ekonomik ve sosyal krizler yaşanmakta ve sorunun kaynağı kavranamamakla birlikte çözüm getirmeyen hafif modifiye olmuş alternatifler üretilmektedir. Sorunun çözümü ile ilgili öneri ve Geleneksel sistemdeki yanlışlıklar ve bulgular tezin ilgili bölümlerinde ve ayrıca Sonuç bölümünde açıklanmıştır. Anahtar Kelimeler: Homo Economicus, Dinsel İktisadi Düşünce, İslam Ekonomisi, Ortadoğu, Geleneksel İktisat. İpek Madi Ortadoğu dinleri açısından homo economicus un analizi Analysis of homo economicus according to Middle Eastern religions View Fullscreen Prof. M. A. Mannan İslam Ekonomisi Teori ve Pratik Bu Yazı Prof. M. A. Mannan ın İslam Ekonomisi Teori ve Pratik Kitabından Alıntılanmıştır İslam Ekonomisi Teori ve Pratik Kanımca, İslâm ekonomisi, İslâmî değerlerden esinlenen toplumun iktisadî sorunlarını inceleyen bir ilimdir. İslâmi ekonominin bu tanımı, bugün ileri sürülen öteki tanımlardan tamamen farklıdır. Bugünkü ekonomi, iş hayatında insanın incelenmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Profesör Robinson un sözleri ile bu tanıma daha çok farklılık verelim. Robinson şöyle tanımlar ekonomiyi: Ekonomi,

7 kıt kaynaklarla hedefler arasındaki ilişkilerde, insan davranışlarını inceleyen ve farklı uygulamaları olan birilimdir. Elbette bu tanım tartışılabilir. Ama burada bugünkü ekonominin ana hedefi belirlenmektedir. Buna göre, ekonomi, toplum içerisinde yaşayan insanın incelenmesini konu edinmektedir. Ekonomi, sosyal ilimler içerisinde yer almaktadır. Kuşkusuz İslâm Ekonomisi de sosyal ilmin bir bölümüdür. Ne var ki, daha sınırlı anlamda bir sosyal ilimdir burada sözünü ettiğimiz. Çünkü burada toplum içerisindeki herhangi bir kişiyi incelemiyoruz. İslâm ekonomist, toplumdan soyutlanmış tek tek kişilerin incelenmesi değildir. O, daha çok. İslâmî değerlere inanan toplumdan tecrit edilmemiş insanın incelenmesidir. Çağdaş ekonomi gibi, İslâm ekonomisi, Robinson Crusoe ya benzer insanlardan oluşan bir dünyayı incelemez. Çünkü her iki ekonomi de, ya bir olay, ya da bir olanak olarak, değiştirme fenomenini ihtiva etmek zorundadır. Çağdaş ekonomi, esas olarak, paraya ilişkin sorunlarla uğraşmaktadır. Gerçekten, bugün, ekonominin insan davranışlarından yalnız para kazanma ve harcama yönüyle ilgilendiği görüşünü benimseyen ekonomistlerin sayısı gittikçe artmaktadır. Ne var ki, klâsik yazarlar ve bugünkü izleyicileri, para duvarının ötesine geçmek ve ekonomik sorunları parasal olmayan bir birimle ölçmek eğilimindedir. Temel ekonomik sorunların kaynağı şu gerçeğe dayanmaktadır. İnsanın ihtiyaç ve istekleri vardır ve bu istekler, ihtiyaçlar, sınırlı enerjimizi, maddî gereçlerimizi harcamadan karşılanamaz ve doyurulamaz. Bütün isteklerimizi karşılayacak kadar sınırsız kaynaklarımız olsaydı, ekonomi sorunu ortaya çıkmayacaktı. Kıt kaynaklar açısından İslâm ekonomisi ile çağdaş ekonomi arasında hemen hemen hiç bir fark yoktur. Bir fark varsa, o da onun hacım ve tabiatında yatmaktadır. İki ekonomik sistem arasındaki asıl fark, seçme sorununun çözümünde düğümlenmektedir. Kaynakların sınırlı oluşu, seçme sorununu ortaya çıkarmaktadır. Bazı isteklerinin kimi isteklerimizden vazgeçme pahasına, tatmin edilebilmektedir. Kaynakların kıtlığı ve isteklerin çokluğu arasındaki bu sürekli çelişki, bizleri, isteklerimiz arasında, bir seçim yapmaya, onları; önceliklerine göre, sıralamaya ve kaynaklarımızı, gereksinmelerimizi, azami ölçüde, karşılayacak şekilde dağıtmaya zorlamaktadır. Çağdaş ekonomide, seçme sorunu, büyük ölçüde, kişinin belirsiz, çoğu zaman saçma isteklerine, kaprislerine bağlıdır. Bu ekonominin konu edindiği insan, toplum gereksinmelerine değer vermemektedir. Fakat İslâm ekonomisinde kişi, kaynakları istediği gibi harcayamaz. Bu hususta, kişinin gücünü aşan, Kur an ve hadisle getirilen sınırlamalar, tahditlervardır.

8 Özetlersek, İslâm ekonomisi toplum içerisinde yaşayan herhangi bir kişiyi değil, dindar bir insanı incelemektir. Oysa çağdaş ekonomi, toplumdaki herhangi bir kişiyi ele alır. İsteklerin çokluğu ve kaynakların kıtlığından dolayı ekonomi sorunu ortaya çıkmaktadır. Her iki ekonomide de durum aynıdır. Fakat seçme konusunda, iki ekonomi, birbirinden ayrılmaktadır. İslâm ekonomisine İslâm ın temel ilkeleri ışık tutmakta, Kapitalist bir sosyo-ekonomik temel üzerine kurulan çağdaş ekonomi ise kişisel istek ve kaprislerle denetlenmektedir. Bu fark bizi bir tartışmaya sürüklemektedir: Acaba İslâm ekonomisi sonuçlarla ilgilenmeli midir? Yoksa farklı sonuçlar karşısında tarafsız mı kalması gerekir? Bu sorular, daha çok, bugünkü ekonominin ilkelerini benimseyenler tarafından ortaya atılmaktadır. Çünkü bugünkü ekonomi, sonuçlara karşı kayıtsız kalmakta, onları, olması gerektiği gibi değil, olduğu gibi ele alarak incelemektedir. Profesör Robinson şöyle özetler bu noktayı: Ekonomi, kişide bir davranış eğilimi olarak ortaya çıkan amaçlarla teknik ve sosyal çevre arasındaki ilişkileri konu edinir. Ne amaçların kendisi, nede sosyal ve teknik çevre ekonominin konusudur. Ekonomistlerin önemsediği, bunlar arasındaki ilişkilerdir. Hicks, Lange, Koldor gibi kimi ekonomistler, refah ekonomisinin bir bölümünü tamamen ilmi bir temel üzerine oturtma çabası içerisindedirler. Bu yazarlara göre, ekonomik kaynaklar en iyi şekilde dağıtılırsa en yüksek bir ekonomik refah sağlanabilir. O halde, refah ekonomisinin asıl görevi, kaynakların optimum dağıtım şartlarını inceleyip ortaya çıkarmaktır. Bu yazarların kullandığı refah deyiminin ahlâka ilişkin bir yanının olmadığını burada belirtmek gerekir. İster beğenelim, ister beğenmeyelim, İslâm ekonomisi, farklı amaçlara karşı kayıtsız kalamaz. Alkollü içkilerin üretimi ve satışı, çağdaş ekonomi sistemi içerisinde, belki iyi bir ekonomik faaliyet olabilir. Fakat İslâm devletinde öyle değildir. Çünkü bu tür faaliyetler insanın refahına ki para birimi ile ölçülemeyen bir refahtır buhiç bir katkıda bulunmamaktadır. Bugünkü ekonomide, kişinin refahına, kendi değer ölçülerine göre, elde etmek istediği hizmet ve malların, artan, onları elde etmek için harcanan çabaların ve yapılan feragatlerin azalan fonksiyonu olarak bakılmaktadır. İslâm ekonomisinde, kişi, kendi ekonomik faaliyetlerine yön verirken, Kur an ve sünnetin emirlerini göz önüne almak zorundadır. Kur an ve sünnet çerçevesinde kalmak üzere yapılacak yeni düzenlemelerle, bir kısım insanların zararına, tek bir ferdin bile zenginleşmesini olanaksız kılacak şekilde, kaynaklar dağıtılırsa, sosyal refah azamiye çıkarılmış olur. Kur an ve sünnette açıkça yasaklanmayan, onların

9 özüne uygun olan her şey, İslâmî bir üslup içerisinde ifadesini bulabilir. Her ne kadar, İslâm ekonomisi, bugünkü ekonominin tersine, sadece beşeri davranışların para kazanma ve harcama yönüyle ilgilenmiyorsa da, bu konular, yine de, ekonomik faaliyetlerimizin büyük bir bölümünü teşkil ederler. Bunun için. İslâm para kazanma ve harcama üzerinde önemle durmuş, azamî sosyal fayda sağlamak için, kazançlarla harcamalar arasında sağlam bir denge kurmaya, çalışmıştır. İslâm, sürekli meşru kazancı öğütlemiştir. Gayri meşru kazanç yolları, sonunda, kişiyi ve toplumu bir yıkıma sürükleyeceği için, tümünü yasaklanmıştır (K. IV : 30). Bundan dolayı İslâm, servet kazanma için girişilecek faaliyetlerde izlenecek yolları saptamış ve bu hususta belirli kurallar koymuştur. Bu sınırlayıcı kurallar, toplumu, tam bir huzur ve refaha eriştirmek için konmuştur. Ne şekilde olursa olsun, ahlâkî değerlerin etkisinden kurtulmuş bir ekonomik faaliyet düşünülemez. Kur an da şöyle buyrulur: Ey insanlar! Yerdeki şeylerden, helâl ve temiz olmak şartıyla, yiyin. Şeytanın adımlarına uymayın. Çünkü o size, hakikaten, apaçık bir düşmandır. (K. II. 168) Bu yüzden, İslâm devleti, sadece toplum yararı ile tam bir uyum içinde olan meşru faaliyetleri teşvik edebilir. İslâm, bir kaç kapitalistin, kaynakları tekelinde tutmasına şiddetle karşı çıkmış, öte yandan, sosyal faydalar sağlayan harcamalar üzerinde önemle durmuştur. Kendilerini rızıkladığımız şeylerden gizli ve açık infak edenler katiyen kesat bulmayacak bir kazanç umabilirler. (XXXV: 29) Cimrilik kötülenir, kınanır. Çünkü olumsuz ve yıkıcı bir etki yapar topluma. Cimrilerin elindeki servet, onlara bir yarar sağlamak şöyle dursun, kendileri için bir engel olmakta, ruhî ve ahlâkî gelişmelerini önlemektedir. Öte yandan, diğer bir aşırılık olan israf da, aynı şekilde, kınanmaktadır. İsraf etmeyin! Çünkü Allah, israf edenleri sevmez. (XI:141) Çünkü saçıp savuranlar şeytanların kardeşleri olmuşlardır. Şeytan ise Rabbine karşı çok nankördür. (XVII : 27) Gerçek şudur: Allah tektir ve hiç bir şeye muhtaç olmayan sadece O dur. İhtiyaç içinde olan insandır. Refah, cimrilikle veya para ve malları toplum hizmetinin dışında bırakmakla değil, ancak Allah için, yani yarattıklarının hizmetinde, harcamakla elde edilir. Böylece İslâm, kazanma ve harcama faaliyetlerine halkın refahını yükseltecek biçimde, bir yön vermektedir. İslâm ekonomisinin kapsamı, bir bakıma, bugünkü ekonominin kapsamından daha dar, bir bakıma da daha geniştir. Dardır, çünkü o,sadece Allah ın birliğine, Kur an ve Sünnetle getirilen ilkelere inanan bir toplumu ele almaktadır:

10 İslâm devleti her ekonomik faaliyeti teşvik etmediği, hatta yasakladığı için, İslâm ekonomisinin daha dar bir çerçeve içerisinde kaldığı görüşü ileri sürülebilir. Gerçekten insanın refahını yükseltmeyen faaliyetlerin İslâm devletinde yeri yoktur. Fakat bu kavram, yani İnsan refahı kavramı, statik değildir. Sürekli olarak değişmekte ve gelişmektedir. Burada önemli olan, İslâm ın, tüm gelecek zamanlar için geçerli evrensel kuralları ile refah kavramının bir uyum içerisinde olmasıdır.öte yandan, İslâm ekonomisi, bugünkü ekonomi ilminin dışında bırakılan siyasal, toplum sal ve ahlâkî faktörleri de içerisine aldığı için daha geniş kapsamlıdır. Bir anlamda, İslâm ekonomisi ile klâsik ekonominin dışta bıraktığı konuları da incelemeye alan uygulamalı ekonomi arasında bir benzerlik vardır. Böylece İslâm ın refah kavramının ışığı altında, toplumdaki kıt kaynakların yönetimi, İslâm ekonomisinin faaliyet alanı olmaktadır. Bu yüzden, o sadece refahın maddi yanıyla değil, aynı zamanda, üretim ve tüketimde İslâm ın ilkelerine bağlı kalarak, refahın manevî yanıyla ilgilenmektedir. Ekonomi ilminin temel kavramları, kaynağını, İbni Haldun, Tusi gibi ünlü İslâm yazarlarının eserlerine borçludur. Tusi nin ekonomi tanımı, iş bölümü, değiştirme değerleri ve refah konularının önemini belirtmektedir. O, tanınmış farsça eserinde, şunları yazar: Herkes kendi besininin, giysilerinin, barınaklarının ve araçlarının üretimi ile uğraşmak zorunda olsaydı, belirli bir süre sonra, besinsizlikten dolayı, hayatın devamı imkânsızlaşacaktı. Fakat herkes birbiriyle işbirliği yaptığı belirli meslekleri benimsediği ve yasalar, üretim fazlasının değiştirilmesine özen gösterdiği için ekonomik araç ve mallar herkese yetmektedir. Allah, birbirlerine yardım etmeleri için farklı meslekleri benimseyecek şekilde, insanları değişik yetenek ve zevklerde yaratmıştır. Ekonomik istemi ve uluslararası ekonomik ilişkilerin varılmasını sağlayan bu iş bölümüdür. Karşılıklı işbirliği olmadan insan hayatı anlamsızlaşmaktadır. Sosyal ilişki kurmadan kişinin hayatını sürdürmesi düşünülemez. İnsan yaratılış gereği olarak topluma bağlıdır. Öte yandan, sosyal ilmin babası olarak ün yapmış Tunuslu ilim adamı İbni Haldun, ekonominin ayrı bir tanımını yapmıştır. İbni Haldun, Tusi den daha açık bir tanım getirmiştir ekonomiye. O, ekonominin, insan refahı ile çok derin ve sıkı bir ilişki içerisinde olduğunu, kendinden sonra gelen ekonomistlerden daha açık olarak görmüştür. O nun Ahlâk ve Aklın Buyruğu adlı eseri, ekonomiyi, hem pozitif, hem de normatif ilim olarak düşündüğünü göstermektedir. Ayrıca kitle kelimesini kullanmakla iktisadî araştırmalarda amacın, kişinin değil, kitlenin

11 refahını yükseltmek olduğu gerçeğini belirtmektedir. Ekonomik ve sosyal yasalar, toplumu etkisi altına aldığı için, bu yasalar toplum dışındaki bir kişi tarafından etkilenemeyeceği için, kitle refahının önde tutulması gerekir. Siyasal, sosyal ahlâkî ve kültürel etkenlerle ekonomi arasındaki karşılıklı bağları ilk kez İbni Haldun ortaya çıkarmıştır. Her ne kadar, ünlü eseri Mukaddime de ayrı ayrı bu etkenleri ele alıp inceliyorsa da, İbni Haldun, bu etkenleri, toplumsal örgüt içerisinde yaşayan insanoğlunu etkileyen uygarlığın iç içe geçmiş farklı görüntüleri olarak düşünmektedir. Tusi ve İbni Haldun dan başka, İmam Ebu Yusuf, Yahya bin Adam ve El Hariri gibi birçok ünlü İslâm bilginleri ekonomi ilminin gelişmesine büyük katkılarda bulundular, Ekonomiye kesin bir şekil veren ve onu ilmî bir temele oturtan bu bilginlerdir. Bu açıdan bakılırsa, bu Müslüman bilginler klâsik ekonomistlerin, Merkantilistlerin öncüsü olarak görülebilir. Fikir Yayınları, 4. Baskı, 1980 İstanbul, s Yazar: Prof. M. A. Mannan Tercüme: Bahri Zengin, Tevfik Ömeroğlu İslam İktisadı Atölyesi IV: İslam İktisadı Perspektifinden Sosyal Adalet Sonuç Bildirgesi DÜNYADA SOSYAL ADALETİN TESİSİ

12 MÜSLÜMANLAR İÇİN KAÇINILMAZ VE ERTELENEMEZ BİR VAZİFEDİR İLKE İlim Kültür Eğitim Derneği, İlmi Etüdler Derneği (İLEM) ve Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği nin (İGİAD) İstanbul Üniversitesi İslam İktisadı ve Finansı Anabilim Dalının ev sahipliğinde düzenlediği 4. İslam İktisadı Atölyesi 2-3 Nisan 2016 tarihlerinde İslam İktisadı Perspektifinden Sosyal Adalet başlığı ile İstanbul da gerçekleştirilmiştir. Atölyede farklı ülkelerden bir araya gelen ilim adamları, uzmanlar ve sivil toplum temsilcileri dünyada artan sosyal adaletsizliklere dikkat çekerek İslam iktisadının bu çerçevede çözüm üretmesi zorunluluğunu dile getirmişlerdir. İki gün boyunca sunulan tebliğler, yapılan değerlendirmeler ve tartışmalar çerçevesinde kamuoyunun dikkatinin aşağıdaki konulara çekilmesi ve bu hususta eylemlerin geliştirilmesi çağrısında bulunulmasına karar verilmiştir. 1. İslam dini, ilk günden itibaren sosyal adalete vurgu yapmış, güçsüzlerin korunması ve gücün topluma aktarılmasını teşvik etmiştir. Bu çerçevede Müslümanların İslam ın bu prensip ve hikmetine uygun bir şekilde adaletin tesisinde dünyaya örneklik ve öncülük etme vazifeleri tekrar hatırlatılmalıdır. 2. Gelir adaletsizliği her geçen gün artmakta, yoksulluk dünya çapında bir problem haline gelmektedir. Ayrıca, Müslüman ülkelerdeki çarpıcı sosyal adaletsizlik de dikkat çekmektedir. Dünyanın mamur bir yer olabilmesi ancak adaletin tesisi ile gerçekleşecektir. 3. İslam iktisadı tartışmaları ve İslami bir iktisadi sistem arayışı sosyal adalet ihtiyacı çerçevesinde ortaya çıkmıştır. Ancak son zamanlarda İslam iktisadı çalışmalarında sosyal adalet, yoksulluk ve emek gibi konulara daha az yer verildiği ve alandaki ağırlığın finans ile ilgili çalışmalara kaydığı görülmektedir. Dolayısıyla finans dışı konuların teorik ve felsefi bir derinliği olacak ve uygulamayı da besleyecek şekilde İslam iktisadı çalışmalarının gündemine daha fazla alınması gerekmektedir. 4. Dünyada kapitalist sistemin meydana çıkardığı bölüşüm sorunları çeşitli iktisadi, siyasi, sosyal ve fikri krizleri tetiklemektedir. Dolayısıyla ana akım

13 iktisadi sistemin ve düşüncenin eleştirisi daha fazla gündeme alınmalı ve alternatifler daha güçlü bir biçimde vurgulanmalıdır. 5. Müslüman ülkelerde ekonomideki temel karar ve yönelimlerin sermaye ve birikim eksenli olmaktan çıkarılıp adil bölüşüm ve toplumsal denge eksenli bir hale getirilmesi gerekmektedir. Üretken bir ekonomi ve dengeli bir toplum yapısı için buna acil ihtiyaç bulunmaktadır. 6. İlim adamlarının iktisadi sistem ve uygulamalara yönelttikleri eleştirileri sistemli bir alternatife dönüştürmeleri ve uygulamaların geliştirilmesine katkı sağlamaları zorunludur. Her düzeydeki Müslüman yöneticilerin de bu tür girişimlerin önünü açıp, uygulamaları teşvik etmesi gerekmektedir 7. Gelir adaletsizliği ve servetin eşitsiz dağılımı gelişmiş, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin ortak sorunudur. Pek çok başka sosyal ve iktisadi probleme kaynaklık eden bu sorunun çözümü için sadece kısa vadeli politikalar ve sosyal yardımlar yeterli değildir. Bunun için evvela adaletsizliği doğuran iktisadi sistemin gözden geçirilmesi ve sorunların kaynaklarının sistematik bir biçimde ortadan kaldırılması gerekmektedir. 8. Günümüzde sosyal adaletsizliğin en önemli sebeplerinden birisi faizdir. Yapılan araştırma ve incelemeler günümüzde görülen devasa gelir ve servet adaletsizliğinin arkasında faizin bulunduğunu, faize dayalı iktisadi sistemde refahı toplumun genelinden, çok küçük bir azınlığa aktardığını açık bir biçimde göstermektedir. Bu sebeple faizin topyekün ortadan kaldırılmasına yönelik teori, politika ve uygulamaların daha fazla gündeme getirilmesi zorunludur. Aksi halde geliştirilecek bütün eleştiri, alternatif ve uygulamalar eksik ve yetersiz kalacaktır. 9. Gelir eşitsizliği günümüzde toplumun değişik kesimlerini birbirinden ayırmakta ve aralarına kalın duvarlar örmektedir. Bu da toplumun değişik sınıfları arasında çatışmalar ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Gelir eşitsizliğini sağlayan kurumlardan biri de faizdir. İslam faizi yasaklayarak bu alanda ortaya çıkacak adaletsizlikleri başından itibaren önlemiştir. Bu sebeple faiz sorunun açık bir şekilde tanımlanması için çalışmalar genişletilmelidir. 10. Günümüz iktisatçıları gelir adaletsizliğini çözmek üzere servet vergisini önermektedirler. Bu fikir günümüzde sosyal adaleti sağlamak üzere ortaya atılan en radikal öneri olarak öne çıkmaktadır. Hâlbuki İslam ın beş temel şartından birisi olan zekât bu soruna daha kapsamlı ve sistematik bir çözüm önermektedir.

14 Bu çerçevede bir çözüm olarak zekat kurumu üzerinde daha fazla durulması gerekmektedir. 11. Geleneksel olarak şahısların kendilerinin dağıttıkları zekat uygulaması kadar, günümüzde zekatın etkin, etkili ve verimli bir biçimde toplanması, dağıtılması ve değerlendirilmesi için farklı ülkelerde geliştirilen sistemler incelenmeli ve bu hususta daha derinlikli ve uzun soluklu araştırmalar ve uygulamalar yapılmalıdır. 12. Zekat yoksulları destekleyen ve bu şekilde sosyal adaleti gerçekleştirmede önemli katkılar sunan bir enstrümandır. Neticesinde yoksullukla mücadelede zekat önemli bir araçtır. 13. Benzer şekilde İslam ın bir Müslümanı sadece bu dünyaya değil aynı zamanda öte dünyaya da yöneltmesi neticesinde sadaka ve infak kurumları ortaya çıkmıştır. Bu iki yardımlaşma mekanizması vakıf müessesesini doğurmuştur. Vakıflar Müslüman toplumlarda tarih boyunca refahın topluma geri döndürülmesi bakımından önemli katkılar sağlamıştır. Öte yandan kar amacı gütmeyen, hayırseverlik ve bağış temeline dayalı olan vakıf aynı zamanda ekonomik istikrarı sağlayıcı önemli bir kurumdur. Vakıf kurumu, bugün karşılaşılan ekonomik istikrarsızlık ve sosyal adaletsizliklerin önüne geçmek için önemli imkanlar sunmaktadır. Bugün bu gelenekten faydalanarak vakfın sosyal refaha ve adalete katkısı yeniden ve geniş çaplı bir biçimde değerlendirilmeli ve yeni vakıf model ve uygulamaları oluşturulmalıdır. 14. Sosyal adalet sadece iktisadi bir konu ve mesele değildir. İktisadi eşitsizlikler toplumsal yapıda çok önemli sorunlar oluşturup geri dönülemez tahribatlara yol açmaktadır. Benzer şekilde toplumsal yapıda dengeleri sarsacak her türlü değişim sosyal adaletsizliğe kaynaklık edebilir. Bu minvalde her türlü uygulamada sosyal dengelerin gözetilmesi zorunludur. 15. Günümüzde hakim olan kapitalist ekonomik sistem ve serbest piyasa anlayışı zengin ve güçlülerin yoksulların ve güçsüzlerin üstüne basarak yükselmelerini sağlamaktadır. Bu durum dezavantajlı grupların ortaya çıkmasına neden olmuştur. İslam iktisadı çalışmaları bu dezavantajlı grupların haklarını koruyan kavram ve kurumları daha fazla öne çıkarmalıdır. 16. Hâkim ekonomik sistem bir yönden insan özgürlüğü ve serbest piyasadan bahsetmekte, öte yandan toplumun önemli kesimleri gerek borç gerekse tüketim alışkanlıkları vasıtasıyla görece özgürlüklerini yitirmektedir. Bu çerçevede borç ve

15 tüketim üzerine kurulu olmayan İslam ekonomisi günümüz insanlarına önemli olanaklar sunmaktadır. 17. Sosyal adalet temelli bir iktisadi sistem iş verimliliğini de artırmaktadır. İslamın sosyal yardımlaşma ilkesine dayalı olan infak ve sadaka kültürünün bugünkü toplumlarda yenide hatırlanması bir zarurettir. 18. İslam hukukunda yer alan önemli kavramlardan biri olan teberru, yardım ve hayır amaçlı bir sosyal sermayenin tesisine olanak sağlamaktadır. Bu çerçevede mikro ölçekte bazı yardımlaşma ve dayanışma fonları oluşturarak toplum üyeleri arasındaki kaynaşmayı sağlamak gerekmektedir. 19. İslami finans kurumları sadece maksimum kârı hedeflememeli, konvansiyonel bankalardan farklı olarak sosyal adaleti sağlayacak mekanizmalar oluşturmalıdırlar. Bunun için doğrudan veya dolaylı olarak sosyal faydayı da sağlayan uygulamalara yer verilmelidir. 20. İslam iktisadı sosyal denge üzerine kurulu olmak zorundadır. Bu da İslami ve ahlaki değerlerle mümkün olacaktır. Bu çerçevede İslami bankaların zenginliğin eşit bir şekilde toplumun değişik kesimlerine dağıtımında etkin bir rol alması gerekir. 2-3 Nisan 2016 tarihlerinde İstanbul da gerçekleştirilen 4. İslam İktisadı Atölyesi ni tertip eden, katılan ve katkı yapan ilim adamları, uzmanlar ve sivil toplum temsilcileri günümüzde dünyada ve özellikle Müslüman ülkelerde ortaya çıkan sosyal adaletsizliğin ve buna bağlı türeyen sorunların İslam iktisadının yukarıda sayılan ilke, teori ve uygulamaları dikkate alındığı takdirde önemli oranda azalacağını deklare etmekte; ilim adamlarını, politika yapıcıları ve karar alıcıları bu sese kulak vermeye çağırmaktadırlar.

16 IV. İSLAM İKTİSADI ATÖLYESİ YAZI ÇAĞRISI İslam İktisadı Perspektifinden Sosyal Adalet İLKE İlim Kültür Eğitim Derneği, İlmi Etüdler Derneği (İLEM) ve Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği nin (İGİAD) birlikte düzenlediği İslam İktisadı Atölyesi IV, 2-3 Nisan 2016 tarihlerinde İslam İktisadı Perspektifinden Sosyal Adalet başlığı ile İstanbul da gerçekleştirilecek. İstanbul Üniversitesi İslam İktisadı ve Finansı Anabilim Dalı nın ev sahipliğinde gerçekleştirilecek atölye bu seneki başvurularda öncelikli olarak sosyal adalet ve ilgili konuları İslam iktisadı perspektifinden ele alan tebliğlere yer verecek. Gelir adaletsizliğinin her geçen gün arttığı, yoksulluğun dünya çapında bir problem olduğu, gayri insani çalışma koşulları, yetersiz maaşlar ve sosyal güvencesizlik ile malul bir emek piyasasının varlığını koruduğu bugünün hakim iktisadi düzeninde, çoğu devletin bu talepleri karşılayacak düzeyde politikalar üretememesi de bir o kadar dikkat çekiyor. Kapitalist politikaların sosyal adaleti sağlamaktan uzak, bilakis eşitsizliği her daim derinleştiren ve iktisadi ve sosyal refahın geniş kitlelere ulaşmasını engelleyen özellikleri birçok Müslüman ilim adamı tarafından yıllardır eleştiriliyor. Bu eleştirileri ise İslami ilkeler çerçevesinde şekillenecek alternatif bir teorik ve pratik iktisadi düzenin sosyal adaleti sağlayacağı yönündeki iddialar izliyor. Diğer taraftan, Müslüman idarecilerin yönetimi altındaki toplumlarda beliren tecrübe alternatif bir sosyal adalet anlayışı sunmaktan uzak gözüküyor. Ayrıca Müslüman bireylerin iktisadi hayat içerisindeki tavırlarına İslam ın sosyal adaletten yana tavrı değil, çoğunlukla günlük iktisadi koşulların gereklilikleri şekil veriyor. Bu noktada, 1960 lı yıllarda İslam iktisadı başlığı altında çalışmalar yapılmaya başlanmasındaki temel maksadın sosyal adalet meselesiyle yakından ilgili olduğunu fakat sonraki yıllarda çalışmaların daha çok finans alanına kaydığını göz önüne aldığımızda sosyal adalet konusunu yeniden ve daha temelli bir şekilde konuşma ihtiyacı daha açık bir şekilde ortaya çıkıyor. Bu bağlamda, IV. İslam İktisadı Atölyesi ile sosyal adalet başlığı etrafındaki meseleleri İslam iktisadı perspektifinden ele alan tartışmalar yürütülmesi

17 hedefleniyor. Böylece dünyanın dört bir tarafında çalışmalar yapan akademisyenleri bir araya getirerek mevcut sosyal ve iktisadi adaletsizliklerin sebeplerinin gerçekçi ve derinlikli bir şekilde irdelenmesi ve İslami ilkelere dayalı bir sosyal adalet anlayışının teorik zemininin nasıl oluşturulacağı, hangi alternatif mekanizmaları içereceği ve ne gibi somut çözümler üretilebileceği üzerine kolektif bir çalışma yapılması amaçlanıyor. Bu çerçevede, aşağıdaki ve benzeri sorulara odaklanan tebliğ özetleri bekleniyor: Günümüzde sosyal adaletsizliğin temel sebepleri ve sonuçları Küresel ve yerel ölçekte sosyal adaleti sağlama için alınan önlemler ve bunların etki/başarı oranı Sosyal adalet tartışmaları ve öne çıkan başlıklar İslam iktisadı perspektifinin sosyal adalet tartışmalarına katkısı Günümüzde Müslüman toplumlarda sosyal adalet nasıl anlaşılmakta ve uygulanmaktadır? Günümüzde Müslüman toplumlarda uygulanan iktisadi politikaların sosyal adalet açısından etkileri ve sonuçları Sosyal adalet İslami bir perspektifle bugün nasıl ele alınabilir? İslam iktisadı çerçevesinde sosyal adaleti sağlayacak ilkeler ve mekanizmalar İslami ilkelere dayalı bir iktisadi sistemde sınıfsal farklılıkları ve gelir adaletsizliğini ortadan kaldıracak önlemler Zekât müessesesi, faiz yasağı, sadaka ve infaka teşvik, lüks ve israfın yasaklanması vb. hususlar nasıl bir sosyal adalet anlayışı tesis ediyor? İslam iktisadının ilkesel ve kurumsal nitelikleri bugünkü iktisadi sistem içerisinde nasıl var olabilir? Adil bir iktisadi hayat için bölüşüm ve yeniden bölüşüm dinamikleri ne şekilde yapılandırılmalıdır? Müslüman coğrafyalarda mevcut olan yoksulluğun kaynakları, sebepleri ve sonuçları nelerdir? Yoksullukla mücadele İslami bir perspektiften nasıl ele alınabilir? İslam iktisadı bağlamında vergilendirme, sosyal güvenlik ve asgari ücret politikalarını belirleyen parametreler neler olmalıdır? Müslüman toplumlarda da uygulanan kalkınma temelli iktisadi politikaların sosyal adalet açısından yansımaları nasıl olmaktadır? Bir sosyal politika unsuru olarak emek piyasasının tanzimi ne şekilde gerçekleşmelidir?

18 Günümüzde haneler ve devletlerin yaşadığı borç krizlerine İslam iktisadı perspektifinden ne tür çözümler getirilebilir? Bu ve benzeri soruları konu edinen tebliğ özetlerinin gönderimi üzerinden 31 Ekim 2015 tarihine kadar yapılabilecektir. Kabul edilen özetlerin tam metinlerinin teslimi ise 31 Ocak 2016 tarihinde olacaktır. Atölyeye katılım için nihai kabul tam metinler üzerinden verilecektir. Katılımı kabul edilen kişilerin yol ve konaklama masrafları organizasyon tarafından karşılanacaktır. Atölyeye gönderilecek tebliğ özetleri kelime arasında olmalıdır. Tebliğ özetleri ayrıca yazarın tam adını, çalıştığı kurumu, anahtar kelimeleri, yazışma adresini, telefon ve e-posta adreslerini içermelidir. Özeti gönderilen tebliğlerin tam metinleri, daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış ve hâlihazırda yayımlanmak üzere sunulmamış olmalıdır. Daha önceki atölyelerde olduğu gibi bu atölyede de sunulan tebliğler daha sonra yayımlanacaktır. Bu zamana kadar dünyanın birçok ülkesinden alanında uzman onlarca ilim adamını ağırlayan İslam İktisadı Atölyesi ne katılım ve katkı sağlayan isimlere şu linkten ulaşabilirsiniz. Ayrıca atölye çıktılarının kalıcı hale gelmesi ve İslam iktisadı alanında yapılan diğer çalışma ve tartışmalara katkı sağlaması amacıyla sunulan tebliğler editöryal okumadan geçerek kitaplaştırılmaktadır. İlk atölyenin tebliğleri Türkçede İslam İktisadını Yeniden Düşünmek, İngilizcede Islamic Economics: Basic Concepts, New Thinking and Future Directions ismiyle yayımlanmıştır. İkinci atölyenin tebliğleri ise Türkçe olarak İslam İktisadı ve Piyasa başlığı ile kitaplaştırılmıştır. İslam İktisadı ve Emek başlığı ile düzenlenen üçüncü atölyenin tebliğleri Gower Publishing tarafından Labor in an Islamic Setting: Theory and Practice başlığı ile yayımlanacak. IV. İslam İktisadı Atölyesi, yeni perspektifleri teşvik eden, hem teoriye hem de saha çalışmalarına önem veren, metodolojik meseleleri önemseyen ve disiplinlerarası bir vizyon benimseyen perspektifi ile yüksek lisans ve doktora öğrencilerinden alanında uzman ilim adamlarına beraber çalışma çağrısında bulunuyor. Her türlü sorunuz için adresine yazabilirsiniz. Önemli Tarihler

19 Başvuru ve özet gönderimi Kabul edilen özetlerin ilanı Tam metinlerin gönderilmesi Kabul edilen tam metinlerin ilanı Kesin programın ilanı Atölye çalışması İletişim İslam İktisadı nda Son 50 Yıldaki Gelişmeler( )Sabahattin Zaim View Fullscreen

20 Malezya-INCEIF te İslami Finans Lisansüstü Eğitimi INCEIF ve İslami Finans INCEIF (International Center for Education in Islamic Finance), diğer adı ile Küresel İslami Finans Üniversitesi, 2006 da Malezya Merkez Bankası tarafından ve sadece Yüksek Lisans ve Doktora seviyesinde eğitimiyle kendisini İslami Finans eğitimine adamış bir üniversite. Üniversite nin temel iki amacı hem Dünya daki İslami Finansal Kurumlardaki insan kaynağı ihtiyacını karşılamak hem de bu alandaki akademisyen eksiğini giderip akademik çalışmaları arttırmak. Özellikle 2010 yılından itibaren Malezya daki ve Dünya daki İslami Finans alanında Abbas Mirakhor başta olmak üzere önde gelen akademisyenleri transfer ederek bu alanda Dünya da en önde gelen üniversitelerden biri olmuştur verisiyle şuana kadar ki Dünya daki İslami Finansal Araştırmalarının %11 i INCEIF ve kardeş kurumu olan ISRA (Uluslararası İslami Finans a Dair Şer i Araştırmalar Akademisi) tarafından yapılmış bulunmaktadır. Çok kısa zamanda elde edilen bu başarı bu 2 kurumun bu alanda ne kadar ciddi olduğunu anlamak için önemli bir örnek.

21 Eğitim Programları INCEIF te 3 lisansüstü programı bulunmakta. 1-İslami Finans Uygulaması (Master), 2-M.Sc İslami Finans, ve 3-İslami Finans Doktorası Ayrıca 2015 Eylül de yeni bir sertifika programı açılmış bulunmaktadır. İslami Finans Uygulaması Master ı özellikte sektörde belirli seviyede deneyimi olan insanlara veya sektörde çalışmayı düşünenlere hitap eden bir program. Dersler ileri düzey nicel ve teknik değil İslami Finans ın piyasadaki uygulamalarına yönelik bir içeriğe sahip. Programa internet üzerinden veya yüzyüze şekilde devam edebilirsiniz. Program süresi yüz-yüze öğrenciler için 1 yıl. İnternet üzerinden tam zamanlı yine 1 senede ya da yarı zamanlı 2 senede tamamlamanız mümkün. Ders saatleri ile arasında. Bir ders 3 saat ve her dönem 5 veya 6 civarı ders alıyorsunuz. Her sene de Eylül, Ocak ve Haziran olmak üzere 3 dönem mevcut. Verilen bazı dersler; Mali Yönetim, Nicel Analiz, Finansal Muhasebe, İşletme Ekonomisi, Şer i Açıdan İşletme ve Finans, İslami Finansal İşlemler için Fıkıh, Etik ve Yönetişim, İslami Finans için Muhasebe, İslami Sigorta, İslami Bankacılık Uygulamaları, İslami Finans ta Risk Yönetimi, İslami Sermaye Piyasaları, İslami Varlık Yönetimi, Şer i Denetim, Muamelat Fıkhı, Kavaid-i Fıkhiyye. Bu program Ocak, Haziran ve Eylül aylarında olmak üzere senede 3 kez öğrenci

22 alımı yapmaktadır. Yüz-yüze program için her sene toplamda yaklaşık arası öğrenci alınmakta. İnternet programı için kabul almak çok daha kolay. Öğrencilerin yaklaşık %25 i harç bursu kazanabilmekte. Bunun dışında Üniversite nin sunduğu başka bir burs bulunmamakta. Başlangıçta harç bursu kazanamaz iseniz ve ilk veya ileriki dönemlerde 3.50 üzeri bir ortalamaya sahip iseniz Üniversite nin Fisabilillah Bursu na başvurup sonraki dönem için harç bursu kazanma imkanınız da mevcut. M.Sc. İslami Finans daha çok akademi düşünenlere hitap eden bir lisansüstü programı. Dersleri İslami Finans Uygulaması Master ına göre biraz daha nicel ve teknik bilgiler içermekte. Programı sadece yüz-yüze şekilde yapabilmekteseniz ve program süresi 2 yıl. Programı tezli ve tezsiz yapabilmeniz mümkün. Tezsiz Yüksek Lisans seçeneğinde toplan 15 ders, tezli seçenekte ise 12 ders almanız gerekmekte. Hafta içi Ders saatleri akşam ile arasında ve Cumartesi ile arası. Her Eylül ve Ocak dönemi için 3 veya 4 ders alınmakta, Haziran dönemi için ise 1 veya 2 ders alabilirsiniz. Verilen bazı dersler; İslam Ekonomisi, İslami Finans, Usulü Fıkıh, İslami Finans için Fıkıh, İslami Sermaye Piyasaları, İslami Finans ta Risk Yönetimi, İslami Finans için Muhasebe, Ekonometri I, Ekonometri II, Kurumsal Finans, Uluslararası Finans, İslami Portfolyo Yönetimi, İslami Varlık Yönetimi Bu program Ocak, Haziran ve Eylül aylarında olmak üzere senede 3 kez öğrenci alımı yapmaktadır. Yüz-yüze program için her sene toplamda yaklaşık arası öğrenci alınmakta. Öğrencilerin yaklaşık %15-20 si harç bursu kazanabilmekte. Bunun dışında Üniversite nin sunduğu başka bir burs bulunmamakta. Başlangıçta harç bursu kazanamaz iseniz ve ilk veya ileriki dönemlerde 3.50 üzeri bir ortalamaya sahip iseniz Üniversite nin Fisabilillah Bursu na başvurup sonraki dönem için harç bursu kazanma imkanınız da mevcut. İslami Finans Doktorası 13 ders ve tez den oluşmakta. Dersler M.Sc programı ile %90-95 uyuşmakta. Program süresi yıl ders süreci ve yıl da tez olmakla birlikte ortalama 4 sene sürmekte. Ders saatleri Hafta içi Ders saatleri akşam ile arasında ve Cumartesi ile arası. Her Eylül ve Ocak dönemi için 3 veya 4 ders alınmakta, Haziran dönemi için ise 1 veya 2 ders alabilirsiniz. Tez öncesi bir yeterlilik sınavı yapılmakta. 2 Tez danışmanı hocası seçilip tez konu önerisi verilip kurul tarafından onaylandıktan sonra teze

23 başlayabilmekteseniz. Bu program Ocak ve Eylül aylarında olmak üzere senede 2 kez öğrenci alımı yapmaktadır. Yüz-yüze program için her sene toplamda yaklaşık arası öğrenci alınmakta. Öğrenciler için başlangıçta herhangi bir harç bursu verilmemekte. İlk veya ileriki dönemlerde 3.50 üzeri bir ortalamaya sahip iseniz Üniversite nin Fisabilillah Bursu na başvurup sonraki dönem için harç bursu kazanma imkanınız mevcut. Tez sürecinde harç bursu tez konusuna göre verilmekte. Program Ücretleri (Toplam) İslami Finans Uygulaması Master ı Harç Masrafları : 23,250 RM ( TL/5.382 US. Dollar-2015 Eylül) M.Sc. İslami Finans Harç Masrafları : 22,080 RM ( TL/5.111 US. Dollar-2015 Eylül) İslami Finans Doktorası Harç Masrafları US. Dollar-2015 Eylül) Malezya da Yaşam : 32,000 RM (22.540TL/7.408

24 Yaşam Masrafları Konaklama (Aylık) Kuala Lumpur ve Selangor da ev kiraları döşeli 3 odalı bir Condominium adlı apartmanların dairesi için RM(1, TL). Eğer Kuala Lumpur ve Selangor da Condominium da sadece oda kiralamak isterseniz. Büyük odalar RM( TL), orta büyüklükte bir oda RM ( TL) ve küçük odalar RM( TL) civarı. Faturalar (Aylık) Elektrik: RM (Kişi Başı) +50 RM (Klima varsa) (15-35 TL) Su Faturası: RM (Kişi Başı) (7-10TL) İnternet: 150 RM (Toplam) (105 TL) Cep Faturası: 50 RM(35 TL) Ulaşım

25 Otobüs biletleri 1-3RM (0,70-2,1 TL) Metro vetramvay biletleri 2-4RM (1,5-3 TL) Taksi ile 4KM civarı mesafe 7-8RM (5-6 TL) Yeme İçme Günlük RM (30-50 TL) Coğrafya ve İklim Malezya Güneydoğu Asya da Endonezya, Tayland ve Singapur gibi ülkelere komşu. Türkiye ye direk uçuş ile gitmeniz saat sürüyor. Ekvatoral ve muson iklimine sahip. Bitki örtüsü cangal adı verilen gür yağmur ormanlarından oluşmuştur. Evlerde karınca yerine kertenkele, sokaklarda kedi yerine fare görmeniz sıradışı değil. Bu yüzden Condominium larda oturmanız önemli. Çok yağışlı olan bazı aylar dışında yılın neredeyse tamamı yaz mevsimi. Hava sürekli nemli ve sıcak. Fansız veya klimasız bir ortamda vakit geçirmek çok zor. Dışarda yürümek, oturmak vs her türlü faaliyet de tabii ki zor. Yeme İçme Hiç görmediğiniz tropik meyvaları ve kendi damak tadınızdan çok farklı Malay, Ç:in ve Hint yemeklerini mevcut. Kahvaltı dan akşam yemeğine kadar çok farklı yemekler yeniliyor. Bu hususta önünüzde 3 seçenek var. İlki Malezya daki yerel yemeklere alışmak. İkincisi yerel yemeklere direnip dışarıda sadece küresel fastfood yemek zincirleri, arap lokantaları ve evinizde de kendinizin hazırladığı türk usülü yemeklerle beslenmek. Üçüncü yol da yerel yemekleri kendinize özgü bir şekilde damak tadınıza uygun olarak harmanlamak. Bu da ne bir Türk gibi ne de Malezya da yaşayan herhangi biri gibi beslenmediğiniz bir beslenme tarzı. Murat Yaş INCEIF Doktora Öğrencisi Ek Bilgi:

26 İslam İktisat Doktrini Üzerinde Mülahazalar-İhsan Şenocak İslam özgün bir medeniyettir. Hayatın bütün şubelerinde olduğu gibi iktisatta da ilkeler vaz etmiştir. İslam ın iktisat telakkisini anlayabilmek için, Onu kendi varlık alanında vaz ettiği ilkeler çerçevesinde kıymetlendirmek gerekir. Kur an ve Sünnet in belirlediği iktisat ilkeleri ilk uygulanma imkanını Medine de bulmuştur. İlkeler zamanla kurumsal kimlik kazanmış ve İslam iktisat doktrini ortaya çıkmıştır. İslam nazarında ticaret; Farzdan sonra (namazdan) emredilen diğer bir farz dır(1). Nitekim müminlere Cuma namazına gitmeyi emreden ayetin devamında gelen ilahi hitab Namaz kılınınca yeryüzüne dağılın ve Allah ın lütfundan nasibinizi arayın.(2) şeklindedir. Buna göre kesb yani ticaret, ziraat, sanayi gibi helal olan yollardan mal temin etmek farzdır. Bazı fakihler ticaretin bir köşeye çekilip ibadet etmekten daha üstün olduğunu belirtmişlerdir(3). Çünkü ibadetin faydası kişiye yöneliktir. Ticaretin ise bir çok insana faydası vardır. Tüccar kendi ailesinin yanısıra onlarca ailenin geçimine de katkıda bulunur. Allah Resulü (salllahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: Doğru, güvenilir bir tüccar kıyamet günü, peygamber, sıddık ve şehitlerle birlikte olacaktır.(4) ; Doğru, güvenilir bir tüccar kıyamet günü arşın gölgesinde

27 bulunacak yedi zümre insanla birlikte olacaktır.(5) *** İslam iktisat doktrininin temelinde üretim vardır. İslam, müntesiplerini üretmeye ya da bir türlü üretim faaliyeti içerisinde yer almaya çağırır. İslam, veren eli alandan daha üstün tutar. Allah Resulü, elin üç çeşit olduğunu; en üstün olanın Allah Teala nın kudret eli, ikincinin veren, en düşük olanın da alan el olduğunu, kıyamete kadar alan elin hep en düşük olacağını bildirmiştir(6). Öteki iktisat doktrinlerinin en önemli sermaye artırım unsuru ise faizdir. İslam nazarında ise faiz; karşılığı olmayan fazlalık olduğundan haksız mal edinmek kapsamında değerlendirilir. Öteki iktisat doktrinleri hakkaniyet mefhumuna itibar etmediklerinden sistemlerin yasal kabul ettiği her tür iktisadi muameleyi caiz görürler. İslam da ise kazanç emeğe dayanıyorsa helaldir. İktisadın Mimarları İslam medeniyetinin mimarı peygamberlerdir. Onlar pazarın kurucuları ve ilk yöneticileridir. Peygamberler insanları ticari yoldan kazanmaya çağırmış, kendileri de el emekleriyle geçimlerini temin ederek iktisadi ilkeleri örneklemişlerdir. Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) Hiç kimse kendi eliyle kazandığından daha hayırlı bir şey yememiştir.(7) buyurmaktadır. Abdullah b. Abbas (radiyallahu anhuma) peygamberlerin iktisadi hayattaki konumları ile alakalı şöyle demektedir: Hz. Adem çiftçi, Nuh marangoz, İdris terzi, Davud demirci, Musa çoban, İbrahim çiftçi, Salih (aleyhimusselam) tüccardı. Hz. İsa yarına bir şey saklamayacak şekilde yaşar, Hz. Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem) da Ecyad ta ailesinin koyunlarını beklerdi(8). Hz. Zekeriyya marangozluk(9) yapar, nafakasından arta kalan kazancını tasadduk ederdi(10). Allah Resulü ticari gaye ile iki defa ülke dışına çıkmış, sözleriyle de ticareti teşvik etmiştir. Büyük sahabiler de İslami piyasanın oluşmasında aktif olarak yer almış, bizzat çalışmışlardır. Hz. Ebu Bekir kumaş, Ömer deri, Osman da (radiyallahu anhum/allah hepsinden razı olsun) gıda maddeleri satardı. Hz. Ali (radiyallahu

28 anh) ise yevmiyelik çalışırdı(11). Hz. Aişe (radiyallahu anha) Ebu Bekir (radiyallahu anh) in halife olmadan önce Kureyş in ticareti en iyi yapan üyesi olduğunu bildirmektedir(12). Üretim ve ticaretin nasıl olması gerektiği, pratikteki sorunların nasıl aşılacağı hususu ayet ve hadisler ışığında mevcut uygulamalardan da istifade edilerek fakihler tarafından dikkatle incelenmiş, furu ve fetva kitapları yanında kaleme alınan müstakil eserlerde de konu mufassal bir şekilde izah edilmiştir. İslam İktisat Doktrininin temel esaslarını, eşyaya bakışını başlıklar halinde tahlil edelim. Kar Haddi Malın fiyatını piyasa koşulları belirler. Allah Resulü nün uygulamaları incelendiğinde fiyat belirlemeden imtina ettiği, piyasanın arz talep dengesine göre tabii bir şekilde oluşmasını istediği görülmektedir. Şu hadis Efendimiz in kâr haddine bir sınırlama getirmediğini açıkça göstermektedir: Allah Resulü Hakîm b. Hizâm 1 dinar vererek kendine kurbanlık bir koyun alması için gönderir, O da bu parayla iki koyun satın alır ve birini 1 dinara satarak 1 dinar ve bir koyunla Resul-i Ekrem in yanına gelir. Allah Resulü Hakim b. Hizam a kurbanı kesmesini, parayı da tasadduk etmesini emreder(13). Efendimiz bu alış-verişte % 100 lük kar olmasına rağmen Hakim e karşı çıkmamış, alış-verişin batıl olduğuna hükmetmemiştir. Bu durum aldatma olmaması şartıyla kar oranında bir sınırlamaya gidilmeyeceğini göstermektedir. Zekat Mal insanın elinde kirlidir. İnsan ferdi mülkiyetindeki cemiyet payını sahiplerine iade ederek malını temizler. Aksi takdirde mal kenz olur. İnsan kendisine rızık olarak verilenden tasaddukta bulundukça(14) malın aslı bereketlenir. Surette malı eksilten zekat hakikatte onu artırır. Zekata paralel olarak sermaye de artar. Sermaye menbaından çıkan su gibidir. Su ne kadar çok çıkarsa etrafına o derece yayılır; servet de çoğaldıkça daha çok muhtaç insana menfaat olarak ulaşır. Bu yüzden fakir zenginin malının daha da artması için dua eder. Zekat fakiri madden olduğu gibi manen de zengine yaklaştırır. Bölgeler bazında da düşünüldüğünde