ANTALYA DA TOPLU TAŞIMA ARAÇLARININ ve DURAKLARININ ENGELLİ BİREYLER AÇISINDAN UYGUNLUĞUNUN İZLENMESİ RAPORU

Transkript

1 ANTALYA DA TOPLU TAŞIMA ARAÇLARININ ve DURAKLARININ ENGELLİ BİREYLER AÇISINDAN UYGUNLUĞUNUN İZLENMESİ RAPORU

2 2 ANTALYA DA TOPLU TAŞIMA ARAÇLARININ ve DURAKLARININ ENGELLİ BİREYLER AÇISINDAN UYGUNLUĞUNUN İZLENMESİ RAPORU Rapor Adı Rapor Sahibi İrtibat : Antalya da Toplu Taşıma Araçlarının ve Duraklarının Engelli Bireyler Açısından Uygunluğunun İzlenmesi Raporu : Türkiye Sakatlar Derneği (Antalya Şubesi) ve Aktif Engelliler Derneği : Türkiye Sakatlar Derneği Mehmet Karavural (Yönetim Kurulu Başkanı) mkaravural@gmail.com Aktif Engelliler Derneği Ahmet Üzümcü (Yönetim Kurulu Başkanı Üyesi) ahmetuzumcu72@hotmail.com Bu rapor Türkiye Sakatlar Derneği (Antalya Şubesi) ve Aktif Engelliler Derneği tarafından; Engelli Hakları İzleme ve Savunuculuk Projesi kapsamında hazırlanmıştır.

3 3 İÇİNDEKİLER 1. Giriş Çalışmanın Kapsamı Çalışma Alanı İzleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem İzleme Çalışmalarında Elde Edilen Veriler Hukuki Durum Odak Grup Çalışması Kent Konseyi Engelliler Meclisi Çalışması Antalya Büyükşehir Belediyesi nde Toplu Taşıma Araçlarının Durumu Yerel ve Ulusal Medyada Engellilere Yönelik Toplu Taşıma Sorunları Genel Değerlendirme ve Sonuç...14

4 4 Kısaltmalar EHK STK TOHAD 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun Sivil Toplum Kuruluşu Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği

5 5 1. Giriş Avrupa Birliği ne (AB) göre: Erişilebilirlik toplumda ve ekonomide yer almanın bir ön koşuludur. 1 Zira erişilebilirlik tüm temel hak ve özgürlüklerin kilit noktasındadır. Toplu taşıma ve sistemleri ise bu kilit noktasının en önemli mihenk taşları arasındadır. Engelli bireylerin toplu taşıma hizmetlerinden eşit bir biçimde yararlanabilmeleri gerekir. Çünkü onların eğitim, çalışma, sosyal hayat vb. alanlara katılabilmeleri için toplu taşıma ve sistemlerini etkin ve eşit bir şekilde kullanabilmeleri gerekmektedir. Engelli bireylerin, bu haktan eşit koşullarda yararlanabilmeleri ise, kamu ya da özel otobüslerin ve raylı sistem uygulamalarının her engel grubunun bağımsız bir şekilde hizmet alabilecekleri şekilde dizayn ve tadil edilmesine bağlıdır. Yukarıda ifade edilen hususlar toplu taşıma hizmetleri sunan yerel yönetimlerin toplu taşımada erişilebilirlik düzenlemelerini esas alan özel çalışmalar yapmasını, konuya taraf sivil toplum kuruluşlarının da (STK) bu çalışmalara izleme, ölçme ve değerlendirmeleriyle katkı sağlamasını gerekli kılmaktadır. Engelli bireylerin toplu taşıma hizmetlerinden etkin ve eşit bir şekilde yararlanması ancak yukarıda ifade edilen yerel yönetim-stk işbirliği ile mümkün olabilecek bir durumdur. Bu rapor işte bu anlayışla hazırlanarak muhatap kuruluşların değerlendirmesine sunulmaktadır Çalışmanın Kapsamı Bu çalışma, Antalya il hudutları içerisinde yaşayan engellilerin; toplu taşıma hizmetlerinden anayasa, yasalar ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ile sağlanan erişim haklarından ayrımcılığa uğramadan, ne ölçüde yararlanabildiğinin ölçülerek-izlendiği ve karar mekanizmalarına çözüm önerileriyle birlikte sunulduğu bir çalışmadır. a) Toplu taşıma araçlarının toplam sayısı, b) Toplu taşıma araçlarının fiziki koşullarının engellilere uygunluğu, c) Toplu taşıma araçlarındaki şoförlerin tutum ve davranışları, d) Büyükşehir Belediyesinden bu konudaki beklentiler Çalışma Alanı Antalya merkez ilçeler: Muratpaşa, Kepez, Aksu, Konyaaltı ve Döşemealtı ilçeleri İzleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem Bu çalışma dönemini kapsamaktadır. İzleme çalışmalarımız aşağıdaki veriler üzerinden sürdürülmüştür. a) Belediyelerin toplu taşıma hizmetleri konusundaki yükümlülükleri ve mevzuat tarama çalışması, b) Çeşitli engel grupları ile yapılan odak grup çalışması, c) Kent Konseyi Engelliler Meclisi nin bu konu hakkındaki çalışması, d) Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği nin (TOHAD) Antalya Büyükşehir Belediyesi nden bilgi edinme başvurularıyla elde ettiği veriler. 1 Avrupa Engellilik Stratejisi : Engelsiz Avrupa İçin Yenilenmiş Bir Taahhüt, Avrupa Komisyonu: Avrupa Parlamentosu, Konsey, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ve Bölgeler Komitesine Yönelik Komisyon Tebliği, Brüksel, 2010, uri=com:2010:0636:fin:en:pdf (erişim tarihi: )

6 6 2. İzleme Çalışmalarında Elde Edilen Veriler 2.1. Hukuki Durum Kamuoyunda Engelliler Kanunu diye anılan 5378 sayılı EHK 7 Temmuz 2005 te yürürlüğe koymuş ve söz konusu Kanun un, erişilebilirliği düzenleyen maddeleri günümüze kadar beş kez değişikliğe uğramıştır. Son değişiklikler erişilebilirlik, erişilebilirlik standartları, makul düzenleme ve umuma açık hizmet veren yapı gibi kavramlar tanımlanmıştır. 2 Geçici Madde 3- Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, şehir içinde kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan sürücü koltuğu hariç dokuz veya daha fazla koltuğu bulunan araçlarla sağlanan toplu taşıma hizmetlerinin engellilerin erişilebilirliğine uygun olması için gereken tedbirleri alır. Mevcut özel ve kamu toplu taşıma araçları, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sekiz yıl içinde, sürücü koltuğu hariç dokuz ila on altı oturma yeri olan araçlarla verilen toplu taşıma hizmetleri, turizm taşımacılığı yapılan araçlarla sağlanan taşıma hizmetleri ve özel ve kamu şehirler arası toplu taşıma hizmetleri ile yolcu gemileri 7/7/2018 tarihine kadar engelliler için erişilebilir duruma getirilir. Ancak 5378 sayılı EHK, düzenleme konusunda sadece bir zorunluluk hükmü getirmemiş, zorunluluğa uyulmaması halinde uygulanacak müeyyidler de getirmiştir. Temmuz 2012'de kanuna eklenen ek fıkra şöyledir: (Ek fıkra: 4/7/ /34 md.) Bu Kanunun geçici 2 nci maddesi ile bu maddede belirtilen erişilebilirlik standartlarının ve yükümlülüklerinin uygulanmasının izlenmesi ve denetimi her ilde Aile ve Sosyal Politikalar, Bilim, Sanayi ve Teknoloji, İçişleri, Çevre ve Şehircilik, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlıkları ile engelliler ile ilgili konfederasyonların temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından yapılır. İhtiyaç halinde birden fazla komisyon kurulabilir. Denetim sonucunda ilgili belediye ve kamu kurum ve kuruluşları ile umuma açık hizmet veren her türlü yapıların ve açık alanların malikleri ile toplu taşıma araçlarının sahiplerine eksikleri tamamlaması için birinci fıkrada belirtilen sürenin bitiminden itibaren iki yılı geçmemek üzere ek süre verilebilir. (Ek fıkra: 4/7/ /34 md.) Sürenin bitiminden itibaren öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen umuma açık hizmet veren her türlü yapılar ve açık alanlar ile toplu taşıma araçlarının sahibi olan gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri ve ikinci, üçüncü fıkralar ile beşinci fıkra kapsamında yürürlüğe konulan yönetmelikle öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için bin Türk Lirasından beş bin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır. Bu şekilde bir yıl içinde uygulanacak idari para cezasının tutarı ellibin lirayı geçemez. İkinci ve üçüncü fıkrada öngörülen yükümlülüklerini veya geçici 2 ve 3 üncü maddelerde belirtilen sürelerin bitiminden itibaren öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için beşbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır. Bu şekilde bir yıl içinde uygulanacak idari para cezasının tutarı beşyüz bin lirayı geçemez. Bu maddeye göre verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren bir ay içerisinde ödenir. Genel bütçeye gelir kaydedilen idari para cezası tutarları dikkate alınarak erişilebilirlik konusundaki projelerde kullanılmak üzere Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bütçesinde ödenek öngörülür. 2 Bkz sayılı Engelliler Kanunu'nun 3. Maddesine, (erişim tarihi: )

7 7 Yukarıda ortaya konulan hukuki mevzuat da göstermektedir ki, belediyeler, kendilerin işlettiği otobüslerin erişilebilir hale getirmesi yasal bir zorunluluk ve yükümlülüktür. Yine benzer bir yükümlülük denetimi altında bulunan özel otobüsler için de geçerlidir Odak Grup Çalışması Odak grup çalışması, engelli bireylerin Antalya'daki toplu taşıma hizmetlerinden yararlanırken yaşadıkları sorunları, sorun sahibi-öznesi engellilerin perspektifinden tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda çalışmada sadece toplu taşıma araçlarının teknik özellikleri değil, (araçların teknik özellikleri uygun olsun olmasın) toplu taşıma hizmetinin başlangıç noktası olan duraklardan başlayıp, seyahat süresince engelli bireyin toplu taşıma hizmeti veren personelin davranışlarına kadar) toplu taşıma hizmetinin içeriğinin ve yeterliliğinin her boyutuyla ortaya konmasını hedeflemiştir. Türkiye Sakatlar Derneği, Aktif Engelliler Derneği, Görme Engelliler Derneği, Zihinsel Engelliler Derneği (aile fertleri) ve Kent Konseyi üyeleri ile iki etaptan oluşan çalışmada yüzyüze görüşme yöntemi ile 30 engelli kişiyle derinlemesine sorgulama yöntemi üzerinden görüşülmüştür. Görüşülen engelli kişilerin engel gruplarına göre dağılımı aşağıdaki gibidir. Görüşülen Engelli Kişilerin Engel Gruplarına Göre Dağılımı Engel Grubu Sayıları Yüzdeleri Tekerlekli Sandalye Kullanıcısı 10 33,33 Çift Koltuk Değneği Kullanıcısı (Alt Ekstremite Polio Sekeli) 5 16,67 Tek Koltuk Değneği Kullanıcısı Alt Ekstremite Polio Sekeli 4 13,33 Ekstremite ve Kol Ampüte 3 10,00 Ekstremite Ampüte 3 10,00 Görme Engelli (İki Göz) 3 10,00 İşitme ve Konuşma Engelli 1 3,33 Zihinsel Engelliler (Aile Fertleri) 1 3,33 Toplamları ,00 Tablo 1: Görüşülen engelli kişilerin engel gruplarına göre dağılımı Çalışmada engellilere aşağıda ki şu sorular sorumuştur: 1- Durakta bekleme süreçlerinde neler yaşıyorsunuz? 2- Engel durumunuzu gözeterek değerlendirir misiniz? 3- Varsa yaşadığınız güçlükleri nasıl tanımlarsınız? 4- Otobüslere binerken, inerken ya da seyir halindeyken zorluk yaşıyor musunuz? 5- Eğer yaşıyorsanız bunlar nelerdir? 6- Şoförlerin tutum ve davranışları konusundaki memnuniyetiniz nedir? 7- Bu konuda yaşadığınız herhangi bir sorun oldu mu? 8- Büyükşehir Belediyesi nden bu konudaki beklentileriniz nedir? 9- İkâmet ettiğiniz ya da çalıştığınız bölgeye ilişkin özel tedbirler alınmasına ihtiyaç var mı? Engelli bireylerin Antalya bölgesindeki toplu taşama hizmetleri sırasında yaşadıkları sorunlar konusunda verdikleri bilgiler aşağıdaki başlıklarda derlenmiştir.

8 8 Odak grup çalışmasında engelliler tarafından bildirilen bu genel sorunun dışında ulaşım hizmetlerinden yararlanma sırasında yaşanan spesifik sorunlar da dile getirilmiştir. BU sorun başlıklarını şu alt başlıklar halinde sıralamak mümkündür: 1- Engelli bireylerin otobüs duraklarında yaşadıkları sorunlar ilk olarak dikkat çeken sorunlardır. Bu bağlamda duraklardaki elektrik direği, çiçeklikler, tabelalar vb. fiziki engeller, özellikle görme ve ortopedik engelli bireylerin duraklarda bağımsız ve güvenli bir şekilde hareketlerini kısıtlamaktadır. Diğer yandan durakların yapısı ve araçların duraklara yaklaşma biçimleri de, durakta bulunan engelli kişilerin yardım almadan otobüslere binmelerini de engellemektedir. Zira: a) Görme engelliler bakımından durağa gelen arcın hangi güzergâha ait araç olduğunun bilinmesinde sorun yaşanmaktadır. Bu konuda duraklarda ya da gelen araçta bilgilendirici sesli bir uyarı sistemi mevcut değildir, b) Araçlar (duraklara park etmiş özel araçlar ya da şoförün eksik manevrası yüzünden) durağa yeterince uygun yakınlıkta yaklaşmadığı ya da durağa açık mesafede yaklaşmadığı için araçlara biniş/inişlerde zorlanılmaktadır. Bu şekildeki eksik manevralar yüzünden araçların durağa yanaşmaması, yanaşamamasından dolayı araç ile kaldırım arasında geniş bir açıklık kalmakta bu ise binişteki güvenliği riske atmaktadır. Diğer yandan aracın durağa yanaşamaması hallerinde, otobüs rampası (aracın yatış fonksiyonu da kullanılmadığı için) çok yüksek bir açıyla açılmakta ve tekerlekli sandalye kullanan kişilerin binişini güç ve riskli hale getirmektedir. Tüm bu faktörler, (aracın kaldırım yüksekliğinden yararlanmaması sebebiyle) rampa kullanamayan ortopedik engelli için de sorun doğurmaktadır. Bu sorunlar, durağın olmadığı yerlerde en yüksek seviyede yaşanmaktadır, 2- Duraklardaki güçlükleri başkalarının yardımıyla aşan engellilerin araç içinde sorun yaşadıkları da odak grup görüşmelerinde tespit edilen hususlar arasındadır. Bu bağlamda: a) Araçlarda tutunma barlarının olmaması sebebiyle aracın duruş kalkışlarında ve ani manevralarında engellilerin düşme riski ile karşı karşıya kaldıkları, b) Araç içindeki engelliler için ayrılan koltuklar yüksek bir basamaktan sonra oturulabildiği için kullanımda güçlüklerle karşılaşıldığı, c) Engellilerin araçta seyir halinde iken durakta inmek için aracı durdurmayı sağlayıcı butonların ya çalışmadığı ya da ulaşılamadığı için seslenerek aracın durakta durmasını sağlamak zorunda kaldıkları, d) İniş esnasında (duraklara yeterince yaklaşılamadığı ya da açıkta durulduğu hallerde açılan) rampaların açısının yüksekliği sebebiyle iniş esnasında düşme riskiyle karşılaştıkları odak grup görüşmesine katılan engelliler tarafından ifade edilmiştir, 3- Toplu taşıma hizmetlerinden yararlanma esnasında engelli bireylerin araç personelleri tarafında maruz bırakıldıkları olumsuz tutumlar da katılımcılar tarafından ifade edilmiş bir diğer husustur. Kimi hallerde kötü muamele sınırları aşılarak insanlık dışı/nefret söylemine dek varan bu yaklaşımları: a) Engelli bireylerin araca binerken veya inerken, araç içinde iken şoförden destek istekleri zaman, şoförün farklı bir tutum olumsuz tavırlar sergileyebildikleri, b) Özellikle zihinsel engelli olmak üzere engelli yolcuların araca inip binerken yavaş hareket etmesinden dolayı zaman zaman şoförlerin sözlü çıkışları ve davranışlarına maruz kaldıkları, c) Nerdeyse her engel grubundan bireylerin araca ücretsiz binmesinden dolayı sıklıkla şoförlerin tepkisi ile karşılaştıkları şeklinde sıralamak mümkündür.

9 9 4- Engelli bireylerin Antalya'daki raylı sisteminden yararlanmaları aşamasında da sorunlar yaşandığı, odak grup çalışmalarına katılan engelliler tarafından bildirilmiştir. Bu bağlamda: a) Raylı sistemin bazı duraklarına ulaşmak için ya yüksek bir kaldırımdan ya da dik bir rampadan çıkmak zorunda kaldıkları, b) Tekerlekli sandalye ile veya yürümeyi sağlayıcı diğer destek aletlerini (koltuk değneği, baston, yürüteç vb.) kullanan engellilerin raylı sistem duraklarına girişte bulunan turnikelerden geçerken zorlandıkları, c) Antalya'daki diğer bir raylı sistem olan nostalji treninin hiçbir şekilde kullanabilirliğinin olmadığı, d) Genel anlamda raylı sistem duraklarındaki görevlilerin kimi hallerde engelli bireylerden gelen yardım taleplerine ilgisiz kaldıkları katılımcılar tarafından dikkat çekilen hususlardır Kent Konseyi Engelliler Meclisi Çalışması Kent konseyi engelliler meclisinde yapılan görüşmelerde de engellilerin toplu taşıma araçlarındaki yaşadıkları sorunlar, çalışma ekibimizin belirlediği sonuçlarla aynı olduğu gözlenmiştir Antalya Büyükşehir Belediyesi nde Toplu Taşıma Araçlarının Durumu Antalya da hizmet veren otobüslerin sayıları ve fiziksel donanım ve özellikleri 2014 yılı verilerine göre aşağıda sunulmaktadır. Aşağıda paylaşılan veriler TOHAD ın 2014 yılında yaptığı (Türkiye Sakatlar Derneği Antalya Şubesi ve Aktif Engelliler Derneği nin katılımcı olduğu) Engelli Hakları İzleme çalışması kapsamında yaptığı araştırma verilerinden alınmıştır. 3 Araçların Tiplerine Göre Sayıları Otobüs Tipi Sayıları Yüzdeleri Belediye Otobüsü 40 5,17 Özel Halk Otobüsü ,34 Özel Halk Midibüsü ,67 Diğer 14 1,81 Toplamları ,00 Tablo 2: Araçların tiplerine göre sayıları Antalya da otobüslerle sağlanan toplu taşıma hizmeti 773 araçlık bir filo ile sağlanmaktadır. Bunlardan 40 ı (%5,17) belediye otobüsleri, 250 si (%32,34) özel halk otobüsleri, 469 u (%60,67) özel halk midibüsleri ve 14 ü (%1,81) ise diğer araçlar şeklindedir. Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere, otobüsler bakımından toplu taşıma hizmetlerinin büyük bir kısmı (%93,01) özel teşebbüs tarafından verilmektedir. Araçların Donanımsal Özellikleri Donanım Araç Tipi Uygun Uygun Değil Sayısı Yüzdesi Sayısı Yüzdesi 3 Bkz. Engelli Hakları İzleme çalışmaları yayınları (erişim tarihi: )

10 10 Rampa / Asansöre Göre Erişilebilirli k Durumu Sesli İkaz Sistemine Göre Erişilebilirli k Durumu Görsel İkaz Sistemine Göre Erişilebilirli k Durumu Belediye Otobüsü ,00 0 0,00 Özel Halk Otobüsü 99 39, ,40 Özel Halk Midibüsü 61 13, ,99 Diğer ,00 0 0,00 Toplam , ,32 Belediye Otobüsü 0 0, ,00 Özel Halk Otobüsü 0 0, ,00 Özel Halk Midibüsü 0 0, ,00 Diğer ,00 0 0,00 Toplam 14 1, ,19 Belediye Otobüsü 0 0, ,00 Özel Halk Otobüsü 0 0, ,00 Özel Halk Midibüsü 0 0, ,00 Diğer 0 0, ,00 Toplam 0 0, ,00 Tablo 3: Araçların donanımsal özellikleri Belediye otobüslerinin tamamında rampa ya da asansörlerin bulunduğu görülmektedir. Buna müteakip rampa ya da asansör bulunma oranı özel halk otobüslerinde %39,60, özel halk midibüslerinde ise %13,01 seviyelerinde kalmaktadır. Diğer araçlarda ise bu yönde hiçbir düzenleme yapılmadığı anlaşılmaktadır. Bu istatistiksel veriler, rampa ya da asansörler düzenlemeleri bakımından özel teşebbüsün çok daha az çaba sarf ettiğini ortaya koymaktadır. Sesli ve görsel ikaz sistemlerinde ise hiçbir toplu taşıma aracının uygun olmadığı görülmektedir. Bu durum hiç şüphesiz düzenlemelerin sadece ortopedik engelli kişiler bakımından yapıldığını buna müteakip görme ve işitme engelli kişiler bakımından hiçbir çalışmanın bulunmadığını göstermektedir. Araç Tipi Araçların Temin Yıllarına Göre Dağılımı 2005 Öncesi 2005 Sonrası Sayısı Yüzdesi Sayısı Yüzdesi Belediye Otobüsü 0 0, ,00 Özel Halk Otobüsü , ,60 Özel Halk Midibüsü 0 0, ,00 Diğer 0 0, ,00 Toplam , ,47 Tablo 4: Araçların temin yıllarına göre dağılımları Bilindiği üzere 2005 senesinde çıkan EHK tüm toplu taşıma araçlarının erişilebilir halde olmasını, eski araçların ise Kanun da belirtilen sürede erişilebilir hale getirilmesini hüküm altına almıştır. Bundan dolayıdır ki 2005 yılı önemli bir tarihtir. Belediye otobüslerinin ve özel halk midibüslerinin tamamı, özel halk otobüslerinin ise %39, yılından sonra alınmıştır. EHK yürürlülüğe girdiği tarihten itibaren kanuna uyularak erişilebilir araçlar alınsaydı, bugün tüm araçların en az %80,47 si herkes bakımından erişilebilir olacaktı. Bu bağlamda belediyenin bu olumsuz durumu lehe çevirmek için çok önemli bir fırsatı değerlendiremediği çok açıktır.

11 Yerel ve Ulusal Medyada Engellilere Yönelik Toplu Taşıma Sorunları Antalya Belediyesi'nin toplu taşıma hizmetleri sunumu esnasında yaşanan sorunlar, çeşitli zaman ve medya organlarında yer bulmuştur. Medya organlarında yer verilen sorunlar, genel anlamda raporun araştırma verilerini ve bu kapsamda yapılan tespitleri doğrular niteliktedir. Bu bağlamda medyada 2014 ve 2015 yılında yer alan haberlerin bazılarına aşağıda yer verilmiştir Gazete Kupürü 1: tarihli Antalya Son Haber Gazetesi haberi Antalya Son Haber gazetesinin tarihli ulaşımda sıkıntı yaşıyoruz, başlıklı haberde görme engelli bireylerin ulaşımda sorun yaşadıklarına yer veriliyor. Bu bağlamda toplu taşıma araç duraklarında gelen aracın güzergâhında bilgi alma zorlukları bulunduğu, özellikle şoförlerin engellilere hakaret ettikleri, otobüslerde ücretsiz yolculuk ettiklerinin deşifre edildiği ifade edilmektedir.

12 12 Gazete Kupürü 2: tarihli Antalya Gerçek Akdeniz Gazetesi haberi tarihli Antalya Gerçek Akdeniz Gazetesi'nde Görme engelliye büyük ayıp başlıklı haberde otobüslerin durmayarak engellileri toplu taşıma araçlarına almadıklarını konu etmiştir.

13 Haber Kupürü 3: tarihli Antalya Hilal Gazetesi haberi tarihli Antalya Hilal Gazetesi engellilere ulaşım engeli başlıklı haberde engelli bireylerin Antalya bölgesinde erişim ile ilgili olarak dile getirdikleri 18 erişim sorunundan önemli bir bölümünü, ulaşım alanında tanımlamışlardır. Bu engeller, durak tasarımları, araç kapılarının darlığı, koltukların uygunsuzluğu, görsel ve işitsel ulaşım bilgilendirme düzenlemelerinin yetersizliği, dar kapılar olarak sıralanmaktadır. Sınırlı sayıda örneği paylaşılan medya haberlerinin tümünde benzer konuları içermesi, raporda dile getirilen tespitlerin doğruluğunu destekler niteliktedir. 13

14 14 3. Genel Değerlendirme ve Sonuç Engelli bireylerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm alanlarına tam ve etkin katılımını sağlamak için kentteki ulaşım sistemi ve ağını eşit bir şekilde kullanabilmesi fevkalade önemli bir husustur. Zira engelli kişiler herkes gibi hayata katılırken toplu taşıma araçlarını kullanmak durumundadırlar. Engelli kişiler toplu taşıma sistemini kullanamadıklarında tüm hak ve özgürlükleri de tam olarak kullanamadıkları bir gerçekliktir. Öte yandan toplu taşıma sistemlerindeki düzenlemeler zaten belediyelerin kanuni olarak yükümlülükleri arasındadır. Yukarıda izah edilen sorunların çözümü için alınması gereken tedbirler aşağıda sunulmaktadır. Bu tedbirlerin belirli bir mantıksal sıralama ile sistematik olarak çözülmesi elbette mümkündür. Durakların her engel grubu bakımından rehabilite edilmesi sağlanmalıdır. Örneğin yurttaşlar tarafından en sık kullanılan duraklara öncelik verilebilir ve takvime dayalı bir programla bütün durakların fiziki koşulları düzeltilebilir, Durakların başkaca özel araçlar tarafından işgal edilmelerini önlemek için zabıta ve emniyet teşkilatlarıyla işbirliği yapılabilir, Duraklarda otobüslere binmeyi ve inmeyi kolaylaştırıcı platformlar kazandırılabilir, Duraklarda bilgi verici (hem sesli hem de görsel) donanım kazandırılmalıdır. Örneğin bilgi teknolojilerini de kullanarak duraklara bilgi verici sistemler konulabilir, Akıllı telefonlar diye tabir edilen telefonların kullanabildiği yazılımlarla durağa hangi otobüsün yaklaşmakta olduğu bilgisi kullanıcılara verilebilir, Özel teşebbüsün işletmesinde ancak belediyenin denetimi altında olan otobüslerde hem donanımsal teknik özellikler hem de şoförlerin tutum ve davranışları bakımından denetim mekanizmaları etkin bir şekilde kullanılmalıdır, Erişilebilir olmayan araçların yine takvime dayalı olarak tadil edilmeleri ya da bu donanımlara sahip araçlarla değiştirilmeleri gerekmektedir, Başta engelli kişiler hakkında olmak üzere sürücülere psiko-sosyal eğitim sistemli, kalabalık olmayan gruplarda ve periyodik olarak verilemelidir, Yeni alınacak araçların teknik şartnamesi revize edilmeli ve erişilebilir olma durumu bir standart haline getirilmelidir, Yıllık hedefler belirlenerek tüm araçlara asgari düzeyde erişilebilirlik düzenlemeleri (aracın hangi durağa geldiğini anons eden sesli ve görsel ikaz sistemi ve rampa ya da asansör) yapılmalıdır, Erişilebilir olan araçlar her güzergâhta hizmet verebilmelidir, Raylı sistemde bulunan duraklarının fiziksel koşulları standartlara göre düzeltilmelidir, Nostalji trenine engelli bireylerin seyahat edebilmelerine olanak sağlayacak sistemler geliştirilmelidir, STK lar karar alma süreçlerine katılabilmelidir, Politika belgeleri kamu-stk işbirliği içersinde oluşturulmalıdır.

15 Bu rapor Türkiye Sakatlar Derneği (Antalya Şubesi) ve Aktif Engelliler Derneği tarafından; Engelli Hakları İzleme ve Savunuculuk Projesi kapsamında hazırlanmıştır. 15