I. ÜNİTE: TARİH BİLİMİ

Transkript

1 I. ÜNİTE: TARİH BİLİMİ 1. KONU: TARİH BİLİMİNE GİRİŞ 1. Tarihin Tanımı: Geçmişte yaşamış insan topluluklarının yaşayışlarını, kültür ve uygarlıklarını, birbirleri ile olan ilişkilerini, nedensonuç ilişkisi içinde belgelere dayalı objektif biçimde inceleyen bilim dalına... denir. a) Geçmişte meydana gelen insan faaliyetleri b). c). d). e). Soru: Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, uğraşlarını, birbiriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek neden-sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir. Durum: İslamiyet in hızlı yayılmasında diğer din ve inançlara karşı gösterilen hoşgörünün payı büyüktür. Avrupa da ve Asya da ezilmiş ve horlanmış insanlar Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar. Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir? A) İnsan ilişkileri B) Neden-sonuç ilişkileri C) Zaman D) İnsan topluluklarının yaşayışları E) Yer ( 1996 ÖSS ) Soru: Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek, neden-sonuç ilişkisi içinde, belgelere dayalı olarak objektif biçimde inceleyen bir bilim dalıdır. Durumu: İslamiyet'i kabul eden Kuzey Afrika'nın Arap olmayan yerli halkı, sadece din değiştirmekle kalmayarak zamanla yeni bir kimlik de kazanmıştır. Köklü bir kültüre sahip olan Türkler ve İranlılar ise İslam dinini kabul etmelerine karşın ulusal kimliklerini koruyabilmişlerdir. Yukarıda verilen durumda, tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir? A) Zamansal saptama B) Neden-sonuç ilişkisi C) Toplumsal ilişkiler D) Yer belirtilmesi E)Toplumsal yaşayış 1 2. Tarihin Konusu: --Geçmişte yaşamış insan topluluklarının; a) Birbirleri ile olan ilişkilerini b) Yaşam tarzları c) Kültür ve Uygarlıkları 3. Tarih Felsefesi: Geçmiş Günümüz Gelecek Yorum Öngörü(Tahmin) Örnek: İnsanoğlu geçmişte savaşlar yaptı. İlk insanın oğulları ile başlayan kan dökme olayı günümüzde komşumuz Suriye de yaşanmaktadır. O halde gelecekte de savaşlar olacak ve kan dökülecektir. 4. Olay- Olgu Kavramları Olay: Kısa sürede yaşanan gelişmeler; anlık durumlar. Örnek: İstanbul un Fethi, Mohaç Meydan Savaşı Bir örnek yazınız? Olgu: Olaya bağlı olarak daha uzun sürede yaşanan gelişmelerdir. Örnek: İstanbul un Fethi nden sonra kentin Türkleşmesi Bir örnek yazınız? Soru: Olay ve olgu kavramları düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisi tarihî bir olguya örnek gösterilebilir? A) İstanbul un fethedilmesi B) Türkiye nin çağdaşlaşması C) Malazgirt Savaşı nın kazanılması D) Birinci Dünya Savaşı nın başlaması E) Pearl Harbour Baskını nın yapılması ( LYS ) 5. Tarih Biliminin Yöntemi a) Tarama ( Kaynak Arama) * Birinci Elden Kaynak: Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgudur. Kitap, para, heykel vs. * İkinci Elden Kaynak: Olayın geçtiği döneme yakın ya da birinci elden kaynaktan yararlanarak yapılan eserlerdir.

2 Örnek: Evliya Çelebi nin Seyahatnamesi birinci elden kaynaktır. Ama Enver Ziya Karal ın Çelebi Seyahatnamesi eseri ise ikinci elden kaynaktır. * Yazılı Kaynaklar: Ferman, Para, * Sözlü Kaynaklar: Destan, Efsane, * Kalıntılar: Taş, Kemik,... * Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar: Cd, Fotoğraf,.. c) Tahlil ( Çözümleme ) Kaynaklardaki bütün bilgilerin. işlemidir. d) Tenkit ( Eleştiri ) * İç Tenkit: Yazarın fikir ve görüşlerini incelemektir. * Dış Tenkit: Eserin adı, yazarı, basım evi, yılı, nerede basıldığı gibi kapak bilgilerini incelemektir. e) Terkip ( Sentez)..... Soru: Aşağıda verilen görsellerin kaynak türlerini yazınız? Soru: Tarih ne zaman başlamıştır? Aslında tarih insanla başlar. Ancak yazının icadından öncesi net bilgimiz olmadığı için gerçek tarih.. ile başlar. Cd -.. Kaynak Destan-. Kaynak Gazete Kaynak Çanak-Çömlek Kaynak Notlar: 1. Tarihi olayların TEKRARI, DENEYİ VE GÖZLEMİ YAPILAMAZ.!!!!!!!!! Yukarıdaki cümleyi adınız gibi bileceksiniz!!!!!!!! 2. Tarih toplumların birbirleri ile etkileşimleri ile oluşur. Etkileşim; a).. b).. c).. b) Tasnif ( Sınıflandırma) Araştırma- incelemeyi kolaylaştırmak için; * Zamana Göre: - Yıl: 1980 yılı, Yüzyıl: 21. Yüzyıl,... - Çağ: Orta Çağ,. - Dönem - Devir: Fetret Devri,... * Mekâna Göre: Finike Tarihi,..... * Konuya Göre: Osmanlı Hukuku, Tarihte KESİN DOĞRULAR YOKTUR. Konu ile ilgili yeni ve geçerli bir bilgi ya da belge ortaya çıkabilir. 4. Tarihi günümüz koşulları ile değil, O GÜNÜN KOŞULLARINA GÖRE DEĞERLENDİRMELİYİZ. Örnek Sorular: Soru: Bir tarihi olayda rolü olanların katkılarının doğru olarak değerlendirilebilmesi için aşağıdakilerden hangisinin göz önünde tutulması gerekir? A) Olayın geçtiği zamandaki koşulların B) Başka olaylarla benzerliklerin C) Olayla ilgili değişik yorumların D) Olaydan sonra kaç yıl geçmiş olduğunun E) Eleştirinin yapıldığı günün koşullarının ( ÖSS) 5. Tarih kesintisiz bir süreçtir. Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi vardır.

3 Soru: Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların araştırılmasında başvurulan yollardan biri olamaz? A) Kaynak taraması yapma B) Olaylar arasında ilişki kurma C) Buluntuları inceleme D) Deney yapma E) Kronoloji ve coğrafyadan yararlanma ( ÖSS) Soru: "Çağlar boyunca Türk, İslam ve Hıristiyan kültürlerinin etkileşmesini ortaya koymak isteyen bir araştırıcı İzmir e gelmiştir. Çalışmalara başlayacağı sırada bu araştırıcıya incelemelerini İstanbul da yapması önerilmiş: böyle yaparsa daha çok kanıt bulabileceği söylenmiştir." İstanbul un hangi özelliğine dayanılarak böyle bir öneride bulunulmuştur? A) Yeni Türk Devleti'nin en kalabalık ve gelişmiş kenti olmasına B) Haçlı Seferlerinin Anadolu'ya geçim noktası üzerinde bulunmasına C) Bizans ve Osmanlı dönemlerinde hükümet, ticaret ve kültür merkezi olmasına D) İstanbul un Türklerden önce Araplar tarafından da kuşatılmış olmasına E) Halkının, değişik kültürlerden gelen araştırıcıları hoşgörüyle karşılamasına (1981 ÖSS ) 6. Aşağıda verilen tabloları yorumlayınız? Soru: Eski bir yerleşme yerinde yapılan kazıda elde edilen bulgular, burada yasayanların taş devrinden sonra, bakır, tunç ve demir devirlerine ayni zamanda girmiş olduklarını göstermektedir. Bu yerleşme yerinde yaşayanlar için aşağıdakilerden hangisinin doğru olması en güçlü olasılıktır? A) Madenleri işlemek için ateşten yararlanmayı geç öğrenmişlerdir. B) Yerleşme yeri, bakır, kalay ve demir madenleri bakımından zengindir. C) Bakır ve tunç eşyalara çok geç gereksinim duymuşlardır. D) Taş devri uygarlığını yasayanlar demir devrini yasayanlardan etkilenmişlerdir. E) Yerleşme yerinde köklü iklim değişmeleri olmuştur. ( ÖSS) Soru: Birbirini izleyen iki tarihsel olaydan birinin, ötekinin nedeni sayılıp sayılamayacağını ortaya çıkarmak için neye bakılmalıdır? A) Sonrakinin nedenlerinin, öncekinin sonuçları arasında olup olmadığına B) İki olayda da aynı kişilerin etkin olup olmadığına C) İki olayın da aynı yerde geçip geçmediğine D) İki olayın konuları arasında bir benzerlik olup olmadığına E) Olayların sonuçları arasındaki benzerliğe ( ÖSS) Demir Tunç Bakır Cilalı taş Yontma taş Kabataş A B Demir Cilalı taş Yontma taş Kabataş Soru: Ön Asya'da yapılan bir kazıda bulunan M.Ö yılına ait bazı eserlerin, Orta Asya'da bulunan M.Ö yılına ait eserlere benzediği görülmüştür. Aşağıdakilerden hangisinin ortaya konması, bu uygarlığın Orta Asya uygarlığından etkilendiğine bir kanıt olabilir? Yorum? A) Bulunan eserlerin ayni tarih devrine ait olduğunun B) Ön Asya uygarlığını yaratanların Orta Asya'dan geldiklerinin C) Orta Asya uygarlığının ileri bir uygarlık olduğunun D) Ön Asya uygarlığının başka uygarlıkları etkilemediğinin E) Ön Asya'da bulunan eserlerin daha çeşitli olduğunun ( ÖSS) Soru: Aşağıdakilerden hangisinin, Tarihi devirlerin araştırılmasında kullanılan yazılı kaynaklar arasında yer aldığı söylenebilir? A) Karain mağarasındaki duvar resimleri B) Çatalhöyük'te bulunan kap-kacaklar C) Kurganlardan çıkarılan at koşumları D) Hititlerden kalan Anallar E) Çayönü'nde bulunan sabanlar Soru: Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı diğerlerine göre daha belirgindir? A) Türkiye, Şubat ayının 28'inde NATO'ya girmiştir B) Atatürk, XIX. ve XX. yüzyıllarda yaşamıştır. C) Kars Antlaşması, Ekim ayı nın birinci yarısında imzalanmıştır. D) Yazı, günümüzden yaklaşık beş bin yıl önce bulunmuştur. E) Türkiye, 1932 yılında Milletler Cemiyeti'ne üye olmuştur. ( ÖSS) 3

4 İnceleyiniz! ROMA RAKAMLARI B) : Ay yılı esaslıdır. İlk kez Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Hicret başlangıçlıdır. Not: Tarımla uğraşan toplumlara yaramaz! Not: Türkiye de sadece dini günleri hesap etmede kullanılır. C).. : Büyük Selçuklu Devleti nde Melikşah zamanında Ömer Hayyam tarafından hazırlanmıştır. Güneş yılı esaslıdır. (1079) D). : Güneş yılı esaslı bir takvimdir. Osmanlılarda IV. Mehmet zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Sadece ekonomik alanda kullanılmıştır. E).. : 1 Ocak 1926 dan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Mısırlılar bulmuş, Yunan ve Romalılar geliştirmiştir. Hz. İsa nın doğumu (Milat 0) başlangıç kabul edilmiştir. ZAMAN VE TAKVİM KAVRAMLARI Takvimler iki esas üzerine hazırlanmıştır: : Dünyanın güneş etrafındaki bir tam dönüşüdür. 365 gün 6 saattir. 6 saatlik fark 4 yılda 1 gün eder. Bu bir gün. ayına eklenir. ayının 29 çektiği yıla..... adı verilir : Ayın dünya etrafında 12 kez dönme süresidir. 354 gündür. Güneş yılı ile arasında 11 gün 6 saat vardır. Bu fark 33 yılda bir yaklaşık 1 yıl eder. TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIĞI TAKVİMLER YIL HESAPLAMALARI 1. Miladi Yılı Hicri Yıla Çevirme: Miladi Yıl 622= Kalan Kalan / 33 = Bölüm Bölüm + Kalan = Hicri Yıl Örnek Soru:1453 miladi yılı hicri yıla çevirir misiniz? = / 33 = = 856 Çözelim:2014 miladi yılı hicri yıla çevirir misiniz? A)......: Güneş yılı esaslıdır. Her yıla bir hayvan ismi verilir. 12 yıldan oluşur. --Yıllar: Sıçgan, Ud (Öküz), Pars, Tavşan, Ejder, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, İt, Domuz. 2. Hicri Yılı Miladi Yıla Çevirme: Hicri Yıl = Toplam Hicri Yıl / 33 = Bölüm Toplam Bölüm = Miladi Yıl Örnek Soru:856 hicri yılı miladi yıla çevirir misiniz? = / 33 = = 1453 Çözelim: 66 hicri yılı miladi yıla çevirir misiniz? 4

5 3. Rumi Yılı Miladiye Çevirme: Rumi Yıl+584 Örnek Soru: 1400 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz? = 1984 Çözelim: 1915 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz? 4. Miladi Yılı Rumiye Çevirme: Miladi * Uzun yıllar aynı Fakültede Osmanlı ve Avrupa tarihi üzerine dersler verdikten sonra 1972 yılında Chicago Üniversitesi Tarih Bölümü'ne "Osmanlı Tarihi Üniversite Profesörü" olarak davet edildi. * 1973 yılında meşhur kitabı The Ottoman Empire The Classical Age yayımlandı. Yurtiçi ve dışında çeşitli üniversitelerden fahri doktora payeleri aldı. * 1993 yılında Bilkent Üniversitesi'ne davet edildi ve burada Tarih bölümünü kurdu. Yazdığı makale ve kitaplarla Osmanlı İmparatorluğu tarihi üzerinde tartışılmaz bir otorite haline gelen Prof. Dr. Halil İnalcık halen Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü'nde yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi vermektedir. * Hayatı ve tarihçiliğini anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlarından 2005 yılında yayımlanmıştır. Örnek Soru: 2014 miladi yılı rumi yıla çevirir misiniz? = 1430 Çözelim: 1915 rumi yılı miladi yıla çevirir misiniz? YÜZYILYIL HESAPLAMALARI 1. Verilen tarih tek yada çift rakamlı olursa, işlem yapılmaz. Doğrudan 1. Yy ın içinde yer alır. Örneğin 8, 2, 12, 45, 56, 99 tarihleri 1. Yy.da yer alır. 2. Verilen tarih üç basamaklı bir sayı ise, yüzler basamağına 1 eklenir. Örneğin, yy 10. yy 3. Verilen tarih dört rakamlı olursa yüzler ve binler basamağına bir eklenir. Örneğin, yy 21. Yy Halil İnalcık Kimdir? İnalcık, aslen Kırım Tatarı'dır. Balıkesir Muallim Mektebi'ni tamamladı yılında Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi bölümünde yükseköğrenimine başladı yılında "Tanzimat ve Bulgar Meselesi" adlı doktora tezini verdi. 5 TARİH ÖĞRENMENİN ÖNEMİ İLE İLGİLİ SÖZLER -- Tarih yazmak, tarih yapmak kadar önemlidir. Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat insanı şaşırtacak bir nitelik alır. M. Kemal ATATÜRK -- Tarih kâinâtın vicdanıdır. Ömer Hayyam -- Tarih; okuyana, kendi gözünün görme derecesine göre, yol gösteren bir kılavuzdur. J.J.Rousseau -- Ecdâdını unutanlar, kaynaksız ırmağa, köksüz ağaca benzerler. Çin Sözü -- Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi? Mehmet Âkif Ersoy -- Tarih okuyanın aklı çoğalır. İmam Şâfiî -- Tarih bilmeyen diplomat, pusuladan anlamayan kaptana benzer; her ikisinin de karaya oturmak tehlikesi vardır. A. Cevdet Paşa 2. KONU: TARİH YAZICILIĞI 1. Hikâyeci (Nakilci) Tarih: Olaylar hikâyeler şeklinde, mübalağalı biçimde ele alınır. Sebep sonuç ilişkisi yoktur. Not: İlk olarak Heredot un Historia(Tarih) bu türün ilk örneğidir. Herodot a eserini yazarken sadece dinlediklerini anlatmayıp, onları yorumladığı için tarihin babası denilmektedir. 2. Öğretici Tarih (Pragmatik - Faydacı) : Olaylardan ders çıkarmak suretiyle, toplumun ahlak ve karakterini geliştirmeyi amaçlar. Kahramanlar ön plana çıkartılır. Not: İlk örneği Tukidides tir.

6 3. Sosyal Tarih: Olayların hissi yönlerini dikkate almadan açıklayan tarih anlayışıdır. 4. Neden Nasılcı, Araştırıcı (Bilimsel) Tarih: Olaylar, sebep sonuç ilişkisi içinde, neden ve nasıl sorularına cevap aranarak incelenir. Halil İnalcık bu ekolün önemli temsilcisidir. 5. Kronik Tarih: Her yılın olayları arasında herhangi bir bağlantı gözetilmeden arka arkaya sıralanır. Not: Tarih yazıcılığı Hitit Krallarının tutturduğu yıllıklarla (anal) başlar. TÜRKLERDE TARİH YAZICILIĞI 1. Osmanlılar Döneminde Tarih Yazıcılığı: * Osmanlıda ilk vakanüvis Halepli.. Efendi dir. * Hoca Sadeddin Efendi, Aşık Paşazade, Oruç Bey, Behişti, Peçevi, Selaniki ve Ahmet Cevdet Paşa nın da tarihleri vardır. 2. Cumhuriyet Döneminde Tarih Yazıcılığı: * Cumhuriyet Döneminde yeni tarih anlayışının ortaya çıkmasında.. ün rolü büyük olmuştur. * Arıburnu Muharebeleri Raporu adlı eserinin ilk kelimesi tir. * 1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kurulmuştur. 3. KONU: TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİM DALLARI 1...: Her tarihi olay belli bir coğrafi mekanda meydana gelir. Tarihi olayların oluşumu esnasında iklim, yeryüzü şekilleri, ekonomik faaliyetler, konum vb. coğrafi faktörler etkili olabilmektedir. Yeryüzü Bilim. 2...: Kazı bilimidir. Yazılı kaynakların olduğu dönemlerin aydınlatılmasında önemlidir. 3...: İnsan ırklarını inceleyen bilim dalıdır. İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştırır. 4...: Toplumların yaşayış, gelenek, örf ve adetlerini inceler. 5...: Toplu halde yaşayan insanların birbirleriyle ve devletle ilişkilerini düzenleyen kurallara denir : Zaman bilimidir. Olayların meydana geldiği tarihin bilinmesi neden-sonuç ilişkisi kurması bakımından önemlidir. 7...: Duygu ve düşünceleri söz veya yazı ile etkili bir biçimde anlatma sanatıdır. Tarihte meydana gelmiş olaylar edebiyatın konusunu oluşturur. 8...: Akıl ve mantık ilkelerine uygun düşünmeyi esas alır. Tarihi olayların felsefi yönünü değerlendirir. 9...: Eski yazıların okunmasını sağlayan, bu yazıların tür ve şekillerini inceleyen bilim dalıdır : Anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen bilim dalıdır : Toplumu inceleyen bilim dalıdır. Olayın meydana geldiği toplum yapısı açısından önemlidir : Dünyada var olmuş ve var olan dilleri inceler : Belgeleri tür, şekil ve içerik bakımından değerlendiren bilim dalına denir : Belirli bir amaç için veri toplama, tablo ve grafiklerle özetleme, sonuçları yorumlama, özellikler arasındaki ilişkiyi araştırma, çeşitli konularda geleceğe ilişkin tahmin yapma ilkelerini kapsayan bilimdir : Canlıların birbirleri ve çevreyle ilişkilerini inceleyen ve doğanın korunmasına yönelik çalışmalar yapan bir bilim dalıdır (Meskukat) : Eski paraları inceleyen bilim dalıdır : Ele geçen eserlerin hangi döneme ait olduklarının belirlenmesinde faydalanılır. (Karbon 14 Yöntemi) 18...: Bir sanat eserinin sanatçısını ve sanatsal değerini, toplumun sanata karşı bakış açısını belirlemeye çalışır : Armaları inceleyen bilim dalıdır : Mühür bilimidir. 21 : Ülke, bölge, kent, dağ, ırmak vb. adların nereden geldiğini ve anlamlarını ortaya çıkaran bilim dalıdır : Arkeolojik buluntuların tarihlenmesinde tarihe katkı sağlayan bilim dalıdır.

7 TARİH BİLİMİNE GİRİŞ TESTİ 1. "Tarih bir bütündür, parçalanamaz. Olayları birbirinden ayrı düşünmek mümkün değildir." diyen bir Hasan Hoca, bu anlayışını kanıtlamak için aşağıdaki uygulamalardan hangisine dikkat etmelidir? A) Belgeleri günün şartlarına göre yorumlamaya B) Deney ve gözlem metodundan yararlanmaya C) Olayın geçtiği yeri incelemeye D) Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurmaya E) Olayın gerçekleştiği zamanı doğru belirlemeye 2. Tarihi devirlere ait bilgilerimiz, tarih öncesi devirlere göre daha kesin ve belirgindir. Buna göre; I. yazının kullanılması, II. bilgi birikiminin daha fazla olması, III. araç ve gereçlerin daha gelişmiş olması durumlarından hangileri tarihi devirlerdeki bilgilerin daha kesin olmasını sağlamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 5. Yapılan araştırmalara göre Sümerlerin kullandıkları dil ile Türklerin kullandıkları dil ailesinin aynı olduğu ortaya çıkmış ve Sümerlerin de Türk olduğuna dair bir görüş ortaya atılmıştır. Böyle bir görüşün ortaya atılmasında tarihe yardımcı olan bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Filoloji B) Kronoloji C) Arkeoloji D) Paleografya E) Epigrafi 6. Olay; İnsanı ilgilendiren sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel ve dini her alanda ortaya çıkan, kısa süre içinde olan her şeydir. Olgu; Oluşum süreci içinde veya başka bir durumun belirtisi olarak gözlemlenen gelişmelerdir. Bu bilgilere göre; I. Orta Asya'da İslamiyet'in yayılması, II. Yavuz'un Mısır seferi, III. Anadolu'nun Türkleşmesi, IV. Fransız İhtilalı gelişmelerinden hangileri olguya örnektir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve IV E) I, II ve III 3. Selinus (Gazipaşa) bölgesinde araştırma yapan Garip Hoca, önce bölgenin fiziki yapısı hakkında bilgi edinmiş, ardından yapılan kazıların sonucunda ortaya çıkarılan, bölgede yaşamış uygarlıklara ait eserleri incelemiş ve bu eserler arasında yazılı belgeler ile komşu devletlerle yapılan antlaşmalar olduğunu belirlemiştir. Bu bilgiye bakarak araştırmayı yapan Garip Hoca aşağıdaki bilim dallarının hangisinden yararlanmış olamaz? A) Arkeoloji B) Antropoloji C) Coğrafya D) Paleografya E) Diplomasi 4. Tarihi, bölümlere ayırarak araştırma ve inceleme yapmak büyük kolaylıklar sağlar, fakat araştırma alanının sınırlandırılması doğru bilgiye ulaşmamızı zorlaştırır. Bu nedenle araştırdığımız dönemle ilgili geniş çaplı bir bilgi birikimine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da şüphesiz diğer bilim dallarından faydalanılarak sağlanabilir. Tarih araştırmacısının başka bilimlerden faydalanmasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Siyasi tarihin alanını genişletmek B) Sosyal bilimlerin birbiriyle ilişkisini güçlendirmek C) Dönemin en önemli faktörlerini ortaya çıkarmak D) En doğru bilgiye ulaşabilmek E) Tarihin tüm bilimlere kaynaklık ettiğini kanıtlamak 7 7. Tarih öncesi dönemlerde, I. ticari faaliyetlerin başlaması, II. toplumlar arası etkileşimin artması, III. tarım üretimine geçilmesi durumları aşağıdakilerin hangisinde verilen sıraya göre gerçekleşmiştir? A) I, II, III B) II, I, III C) III, I, II D) III, II, I E) II, III, I 8. Tarihte her uygarlık bir takvim sistemi geliştirmiştir. Bazıları Ay yılını esas alan takvimi kullanırken bazıları da Güneş yılını esas alan takvimi kullanmışlardır. Aynı yıl esasına dayalı takvimleri kullanan farklı uygarlıklarda ise takvimlerin başlangıç tarihleri farklılık göstermektedir. Bu bilgilere göre, I. takvimin bir ihtiyaç olduğu, II. aynı zamanın yaşanılmasına rağmen, takvimlerin gösterdiği tarihlerin farklılık gösterdiği, III. her uygarlığın farklı dönemlerde başka takvimler kullandığı, IV. güneş yılı esasına dayalı takvimin daha yaygın olduğu durumlarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV

8 9. Miladi takvim, güneş yılı esasına göre hazırlanmıştır. Temeli Mısırlılara dayanmakta olan Miladi takvim daha sonra bazı değişiklikler yapılarak Yunanlılar ve İyonlularca da kullanılmış, en son şekli ise Romalılar tarafından verilmiştir. Buna göre; I. Takvim değişik toplumların katkılarıyla oluşmuştur. II. Güneşin hareketleri Miladi takvimin hazırlanışında dikkate alınmıştır. III. Türkler Miladi takvimi kullanmamışlardır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III 10. Tekerlek, Cilalı Taş Devri'nde bulunmuş olmasına rağmen etkin bir biçimde kullanılması Tunç Devri'nde olmuştur. Bunun nedeni ticaretin daha kolay yapılabilmesi için ulaşıma önem verilmesidir. Bu bilgiye bakarak tekerleğin öneminin artması aşağıdakilerden hangisi ile daha çok ilişkilidir? A) Özel mülkiyet anlayışının gelişmesi B) Tarımsal üretimde madenden yapılmış eşyalar kullanılması C) Toplumda sınıf ayrılıklarının görülmesi D) Toplumsal hayatta işbölümünün ortaya çıkması E) İhtiyaç fazlası ürün elde edilmesi 11. Garip Hoca; Bir tarihçi elindeki verileri değerlendirirken kesinlikle tarafsız olmalıdır. demiştir. Aşağıdakilerden hangisi Garip Hocaya göre tarihçinin tarafsızlığına aykırı bir durumdur? A) Bütün kaynakları taraması B) Verileri belirli bir düşünceye göre taraması C) Ön yargılardan kendini arındırması D) Karşı düşüncede yazılmış eserleri de incelemesi E) Sorgulayarak araştırma yapması 12. I. Yazının kullanılması II. Tarımsal etkinliklerin başlaması III. Demirden kılıçların yapılması Ayşe nin deftere yazdığı durumlarından hangilerinin, Cilalı Taş Devri'ni yaşayan bir toplumda görülmesi beklenemez? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III Eski bir yerleşim yerinde yapılan kazıda toprağın alt katından üst katına doğru sırasıyla; taş aletler, toprak kaplar, bakır kaplar, tunç kabartmalar ve demir silahlar bulunmuştur. Bu bilgilere göre bölge için; I. Tarih öncesi devirleri sırasıyla yaşamışlardır. II. Etkileşime kapalı bir coğrafyadır. III. Sık sık göç almış bir yerdir. yargılarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 14. İnsanoğlu Paleolitik (Eski Taş) Devri'n sonlarına doğru ateşi kontrol altına almış ve farklı amaçlarla işlerini kolaylaştırmak için kullanmışlardır. Buna göre, bu devirde insanların ateşten, aşağıdaki alanların hangisinde faydalanmaları beklenemez? A) Yiyeceklerini pişirmede B) Hayvanlara karşı korunmada C) Mağaraları ısıtmada D) Barınaklarını aydınlatmada E) Demiri eriterek silah yapmada 15. Kalkolitik çağda, Anadolu'da avcılık önemini kaybetmiş, tarım öncelik kazanmıştır. Bu durum, I. yerleşik hayata geçilmesi, II. üretimin artması, III. dini inanışların yayılması gelişmelerinden hangilerine ortam hazırlanmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 16. En eski ve ilkel takvimlerin kullanıldığı Mısır ve Babil'de, her hükümdarın saltanat dönemi yeni bir tarihin başlangıcı sayılıyordu. Yahudiler, M.Ö. 3760'da olduğuna inandıkları yaradılış gününü, Antik Yunanlılar ilk Olimpiyat Oyunlarının yapıldığı yılı, Romalılar ise Roma'nın kuruluş yılını takvimlerine başlangıç olarak kabul etmişlerdir. Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Takvimin başlangıcı her toplumda aynı olayla belirlenmiştir. B) Yahudiler yaradılış gününü başka kavimlere kabul ettirmek istemiştir. C) Takvim başlangıçları belirlenirken her toplum devletlerinin kuruluş yılını esas almıştır. D) Her toplum kendisi için önemli olayları takvimlerinin başlangıcı kabul etmiştir. E) Yunanlıların Olimpiyat Oyunlarında takvim başlangıcı olabilecek olaylar gerçekleşmiştir.

9 II. ÜNİTE: UYGARLIĞIN DOĞUŞU VE İLK UYGARLIKLAR 1. KONU: TARİHİ ÇAĞLARA GİRİŞ 1.Tarih Öncesi (Prehistorik) Devirler A) Taş Devri : a) Kaba Taş( Eski Taş) : Araç gereç yapımı yoktur. İnsanlar toplayıcılıkla geçinmektedirler. En ilkel ve en uzun dönemdir. İnsanlar giysiler yapmışlardır. Bu çağın sonlarına doğru mağara duvarlarına hayvan ve av sahneleri yapmışlardır. Not: Anadolu da ilk çiftçiler Diyarbakır Çayönü nde yaşamışlardır. Not: Dünyanın ilk kent yerleşimi Konya ili Çumra ilçesindeki Çatalhöyük olarak kabul edilir.yerleşimde 8000 nin üzerinde insan yaşadığı düşünülmektedir yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne önerilmiştir. UNESCO tarafından 2012 yılında Dünya Miras Listesi'ne dâhil edilmesine karar verilmiştir. Eski Taş dönemine ait ilk izlere İspanya daki Altmaria ve Fransa daki Laskö mağaralarında rastlanılmıştır. Ülkemizde ise Antalya yakınlarındaki Beldibi, Belbaşı ve Karain mağarları ile İstanbul Yarımburgaz mağarası eski taş dönemindendir. Kent yerleşimi Çatalhöyük Soru: Cilalı Taş Çağında, Anadolu'da avcılık önemini kaybetmiş, tarım öncelik kazanmıştır. Bu bilgiye dayanarak kalkolitik çağ ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir? Antalya Müzesinde sergilenen Karain mağarası buluntuları b) Yontma Taş(Orta Taş): Araç gereç yapımı başlamıştır. Toplayıcılık yanında avcılık başlamış, mağaralara çekilmişler. Resim ve kabartma eserlere (güzel sanatların ilk örnekleri) rastlanmıştır...., devrin sonlarına doğru bulunmuştur.... le birlikte;...,...,...,... ve... gerçekleşti. Orta Taş Dönemine ait en önemli yerleşim yeri Güney Tacikistan da yer alan Kuldara Bölgesidir. Ülkemizde ise Antalya Beldibi, Göller Bölgesi Baradiz, Ankara Macunköy, Samsun Tekkeköy bu döneme ait yerlerdir. c) Cilalı Taş(Yeni Taş Neolitik): Topraktan araç gereç yapımı başlamış (mikrolit), seramik sanatının temeli atılmıştır. Üreticilikle birlikte yerleşik hayat başlamıştır. Hayvanlar evcilleştirilmiş, Dolmen ve Menhirler yapılmıştır. İlkel köyler kuruldu. Bitki liflerinden giysiler yapıldı. Hayvanlar evcilleştirildi. Takas usulü ticaret yapıldı. Ülkemizde Konya Çatalhöyük, Gaziantep Sakçagözü, Diyarbakır Çayönü bu döneme aittir. A) Verimli topraklara göç edilmiştir. B) Yerleşik hayata geçilmemiştir. C) İnsanların yaşantısı değişmiştir. D) Hayvancılık yapılmamıştır. E) Tüketim üretimden çok olmuştur. Soru: Cilalı Taş Devri'nde yiyecek olarak kullanılmak üzere çeşitli bitkiler yetiştirilmeye başlanmış, su kıyılarında birbirine bitişik bahçeli evler yapılmış, taslardan yapılan alet ve silahlar daha kesici hale getirilmiş, bitki liflerinden giysiler, yiyecekleri saklamak için topraktan çanak çömlek yapılmıştır. Bu açıklamada, Cilalı Taş Devri'nde aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmiş olduğunu gösteren bir kanıt yoktur? A) Yerleşik hayata geçilmezi B) Topraktan eşya yapılması C) Kullanılan silahların geliştirilmesi D) Tarım üretimine geçilmezi E) Yazının bulunması Soru: İnsanların, toprağı işleyerek tarımsal üretime geçtikleri, ilk yerleşim yerlerini kurdukları, yiyecek ve içecekleri korumak için kilden çanak çömlek yaptıkları çağ, aşağıdakilerden hangisidir? A) Orta Taş (Mezolotik) Çağı B) Eski Taş (Paleolitik) Çağı C) Yeni Taş (Neolitik) Çağı D) Bakır Çağı E) Demir Çağı ( LYS ) 9

10 Soru: Aşağıdakilerden hangisinin Cilalı Taş Devrini Yontma Taş Devrinden ayıran özelliklerden biri olduğu savunulamaz? A) Köylerin kurulması B) Tarımla uğraşılması C) Araç ve gereç yapılması D) Dokumacılığın başlaması E) Hayvanların evcilleştirilmesi ( YGS ) -- Tarih öncesi dönemlere karanlık devirler de denir. -- Bütün devirler bütün toplumlarda aynı anda yaşanmamıştır. -- Her toplum bütün devirleri sırasıyla yaşamamıştır. -- Devlet düşüncesinin ortaya çıkması Tunç devrindedir. -- İnsanların ihtiyaçları icatları ortaya çıkarmıştır. B) Maden Devri : a) Bakır Devri(Kalkolitik): Doğada bulunan ilk maden... dır. Bakırın...,... ve... sebebi ile ilk olarak bu dönem başlamıştır. Ülkemizde Çorum Alacahöyük, Denizli Beycesultan, Çanakkale de Kumtepe ve Truva, Samsun İkiztepe bu döneme aittir. b) Tunç Devri: İlk site devletleri, ardından büyük devletler kuruldu. 2. Tarihi Çağlar: Tarihi çağlara ayırmanın amacı öğrenmeyi ve araştırmayı kolaylaştırmak içindir. Önemli toplumsal ve ekonomik olaylar çağ başlangıcı kabul edilmiştir. (Yani evrensel olaylar, bütün insanlığı ilgilendiren olaylar) Evrensel Olaylar: a) İlkçağ : (Yazının bulunması M.Ö Kavimler Göçü 375) b) Ortaçağ : (Kavimler Göçü 375 İstanbul un Fethi 1453) c) Yeniçağ : (İstanbul un Fethi 1453 Fransız İhtilalı 1789) d) Yakınçağ : (Fransız İhtilalı ) Ülkemizde Ankara Ahlatlıbel ve Kayseri Kültepe bu döneme aittir. c) Demir Devri: İnsanlık tarihinin en önemli buluşlarından birisi de demirin işlenmesidir. Üretim artmış, ticaret ve silah yapımı gelişmiştir. Büyük devletler kurulmuştur. Tarih Ülkemizde Yozgat Alişar, Çorum Alacahöyük(Atatürk ün isteği ile 1935 yılında kazılar yapıldı.), Çanakkale Truva ve Burdur Hacılar bu döneme aittir. Tarih Öncesi a) Tarihi Çağlar Soru: Diyarbakır yakınlarında bulunan Çayönü yerleşim yerine ait aşağıdaki bilgilerden hangisinin, erken dönemlerde bile malzemelerin yer değiştirdiğine ve olası bir ticaretin varlığına kanıt olduğu savunulabilir? A) Av etkinliklerinde evcilleştirilmiş köpeklerin kullanılması B) Tarımsal etkinliklerde değirmen taşları ve orakların kullanılması C) Kolye yapımında çeşitli renklerde taş boncuklarla deniz kabuklarının kullanılması D) Girişleri çatıda olan tahıl ambarlarının bulunması E) MÖ 7000 yılına tarihlenen en eski dokuma parçasının bulunması ( YGS ).Notlar.. -- Tarih öncesi dönemlerin devirlere ayrılmasında, kullanılan araç-gereçlere dikkat edilir. 10 Taş Devri a) a) b) b) c) c) Maden Devri Soru: Tarih öncesinin devirlere ayrılmasında aşağıdaki gelişmelerden hangisi daha çok etkili olmuştur? A) Bazı hayvanları evcilleştirme B) Giyim kuşamda değişme C) Tarımla uğraşma D) Toplumsal dayanışma E) Araç ve gereç yapma (1984 ÖSS) b) c) d)

11 Soru: "Eski bir yerleşme yerinde yapılan araştırmada toprağın en alt katından en üst katına doğru sırasıyla yontma tas, cilalı taş, bakır, tunç ve demirden yapılmış araçlara rastlanmıştır." Sadece bu bilgiler dikkate alındığında, bu yerleşme yerinde yasayanlar için aşağıdakilerden hangisinin doğru olup olmadığı belli değildir? A) Demiri islemesini en son öğrendikleri B) Uygarlaşmalarının tarihsel gelişmeye uygun olduğu C) Topraktan eşya yapmakta ilerlemiş oldukları D) İlk araçlarını taslardan yaptıkları E) İşledikleri ilk metalin bakır olduğu ( ÖSS) 1. SÜMERLER * Orta Asya kökenlidirler. M.Ö yılında güney Mezopotamya ya gelmişlerdir. * Şehir devletleri (Siteler) halinde yaşamışlardır. (Ur, Uruk, Kiş, Lagaş, Nippur) *... adı verilen krallar yönetir. Patesiler çevresindeki sitelere hâkim olursa Lugal ; Sümer ülkesine hâkim olursa Lugal Kalma unvanını alırdı. * Çok tanrılı inanç vardır, ahiret inançları zayıftır. * Kanunlar hafiftir ve fidye esası vardır. 2. KONU: İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI * Güneydoğu Anadolu Torosları ndan başlayarak Basra Körfezi ne dökülen Fırat ile Dicle Nehirleri arasından kalan bölgeye... denir. ( Yunanca bir kelimedir. ) Nehrin akış yönüne göre Aşağı ve Yukarı Mezopotamya olarak ikiye ayrılır. Nehrin denizle birleştiği yere aşağı, nehrin kaynağına ise yukarı ismi verilir. Soru: İlkçağ'da, Mezopotamya nın kuzeyine Yukarı, güneyine Aşağı Mezopotamya dendiği halde, Mısır ın kuzeyine Aşağı, güneyine Yukarı Mısır denmiştir. * İnsanlığa en büyük katkıları bulmaları ile tarihi çağları başlatmalarıdır. *... kanunları tarihte bilinen ilk yazılı kanunlardır. (Bilinen ilk hukuk devleti Sümerler). *... denilen çok katlı, çok amaçlı tapınakları vardır. (Ticarethane, Soğuk Hava Deposu, İbadethane, Eğitimhane, Rasathane) "Yukarı ve Aşağı" şeklindeki bu belirlemeler neye dayanarak yapılmıştır? A) Ekvatora olan uzaklığa B) Ovaların konumuna C) Yerleşim merkezlerinin dağılışına D) Nehirlerin akis yönüne E) Dağlık bölgelerin konumuna (1983 -ÖSS) * Mezopotamya Medeniyeti, başta Anadolu, Ege ve Mısır medeniyetleri olmak üzere birçok medeniyeti etkilemiştir. Not: Mezopotamya dan günümüze kalıcı mimari eser gelememiştir. Eserlerin taştan yapılmaması, toprak ve kerpiçten yapılması. Ziggurat * Gılgamış, Yaratılış, Tufan gibi dini nitelikli destanları vardır. Her erkek askerdir. * Taş olmadığı için kalıcı mimari eserleri yoktur. * Astronomi, takvim, matematik gelişmiştir. Mezopotamya AKADLAR * Sami kökenlidirler. *... adlı başkentleri vardır. (Tarihte bilinen ilk merkezi devlet veya imparatorluktur.) * İlk düzenli ordu Akadlar da görülür.

12 * Tarım gelişmiştir. su kanalları yapmışlardır. * Zafer Anıtı ve Agade Tapınakları mimari eserleridir. Not: Dünyada bilinen ilk harita, MÖ de Akadlar tarafından çizilen Mezopotamya haritasıdır. Not: Tarihte ilk Tanrı - Kral kavramını Akad Kralı. ortaya koymuştur. 3. ELAMLAR * Başkentleri... tur. Sami kökenlidirler. * Madencilik, çömlek yapımı ve seramik sanatında ileridirler. * Asurlular tarafından yıkıldılar. 5. ASURLAR * Merkez... dır. * Kuzey Mezopotamya da kurulmuştur. Bölge tarıma elverişli olmadığı için ticaretle uğraşmışlardır. * Anadolu nun içlerine kadar (Kayseri Kültepe) gelerek.. adı verilen pazarları kurmuşlar, koloniler kurarak burada çivi yazılı tabletler bırakmışlardır. Not: Anadolu da tarihi çağları başlatan ve ilk yazıyı getiren... dır. * İlk sömürge imparatorluğudur. * Asur kanunları çok sert ve vahşidir. Not: Dünyada bilinen ilk kütüphane... da kurulmuştur. 4. BABİLLER * Sami kökenlidirler. Başkent... dir. *... kanunları ilk anayasa niteliğindeki kanunlardır. Daha serttir ve kısas a dayalıdır. Örnek: Eğer bir adam kendinden yüksek bir adama bir tokat vurursa, ona öküz derisinden yapılma bir kamçıyla 60 defa vurulsun. Örnek: Eğer bir adamın evinde yangın çıkarsa, ateşi söndürmeye gelen adam ev sahibinin eşyasına göz koyarsa ve ev sahibinin malını alırsa, o adam ateşe atılacaktır. * Rahip-Kral özelliğine son vermiş, gücünü ordudan alan ilk dünyevi devlet, ilk mutlak krallığı kurmuştur. * Yahudiler, II. Babil devleti zamanında sürgün edilmiştir. * Bahçeleri ve Babil Kulesi ( Yedi katlı ve 90 metre yüksekliğinde ) meşhurdur. * Matematikte On Tabanlı Sayı Sistemini bulmuşlardır. ORTA ASYA UYGARLIĞI * Türklerin ilk ana yurdu...'da; Batı'da Hazar Denizi'nden Doğu'da Kingan Dağları'na, Kuzey'de Sibirya ya Güney'de Hindukuş ve Karanlık Dağları'na kadar uzanan bölgedir. * Bu bölge, coğrafi yapısı ve iklim şartlarının da elverişli olması nedeniyle Türkler tarafından Ana Yurt olarak tercih edilmiştir. * Anav Kültürü, Batı Türkistan da Aşkabat yakınlarında yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış en eski kültürdür. * Andronova Kültürü, Hazar Denizinin kuzeydoğusundan Ural dağlarına kadar uzanan bölgede en geniş yayılma alanına sahip kültürdür. * Karasuk Kültürü, Yenisey Irmağının bir kolu olan Karasuk Nehri kenarında oluşturulmuştur. * Abakan bölgesindeki Tagar Kültürü ise en gelişmiş kültürdür. İSKİTLER ( SAKA TÜRKLERİ ) * Orta Asya da görülen, Karadeniz in kuzeyindeki bozkırlara gelerek yerleşmişlerdir. Atlı göçebe yaşamışlar, hayvancılıkla uğraşmışlardır ve Şu adlı destanları vardır. Anadolu ya kadar akınlarda bulunmuşlardır. *...; bilinen ilk Türk topluluğudur. Bozkırların kuyumcularıdır. At üzerinde ok atmakla ünlenmişlerdir. Babil Kulesi ve Babilin Asma Bahçeleri 12

13 Not: Üzengiyi ilk defa kullandılar. ( Üzengi: Eyerin iki yanında asılı bulunan ve hayvana binildiğinde ayakların basılmasına yarayan, altı düz demir halkaya verilen addır. ) Not: Heredotus un eserinde bahsi geçen.., tarihte bilinen ilk Türk kadın hükümdardır. Soru: I. Eski Mısırlılar ilk takvimi bulmuşlar,sonra Sezar ve daha sonra Papa XIII.Gregor bu takvimi geliştirerek bugün kullanılan takvimi oluşturmuşlardır. II. Fenikeliler alfabeyi bulmuşlar, sonra Yunanlılar ve daha sonra da Romalılar bu alfabeyi geliştirerek bugün kullandığımız Latin alfabesini oluşturmuşlardır. Bu bilgiler, bugün yararlanmakta olduğumuz takvim ve alfabenin nasıl geliştirilmiş olduğunu göstermektedir? A) Din ve devlet adamlarının yardımlarıyla B) Savaşlar sırasındaki kültür alış verişleriyle C) Yeni buluşların ödüllendirilmesiyle D) Değişik kişi ve toplumların katkılarıyla E) Ulusların birbirleriyle yarışmalarıyla ( ÖSS) MISIR UYGARLIĞI Not: Kapalı bir bölge olduğu ve toplumun tutuculuğundan dolayı çevreden fazla etkilenmemişler, bu yüzden tarih öncesi dönemleri sırasıyla yaşan tek toplumdur. Soru: Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmenlerinin Nedenlerini Yazınız? * Topraklarının tarıma elverişsiz olması, * Hayvanlar için otlakların yetersiz olması, * İklim koşullarının değişmesi nedeniyle kuraklık ve şiddetli kış yaşanması, * Türk boyları ve yabancı kavimlerle yapılan mücadelelerdir. * Önceleri... denilen şehir devletleri vardır. Sonraları merkezi krallık gerçekleşmiştir. *... Tanrı Kral özelliği gösterirler. (Bu özelliklerinden dolayı hukuk sistemi gelişmemiştir.) * Çok tanrılı dinler görülür. En önemli tanrısı Amon-Ra dır. * Ahiret inancından dolayı... gelişmiştir. Bu olay... ve... gelişmesine yol açmıştır. Keops, Kefren önemli piramitlerdir. * Hayvan hastalıklarının artması. Soru: Orta Asya da MÖ yıllarına ait Karasuk kültüründen dört tekerlekli araba, keçeden çadır, koyun yapağından eşya; MÖ yılları arasındaki Tagar kültüründen ise çok sayıda ok uçları, toka, taç, bilezik gibi üzerleri kabartma hayvan başı işlemeli süs eşyaları ve hançerler bulunmuştur. Yalnız bu bilgiler doğrultusunda, I. Her iki kültüre ait tüm kalıntılar bulunmuştur. II. Tagar kültürü zaman bakımından Karasuk kültüründen sonradır. III. MÖ 3. yüzyılın sonlarında kurulduğu bilinen Hun Devleti, Karasuk kültürüyle aynı dönemde siyasi varlığını sürdürmüştür. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III ( ÖSS ) 13 Keops Piramidi 138 metre

14 *... (3,14) sayısını bulmuşlardır. *..... adı verilen bataklık bitkisinden kağıt yapmışlardır. Not: İnsan başlı, hayvan gövdeli heykellere. denir. Soru: Mısır da, öğütleri ve ahlak kurallarını kapsayan, M.Ö yıllarına ait edebi eserler bulunmuştur. Anadolu'nun tarih öncesi dönemlerini aydınlatan, ayni yıllara ait buluntular arasında bu tür eserlere rastlanmamaktadır. Anadolu'da ayni döneme ait buluntular sadece günlük işlerde kullanılan eşyalardan oluşmaktadır. Bu farkın, Anadolu'nun hangi özelliğinin bir sonucu olduğu savunulabilir? Keops Piramidi'nin kesiti ve iç yapısındaki unsurların dağılımı:1-giriş. 2-Al-Mamun un adamlarının açtığı tünel. 3- Granit tıpa blokları. 4-İniş Dehlizi. 5-Yeraltı Odası. 6- Çıkış Dehlizi. 7- Kraliçe odası ve "Havalandırma Kanalları" denilen, biri Sirius yıldızına yönelik olarak yapılmış iki kanal. 8 Yatay Dehliz. 9-Büyük Galeri. 10-Kral Odası ve Orion un Zeta Orionis (Alnitak) ve Draco nun alpha yıldızına yönelik olarak yapılmış, "Havalandırma Kanalları" denilen iki kanal. 11-Kral Odası'na geçiş veren oda (antişambr). 12-Hizmet ya da kaçış tüneli * Tıp, eczacılık, kimya, matematik, geometri, takvim, hiyeroglif (resim yazısı) gelişmiştir. A) Önemli ticaret yolları üzerinde bulunmasının B) Sık sık istilaya uğramasının C) ihtiyaçların Mısır dakinden farklı olmasının D) Yazıya geçisin daha geç başlamasının E) Verimli topraklara sahip olmasının (1992 ÖSS) İRAN UYGARLIĞI * İran da ilk Partlar, sonra Medler yaşamıştır. M.Ö. 6. y.y. da Persler Medler i yıkmışlardır. * Çok büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. (İndus Nehri nden Ege Denizi ne, Kafkaslardan Basra Körfezi ne kadar) Not: Hiyeroglif yazısını 1815 yılında Fransız. çözmüştür. * M.Ö de Hititler ile yaptıkları ve Suriye yi paylaştıkları... Antlaşması bilinen ilk dostluk ve ittifak, aynı zamanda ilk yazılı antlaşmadır. * Ölen Firavunlar için, dünyanın yedi harikasından biri olan.., halk içinse. adı verilen anıt mezarlar yapmışlardır. Soru: İlkçağ da Mısır da tarım ürünlerinden alınan verginin belirlenmesi matematiğin, Nil nehrinin tasma zamanının hesaplanması astronominin, Nil sularının tasmasıyla bozulan arazi sınırlarının yeniden saptanması ise geometrinin gelişmesinde etkili olmuştur. Yukarıda verilen bilgilere dayanarak aşağıdaki genellemelerin hangisine ulaşılabilir? A) İhtiyaçlar insanları bilimsel çalışmaya yönlendirmiştir. B) Coğrafi konum tarımda verimliliği etkilemiştir. C) Doğa olayları kontrol altına alınmıştır. D) İnsanların yerleşik hayata gedmesinin bir nedeni tarımdır E) İnsanlar arasında kültür benzerlikleri vardır. ( ÖSS) 14 * Ülkeyi... denilen eyaletlere ayırmışlardır. Eyaletlerin başında... adı verilen valiler bulunmaktadır. Not: Eyaletleri sürekli denetleyen yüksek rütbeli kişiler kralın gözü sayılırdı. Bugünkü müfettiş diyebileceğimiz bu kişilere şah kulağı ya da şah gözü adı verilirdi. * Ticaret gelişmiştir. ( Ticaret yolları üzerindedirler. ) Not: Tarihte bilinen ilk... teşkilatını kurmuşlardır.

15 Not: Tarihte bilinen ilk resimli altın para. Perslere aittir. Yorum: Para Perslerde, ekonominin çok güçlü olduğunun göstergesi, sanatsal faaliyetlerin bulunduğunu gösterir. *... dini (Mecusilik, Ateşperestlik ) hâkimdir. Bu dinde iyiliği Hürmüz ( Ahuramazda ), kötülüğü ise Ehrimen ( Ahriman ) temsil eder. Tapınaklarının adı... dir. * Eski İran sanatının en önemli eserleri, krallar için yapılan saray ve türbelerdir. Merkez Persepolis teki saray ile I. Daryus a ait Zafer Kabartması önemlidir. * Büyük İskender bu uygarlığa son vermiştir. HİNT UYGARLIĞI Not: Hindistan da güçlü bir devlet, önemli bir medeniyet ve bir millet anlayışı... tır. Sebepleri: * Çok değişik din, dil ırk, mezhep vs. den insanların bulunması. * (Dünyanın en katı sınıf farklılığı) Soru: Kast Sistemi Nedir? a)... (din adamları), b)... (asiller), c)... (esnaf, tüccar, çiftçi), d)... (köylüler, işçiler; Yorum: Kast Sisteminde sınıflar arası geçiş yoktur. Bu durum, Hint toplumunda ortak kültürün, ortak ülkünün oluşmasını engellemiştir. Sonuçta millet olgusu da gelişmemiştir. Not: Kast Sistemine ilk başkaldırıyı... gerçekleştirmiştir. İnsanların eşitliğini savunmuştur. Not: Kast Sistemi, Gazneli Mahmut un İslamiyet i Hindistan da yayması ile çözülmeye başlamıştır Hindistan anayasası ve sömürge olmaktan çıkması ile Kast Sistemi kalkmıştır. Not: Hindistan da Veda dini, Brahmanizm, Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Mani Hinduizm gibi dinler görülür. ÇİN UYGARLIĞI * Çin de iki türlü mimari gelişmiştir. Askeri mimari (......), Dini mimari (Budist tapınakları). * Çinicilik, porselen, seramik gibi sanatlar, maden az olduğu için gelişmiştir. *...,...,...,... ve çini mürekkep ilk kez Çin de bulunmuştur. * Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Maniheizm gibi dinler yaygındır. * Çin de... yazıcılığı gelişmiştir. Türkler hakkında ilk bilgiler Çin kaynaklarında mevcuttur. e)... (köleler). Çin Seddi 15

16 DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI A) FENİKELİLER Not: Dinlerini sadece kendilerine ait olarak kabul ettikleri için Musevilik yayılmamıştır. Soru: Kudüs'ün aşağıdaki özelliklerinden hangisi, bu kentin hem Museviler hem Hıristiyanlar, hem de Müslümanlarca kutsal sayılmasında başlıca etkendir? A) Dinlere inanan insanların birlikte yaşadığı bir yer olması B) Bu dinlerce önemli sayılan mabetlerin bulunması C) Çeşitli uygarlıkların izlerini taşıması D) Uzun süre ticaret merkezi olması E) Önemli bir jeopolitik konumda bulunması (1991 ÖSS) * Sami kökenlidirler. Fenikeliler ANADOLU UYGARLIĞI Soru: Anadolu niçin açık hava müzesi(arkeoloji laboratuvarı) olarak adlandırılmaktır? * Kuruldukları bölge Suriye Lübnan ın Akdeniz kıyılarıdır. * Tarımdan ziyade denizcilik ve deniz ticaretinde gelişip... kurmuşlardır. Yorum: Yaşadıkları yer tarıma elverişli değildir. * Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. (Sidon, Biblos, Sayda, Sur) Not: Kolonilerine sadece ekonomik amaçlarla gittikleri için uzun süre tutunamamışlardır. Not:... (harf yazısı) ilk kez Fenikeliler bulmuştur. (Daha sonra İyon, Yunan ve Romalılar geliştirmiştir, Latin Alfabesi oluşmuştur.) Soru: İlkçağ'da Fenike, Ortaçağ da Venedik ve Ceneviz, Yeniçağ da Portekiz ve ispanya, Yakınçağ da da İngiltere en çok hangi başarılarıyla ün kazanmışlardır? A) Güzel sanatlar B) Devlet yönetimi C) Deniz ticareti D) Bilimsel çalışmalar E) Harp sanatı B) İBRANİLER * Anadolu da yontma taş dönemini aydınlatan ilk kalıntılar Antalya da Karain ve Beldibi mağaralarında bulunmuştur. * Cilalıtaş dönemini aydınlatan eserlere ise Konya- Çatalhöyük, Burdur-Hacılarda rastlanır. * Önemli yerleşim yerleri olarak Kayseri Kültepe, Çanakkale-Truva, Yozgat-Alişar sayılabilir. A) HATTİLER * Hattiler hakkında bilgiler oldukça kısıtlıdır. Anadolu nun ilk yerli halkıdır. * Hatti kültürüne ait en önemli eser Çorum Alacahöyük te bulunur. Dini inanışlarını gösteren geyik ve boğa heykelcikleri bulunmuştur. Hititleri kültürel yönden etkilemişlerdir. B) HİTİTLER (ETİLER) * Sami kökenlidirler, merkezleri Kudüs tür. İbrani kelimesi ırmağı aşan anlamına gelir. * Dinleri... (Milli bir din). Tanrılarına Yahova, kitaplarına... denir. Not: Bilinen ilk... tanrılı dindir. Hz. Süleyman zamanında büyük bir devlet haline gelmişlerdir. Babiller zamanında başlayan sürgün hayatları birkaç bin yıl devam etmiştir. * Hz. Süleyman Mabedi önemli eserlerindendir. Hititler 16

17 * Anadolu Medeniyetinin temelini oluştururlar. Kurucusu Labarna dır. * M.Ö. 2 bin yılında Anadolu da..... çevresine yerleşmişlerdir. * Şehir devletlerinden merkezi krallığa geçmişlerdir. * Merkez... tır. (Çorum Boğazköy). * Hükümdarlar rahip-kral özelliği gösterirler. *... denilen kraliçe yönetimde etkilidir. * Soylulardan oluşan önemli kararların alınmasında etkilidir. ( Meşrutiyet rejiminin ilk örneği Hititlerde görülür. ) * Çok tanrılı din vardır. Bu dönemde Anadolu ya İli denir. Ahiret inançları zayıftır. * Aile hukuku gelişmiştir. ( Medeni hukukun temelini atmışlardır. ) Soru: Hitit Krallığı, feodal beyliklerden oluşmuş bir devletti. Daha sonraları bu beylikler kaldırılmış, yerlerine valiler atanmıştır. Bu değişiklikle ulaşılmak istenen amaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Saltanat kavgalarını önlemek B) Beylerden, daha önemli görevlerde yararlanmak C) Merkezi yönetimi güçlendirmek D) Beyler arasında anlaşmazlık çıkmasını önlemek E) Yönetimde, yetenekli kişilere görev vermek ( 1990 ÖSS ) Soru: Hititlerde tarih yazıcılığı ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi, tarafsız tarih anlayışının bir göstergesidir? A) Yıllıkların Sümer çivi yazısıyla yazılması B) Yıllıkların, kralların yaptıkları isler konusunda bilgi vermek için yazılması C) Kralların, zaferleri kadar yenilgilerini de yıllıklara yazdırmış olmaları D) Yıllıkların, özellikle ünlü kralların dönemlerini içermesi E) Yıllıkların edebi dille yazılmış olması ( 1998 ÖSS ) * Çivi ve resim yazılarını kullanmışlardır. ( Anadolu da tarihi çağlar... ın yazıyı getirmesiyle başlar. ) * Frigyalılar tarafından yıkılmışlardır. * Anadolu da demir çağını başlatmışlardır. Not: Yıllıklar ( Anal ) tutmaları ile tarih yazıcılığını başlatmışlardır. * İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları önemli eserlerindendir. Not: Tarihteki ilk yazılı antlaşma... Antlaşmasıdır. ( Hitit Mısır arasında imzalanmıştır. ) Soru: Konya yöresinde bakır ve kurşun madenleri bulunmadığı halde, bu yöredeki Çatalhöyük te bu madenlerden yapılmış boncuk ve yüzük gibi takılar bulunmuştur. Bu bilgiler Çatalhöyük'te yasamış olan kültür ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi için kanıt olabilir? A) İnsanları bir arada yasamaya zorlayan bir otorite vardır. B) Maden bu kültürde öteki kültürlerden daha önce kullanılmıştır, C) Verimli bir yörede bulunulmasına karşın tarıma önem verilmemiştir. D) Başka toplumlarla ticaret yapılmıştır. E) Süsleme, bu kültürde çok önemli bir ihtiyaçtır. ( ÖSS ) Kadeş Antlaşması 17 Soru: Hattuşaş'ta bulunan ve Hititlerle Mısırlılar arasında yapılan Kadeş Barışı ile ilgili olan metinde, antlaşmaya Hitit Kralı Hattuşili'nin mühürü yanında, Hitit Kraliçesi Pudahepa'nin mühürü de basılmıştır. Bu bilgi aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Antlaşmanın eşit koşullar altında yapıldığının B) İki devletin yöneticileri arasında akrabalık kurulduğunun C) Antlaşmanın uzun süre yürürlükte kalacağının D) Kraliçenin devlet islerinde söz sahibi olduğunun E) Eski Anadolu'da, yasaların kadınları koruduğunun ( ÖSS )

18 Soru: Hititlerin ilk zamanlarında, I. fethedilen toprakların yönetiminin prenslere verilmesi, II. prenslerin kendilerine verilen topraklara karşılık, savaş sırasında kralın ordusuna katılacak asker ve araba temin etmesi, III. ekonomilerinde hayvancılığın önemli bir yer tutması durumlarından hangilerinin feodal tımar sisteminin uygulandığını gösterdiği savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III C) İYONYALILAR ( ÖSS ) * Akalar tarafından M.Ö de Batı Anadolu da oluşturulan bir medeniyettir. *... devletleri halinde yaşamışlardır. ( İzmir, Efes, Milet, Foça ) * Ticaret yollarının bitiş noktasında bulunmaları, tarım ve deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri sonucunda kültürel ve bilim yönüyle Anadolu medeniyetlerinin en gelişmişini oluşturmuşlardır. * Koloniler kurmuşlar ve kolonilerine yerleşme amacıyla gitmişlerdir. Not: Şehir devletleri halinde yaşamaları, bilim adamlarının yetişmesine uygun özgür düşünce ortamına zemin hazırlamıştır. * Tıpta..., tarihte..., felsefede..., matematikte... ve... gibi bilim adamları yetişmiştir. * İnsan şeklinde düşündükleri çok tanrılı din anlayışı vardır. * Persler tarafından İyonyalılara son verilmiştir. D) URARTULAR * Başkent... (Van) dır. * Tarım ve hayvancılık gelişmiştir. ( Tarımı geliştirmek için su kanalları yapmışlardır. ) * İlk barajları yapmışlardır. * olduğu için mezarlarını ev veya oda şeklinde yapmışlardır. * Madencilik gelişmiştir. * Medler ortadan kaldırmıştır. Soru: Urartuların mezarlarını oda ve ev biçiminde yapıp içine çeşitli eşyalar koymaları aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Ticarette değiş-tokuş usulünü uyguladıklarının B) Mimarlıkta geliştiklerinin C) Hayatın ölümden sonra da devam ettiğine inandıklarının D) Barış içinde yasadıklarının E) Birden fazla tanrıya inandıklarının ( ÖSS ) Soru: I. M.Ö.3000: Sümerler çivi yazısı kullanmışlardır. II. M.Ö. 1280: Hititlerle Mısırlılar arasında Kadeş Antlaşması yapılmıştır. III. M.Ö. 700: Lidyalılar ticaret hayatında para kullanmışlardır. Bu üç olayın ortak yönü nedir? A) Meydana geldikleri dönemlerdeki toplum yapısını yansıtmaları B) Bu tür olayların ilk örnekleri olmaları C) Oluşmalarında birbirlerinden etkilenmeleri D) Uluslararası ilişkileri içermeleri E) Uluslararası etkileşimi hızlandırmaları ( 1982 ÖSS ) * Mimaride İyon nizamını geliştirmişlerdir. (Örnek: Efes harabeleri) Soru: İlkçağ da İyonya'da ; I. Tales ilk kez güneş tutulmasını hesaplamış, II. Pisagor ilk kez dünyanın yuvarlak olduğunu ileri sürmüştür. İyonya'daki bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisini gösterir? A) Çeşitli etnik grupların bir arada yasadığını B) Bilimsel çalışmalar yapıldığını C) Yöneticilerin çok sik değiştiğini D) İlk yerleşim yerlerinin burada kurulduğunu E)İnsanların gelir düzeyine göre sınıflara ayrıldığını ( ÖSS ) 18 Urartular

19 E) FRİGYALILAR * Merkez... dur. (Ankara Polatlı) Bir İç Batı Anadolu medeniyetidir. * Tarım çok önemli olduğu için tarıma dayalı cezalar çok ağırdır. Öküz öldüren ve saban kıranın cezası... dır. * Önemli ticaret yolları üzerinde olmaları nedeniyle kuyumculuk gelişmiştir. Anadolu nun kuyumcuları olarak bilinirler. ( Bozkırların kuyumcuları ise İskitlerdir) * Müzik, kaya mimarisi ve dokuma alanlarında ilerlemişlerdir. Not: Tapates adıyla bilinen halı ve kilimler dünyaca ünlüdür. * Kimmerler son vermiştir. * Kibele tapınakları, Midas ın mezarı önemli eserleridir. Soru: Gökçen:... siyasi birliklerini MÖ 750 li yıllarda kurmuş, tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Tarım, hayatlarında önemli bir yer tutmuştur. Öyle ki bereket tanrıçasına Kibele adını vermişler, ayrıca tarımı korumak için özel kanunlar çıkarmışlardır. Orhan: Bu devletin merkezi, Ankara il sınırları içerisindedir. Bu diyalogda sözü edilen uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Lidya B) Frig C) Urartu D) Hitit E) İyon ( LYS ) F) LİDYALILAR * Uygarlık tarihine en önemli katkıları tarihte ilk defa... kullanmalarıdır. (M.Ö.) 700 * Paralı askerleri vardır. Orduya önem vermemeleri çabuk yıkılmalarında etkilidir. Soru: Tarihte ticaret alanında değiş -tokuş usulünün ortadan kalkmasını ve böylece, ekonomik hayatin büyük ölçüde gelişmesini sağlayan buluş aşağıdakilerden hangisidir? A) Pusula B) Para C) Yazı D) Takvim E)Kâğıt ( 1990 ÖSS ) EGE VE YUNAN UYGARLIĞI 1. GİRİT UYGARLIĞI * Ege Medeniyetlerinin temelini oluşturmuşlardır. * İlk denizciler.... dir. * Mimaride gelişmişler, çok katlı saraylar yapmışlardır. (.. Sarayı). * M.Ö lerde Aka (Miken), M.Ö de Dor istilasına uğramışlardır. 2. MİKEN UYGARLIĞI * M.Ö de Akalar tarafından kurulmuştur. * Savaşçı bir toplumdur. Mora yarımadası, Yunanistan, Girit ve Kıbrıs ı işgal etmişlerdir. *... ticaretinde gelişmişlerdir.. mezarları önemli eserleridir. * Boğazların hâkimiyeti için... ile yaptıkları savaşlar (Truva Savaşları) ile meşhurdur. Lidyalılar *... merkezli bir Batı Anadolu medeniyetidir. * denilen Efes Ninova arasındaki ticaret yolu, Doğu Batı arasında ticaretin ve kültürel etkileşimin hızlanmasını sağlamıştır YUNAN UYGARLIĞI * M.Ö yılında Dorlar tarafından kurulmuştur. *... denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır. * Atina, Tebai, Korint, Sparta, Larissa gibi şehir devletleri vardır. * Polislerin başında denilen krallar vardır. * Denizcilikte ilerlemişler ve kolonicilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Not: Kolonilere yerleşme amacıyla gittiklerinden dolayı orayı vatanları saymışlardır. Bundan dolayı uzun süre ellerinde tutabilmişlerdir.

20 * Alfabe ve takvime katkıda bulunmuşlardır. * Başta..... olmak üzere Olympos dağında oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar olimpiyatların temelini oluşturmuştur. * Felsefede...,..., edebiyatta..... (İlyada ve Odisse), tarihte.... önemli bilim adamlarıdır. * Atina da sınıf farklılıklarından doğan huzursuzlukları gidermek amacıyla yapılan,.... ve.... kanunları Atina yı. beşiği yapmıştır. Soru: Atina şehir devletinde halkın yardımıyla başa geçen Klistenes, sınıf ayrılığını ortadan kaldırmaya çalışmış, halk meclisi kurmuş, bu meclise geniş yetkiler vermiştir. Klistenes'in bu reformlarla ulaşmak istediği amaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Halkın ülke dışına göçünü önlemek B) Kanunları yazılı hale getirmek c) Halkı dış saldırılara karsı korumak D) Yunan şehir devletlerini birleştirmek E) Halkın yönetime katılımını arttırmak 4. İSKENDER İMPARATORLUĞU ( ÖSS ) * Selevkoslar Krallığı nın yıkılması ile Anadolu da yeni krallıklar ortaya çıktı. Bunlar; a)kuzey Batı Anadolu da :... Krallığı b) Orta Anadolu da :... Krallığı c) Karadeniz de:... Krallığı d) Batı Anadolu da:... Krallığı Not: Bergama daki... Tapınağı, 200 bin ciltlik kütüphanesi, parşömen kağıdını icat etmeleri ve... Sağlık Merkezi dönemin önemli bilim, kültür ve sanat merkezi olduğunu gösterir. Soru: Parşömenin Bergama şehrinde icat edilmiş olmasıyla aşağıdaki olaylardan hangisi arasında doğrudan bir ilişki kurulabilir? A) Bergama Kütüphanesinin, Antik Çağ ın en zengin iki kütüphanesinden biri olması B) III. Attalos un Bergama Krallığı nı bir vasiyetle Roma halkına bırakması C) Bergama Krallığı nın İyonya ayaklanmasına destek vermesi D) İskenderiye Kütüphanesinin yakılması E) Roma nın MÖ 129 da Bergama Krallığı nı ele geçirmesi ( YGS ) * Makedonyalı..., İyonya şehir devletlerini Pers istilasından kurtarmak için M.Ö. 334 yılında Doğu (Asya) seferine çıkar. Seferine Sonuçları: * Anadolu, İran, Mezopotamya ve Mısır ele geçirilerek Perslere son verilmiştir. * Doğu ve batı kültürünün karışmasıyla... doğmuştur. İskenderiye Feneri ve Rodos Heykeli Hellen Uygarlığı dönemine aittir. Matematik te Arşimet ve Coğrafya da Erostostenes bu dönemde yetişen önemli bilim adamlarıdır. * Doğu Batı ticareti ve kültürel etkileşimi artmıştır. * Önemli kültür ve ticaret merkezleri kurulmuştur. (İskenderiye, İskenderun) * Doğu nun dini anlayışından etkilenilmiştir. (rahip-kral) * Helenizm medeniyetinin doğmasında Yunan, Anadolu, İran, Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinin etkisi olmuştur. * Helenizm, Roma ve İslam medeniyetini etkilemiştir. Not: İskender in ölümünden sonra ülke Makedonya ( Antigonitler ), Anadolu ( Selevkoslar ) ve Mısır ( Ptolemalar ) krallıkları olmak üzere üçe ayrılmıştır. 20 Bergama Model Kenti, Berlin Müzesi ROMA UYGARLIĞI * Roma da; krallık, cumhuriyet ve imparatorluk devirleri görülür. * Sınıf farklılıkları vardır. Bu sınıflar... (Asiller),.. ( Vatandaş ) ve.. oluşmaktadır. Not: Sınıflar arası mücadeleyi önlemek için nı yaptılar.

21 Not: On İki Levha Kanunları günümüz Avrupa hukukunun temelini oluşturur. İlk laik hukuk sistemidir. *.. alfabesi ve.... Takvim e son şeklini vermişlerdir. * Lejyon denilen paralı, disiplinli orduları vardır. * Önceleri tarım yaygın iken, Akdeniz havzasını ele geçirmeleri ile ticaret gelişmiştir... ile yaklaşık yüzyıl süren... Savaşları yapılmıştır. * Çok tanrılı inanç vardır. * MS. 313 te Fermanı ile Hıristiyanlık serbest bırakılmıştır. 381 yılında ise Hıristiyanlık resmi din olmuştur. Soru: Bizans İmparatorluğu nda hükümdarlık makamını kendine güvenen ve yeterince güçlü olan kişiler ele geçirebilirdi Bu durum, Bizans İmparatorluğu nda aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Hükümdarların yetkilerinin sınırlanmasına B) Dinin devlet yönetiminde etkisinin azalmasına C)Askeri ve sivil yönetimin birbirinden ayrılmasına D) Birden fazla soyun yönetime gelmesine E) Ülkenin küçük eyaletlere bölünmesine ( 1992 ÖSS ) * Çiçero (Hitabet), Tilus, Takitus (Tarih) önemli ilmi şahsiyetlerdir. * 395 te.... sonucu Doğu Batı diye ikiye ayrılmışlardır. * 476 da Batı Roma, 1453 te Doğu Roma yıkılmıştır. Not: Roma da tutulan günlükler ilk gazeteciliğin başlangıcı sayılmıştır. Not: Kendilerine has Roma rakamını icat ettiler. ( Roma rakamlarını Zaman ve Takvim konusu öncesinde vermiştik. İnceleyiniz. ) Aspendos Antalya Not: Mısır da bulunan güneş takvimi, Sezar döneminde Julyen takvimi oldu. Papa XIII. Gregoryan ise son şeklini vermiştir. Not: Fenike alfabesine son şeklini verdiler. ( Latin alfabesi) Dikkat!!! Yorum: Bazı ihtiyaçlarımız zaman içerisinde değişik kişi ve toplumların katkısı ile son şeklini almıştır. * İstanbul da; Ayasofya, Bozdoğan Kemeri, Yerebatan Sarayı, Çemberlitaş, Ankara da Agustus Tapınağı, Roma Hamamı, Antalya da; Aspendos Tiyatrosu, Niğde de Roma Havuzu gibi eserler bırakmışlar, mimaride çok gelişmişlerdir. Soru: Bizans'ta sanatçılar dinin ve imparatorluğun emrinde çalışmışlardır. Buna göre Bizans'ta sanatçıların aşağıdakilerin hangisi bakımından engellendiği savunulabilir? A) Anadolu topraklarında var olmuş çeşitli uygarlıklardan yararlanmaları B) Siyasi otoriteyi artırmada yardımcı olmaları C) Süslemeye dayalı eserler yapmaları D) Yönetimden maddi destek almaları E) İşleyecekleri konuları özgürce seçmeleri ( 1995 ÖSS ) 21 Ayasofya İstanbul Soru: IV. yüzyıl sonundan XV. yüzyıl ortasına kadar varlığını sürdüren Doğu Roma İmparatorluğu aşağıdaki Türk devletlerinden hangisiyle çağdaş olmamıştır? A) Asya Hun B) Avar C) Uygur D) Akhun E) Hazar ( LYS )

22 SINAVA HAZIRLIK ETKİNLİKLERİ 1. Olgu ne demektir? Örnek vererek açıklayınız? 5. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelimeleri tamamlayınız? A) Anadolu ya ticaretle yazıyı getirip tarih çağlarını başlatan.... Devleti dir. B) Babillerden kalan en önemli eser,... Bahçesidir. C) Efsane, masal, şiir ve fıkralar.... kaynakların kapsamına girmektedir. 2. Tarih biliminin yöntemlerini yazınız? a) D) Tarihteki ilk sürekli ve düzenli orduyu.... kurmuşlardır. E) Şubat ayının 29 gün olduğu yıllara... adı verilir. b) c) 6. Aşağıda verilen bilim dalları tarihe nasıl yardımcı olmaktadır? Açıklayınız? Nümizmatik: d) e) Epigrafya: 3. Tarih çağlarını yazınız? a) Antropoloji: b) Edebiyat: c) d) Heraldik. 4. Kısasa Kısas Sistemi ne demektir? Açıklayınız? 7. İnsanoğlu maden devrine niçin bakır dönemi ile başlamıştır? Sebeplerini kısaca yazınız? a) b) c) 22

23 8. Aşağıdaki cümlelerin(ifadelerin) YANLIŞ ya da DOĞRU olduğunu belirtiniz? Cümle---İfade D Y a) Mezopotamya da kalıcı mimari eserler taş olmadığı için yoktur. b) Tarih çağları evrensel olaylara göre ayrılmıştır. c) Tarihte deney ve gözlem vardır. d) Tarih öncesi dönemler, dünyanın her yerinde aynı zaman ve sürede yaşanmamıştır. e) Tarihin konusu insanların yaşam tarzları, kültürleridir. f) Güneş yılı esaslı hazırlanan takvimler dünyanın güneş etrafındaki dönüşüne bakılır. Bu da 354 gün 6 saattir. g) Eylem Hoca: Tarihsel olaylar değerlendirilirken günümüz koşulları mutlaka dikkate alınmalıdır. dedi. h) Tarihi olaylar kesintisiz bir süreç halinde değil, ayrı ayrı değerlendirme yapılmalıdır. ı) Garip Hoca : İki gün önce kitapçıda Evliya Çelebi nin Seyahatnamesine Bakış Açısı adlı kitabı gördüm. Evet, birinci elden kaynaktı bu. dedi. i) Demir devrinde site şehir devletleri kurulmuş, Babil gibi merkezi krallıklar kurulmuştur. 9. Bir efsaneye göre, Babil in Asma Bahçeleri, II. Babil Devleti nin kurucusu Kral Nabukadnezar tarafından yaptırılmıştır. Nabukadnezar Amyitis isimli bir prensesle evlenir. Dağlık ve yeşil bir ülkeden gelen Amyitis Mezopotamya nın farklı coğrafi yapısına ve iklimine alışamaz. Sıla hasreti çeken eşini memnun etmek isteyen Nabukadnezar, onun memleketinin bir benzerini yapmaya karar vererek yapay dağlar, içinde sular akan yemyeşil bahçeler yaptırır. Bir piramit oluşturacak taraçalar halinde yükselen bu bahçeler 80 km uzunlukta, 100 metre yükseklikte ve 30 metre genişliktedir. Sular Fırat tan getirilir. Uzaktan bakılınca bu bahçeler havada asılı gibi görünür. Aşağıda verilen soruları yukarıda verilen metne göre cevaplayınız? a) Metni dikkatle okuduktan sonra metne uygun bir başlık koyarak, niçin bu başlığı seçtiğinizi açıklayınız? b) Babil in Asma Bahçeleri yapılmadan önce Prenses Amyitis in alışamadığı Mezopotamya iklim ve coğrafyası sizce nasıl olabilir? Tarih biliminin yararlandığı aşağıdaki kaynaklardan hangisi öznel ve taraflı bilgi verir? A)Haritalar B)Antlaşmalar C)Fermanlar D)Hatıralar E)Arkeolojik buluntular 11. Toplumların kültür ve medeniyet alanındaki etkileşimlerini aşağıdakilerden hangisinin olumlu yönde etkilediği savunulamaz? A)Kâğıt ve Matbaa B)Göçler C)Hayvancılık D)Ticari etkinlikler E)Yazı 12. Eski bir yerleşim yerinde kazılarda buğday fosilleri, tunç heykeller ve demir mızraklar bulunmuştur. Bu buluntulara göre yerleşim merkezi için; I. Madenden yararlanılmıştır. II. Tarihi yontma taş dönemine kadar dayanır. III. Ekonominin temeli ticarete dayalıdır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve III E. I, II ve III 13. Mısırlılar, tanrı olarak kabul ettikleri Firavunlar için inşa ettikleri piramitleri çeşitli heykel ve resimlerle süslemişlerdir. Yunanlılar, tanrılarının Olimpos Dağı'nın başında kendileri gibi bir hayat sürdüklerine inanmışlar ve tapınaklarında onları insan şeklinde tasvir etmişlerdir. Yukarıdaki bilgiler bir arada değerlendirildiğinde aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) İlk Çağ'daki inançlar toplumların sanat anlayışından etkilenmiştir. B) İlk Çağ'da dini nitelikli sanat eserleri ticari amaçla kullanılmıştır. C) İlk Çağ'daki uygarlıklar krallarını tanrı olarak kabul etmiştir. D) İlk Çağ'da mimarinin ve sanatın gelişiminde dinin etkisi görülmüştür. E) İlk Çağ'daki uygarlıklar Mısır ve Yunan uygarlıklarından etkilenmiştir. 14. Anadolu'da, Asurluların yerleştiği bir merkezde yapılan kazılarda altın, gümüş, tunç, bakır madenlerinden yapılmış süs eşyaları, silahlar ve üzerinde tanrı figürleri olan heykeller bulunmuştur. Ayrıca bölgede madenleri işlemeye yarayan araç-gereçlere de rastlanılmıştır. Yalnızca bu bilgilere bakarak; I. Komşu bölgelerle yoğun ticari faaliyetler yapılmıştır. II. Bölgede bulunan madeni eserler çeşitlilik göstermiştir. III. Askeri ve dini alanlara yönelik eserler meydana getirilmiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve II

24 İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI TESTİ 1. İlk Çağ'da; Hindistan'a göç eden Âriler, Hint toplumu arasında kaybolmamak ve kültürel özelliklerini kaybetmemek için Kast Sistemini oluşturmuşlardır. Kast Sisteminde insanlar tabakalara ayrılmış, tabakalar arası ilişkiler çok katı esaslara dayandırılmıştır. Bu sistemden dolayı Hindistan'da halk hiçbir zaman bir araya gelememiş ve Hindistan'da tarih boyunca güçlü bir devlet kurulamamıştır. Bu bilgiden yola çıkarak, I. Kast Sistemi, II. dinin etkisi, III. farklı kültürlerin bir arada olması durumlarından hangileri toplumsal düzenin sağlanamamasının sebebi olarak gösterilemez? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. Hasan Hoca 9 B sınıfında; Hititler çok tanrılı bir inanışa sahiptirler. Kendi tanrılarının yanı sıra çevre uygarlıkların ve ele geçirdikleri ülkelerin tanrılarına da inanmışladır. Bu yüzden Hitit ülkesi "Bin Tanrı İli" olarak adlandırılmıştır. Dinsel hoşgörüleri başka toplumlar üzerindeki egemenliklerini de kolaylaştırmıştır. demiştir. Hasan Hoca nın söylediklerine göre; I. Hititler, dine çok önem vermişlerdir. II. Kendi tanrılarını, başka uygarlıkların tanrılarından üstün görmüşlerdir. III. Dinsel hoşgörüleri yayılmalarını kolaylaştırmıştır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 3. İlk Çağ Uygarlıklarında; I. Firavun adı verilen yöneticilerin aynı zamanda tanrı olarak kabul edilmeleri II. Kralların, ordunun başında sefere katılmaları III. Kralların başkomutan, başrahip, baş yargıç görevlerini birlikte yürütmesi durumlarından hangileri "laik devlet" anlayışına uyulmadığının kanıtıdır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 4. İlk Çağ'da, Mezopotamya'da kurulan uygarlıklar içinde en gelişmiş olan Sümerler, Ziggurat adı verilen tapınak yapımında, astronomide, matematikte ve edebiyatta ileri gitmişlerdir. Buna göre Sümerlerin, I. sanat II. bilim III. hukuk alanlarından hangilerinde gelişme sağladıkları söylenebilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 5. Sümerlerin; İlk yazılı kanunları yapmaları, Şehir devletleri halinde yönetilmeleri, Ziggurat adı verilen tapınaklar yapmaları, Halkın hürler, köleler ve korunanlar olarak ayrılması, özellikleri aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilendirilemez? A) Ekonomik yapı B) Sosyal yapı C) Siyasi yapı D) Hukuki yapı E) Dini yapı 6. İlk Çağ'da, Kızılırmak Deltasında yaşayan Hititlerde tarım, Ege kıyı şeridinde yaşayan İyonyalılarda deniz ticareti, İç Batı Anadolu'da yaşayan Lidyalılarda kara ticareti gelişmiştir. Bu bilgilere göre; I. Geçim kaynakları, yaşanılan bölgenin coğrafi özellikleriyle yakından ilgilidir. II. İlk Çağ'da ticaret en önemli geçim kaynağıdır. III. Toplumlar birbirleriyle ilişki içerisindedir. yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 7. İlk Çağ'da görülen, Mısır'da piramitlerin inşa edilmesi, Mezopotamya'da Ziggurat denilen tapınakların yapılması, Anadolu'da kaya mezarlar oluşturulması gelişmeleri mimarinin aşağıdakilerin hangisinden daha çok etkilendiğinin kanıtıdır? A) Coğrafi konum B) Dini inanışlar C) Doğa olayları D) Bilimsel çalışmalar E) Ekonomik şartlar 24

25 8. Frig Kralı Midas, Yunanistan'daki Apollon Tapınağı'na kendi tahtını göndermiş, bununla birlikte Frig başkenti Gordion'da Yunan çanak çömleği bulunmuştur. Bu bilgilere bakarak, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Yunanlıların Anadolu'yu işgal ettiği B) Frigler'in Batı ile iyi ilişkiler kurduğu C) İki bölge arasında yoğun savaşlar yapıldığı D) Anadolu'da dini inanışın tamamen Yunan etkisinde olduğu E) Yunanlıların, Friglerin egemenliğini kabul ettiği 9. Tarihinde az sayıda istilaya uğrayan Mısır, M.Ö.1500' lü yıllarda bunlardan birini yaşamıştır. Mısırlılar istilacılardan at yetiştirmeyi öğrenirken, daha sonra Hititlerle Suriye bölgesi ve Baharat Yolu için yaptıkları, savaşlarda atı kullanmışlardır. Bu bilgiye bakarak Eski Mısır ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Uğradıkları istiladan bazı olumlu sonuçlar ortaya çıkmıştır. B) Ülkenin istilacılara karşı coğrafi engelleri bulunmaktadır. C) Hititleri, yaptıkları savaşta mağlup etmişlerdir. D) Dış siyasette yayılmacı bir politika izlemişlerdir. E) Ekonomik çıkarlar savaş yapmalarında etkilidir. 10. "İlk Çağ Anadolu Uygarlıkları'nın çoğunda eli silah tutan her erkek için savaş zamanında orduya katılma zorunluluğu vardır. Bu kurala uymayanlar için ağır cezalar verilmesi kanunlarla kabul edilmiştir." diyen bir tarihçi bu durumun temel nedeni olarak aşağıdakilerden hangisini gösterebilir? A) Anadolu halkının zengin olması B) Bölgenin sık sık istilalara uğraması C) Kralların yönetimde tek söz sahibi olması D) Anadolu'da bilimsel çalışmaların yetersiz kalması E) Bölgede düzenli ve sürekli orduların bulunmaması 11. İlk Çağ'da, Fenikeliler ve Yunanlılar, bulundukları coğrafya tarıma uygun olmadığı için denizcilikle uğraşmışlar ve değişik yerlerde koloniler kurmuşlardır. Hititler ve Frigler ise verimli Anadolu topraklarında tarım üretimine önem vermişlerdir. Bu iki duruma bakarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Uygarlıkların ekonomik uğraşları kültürlerini etkilemiştir. B) Ticaretle uğraşan toplumlar siyasi birliklerini daha kolay sağlamıştır. C) Coğrafi özellikler geçim kaynakları üzerinde etkili olmuştur. D) Hititler ve Frigler ticari faaliyetlerde bulunmamışlardır. E) Fenike ve Yunan kültürü diğer kültürlere göre ileri düzeydedir Garip Hoca 9 A sınıfında tahtaya; İlk Çağ'da, Mezopotamya'da kurulan uygarlıklar içinde en gelişmiş olan Sümerler,. adı verilen tapınak yapımında, astronomide, matematikte ve edebiyatta ileri gitmişlerdir. yazmıştır. Garip Hoca nın boş bıraktığı yere, I. Pankuş Meclisi II. Polis III. Ziggurat kelimelerinden hangileri getirebilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) Yalnız III E) I, II ve III 13. Sümerlerin; Ziggurata yiyecek ve içeceklerini saklamaları Şehir devletleri halinde yönetilmeleri, Ziggurat adı verilen tapınaklar yapmaları, Halkın hürler, köleler ve korunanlar olarak ayrılması, özellikleri aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilendirilemez? A) Ekonomik yapı B) Sosyal yapı C) Siyasi yapı D) Hukuki yapı E) Dini yapı 14. İlk Çağ'da, I. Hititlerin merkezi II. Friglerin merkezi. Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) Sard - Ninova B) Gordion-Tuşpa C) Tuşpa- Sard D) Hattuşaş-Gordion E) Efes-Ninova 15. İlk Çağ'da, I. Urartuların merkezi II. Lidyalıların merkezi. Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) Sard - Ninova B) Gordion-Tuşpa C) Tuşpa- Sard D) Hattuşaş-Gordion E) Efes-Ninova

26 16. Barut, Pusula, Kâğıt, Matbaayı bulan ilk çağ uygarlığı aşağıdakilerden hangisidir? A) İran B) Hint C) Türk D) Yunan E) Çin 17. Mısırda ölümden sonraki hayata inanılmış ve ölülerin tekrar bedenen dirileceği kabul edilmiştir. Bu inanış Mısırda aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Firavunların cesetlerinin yakılmasına B) Mumyacılığın ortaya çıkmasına C) Ölülerin gömülmesine D) Eczacılığın gelişmesine E) Geometrinin gelişmesine 18. Sümerlerin insanlık tarihine en büyük katkıları aşağıdakilerden hangisidir? A) Parayı bulmaları B) Barutu bulmaları C) Ateşi bulmaları D) Mürekkebi bulmaları E) Yazıyı bulmaları 19. Hititlerde tanrılara hesap verme amacıyla anal adı verilen yıllıklarda zaferler ve yenilgiler aynen yazılmıştır. Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Kralların tahttan indirilmesine B) Taht kavgalarının başlamasına C) Pankuş Meclisi nin kurulmasına D) Objektif tarih yazıcılığının başlamasına E) Savaşlarda başarısız olunmasına 22. Yunan baş tanrısı Zeus tur. Zeus; buluta, yağmura ve yıldırıma egemen olan tanrıdır. Zeus un karısı Hera ise, ay tanrıçasıdır ve kadınların koruyucusudur. Zeus un kızı Atena, aşk ve şarap tanrıçası; Afrodit bereket tanrıçası; Demeter denizler tanrısı; Poseydon savaş tanrısıdır. Buna göre, Yunan inancı için, I. tanrıların insan şeklinde düşünüldüğü, II. doğa güçlerinden etkilenildiği, III. ölümden sonraki hayata inanıldığı durumlarından hangileri savunabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 23. Büyük İskender Asya Seferi sırasında, ele geçirdiği şehirlerde kütüphaneler açmış, doğuya ait birçok eseri inceletmiş ve yeni eserler yazdırmıştır. Bu etkileşim sürecinde sentez bir medeniyet ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda Yunan kültürü de bu sentez de pay sahibi olmuştur. Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Anadolu da köleliğin sona ermesine B) Sürekli savaşların yaşanmasına C) Deniz ticaretinin gelişmesine D) Doğu-Batı kültürünün kaynaşmasına E) Batının yıkılıp parçalanmasına 24. İlk çağda Yunan şehir devletlerinde yaşayan halk özgürlüğüne son derece düşkün olup, başka bir şehir devletinin egemenliği altına girmeyi asla kabul etmemişlerdir. Bu durum Yunan Uygarlığı nda aşağıdakilerden hangisinin oluşmasını engellemiştir? 20. Sınıflar arası mücadeleyi önlemek amacıyla, ilkçağın akla dayanan ilk hukuk kuralları olarak bilinen ve aynı zamanda günümüz Avrupa Devletlerinin laik hukuk kurallarının temellerini de oluşturan 12 Levha Kanunları nı hazırlayan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Roma B) Sümer C) Yunan D) İran E) Babil 21. Tarihin bilinen ilk sistemli kanunlarını hazırlayarak, Kısasa Kısas Sistemini uygulayan Babil hükümdarının ismi aşağıdakilerden hangisidir? A) Kral Menes B) Hammurabi C) Noram-sin D) Urgakina E) Hattuşili A) Özgür düşüncenin gelişmesini B) Kültürlerinin yayılmasını C) Siyasi birliğin kurulmasını D) Sanat çalışmalarının oluşmasını E) Taht kavgalarının yaşanmasını 25. "Hindistan'da uygulanan ve sınıflar arası geçişi engelleyen Kast Sistemi, bölgede ortak kültürel değerlerin oluşmasını engellemiştir." diyen Garip Hoca bu görüşüne aşağıdakilerden hangisini kanıt olarak gösterebilir? A) Budizm in Hindistan dışına yayılmasını B) Bölgede Baharat Yolu'na egemen olma mücadelesinin yapılmasını C) Hindistan'ın uzun süre sömürge olarak kalmasını D) Hindistan'da yüzlerce yerel dilin konuşulmasını E) Bölgenin doğal zenginlik kaynaklarına sahip olmasını 26

27 III. ÜNİTE: İLK TÜRK DEVLETLERİ 1. KONU: TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI * Türk adı; - Uygur metinlerinde güç, kuvvet; - Kaşgarlı Mahmut a göre... Çağı; - Ziya Gökalp e göre töreli, nizam sahibi, - Tarihçi Wambery e göre törümek, türemek(yaratılmak, dünyaya gelmek, çoğalmak) - G. Doerfer ise devlete bağlı halk, - Orhun Anıtlarında ise Türük olarak geçer. -- Güneyde : * Göçebe kültürünün sonucunda şu durumlar ortaya çıkmıştır: a) Merkezi yapı güçlenememiş, b) Teşkilatçı özellik gelişememiş, c) Mimari ve şehircilik ortaya çıkmamış, d) Ekonomi, hayvancılığa dayalı kalmış, e) Askeri yapıysa gelişmiştir. Anav Kültürü : Orta Asya nın en eski kültür merkezidir. Kelteminar Kültürü : Türklere ait en eski kültür merkezlerinden biridir. Afanasyevo Kültürü : Bakır madeni kullanılmış, hayvancılık gelişmiştir. Altay Kültürü : Pek çok kültür merkezini içine almaktadır. Andronova Kültürü : Türklerin ilk ataları oldukları kabul edilmektedir. Tunçtan ve altından yapılmış eşyalar ilk kez burada bulunmuştur. Karasuk Kültürü : Andronova kültürüne benzer. İlk kez demiri işlemişlerdir. Taştık Kültürü : Tagar kültürüyle benzerlik gösterir. Tagar Kültürü : Türklere ait en gelişmiş kültür merkezidir. Günümüze en yakın olanıdır. * Türklerin ilk ana yurdu dır. * Türkler nerelere göç etmişlerdir? a) Kuzeyde Sibirya ya, b) Doğuda Çin, Uzakdoğu, c) Güneyde Hindistan, Pakistan d) Batıda; - Bir kısmı Hazarın kuzeyinden Karadeniz in kuzeyinden Avrupa, - Bir kısmı ise Hazarın güneyinden Arap Yarımadası, İran, Mısır, Irak ve Anadolu ya göç etmişlerdir. Orta Asya Orta Asya nın sınırları; -- Doğuda : -- Batıda : Kuzeyde : 27 * Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmelerinin Nedenleri: a).. b).. c).. d).. e)..

28 * Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmelerinin Sonuçları: a).. b).. c).. d).. kimliklerini kaybetmişlerdir. Hazar Denizinin güneyinden yapılan göçler ise süreklilik gösterdiği için yerleştikleri bu bölgelerde kültürel kimliklerini koruyabilmişlerdir. Not: Türkiye kelimesine ilk defa Bizans kaynaklarında rastlanılmıştır. IX. ve X. yüzyıllarda Orta Asya için kullanılmıştır. Anadolu nun Türkiye olarak nitelendirilmesi ise yine ilk defa Bizans kaynaklarında XII. yüzyılda geçer. 2. KONU: ORTA ASYA DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ Asya Hun (Büyük Hun) Devleti e).. Yorum: Türklerin belirli bir zamanda bir coğrafyada bir tek topluluk olarak varlık göstermemesi Türk Tarihini araştırmayı güçleştirmiştir. Not: Türklerin göçünü kolaylaştıran etkenler; a). b). * Merkez.. olmak üzere Orhun ve Selenga nehirleri çevresinde kuruldu. c). Soru: İslamiyet ten önce Türklerde, I. yün dokumacılığının yapılması, II. ticarette Çin den alınan ipeğin koyun ve sığırla takas edilmesi, III. orduda ve ulaşımda atlardan yararlanılması durumlarından hangilerinin hayvancılığın toplumsal hayatta önemli bir yeri olduğunu gösterdiği savunulabilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) Yalnız I D) I ve II E) I, II ve III ( YGS ) Not: Türklerin Anadolu ya ilk gelişi, Türklerin Avrupa ya ilk göçü sırasındandır. 375 yılında Basık ve Kursık önderliğinde gelmişlerdir. Not: Hazar Denizinin kuzeyinden Avrupa ya giden Türkler sürekli göçlerle desteklenemedikleri için, gittikleri bölgelerde azınlıkta kalmışlar ve zamanla kültürel 28 Not: Tarihte bilinen.... * Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı... 'dır. Not: MÖ. 197 yılında Çin-Hun arasında PETENG Antlaşması imzalanmıştır. Doğu Asya tarihinin iki büyük devleti arasında imzalanan ilk barış antlaşmasıdır. *... karşı seferler yaptılar, Çinliler de bu seferleri durdurmak için... ni yapmak zorunda kalmışlardır. * Teoman'ın oğlu.. Han döneminde; diğer Türk devletlerine de örnek olacak "..."e dayalı ilk düzenli Türk ordusu kuruldu. Soru: Mete nin yenilgiye uğratmış olduğu Çin topraklarına yerleşmek yerine Çin i sadece vergiye bağlamasının nedenleri neler olabilir?

29 Soru: Hunlara karşı Çin in izlemiş olduğu politikaları yazınız? ( Çin entrikaları) a).. b).. c).. d).. Not: Türk topluluklarını bir bayrak altında toplayarak ilk kez siyasi birliği sağlayan hükümdar Mete Han dır. * Mete Han'ın ölümünden sonra oğulları ülkeyi iyi yönetemediler. * Çin entrikaları ve bu devletle yapılan savaşlar ülkeyi zayıflattı. * İpek Yolu'nun Çin kontrolüne geçmesi nedeniyle Hun ekonomisi bozuldu. Soru: Çin'den başlayıp Orta Asya'yı aşarak Akdeniz ve Karadeniz'de sona eren İpek Yolu'nun Orta Asya' da kurulan Türk devletlerinin bir süre denetiminde olması bu devletleri, I. ekonomik açıdan gelişme, II. Orta Asya siyasetinde söz sahibi olma, III. tarıma ticaretten fazla önem verme durumlarından hangileri yönünde etkilediği savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III ( YGS ) * Ki-ok bir Çin prensesiyle evlenerek Çinlilerle akrabalık kurma yoluna gitmiştir. Artan Çin baskısı nedeniyle ülke iyice zayıflayarak ikiye ayrıldı. Kavimler Göçü: * Çin baskısından kaçan Hunların, M.S. 375'de Batı'ya göç etmeye başlaması ile Karadeniz in kuzeyindeki kavimlerinin batıya doğru göç etmesi ile yüz yıl süren karışıklık ve yer değiştirme olayına denir. *.... İmparatorluğu, M.S. 395 tarihinde, Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Uyarı: Avrupa ya ve Anadolu'ya ilk Türk akını bu dönemde düzenlenmiştir. Bu akınlar Anadolu'ya yerleşme ve yurt edinme amacı taşımamaktadır. Soru: Kavimler Göçünün sonuçlarını yazınız? a).. b).. c).. d).. e).. f).. g).. Not: Orta Çağ Avrupa sında derebeylik sisteminde Süzeren himaye eden kişiye, Vassal ise himaye edilen kişilere verilen addır. Soru: Avrupa da Kavimler Göçü, Roma İmparatorluğu nun ikiye ayrılması ve sonrasında Batı Roma İmparatorluğu nun yıkılmasının getirdiği karışıklıklar devam ederken insanlar kendilerini emniyette hissetmedikleri için güçlü kişilerin koruması altına girme ihtiyacı duymuştur. Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Katolik Kilisesi nin gücünün azalmasına B) Merkezî krallıkların kurulmasına C) Cumhuriyet yönetimlerinin başlamasına D) Feodalite rejiminin oluşmasına E) Coğrafi keşiflerin yapılmasına ( LYS ) Avrupa Hun Devleti * M.S. 400'lerde başkent. olmak üzere Avrupa Hun Devleti kuruldu. Bu sırada Hun hükümdarı..'di. *. döneminde Türkler ilk kez Anadolu ya ayak basmışlardır. 29

30 Not: Avrupa da Attila nın lakabı..... KAMÇISI DIR. Soru: Hıristiyanların, günahlarından dolayı Tanrı nın kendilerini cezalandırmak amacıyla gönderdiğini düşündükleri ve Tanrı nın Kamçısı olarak niteledikleri, döneminde Avrupa Hun Devleti nin en parlak zamanını yaşadığı Türk hükümdarı aşağıdakilerden hangisidir? A) Mete B) Balamir C) Teoman D) Attila E) Bumin Kağan ( LYS ) * Uldız ın Politikası; Avrupa Hun Devleti Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Avrupa Hunları hakkında yapılabilecek bir değerlendirme olamaz? a). b)... * Avrupa Hunları'nın en ünlü hükümdarı ve en parlak dönemi.... Dönemidir. * Attila Doğu Roma heyeti ile... Barışı nı imzalamıştır.(434) * Attila, 447 yılında büyük bir ordu ile Doğu Roma (Bizans) üzerine yürüdü ve onları. Barışı ile vergiye bağladı. * 451 yılında. Roma İmparatorluğu üzerine ve 452 yılında da İtalya üzerine iki büyük sefer yaptı. ( Galya ve İtalya ) A) Balkanlara inerek Bizans üzerinde baskı oluşturmuşlardır. B) Türk kültürünün Avrupa ya taşınmasında etkili olmuşlardır. C) Rusların siyasi bir güç olarak tarih sahnesine çıkışlarını sağlamışlardır. D) Kavimler Göçü ne yol açarak Avrupa nın etnik coğrafyasının değişmesine sebep olmuşlardır. E) Avrupa nın siyasi yapısını değiştirerek Batı Roma nın zayıflamasına neden olmuşlardır. ( LYS ) I. Kök Türk Devleti Soru: Attila nın Roma yı işgal etmesine hiçbir engel yokken geri dönmesinin sebeplerini yazınız? a).. b).. c).. * Attila, Roma Seferinden döndükten sonra hayatını kaybetmiştir. * Pantolon ve ceket giyme, at koşumları ve at eyerleme yöntemlerinde Avrupa ya örnek olmuştur. I. Kök Türk Devleti * 552'de Avarlara karşı isyan ederek,. Kağan önderliğinde. merkez olmak üzere kuruldu. Not: Tarihte Türk adı ile kurulan ilk devlet... dir. * Bumin Kağan'ın yerine geçen.. Kağan zamanında devlet en parlak dönemini yaşadı. *.. Yabgu döneminde Bizans ile Sasani Devleti'ne karşı büyük mücadeleler yapıldı. * Tapo Kağan zamanında..... kabul edilmiştir. 30

31 * İşbara Kağan zamanında Çin, Türkleri asimile etme yönünde yoğun çalışmalarda bulunmuştur. * Göktürk Devleti, Çin entrikaları sonucu, 582 yılında Doğu ve Batı Köktürkler olarak ikiye ayrıldı. Uyarı: Bu dönemde İpek Ticaret Yolu, Köktürk, Sasani ve Bizans Devletleri'ni karşı karşıya getirmiştir. İlk Türk- Bizans ittifakı Sasaniler'e karşı bu dönemde olmuştur (571). Hedef doğu-batı ticaretini ele geçirmektir. Not: Tarihte Türk adı ile kurulan ilk devlet olması ve kendilerine ait alfabelerinin olması ulusçuluğa önem verdiklerini kanıtlar. II. Kök Türk (Kutluk) Devleti Soru: Orhun Abidelerinin Türk Tarihi Açısından Önemini Yazınız? a)..... b)..... c)..... d)..... e)..... Soru: Orhun Yazıtları ndaki Türkçede yabancı dil ögelerinin oranı çok azken Uygurlar Dönemi metinlerinde bu oranın arttığı görülmüştür. Bu durumda aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez? A) Kültürel ilişkilerin artmasının B) Türkçe kurallar çerçevesinde sözcükler türetilmesinin C) Farklı dinlerin benimsenmesinin D) Yabancı dillerin Uygur Türkçesine çevrilmesiyle yeni terimlerin girmesinin E) Uygur ülkesinde ticaretin artmasının ( YGS ) II. Kök Türk Devleti * 682 yılında..... Kağan önderliğinde kuruldu. * Ünlü hükümdarları Bilge Kağan döneminde, vezirleri Kül Tigin ve Tonyukuk ile birlikte, en parlak dönemlerini yaşadılar. * Bilge Kağan'ın ölümünden sonra zayıflayarak Basmil, Karluk ve Uygurların isyanı sonucu yıkıldılar. Uyarı: Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı kaynağı olarak kabul edilen... Yazıtları bu dönemde yazılmıştır. Bu yazıtlarda Kök Türk Tarihi ve Türk Uygarlığı hakkında önemli bilgiler verilmektedir. Not: Abideleri yazan Yoluğ Tigin ilk Türk tarihçisi ve edebiyatçısıdır. Orhun Abideleri, 1893 yılında Danimarkalı bilgin Wilhem Thomsen tarafından okunmuştur. 31 Soru: Göktürk hükümdarı Bilge Kağan şehirlerin surlarla çevrilmesi, Budizm ve Taoizm'in tanıtılması gibi konuları Meclise getirmiş, fakat bu görüşler Mecliste reddedilmiştir. Bu bilgiye dayanarak Göktürklerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Hükümdar bazı inanç sistemlerinin bilinmesini istemektedir. B) Mecliste sadece belli konular tartışılmaktadır. C) Hükümdarın Meclise sunduğu her öneri kabul edilmemektedir. D) Hükümdar demokratik bir tutum içindedir. E) Hükümdar şehirlerin korunmasını istemiştir. ( 1996 ÖSS ) Soru: Orhun Yazıtları ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Uygurlar zamanında yazılmıştır. B) Orhun Irmağı vadisinde bulunmaktadır. C) Danimarkalı Wilhelm Thomsen tarafından okunmuştur. D) Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan adına dikilmiştir. E) Türk dilinin ve tarihinin en eski yazılı örneklerindendir. ( LYS )

32 Soru: Göktürklerle ilgili bilgilerden bazıları şunlardır: I. İlk kez "Türk" adını taşıyan kavim olarak ortaya çıkmışlardır. II. Doğu bati olmak üzere iki koldan yönetilmişlerdir. III. Kendilerine özgü yazıya geçmişlerdir. IV. Orta Asya'da devlet kurmuşlardır. V. Hükümdarları, komşu ülke hanedanlarıyla akrabalık kurmuştur. Bu bilgilerden hangilerine dayanarak Göktürklerde ulusçu bir devlet anlayışı olduğu söylenebilir? A) I ve III C) II ve IV B) II ve III D) III ve IV E) IV ve V Uygur Devleti Soru: Türk tarihinde fiziki bir mekân olarak kütüphane kuran ilk topluluk aşağıdakilerden hangisidir? A) Osmanlılar B) Göktürkler C) Hunlar D) Büyük Selçuklular E) Uygurlar ( LYS ) * 840 yılında.... Türkleri tarafından yıkıldılar. Uyarı: Kırgızlar, Uygurları yıkarak Türk yurdunun Moğolların eline geçmesine neden olmuşlardır. Bu yüzden Türk tarihinde olumsuz anılmışlardır. Not: Uygurlarda İdikut şehrinde kervansaraylar ile Mani, Budist, Hıristiyan mabet ve manastırlar bulunur. cümlesinden çıkarılabilecek yargılar; a) Yerleşik hayata geçtikleri b) Kalıcı mimari eserler bıraktıkları c) Ticarete önem verdikleri d) Hoşgörülü bir yönetimin varlığı Soru: Uygur şehirlerinden idi kut ta kervansaraylar ile Maniheist, Hıristiyan, Budist mabetlerinin manastırların harabeleri yan yana bulunmuştur. Bu bilgiye dayanarak Uygurlar hakkında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? Uygurlar * Merkez Ötüken dir. Daha sonra ise Karabalgasun (Ordubalıg) olmuştur. * Uygurların ilk kağanı, dır. Not: Bögü Kağan Döneminde Manihaizm devletin resmi dini olmuştur. Manihaizm dini, et yemeyi ve savaşmayı yasakladığı için Türk inancı ve yaşantısına uygun değildi. Olumlu etkisi Türklerin yerleşik yaşama geçmesidir. Not: Yabancı kelimelerin Türkçe karşılığını bulmaları ve kullanmaları ulusçu olduklarını kanıtlar. Not: Yerleşik yaşamı benimseyen ilk Türk topluluğudur. Kalıcı mimari eserler bırakmışlardır. A) Tek Tanrı inancında olanlar sayıca fazladır. B) İnsanlar ibadetlerinde özgürdür. C) Ticaretle uğraşanların sayısı azdır. D) Mimarinin dışındaki sanatlar gelişmemiştir. E) İnsanların çoğunluğu şehirlerde yasamaktadır. ( 1997 ÖSS ) Soru: Genel olarak Türklerde sanat Uygurlara kadar taşınılabilir malzemeden deri, ahşap, metal ve tas isçiliğine dayalıdır. Uygurlarda ise sanat manastır, saray yapımı ve bunların iç donanımı biçiminde gelişme göstermiştir. Türklerde sanatta görülen bu gelişme, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Göçebe hayattan yerleşik hayata geçildiğinin B) Ülkenin sınırlarının genişlediğinin C) Komşu devletlerle ilişkilerin zayıfladığının D) Ticaret anlayışının değiştiğinin E) Ülkenin istilalardan korunduğunun ( 1994 ÖSS ) Soru: Uygur Türkleri, başta Budizm olmak üzere çeşitli dinlere bağlı değişik kültürlerle ilişki kurdukları halde, dini terimlerin bile Türkçe karşılıklarını kullanmaya özen göstermişlerdir. Uygurlar bu davranışlarıyla aşağıdakilerden hangisini korumaya çalışmışlardır? * Budizm ve Manihaizm i benimsediler. * Çin'den sonra matbaayı geliştirdiler. Hareketli harfleri icat ettiler. İlk Türkçe kitapları bastılar. 32 A) Toprak bütünlüğünü B) Yönetim biçimlerini C) Toplumda eşitlik anlayışını D) Eski inanç sistemlerini E) Milli benliklerini ( ÖSS )

33 Soru: İslamiyet ten önce Türk sanatında, hayvanları ve bu hayvanların birbirleriyle mücadelelerini gösteren motifler ön planda olmuştur. Bu motifler kemer tokası, kılıç, hançer kabzası, süs eşyası, koşum takımı gibi taşınabilir malzeme üzerine işlenmiştir. Önemi: -- Eski Mısır da aristokrat mezarlarının duvarlarına yiyecek, içecek, tohum ekimi, ekmek fırını, balık ve kuş avını gösteren resimler yapılmıştır. Bu iki durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) Yer altı zenginlikleri bol olan yörelerde sanatın erken geliştiğinin B) Sanatın, yerleşik yaşama geçtikten sonra başladığının C) Sanatın toplumların yaşam koşullarını yansıttığının D) El sanatlarının gelişmesinde ticaretin önemli bir rolü olduğunun E) Sanata verilen önemin toplumdan topluma değiştiğinin ( ÖSS ) Soru: Türkçede buğday, arpa, darı gibi tahıl adları ile altın, gümüş, bakır, kurşun, demir gibi metal adlarının bulunması ve kurganlardan kılıç, süngü, bıçak ve balta gibi silahların çıkması, Türklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olamaz? A) Tarım ürünlerini tanıdıklarını B) Savunma amacıyla kullanılabilecek araçlar edindik C) Mezarlara kişisel eşyaların da konulduğuna D) Metal eşyalardan yararlandıkları E) Komşu ülkelerle iyi ilişkiler içinde olduklarına ( ÖSS ) Soru: İlk Türk devletlerinde Kurultayın savaş, barış gibi önemli konularda aldığı kararlar kağanı bağlamazdı. Buna göre, Kurultay aşağıdakilerden en çok hangisine benzemektedir? A) Meclis Hükümeti B) Olağanüstü meclis C) Kurucu meclis D) Ulusal meclis E) Danışma meclisi ( 2000 ÖSS ) 1. AVARLAR 3. KONU: DİĞER TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI Çinliler, Avarlara Sürekli kıpırdayan çirkin böcekler anlamına gelen Juan Juanlar demişlerdir BULGARLAR Kubrat ın ölümü ile devlet; Avarlar - Hazarlar a) b)... diye ikiye ayrılmıştır. Not: İtil Bulgarları İslamiyeti kabul etmişler ve milli benliklerini korumuşlardır. Tuna Bulgarları ise Hrıstiyanlığı kabul etmiş ve milli benliklerini yitirmişlerdir. 3. HAZARLAR * İslamiyet in Kafkaslara girmesini ve Rusya da yayılmasını engellediler. Not: Yönetim kadrosu olarak Museviliği benimseyen ilk ve tek Türk Devleti dir. * Hazarlarda Gök Tanrı, Hıristiyanlık, Musevilik ve İslamiyet gibi dinlerin görülmesi, Hazarlarda dini hoşgörünün ve inanç hürriyetinin olduğunu gösterir. ( Hazar Barış Çağı ) Soru: Arap ülkelerinden kuzeye, Bizans tan doğuya uzanan ticaret yolları üzerinde yaşayan Hazarlar, VII. ve IX. yüzyıllar arasında bulundukları bölgede huzuru ve ulaşım güvenliğini sağlayarak bu dönemin Hazar Barış Çağı olarak adlandırılmasına neden olmuşlardır. Bu durumun, aşağıdakilerden hangisinde etkili olduğu savunulamaz? A) Ticaretin canlanmasında B) Kültürel etkileşimin artmasında C) Farklı dinlerin yayılmasında D) Ülkede refahın yükselmesinde E) Türkçenin ortak dil olarak kullanılmasında ( YGS )

34 4. MACARLAR * 995 yılında Germen Kralı'nın karşı akını sonucunda büyük yenilgi aldılar. Bu tarihten itibaren yavaş yavaş Slavlaşıp. kültürel özelliklerini kaybettiler. * Macar dilinde birçok Türkçe kelime vardır. İlk Türkçe Enstitüsü 1870 de Budapeşte de kurulmuştur. 5. PEÇENEKLER * XI. yüzyılda.... kabul ettiler. * Malazgirt Savaşı'nda Oğuzlarla birlikte Bizans ordusunda yer aldılar. * 1091 'de Kıpçaklarla yaptıkları bir savaşta yenildiler ve giderek dağıldılar. Uyarı: Peçenekler, Bizans ordusunda ücretli asker olarak görev almıştır. Bizans, Peçeneklerin bazılarını da Anadolu'ya yerleştirmiştir. 6. KIPÇAKLAR(KUMANLAR) Not: Rus milli destanı olan..... Destanı nın konusu Kıpçak Rus mücadelesidir. Not: Kıpçakların Seyhun Irmağı boylarında Oğuzlarla yaptıkları savaşlar,..... Hikayeleri'ne konu olmuştur. 7. OĞUZLAR * Oğuzlar başta Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere daha birçok Türk devletinin kurucuları olarak bilinirler. * Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra Uygurların hâkimiyeti altına girdiler. * Uygurların yıkılmasından sonra başkent Yenikent olmak üzere devlet kurdular. * Malazgirt Savaşı'nda, Bizans ordusunda yer aldılar. Uyarı: Oğuzların tarihte büyük devletlerin kuruluşunda etkili olmaları Türk toplulukları içinde en önemli boy kabul edilmelerine neden olmuştur. Türk toplulukları içinde İslamiyet'i kabul eden Oğuzlara "..." denilmiştir. * Uzların bir kısmı Hıristiyanlığı kabul ederek, Kafkasya'nın güneyine inen diğer bir kısmı ise İslamiyet'i kabul ederek... dır. 8. SİBİRLER(SABİRLER) *.. bölgesi, Sibirlerin bu bölgede yaşamalarından dolayı bu adı almıştır. 9. BAŞKURTLAR * Ruslara karşı ayaklanmaları bastırıldı. Rusya Federasyonuna bağlıdırlar. 10. TÜRGİŞLER * I. ve II. Göktürk Devletleri hâkimiyetinde yaşadıktan sonra VII. yüzyılda Balasagun merkez olmak üzere devletlerini kurdular. *.. Kağan önderliğinde Emevilerle uzun yıllar mücadele ettiler. Not: Yerleşik yaşamı benimsediler ve tarihte parayı kullanan ilk Türk topluluğu oldular. Not:.... kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarıdır. * 766 yılında Karluklar tarafından hâkimiyetlerine son verildi. Uyarı: İslamiyet'in Orta Asya'da yayılmasını bir süre engellemişler böylece Orta Asya Türklerinin Araplaşmasını önlemişlerdir. 11. KIRGIZLAR * Uygurları yıkarak Ötüken merkez olarak kuruldular. Not: Destanı Kırgızlara ait olup, dünyanın en uzun destanıdır. 12. KARLUKLAR * VI. yüzyılda Doğu Göktürk Devleti'ne bağlı olarak, Altay Dağları'nın batısında Kara İrtiş Nehri boylarında yaşadılar. * Talas Savaşı nda Müslümanların tarafını tutarak Orta Asya'nın Çinlileşmemesinde önemli rol oynadılar. Önemi: İslamiyet i kabul eden ilk Türk boyudur. 13. KİMEKLER * Altay dağlarının güney batısı ile İrtiş ırmağı arasında Kök Türklere bağlı olarak yaşadılar. * Ülke onbir ile ayrılmış, her ilin başına Tutug adı verilen yöneticiler görevlendirilmiştir. Soru: İslam ordularına karşı, I. Hazar, II. Türgiş, III. Avar devletlerinden hangileri mücadele etmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III ( LYS ) 34

35 İLK TÜRK DEVLETLERİ TESTİ 1. X. yüzyılda Avrupa'ya göç eden Macarlar zamanla Hıristiyanlığı kabul etmiş, Orta Asya'daki devlet geleneği yerine krallık sistemini benimsemişlerdir. Bu bilgilere göre Macarlar için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Avrupa'da güçlü bir devlet kurmuşlardır. B) Din değişikliği siyasi yapılarını etkilemiştir. C) Savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir. D) Avrupa kültürünün değişmesini sağlamışlardır. E) Hıristiyanlığın kabulü kültürlerini korumalarında etkili olmamıştır. 2. Türklerde askerlik ayrı bir meslek olarak görülmemiş, çocuklara küçük yaştan itibaren at binme, ok atma becerileri öğretilmiştir. Bu durum erkek çocukların yanında kız çocukları için de geçerli olmuştur. Bu bilgiye bakarak, Türklerin öncelikle aşağıdakilerden hangisini sağlamaya çalıştığı savunulabilir? A) Kadın-erkek eşitliliğini B) Hükümdarın yetkilerini artırmayı C) Göçebe hayatın devamını D) Türk kültürünün sürekliliğini E) Ordu-millet anlayışını 5. Orta Asya Türk topluluklarından Hunlar ve Göktürkler büyük devletler kurmalarına rağmen, bu iki devletten günümüze saray ve tapınak gibi mimari eserler ulaşmamıştır. Daha küçük bir devlet olan Uygurlardan ise geriye birçok mimari eser kalmıştır. Bu Türk toplulukları arasındaki farklılığın temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir? A) Hun ve Göktürklerin Çin'in etkisi altında kalması B) Uygurlarda ekonominin daha güçlü olması C) Hun ve Göktürklerin savaşçı topluluklar olması D) Uygurların yerleşik hayata geçmiş olması E) Hun ve Göktürklerin daha geniş bir alana yayılması 6. İslamiyet öncesi Türk toplumunda devlete isyan eden ve halk arasında huzursuzluk çıkaran kişiler genellikle idam cezasına çarptırılmış, hapis cezası ise basit suçlar için ve kısa süreli olarak uygulanmıştır. Bu bilgilere bakarak, Türk hukuk anlayışı için aşağıdaki yargılardan hangisi söylenebilir? A) Türklerin yaşam biçimi hukuklarını etkilemiştir. B) Yazılı hukuk kurallarıyla yargılama yapılmıştır. C) İslamiyet'in kabulünden sonra hukuk kurallarında değişiklik olmamıştır. D) Toplumda düzensizlik ve adaletsizlik hâkimdir. E) Dönemin en ağır cezaları Türkler tarafından verilmiştir. 3. Türkler, yabancı milletlerle yaptıkları savaşları kaybettiklerinde bu milletlerin egemenliği altına girip özgürlüklerini yitirmek yerine, yurtlarını terk ederek yeni bölgelerde bağımsız yaşamayı tercih etmişlerdir. Aşağıdakilerden hangisinin Türklerdeki bu anlayışın sonuçlarından biri olduğu savunulamaz? A) Devletlerini ikili teşkilat anlayışına göre yönetmeleri B) Farklı milletlerin tarihinde rol oynamaları C) Diğer kültürlerden etkilenmeleri D) Türk tarihinin incelenmesinin zorlaşması E) Değişik bölgelerde eş zamanlı olarak Türk devletlerinin kurulması 4. M.S. 4. yüzyılda Hunların, batıya doğru hareket edip Avrupa'ya yönelmeleri Kavimler Göçü'ne neden olmuştur. Bu göçün sonucunda ise Avrupa'daki milletler birbiriyle karışmış, yeni topluluklar ortaya çıkmış, Orta Çağ'da kurulacak olan İngiltere, Fransa, İspanya gibi devletlerin temelleri atılmıştır. Buna göre Kavimler Göçü'nün sonuçları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Türk siyasi tarihinin başlangıcı bu olay sayılmıştır. B) Avrupa'da krallar güçlerini artırmıştır. C) Avrupa'nın siyasi ve etnik yapısı değişikliğe uğramıştır. D) Göçebe toplumlar yerleşik hayata geçmeye başlamıştır. E) Avrupa'da kilise etkisini kaybetmiştir. 7. Asya Hun Devleti, İpek Yolu'nun Çin'in eline geçmesi ve bu devletin gönderdiği vergiyi kesmesi üzerine iç karışıklık yaşamış, ülkenin çeşitli yerlerinde isyanlar çıkmıştır. Bu bilgiye göre, Asya Hun Devleti ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Çin'den sağlanan gelirlerin azaldığı B) Ekonomik alandaki sıkıntıların halkı etkilediği C) Devletin Çin egemenliği altına girdiği D) İpek Yolu ticaretinden elde edilen kazancın azaldığı E) Çin üzerindeki hâkimiyetin zayıfladığı 8. Moğollar, Uygur alfabesini kullanmışlardır. Hazarlar, askeri ve siyasi alanda Ruslara örnek olmuşlardır. Slavlar, devlet teşkilatında Avarlardan etkilenmişlerdir. Bu bilgilere göre, sözü edilen Türk toplulukları için aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Değişik milletlerin tarihinde etkili olmuşlardır. B) Geniş bir alana yayılmışlardır. C) Askeri ve siyasi alanda ileri gitmişlerdir. D) Kültürel alanda diğer milletlerle etkileşime girmişlerdir. E) Yalnızca egemenlikleri altına aldıkları toplulukları etkilemişlerdir. 35

36 9. Türkler; batıda Hazar Denizi ve Ural Dağları'na, doğuda Baykal Gölü ve Kingan Dağlarına, kuzeyde Sibirya düzlüklerine, güneyde Tibet Yaylaları ve Himalaya Dağlarına kadar uzanan geniş bir bölgede yaşamışlardır. Fakat Türklerin bu bölgenin neresinde ilk olarak ortaya çıktıkları kesinlik kazanmamıştır. Bu durumun nedeni olarak, I. Türklerin göçebe yaşam tarzını benimsemeleri, II. Kavimler Göçü'yle Türklerin geniş bir alana yayılması, III. Türklerin yerleşik hayatı geç benimsemesi durumlarından hangileri gösterilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 10. Orta Asya Türklerinde ölenler için yuğ törenleri yapılırdı. Önce atlarla ölünün etrafında dörtnala koşularak kötü ruhlar kovulur, sonra da toprağa gömülürdü. Mezara ayrıca ölünün eşyaları bırakılırdı. Daha sonra ölünün cennette rahat etmesi için halka ölü aşı dağıtılırdı. Bu bilgiye dayanarak Orta Asya Türkleri hakkında aşağıdakilerden hangisini söyleyemez? A) Tanrılarının toprağın altında olduğu B) Cennet fikrinin var olduğu C) Ahiret inancının olduğu D) Toplumsal dayanışmanın görüldüğü E) Ruhun ölümsüz olduğuna inanmaları 11. Türkler, İslamiyet'ten önce sanat anlayışlarında motif olarak hayvanlar ve bu hayvanların birbiriyle olan mücadelelerini gösteren figürler kullanmışlardır. Bu figürler toka, kemer, kılıç ve hançer kabzaları ile süs eşyaları üzerine işlenmiştir. Bu bilgilerden hareketle Türkler hakkında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Türklerde sanatsal faaliyetler İslamiyet'ten önce başlamıştır. B) Türklerin sanat eserleri taşınabilir türden yapılmıştır. C) Türklerde sanat ahiret inançlarını etkilemiştir. D) Türkler mimari alanda ilerlememiştir. E) Türkler deri ve metalden eşyalar üretmiştir. 13. Eski Türklerde, I. halkın boylar şeklinde örgütlenmesi, II. ülke topraklarının hanedan üyelerinin ortak malı sayılması, III. göçebe hayatın yaygın olması, IV. toplum içinde farklı inançlara hoşgörü gösterilmesi, V. mimarinin gelişmemesi durumlarından hangisi, yönetilenlerin yönetenlere bağlılığını artırmıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V KENDİMİZİ DENEYELİM Doğru Yanlış 1. Hazarlar Museviliği benimseyen ilk ve tek Türk Devleti dir. ( ) 2. Karluklar Talas Savaşında Çin in yanında yer aldılar. ( ) 3. Avarlar Çin in kuzeyinde kurulan devlettir. ( ) 4. Avarlar ordu teşkilatlanmasında Slavları etkilemişlerdir. ( ) 5. Avarlarda ahiret inancı vardır. ( ) 6. Bulgarlar; Fırat ve Dicle Bulgarları olarak ikiye ayrıldı. ( ) 7. Dünyanın en uzun destanı Özbeklere aittir. ( ) 8. Kendi adına ilk kez para bastıran Türk Devleti Kök Türk lerdir. ( ) 9. İslamiyet i kabul eden ilk Türk boyu Karahanlılardır. ( ) 12. Göktürk Kitabeleri'ne bakıldığında, Türk Devlet adamlarının, milleti çoğaltmak, açı doyurmak ve çıplağı giydirmek gibi görevleri olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumun, Türklerde aşağıdaki olgulardan hangisinin varlığını kanıtladığı söylenebilir? A) Yazılı hukuk sistemini B) İnanç özgürlüğünü C) Bilime önem verildiğini D) Sınıfsal toplum yapısını E) Sosyal devlet anlayışını 10. Oğuzlar İslamiyet i kabul etmişlerdir. ( ) 11. Karatay bölgesi, Sibirlerin bu bölgede yaşamalarından dolayı bu adı almıştır. ( ) 12. Manas Destanı Kırgızlara ait olup, dünyanın en uzun destanıdır. ( ) 36

37 IV. ÜNİTE: İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI 1. KONU: İSLAMİYETİN DOĞUŞU VE İLK İSLAM DEVLETLERİ çölde yaşayanlara ise... denilirdi. *... Panayırı Mekke de kurulmaktadır. Şiir yarışmaları, deve yarışları, güzel konuşma vs. Suk-u Ukaz Panayırının Önemini yazınız?.. Soru: İslamiyet ten önce Mekke yi ziyarete gelen Araplar, kurdukları büyük panayırda alışveriş yaparlar, eğlenceler ve spor karsılaşmaları düzenlerler, sonra da Kâbe deki putları ziyaret ederlerdi. Aşağıdakilerden hangisi bu parçadan çıkarılabilecek bir sonuç değildir? Dünyanın Durumu İslamiyet in Yayılışı * Arap Yarımadası'nın kuzeyinde Bizans İmparatorluğu, Doğu'da Sasani Devleti, Mısır'da Romalılar, Orta Asya'da Köktürk Devleti yer almaktadır. Avrupa'da ise Kavimler Göçü sonrasında.. İmparatorluğu yıkılmıştı. Skolastik düşünce hakim olmuştu. Kilise bir kişiyi dinden çıkarma olan aforoz, bir kralı ve hükümdarı cezalandırdığı enterdi ve kiliseye karşı gelenleri cezalandırdığı Endülüjans yetkilerini kullanmakta idi. Arap Yarımadası'nın Durumu * Arap yarımadası; Uzak Doğu, Afrika ve Akdeniz ülkeleri arasındaki ticaret yolu üzerinde köprü görevi yapmaktaydı. * En yaygın din çok tanrılı.. ti. Bu dinin en büyük putları olan,.,.. ve.... dır. Hz. İbrahim dini olan..... de görülmektedir. * Arap Yarımadası'nın en önemli bölgesi; Mekke ve Medine'nin de içinde bulunduğu..... bölgesiydi. * Mekke'ye V. yüzyıldan itibaren Hz. İsmail soyundan gelen Kabilesi hâkimdi. * Araplar halinde yaşarlardı. Kabileler arasında.. davaları vardır. aylarında savaş yapılmazdı. Ailede. söz sahibidir. Kız çocuklarına değer verilmezdi. Not: Haram ayları; Muharrem, Recep, Zilkade ve Zilhicce dir. * Arapların şehirde yaşayanlarına..., 37 A) Mekke'nin kutsal olduğu B) Arapların ticarete önem verdikleri C) Arapların çok tanrılı dinlere inandıkları D) Kutsal yerlerin ziyaret edilmekte olduğu E) Araplar arasında siyasi birlik bulunduğu ( 1987 ÖSS ) Soru: İslamiyet öncesi Arabistan da barışın hâkim olduğu Haram Ayları nda Mekke ve çevresinde panayırlar kurulur, ticaret yapılır, eğlenceler ve şiir yarışmaları düzenlenirdi. Bu dönemde ayrıca putların bulunduğu Kâbe ziyaret edilirdi. Buna göre aşağıdakilerden hangisi ileri sürülemez? A) Sosyal ve kültürel gelişmelerin yaşandığı B) Toplumsal barışın sağlandığı C) Arapçanın farklı coğrafyalara yayıldığı D) Arap edebiyatının geliştiği E) Dinî etkinliklerin yapıldığı ( YGS ) Hz. Muhammed Dönemi * Hz. Muhammed 571 yılında 'de dünyaya geldi. Annesinin adı, babasının adı.. ve süt annesi ise. dir. * Babası doğmadan önce öldü. Annesini ise 6 yaşında kaybetti. Annesi ölünce dedesi. in yanına geldi. 8 yaşında dedesi de ölünce amcası.. in yanına geldi. Amcasının kervanlarına katıldı. * Hz. Muhammed güvenilirliği ve dürüstlüğü nedeni ile.... ül. unvanını almıştır. (.. ) * 25 yaşında Hz.... ile evlendi. İkisi erkek, dördü kız olmak üzere altı çocuğu oldu. * 610 yılında..., kendisine Kur'an-ı Kerim'in ilk ayetlerini getirdi. İlk vahiy. dur.

38 * Ona ilk inananlar, eşi Hz...., amcasının oğlu..., Mekke'li tüccarlardan. ve azat ettiği kölesi....'di. * Mekkelilerin baskısı neticesinde ilk göç... a gerçekleşti. * 621 ve 622 yıllarında I. ve II.. gerçekleşti. Medineliler Hz. Muhammed'e. etmişlerdir. Hicret * 622 yılında Mekkeli Müslümanlar artan baskıdan kurtulmak ve İslamiyet'i yaymak amacıyla. 'den.....'ye göç ettiler. * Medineliler de Akabe Biatinden sonra Müslümanları kendi şehirlerine çağırmışlardı. * Hicret sonunda İslamiyet daha güvenli bir ortamda yayılma olanağı buldu. * Hicret sonunda Medine halkı üç gruba ayrıldı: Muhacirler, Ensar ve Yahudiler. * Hicretten sonra Medine ye göçle gelen Müslümanlara.., Medine nin yerlisi olan Müslümanlara da yardım eden anlamında.... denildi. * Siyasi ve askeri bakımdan Hz. Muhammed'in liderliği kabul edildi. Soru: Hicretten sonra Hz. Muhammed Medine halkına, savaşlara kimlerin katılacağına karar verme yetkisinin kendisine ait olduğunu, Müslüman olsun olmasın herkesin eşit haklara sahip olacağını, dış baskılara karşı birlikte hareket edileceğini duyurmuştur. Bu duyuru aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olabilir? A) Hicretin, yeni bir takvimin başlangıcı kabul edildiğine B) Yeni bir devletin temellerinin atılmakta olduğuna C) Ülke savunmasının Müslümanlara bırakıldığına D) Askerliğin meslek haline getirildiğine E) Askeri ve siyasi islerin birbirinden ayrıldığına ( ÖSS ) Soru: Yeni bir felsefi görüsü veya sanat akimini yaymaya çalışanlar gibi Hz. Muhammed de İslam dinini yayarken başlangıçta büyük tepkiyle karsılaşmıştır. Bu duruma bakarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Toplumların alışkanlıklarını değiştirmek zordur. B) Sosyal gelişmeler kentleşmenin bir sonucudur. C) Dinde, düşüncede ve yönetimde eski uygulamalar geçerlidir. D) İnsan hak ve özgürlüklerinin belirli sınırları vardır. E)Sanat etkinliklerinde dinlerin etkisi vardır. ( ÖSS ) 38 Hz. Muhammed'in Savaşları 1. Bedir Savaşı (624 ) * Bedir Savaşı Medineli Müslümanlarla Mekkeliler arasında yapılan.. savaştır. * 624 yılında Kuyusu çevresinde yapılmıştır. * Savaş Müslümanların zaferi ile sonuçlandı. Sonuçları: a) Savaş sonunda, diğer İslam Devletleri içinde örnek oluşturacak ganimet paylaşma geleneği başladı. ( 1/5 : Pençik Sistemi ) b) Savaşta ele geçirilen Mekkeli esirler, Müslümanlara okuma yazma öğretme koşuluyla serbest bırakıldı. Önemi:... c) Bedir Zaferi ile birlikte Bedir Kuyuları ve Şam ticaret yolu Müslümanların eline geçti. d) İslamiyet hızla yayılmaya başlamış, Hz. Muhammed e olan güven artmıştır. 2. Uhud Savaşı (625 ) * Bedir Savaşı'nın Müslümanların zaferi ile bitmesi üzerine Ebu Süfyan komutasındaki Mekkeliler Bedir Savaşı'nın intikamını almak amacıyla 625 yılında. üzerine yürüdü. * 700 kişiden olaşan İslam ordusu da Uhud Dağı'nın olduğu yere geldi ve bu dağın eteklerine.... yerleştirip savaşa başlandı. * Savaşı tam Müslümanlar kazanmak üzereyken, okçuların yerlerini terk etmeleri ile savaşın kaderi Müslümanların aleyhine değişti ve İslam ordusu... almış oldu. Uyarı: Bu savaşın sonucu İslamiyet'in yayılmasına engel olmadı. Müslümanlar Uhud Savaşı'nda yenilmesine rağmen İslamiyet yayılmasını devam ettirmişti. Hz. Muhammed, Mekke ve Medine arasında yaşayan kabilelerle iyi geçinerek Mekke'yi siyasi açıdan yalnız bırakma politikası izlemiştir. Not: Bu savaşta Hz.... yaralandı, amcası Hz.... ise şehit oldu. 3. Hendek Savaşı (627 ) * Mekkeliler.. galibiyeti ile istedikleri sonuca ulaşamamış, İslamiyet'in hızla yayılmasını önleyememişlerdi.

39 * İslamiyet'i tamamen yok etmek isteyen..., Ebu Süfyan komutasında yeni bir orduyla, 627 yılında Medine üzerine yürüdüler. * İranlı... önerisi üzerine şehrin etrafına hendek kazıldı. * Mekkeliler alışık olmadıkları bu savunma tekniği karşısında geri dönmek zorunda kaldılar. Not: Hendek Savaşı Mekkelilerin, Müslümanlar üzerine son saldırısı oldu. Bu savaştan sonra Müslümanlar saldırı gücü elde ederken Mekkeli müşrikler savunmaya çekildiler. Hudeybiye Barışı (628) * Müslümanlar hac vazifesini yerine getirmek amacıyla 1500 kişiyle Mekke'ye doğru yola çıktı. * Hudeybiye Kuyusu'na gelindiğinde Mekkelilerle bir antlaşma yapıldı. Bu antlaşmaya göre; a) Taraflar birbirleri ile 10 yıl süreyle savaşmayacaklar, b) Arap kabileleri istedikleri tarafa geçebilecekler ancak iki taraf da kendisine bağlı olan kabileye askeri yardımda bulunmayacak, c) Velisinin izni olmayan Mekkeli bir genç, İslamiyet'i kabul etmesi halinde Medine'ye alınmayacak; fakat Müslümanlardan Mekke tarafına geçen olursa kabul edilecek, d) Müslümanlar o yıl Kâbe yi ziyaret etmeyecekler; ertesi yıl hac ziyaretini yerine getirebileceklerdi. Soru: Aşağıdakilerden hangisi Mekkelilerin, Hicret'ten sonra Medine'de toplanan Müslümanları bir güç olarak kabul ettiklerini gösteren bir kanıt değildir? A) Kervan ticaretini sürdürmeleri B) Medinelilere karsı Uhud Savası nı yapmaları C) Müslümanlara karsı baskılarını artırmaları D) Kâbe yi ziyaretleri engellemeye çalışmaları E) Hz.Muhammed'le Hudeybiye Antlaşması nı imzalamaları ( ÖSS ) 4. Hayber'in Fethi(629) * Hz. Muhammed, 629 yılında... kervan yolu üzerinde bulunan Yahudi yerleşim yeri olan.. Kalesi'ne sefer düzenledi. Kale kısa sürede Müslümanların eline geçti. Önemi: Uyarı: Bu fetihten sonra Arabistan Yarımadası'nda Müslümanlara olumsuz etkide bulunabilecek önemli Yahudi yerleşim bölgesi kalmadı. Not: Hayber, Müslümanların fethettiği ilk yerdir. Böylece İslam Devleti'nde fetih politikası başlamıştır. 5. Mute Seferi (629) * İslamiyet'in ilk yıllarında İslamiyet'e davet edilen Gassaniler, bu davet için gönderilen elçiyi öldürmüşlerdi. * Gassaniler Bizans'la sınır komşusuydu. Gassaniler bu yüzden Bizans'ın etkisinde kaldıkları için Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir. Önemi: Not: Hz. Muhammed bu savaşa katılmamıştır. 6. Mekke'nin Fethi (630) * Hz. Muhammed, 630 yılında büyük bir ordu ile Mekke üzerine yürüdü. * Mekke üzerine yürümesinin sebebi Mekkelilerin Hudeybiye Barış Antlaşması'nın maddelerini ihlal etmesiydi. * Mekkeliler Hz. Muhammed'e karşı koyamayacaklarını anlayınca, Müslümanlar önemli bir direnişle karşılaşmadan şehre girdi. * Hz. Muhammed...'ye gelerek bütün putları kırdırdı. * Fetih'ten sonra... kitleler halinde İslamiyet'i kabul etti. 7. Huneyn Savaşı(630) * Mekke'nin fethinden sonra civardaki bazı putperest kabileler, başta Havazin Kabilesi olmak üzere Mekke'yi geri almak için 630 yılında... denilen yerde toplanmaya başlamışlardı. * Hz. Muhammed büyük bir ordu ile Huneyn Vadisi'ne yürüdü. Yapılan savaşta İslam ordusu zafer kazandı. Not: Bu fetih sonunda Yahudilerden ilk defa haraç vergisi alındı. 39 Uyarı: Huneyn Savaşı ile Arap Yarımadası'ndaki son putperest tehlike önlendi.

40 Veda Haccı ve Hz. Muhammed'in Vefatı (632) * Hz. Muhammed 632 tarihinde Hac görevini yerine getirmek için 100 bin kişilik bir toplulukla Mekke'ye geldi. * Peygamber Müslümanlara... ın tamamlandığını bildirdi. * Hz. Muhammed'in bu haccına "......", okuduğu hutbeye de "......" denir. * Veda Hutbesinde; a) Kâbe Mekke ( 1- Hacer-i Esved, 2- Kahverengi Mermer Çizgi, 3- Mültezem, 4- Kabe nin Kapısı, 5- Kabe nin Örtüsü, 6- Makam-ı İbrahim, 7- Hicr-i İsmail, 8- Rüknü Iraki, 9- Altınoluk, 10- Rüknü Şami, 11- Rüknü Yemani, 12- Şazirvan, 13- Rüknü Hacer-i Esved ) 8. Taif Seferi (630) * Huneyn Savaşı'nda Taifliler'in putperestlere yardım etmesi üzerine, Hz. Muhammed 630 yılında... üzerine bir sefer düzenledi. * Müslümanlar Taif Kenti'ni kuşattılar, fakat surlarla çevrili kenti alamadılar. * Ertesi yıl... elçi göndererek İslamiyet'i kabul ettiler. Uyarı: Böylece, Hz.... döneminde Hicaz tamamen Müslümanlaştı. 9. Tebük Seferi (631) * Bizans İmparatoru Heraklius'un Arabistan üzerine büyük bir sefer yapacağı haberinin alınması üzerine, Hz. Muhammed 631 yılında kişilik bir ordu ile Bizanslıları durdurmak için yola çıktı. *... denilen yere gelindiğinde haberin asılsız olduğu anlaşıldı. Önemi: Not: Tebük seferi sırasında, bölgedeki birçok Arap kabilesi İslamiyet'i kabul ettiği için sefer Müslümanlar açısından faydalı oldu. Uyarı: Tebük Seferi ile Gassaniler'in Müslüman olması ve Suriye fetihleri için ortam hazırlamıştır. 40 b) c) d) e) * Hz Muhammed Medine'ye döndükten sonra hastalanarak 8 Haziran 632'de Medine deki evinde vefat etti ve Mescid-i Nebevi adı verilen aynı yere defnedildi. Not: Arap Yarımadası'nda putperestlik sona ermiş, İslamiyet yayılmış, siyasal birlik sağlanmış, İslam Devleti'nin temelleri de atılmıştır. KENDİMİZİ DENEYELİM 1. Aşağıdakilerden hangisi İslam öncesi dönemde Arap yarımadasında kurulan önemli devletlerarasında yer almaz? A) Main B) Köktürkler C)Himyeri D) Gassaniler E) Tedmürler 2. Kâbe hangi şehirde bulunmaktadır? A) Medine B) Taif C) Riyad D)Kudüs E)Mekke 3. Hz. Muhammed in katılmadığı savaş aşağıdakilerden hangisidir? A) Taif B) Tebük C) Hendek D)Mute E)Mekke

41 SINAVA HAZIRLIK ETKİNLİKLERİ 1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) YANLIŞ ya da DOĞRU olduğunu belirtiniz? 5. İlkçağda Anadolu da kurulan devletleri yazınız? a) Cümle---İfade D Y a. Yunan şehir devletleri arasında siyasi birlik vardır. b. İyonya kültürü bilimsel alanda büyük gelişme göstermiştir. c. Ferman yazılı kaynak olarak gösterilebilir. d. Tarih zaman zaman deney ve gözlemede başvurabilir. e. Heraldik, armaları inceleyen bilim dalıdır. b) c) d) e) 2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını tamamlayınız? 6. Tarihte takas usulüne göre ticarete parayı bularak son veren uygarlığı yazınız? a. Babillerin en ünlü hükümdarı... dir. b. Tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmanın adı. Antlaşmasıdır. c. Tarihte sınıflar arası geçişin olmadığı Kast Sistemi.. Uygarlığında görülmüştür. 7. Tarihte tanrılara hesap verme düşüncesi ile ilk objektif tarih yazıcılığını başlatan uygarlığı yazınız? d. Ülkeyi satraplıklara bölen ve tarihte ilk posta teşkilatını kuran uygarlık... Uygarlığıdır. e. Van gölü çevresinde Tuşpa merkez olmak üzere kaleler, su kanalları ve su bentleri inşa eden uygarlık.... dır 8. İlkçağda Mezopotamya Uygarlığından günümüze kalıcı mimari eserler gelememesinin sebebini yazınız. 3. Orta Asya Türk göçlerinin sonuçlarından ikisini yazınız? a) b) 4. Asklepion Sağlık Merkezi, kütüphanesi ve parşömen kâğıdı hangi uygarlıkta görülmektedir? 9. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz? ( ) 1. Meryem Ana Kilisesi A. Mısır ( ) 2. Tavananna B. Frigler ( ) 3. Solon Kanunları C. Bizans ( ) 4. Gordion D. Hitit ( ) 5. Piramit E. Yunan 41

42 10. Türklerin ilk anayurdu olan Orta Asya nın Doğu ve Batı sınırlarını yazınız? -- Doğuda:.. -- Batıda: 14. Urartularda; I. Mezarların ev ve oda biçiminde yapılması, II. Ölüyle beraber değerli eşyaların konulması, III. Mezarların taş oymacılığından yapılması, durumlarından hangileri, ölümden sonraki hayata inanıldığını gösterir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) Yalnız II E) I, II ve III Tarihini bilmeyen milletler başka milletlerin avı olurlar. ( M. Kemal ATATÜRK ) --- Ecdadını unutanlar, kaynaksız ırmağa, köksüz ağaca benzerler. ( Çin Atasözü ) Yukarıda verilen sözlerde aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgulanmıştır? A) Hikâyeci tarih anlayışının B) Uluslar arası ilişkilerin C) Doğanın mutlaka korunması gerektiğinin D) Toplumların tarihi geçmişlerini öğrenmelerinin E) Tarihi olaylarda tarafsızlığın korunmasının 15. İlkçağda Ankara ve çevresinde devlet kuran Frigler, bölgeye özgü bir hayvan olan Tiftik keçisinin yününden çok fazla yararlanmışlardır. Bu durum, Friglerin hangi alanda gelişme göstermelerinde etkili olmuştur? A) Şarapçılık B) Mimari C) Dokumacılık D) Eğitim E) Madencilik 12. Mısır Uygarlığında, I. Cesetlerin mumyalanması, II. Kral emirlerinin tanrı buyruğu sayılması, III. Resim yazısının kullanılması, durumlarından hangileri, ölümden sonraki hayata inanıldığını gösterir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 13. Anadolu ile Mezopotamya arasında Eski Çağ da var olan ticaret ilişkilerinin daha sonraki çağlarda da devam etmesi ve önemini korumasında, I. İki bölge arasında ulaşım kolaylıklarının olması, II. İki bölgenin üretimlerinin birbirinin gereksinimlerini karşılayacak nitelikte olması, III. İki bölge arasında siyasi sorunların bulunması durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir? A)Yalnız I B)Yalnız II C)I ve II D)II ve III E)I,II ve III 16. Büyük İskender Asya Seferi sırasında, ele geçirdiği şehirlerde kütüphaneler açmış, doğuya ait birçok eseri inceletmiş ve yeni eserler yazdırmıştır. Bu etkileşim sürecinde sentez bir medeniyet ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda Yunan kültürü de bu sentez de pay sahibi olmuştur. Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Anadolu da köleliğin sona ermesine B) Sürekli savaşların yaşanmasına C) Deniz ticaretinin gelişmesine D) Doğu-Batı kültürünün kaynaşmasına E) Batının yıkılıp parçalanmasına 17. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz? ( ) 1. Tebük A. Mekke ( ) 2. Kabe B. Hz. Hamza ( ) 3. Mescidi Nebevi C. Panayır ( ) 4. Ukaz D. Hz. Muhammed ( ) 5. Uhud E. Medine 42

43 DÖRT HALİFE DÖNEMİ 1. HZ. EBU BEKİR DÖNEMİ ( ) * Yemen de ortaya çıkan yalancı peygamberleri Yemame Savaşları ile ortadan kaldırdı. * Ridde Savaşları ile zekât ve vergi vermek istemeyen, dinden dönen kabileler yeniden itaat altına alındı. * Zeyd bin Sabit önderliğindeki bir heyet başkanlığında kitap haline getirildi. Niçin? d) e) Soru: Dört Halife Devrinde Hz. Ebubekir in ardından Hz. Ömer halife seçilmiştir. Bu dönemde Mısır, Suriye, Irak, İran ve Azerbaycan fethedilmiştir. Yalnız bu bilgiye dayanarak, I. İslam Devleti nde saltanat sistemine geçildiği, II. İslam ordularının güçlü olduğu, III. İslamiyet in yayıldığı durumlarından hangilerine ulaşılabilir? *... Savaşında Doğu Roma kuvvetleri yenilgiye uğradı. Önemi: Arabistan dışında Müslümanların kazandığı ikinci zaferdir. A)Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 3. HZ. OSMAN DÖNEMİ ( ) ( YGS ) 2. HZ. ÖMER DÖNEMİ ( ) * Suriye, İran, Irak, Mısır, Azerbaycan ve Doğu Anadolu fethedildi. *... Savaşı ile Suriye ele geçirildi. *... Savaşı Sasanilerle yapılmış olup, Müslümanların yenilgisi ile sonuçlanmıştır. (634) * Daha sonra Sasanilerle yapılan... (636),... (637) ve... (642) Savaşları kazanılarak İran fethedildi. * İran ın fethi sonrasında Müslümanlar,... ile komşu oldular. * Amr Bin As, ordusunu yenerek Mısır ı ele geçirdi. Ordugah olarak kullanmak için Fustat şehrini kurdu. Soru: Hz. Ömer Döneminde çalışmalarını yazınız? yapılan teşkilatlanma a) b) c) 43 * İlk İslam donanması kuruldu.... fethedildi. Doğu Roma donanması ile İslam donanması arasında yapılan Zat üs Savari adlı deniz savaşını Müslümanlar kazandı. Önemi: Müslümanların ilk deniz zaferidir. * çoğaltılarak Mekke, Kufe, Şam ve Mısır gibi önemli İslam beldelerine gönderildi. * Emevi ailesinden olanlar devletin üst kademesine getirilince ayaklanmalar çıktı. Hz. Osman Kuran-ı Kerim okuduğu sırada şehit edildi. 4. HZ. ALİ DÖNEMİ ( ) * Hz...,... ve... ile Hz.... arasında yapılan savaşa adı verilir. Hz. Ayşe Medine ye gönderildi, devlet merkezi... ye taşındı. * Hz.... ve... arasında yapılan savaşa ( 657 ) adı verilir. * Savaş tam kaybedilecekken Amr Bin As, askerlerin mızraklarına Kuran sayfalarını taktırdı. Bunun üzerine... Olayı gerçekleşti. * Hakem Olayı sonucunda, Müslümanlar; a)... b)...

44 c)... diye 3 gruba ayrıldılar. Uyarı: Bu olayla İslam dünyasında ilk ayrılıklar başlamış ve mezhep ayrılıklarının temeli atılmıştır. * Hariciler ayrılıklara son vermek amacı ile Hz. Ali, Muaviye ve Amr Bin As ın öldürülmesi gerektiğine karar verdiler. *Haricilerin ayaklanması sonunda 661 yılında Hz..... öldürüldü. Muaviye ve Amr Bin As suikasttan kurtuldu. Uyarı: Hz. Ali döneminde Müslümanlar arasında yapılan savaşlardan dolayı fetihler durgun geçmiş ve Tunus kaybedilmiştir. Soru: Halifeler Gelişmeler ve Olaylar I. Ömer Sınırların genişlemesiyle devlet teşkilatlanmasının hızlanması II. Osman Kıbrıs ın fethedilmesi III. Ebubekir Kur an-ı Kerim in çoğaltılması IV. Ali İslam dünyasındaki ayrılıkların derinleşmesi V. Muaviye Halifeliğin saltanata dönüşmesi Yukarıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) IV. B) V. C) III. D) II. E) I. EMEVİLER DÖNEMİ ( YGS ) *... Emevi Devleti'nin ilk hükümdarıdır. * Bu dönemde halifelik seçim sisteminden çıkarılarak... haline getirildi. *. kuşatıldı fakat alınamadı. Uyarı: İslam tarihinde ilk defa Emeviler, İstanbul'u kuşatmıştır. * Ölmeden önce oğlu.. i halife tayin etti ve böylece. resmen saltanat haline geldi. * Yezid ve Hz. Hüseyin taraftarları 681 yılında.. denilen yerde karşılaştı ve Hz. Hüseyin ve taraftarları, Yezid ordusu tarafından öldürüldü. Tarihte bu olaya..... denir. 44 Uyarı: Müslümanlar bu olaydan sonra bir daha birleşmemek üzere Sünni ve Şii olarak ikiye ayrıldı. * zamanında Arapça resmi dil oldu ve ilk İslam parası bastırıldı. Uyarı: Böylece İslam Devleti'nin ekonomisi, Bizans ve Sasani etkisinden kurtulmaya başlamıştır. Bu durum ulusçu anlayışın geliştiğinin kanıtıdır. Soru: Sami dillerinden olan Arapça, İslamiyet ten önce Arabistan Yarımadası'yla sınırlıyken İslamiyet ten sonra önem kazanmış ve İslam dünyasında ortak bir dil durumuna gelmiştir. Aşağıdakilerden hangisinin bu durumun nedenlerinden biri olduğu savunulamaz? A) Arapçanın Kur'an dili olması B) Fetihler yoluyla Arapçanın geniş alanlara yayılması C) Arapçanın Emeviler Döneminde resmî dil olarak kabul edilmesi D) İslamiyet i kabul edenlerin sayısının artması E) Emeviler Döneminde Arapların Arap olmayan Müslümanlardan üstün tutulması ( YGS ) * komutasında İspanya'ya geçildi. * 711 yılında. 'de Vizigot ordusu yenilgiye uğratıldı. Uyarı: Puvatya Savaşı ( 732 ) ile Müslümanların Avrupa'daki ilerleyişi durdu. Soru: Dört Halife döneminde bütün Müslümanlar kardeş kabul edildiği halde, Emeviler döneminde Araplar diğer Müslümanlardan üstün görülmüşlerdir. Emeviler dönemindeki bu anlayış aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır? A) Hukuk alanında ilk örgütlenmenin başlamasına B) Arap Yarımadası nda İslamiyet in yayılmasına C) Kur un nüshalarının eyaletlere gönderilmesine D) Değişik kültürlerden insanların bir arada yaşamasına E) Siyasi kargaşaların başlamasına ( 1995 ÖSS ) Emevi Devleti'nin Yıkılış Sebepleri a) Devlet yönetiminde meydana gelen bozukluklar

45 b) Emeviler'in Arap milliyetçiliği yaparak Müslümanlar arasında ikilik çıkarmaları (... Politikası ) Uyarı : Emeviler ırkçı bir politika izlemişlerdir. Kendilerine Kavm-i Necip ( Seçkin Kavim ), diğerlerine Mevali Kavim ( Köle ) demişlerdir. Yorum: Bu yaklaşım Musevilerin dinlerinin yalnızca kendilerine ait olduğu anlayışına ve Hitlerin üstün Alman ırkı politikalarına benzer. c) Halifelerin, fetihlerde ordunun başında bulunmayıp, saraya kapanmaları d) Abbasoğulları'nın, Emeviler aleyhinde propagandaları e) Muaviye ve Yezid döneminde Müslümanlara ve Hz. Muhammed'in soyundan gelenlere yapılan kötü muameleler f) Şii ve Harici grupların aleyhte çalışmaları Soru: Hz. Muhammed döneminde, İslamiyet i yeni kabul etmiş, puta tapmaktan henüz ayrılmış kişilerin anılarını canlandırmamak için resim ve heykel yasaklanmış; bu yasağa rağmen Emeviler döneminde Kasr-ül Hayr Sarayı, Abbasiler döneminde ise Balkuvara Sarayı resim, kabartma ve heykellerle süslenmiştir. Aşağıdakilerden hangisi İslam Devleti nin kuruluşundan Abbasiler dönemine kadar geçen zaman içinde sanat anlayışındaki bu değişikliğin nedenlerinden biridir? A)Sınırların genişlemesi sonucu değişik kültürlerle ilişkiye girilmesi B)İslam Devleti nin ekonomik yönden güçlü olması C)Din ile devlet işlerinin birbirinden ayrılması D)İslamiyet'te ayrılıkların başlaması E)Emeviler döneminde halifeliğin saltanat haline getirilmesi ( ÖSS ) ABBASİLER DÖNEMİ * Abbasi Devleti, Hz. Muhammed'in amcası Abbas'ın torunlarından Ebu'l Abbas tarafından 750 tarihinde kuruldu. * Abbasi hükümdarları, Emeviler gibi Arap üstünlüğüne dayalı bir devlet kurmadılar. Uyarı: Ebu'l Abbas, siyasi birliği sağlarken yaptığı çalışmalar yüzünden "Seffah" ( kan dökücü ) lakabını almıştır. * 754 yılında Abbasi Devleti'nin başkenti..'a taşındı. * Abbasilerin en parlak dönemi. zamanı oldu. Uyarı : Binbir Gece Masalları'nda geçen Bağdat halifesi Harun Reşit'tir. Binbir Gece Masalları'nda özellikle bu dönemdeki İslam hazinesinin zenginliği vurgulanır. 45 *... Mezhebi bu dönemde ortaya çıktı. Bu mezhepte amaç dinsel sorunların akıl yolu ile çözülmesidir. Uyarı: Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey, Büveyhoğullarının baskısından Abbasi halifeliğini kurtarmıştır yılından itibaren İslam dünyasının siyasi gücü Selçuklulara geçmiş, dini yetkiler ise Abbasi Halifesinde kalmıştır. ( İlk laiklik uygulamasıdır. ) * Bu dönemde Antik Çağ Yunan eserleri... 'ya çevrildi. Uyarı: Arap-İslam Devleti kültür ve sanat alanında dışarıdan ( Helenizm'den ) en çok bu dönemde etkilenmiştir. Arap kültürü fethedilen yerlerin kültürlerinden etkilenmiştir. * Bizans sınırlarında "..." denilen Türk ordugahları kurdurdu. Not: Avasım kentlerinin oluşturulma nedeni; İslam dünyasına karşı Bizans saldırılarını kırmaktır. Uyarı: Türklerin sınır boylarında, yerleşim yerlerinden uzak bölgelerde Emir'ül Ümera görevi verilerek merkezden uzaklaştırılmasının ve ordugâhlarda toplanmasının nedenleri savaşçı özelliklerini kaybetmelerini önlemek ve merkezde tehlike oluşturmalarını engellemekti. Bunun için SAMARRA ( Semarra ) adı verilen şehir kuruldu. * Devlete bağlı Tavaif-i Mülk'ler bağımsızlıklarını ilan etti. Bunlar; a) Kuzey Afrika da; İdrisiler, Ağlebiler, Fatimiler, b) Mısır da; Tolunoğulları, İhşitler, Eyyübiler ve Memluklular, c) İran da; Tahiriler, Saffariler, d) Maveraünnehir de; Samanoğulları, e) Güney İran-Irak ta; Büveyhoğulları dır. Soru: Emevilerden sonra İslam Devleti nde başa geçen Abbasiler, VIII. yüzyıldan XIII. yüzyıla kadar hüküm sürmüşlerdir. Aşağıdaki devletlerden hangisi, Abbasilerle çağdaş bir devlet değildir? A) Doğu Roma İmparatorluğu B) Sasaniler C) Büyük Selçuklu Devleti D) Hazarlar E) Gazneliler ( LYS ) Abbasi Devleti'nin Yıkılma Nedenleri a) Abbasi Devleti, Mu'tasım'ın ölümü ile zayıfladı ve Moğolların Bağdat'ı istilası ile yıkıldı. b) Selçukluların yıkılması ile koruyucuları ortadan kalktı.

46 c) Şiilerin ve Emevilerin olumsuz çalışmalarından zarar gördü. d) Zayıflama döneminde fetihlerin durgun geçmesi nedeniyle ekonomi zayıfladı. e) Moğol Hükümdarı Hülagu'nun Bağdat'ı istilası ile Abbasi Devleti ortadan kalktı. Soru: Abbasilerde Halife Mutasım dan sonra devlet yönetiminde Türklerin etkisi giderek artmış, Türk komutanlar istediklerini halife yapmaya, istemediklerini indirmeye başlamış ve bu komutanlar bazı eyaletleri de kendi aralarında paylaşmıştır. Bu durumun aşağıdakilerden hangisini gösterdiği savunulabilir? A) Siyasal birliğin çözüldüğünü B) Saltanat sisteminin dikkate alındığını C) Türklerin Abbasiler Döneminde İslamiyet i kabul ettiklerini D) Mutasım Döneminde sınırların çok genişlediğini E) Abbasilerin kendilerinden önceki devletlerin etkisinde kaldığını ( ÖSS ) ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ * Abdurrahman bin Muaviye tarafından.... merkez olmak üzere 756 yılında kuruldu. * Endülüs Emevi Devleti askeri alanda değil,... ve.. alanında ileri gitti. * En parlak dönemini III..... zamanında yaşadı. * Endülüs Emevileri zamanında yapılan... Medresesi dünyanın en ünlü medresesidir. BENİ AHMER DEVLETİ * Endülüs Emevi Devleti'nin yıkılmasından sonra,..... merkez olmak üzere kuruldu. *.. Sarayı gibi büyük eserlerle mimaride ilerledi. Soru: İslam Devleti nde Hz. Muhammet ten sonra devlet başkanı olan kişiye halife sanı verilmiştir. Ancak Dört Halife Dönemi nin ardından halifenin dinî ve siyasi otoritesi, İslam dünyasının tümünde kabul görmemiştir. Buna, İslam tarihinde görülen, I. Emevi halifelerinin güttüğü Arap milliyetçiliği siyasetine karşı tepkilerin ortaya çıkması, II. Abbasiler, Fatımiler ve Endülüs Emevilerinde olmak üzere aynı anda üç halifenin olması, III. Dört Halife Dönemi nde Kur an-ı Kerim in kitap hâline getirilmesi ve çoğaltılması durumlarından hangilerinin kanıt olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III ( YGS ) a) Devlet Yönetimi: İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI * İslamiyet in kurulduğu ilk yıllarda, devlet başkanı.. idi. * Hz. Muhammed'den sonra devlet başkanlığı görevi için. seçildi. * Hz döneminde sınırların genişlemesi ile devlet yapısında yenilikler yapılarak vali ve kadılar atanmaya başlandı. * Devlet hazinesi olarak bilinen BEYTÜL MAL oluşturuldu. * Emeviler Dönemi'nde halifelik. geçmeye başladı. Uyarı : Hz. Muhammed'in ölümünden sonra ilk dört halife ( Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali ).... belirlenmiştir. b) Ordu Endülüs Emevi Devleti Uyarı: Bu medrese Avrupa Üniversiteleri'nin temelini oluşturmuştur. Buradan eski Yunan ve Roma dönemine ait eserler hakkında da Avrupa'ya ilk bilgiler yayılmıştır. 46 * Sınırların genişlemesi ile ordu önem kazanmaya başladı. * Hz. Muhammed ve Hz. Ebubekir döneminde düzenli bir İslam ordusu yoktu. * İslam Devleti'nde, eli silah tutan her erkek asker olarak kabul edilirdi.

47 * İlk düzenli İslam ordusu Hz... devrinde kuruldu. * Abbasiler devrinde, Türkler ve diğer milletler İslam ordusunda görev almaya başladı. * Hz. Osman devrinde ilk defa..... kuruldu. Not: Araplarda açılan ilk medrese Abbasiler döneminde açılan BEYT ÜL HİKME dir. ( 835 ) * İslam bilimlerinin temeli 'dir. c) Sosyal Hayat * Sosyal hayata dair düzenlemeler...'den alınırdı. * İslamiyet te insanlar arasında fark olmamasına rağmen, Emeviler Dönemi'nde Araplar kendilerini diğer uluslardan üstün görmüşlerdi. Arap olmayan Müslümanlar ise... olarak adlandırılmıştı. d) Ekonomik Hayat * Ekonomi daha çok tarım, hayvancılık, ticaret ve el zanaatlarına dayalıydı. Uyarı: Abbasiler Dönemi'nde el zanaatları ile uğraşanlar, FÜTÜVVET BİRLİKLERİ denilen meslek örgütleri oluşturmuşlardır. Selçuklulardaki Ahilik ve Osmanlıdaki Lonca Teşkilatlarına benzer. * En çok ticaretin yapıldığı devlet Bizans idi. Devlete ait gelir kaynakları: 1. Savaş ganimetlerinin beşte biri 2. Gayrimüslimlerden alınan Haraç 3. Müslümanlardan alınan Öşür 4. Gayrimüslimlerden alınan Cizye 5. Maden, tuz, gümrük gelirleri e) Dil ve Edebiyat * İslamiyet'te dil ve edebiyatın kaynağı... 'dir. * Arapça, Emevi halifesi. zamanında resmi dil olarak kabul edildi. * İslamiyet'ten önce, sözlü edebiyat gelişmişken, Hz. Muhammed'in hayatını yeni nesillere aktarmak amacıyla yazılı edebiyata da önem verildi. * Düşünce hayatı Abbasiler ile birlikte gelişmiştir. f) Bilim * İslam medeniyetlerinde bilim;. bilimler ve... bilimler olmak üzere ikiye ayrılır. 47 *. : Kur'an-ı Kerim'in ayetlerinin yorumlanması bilimidir. *..: Hz. Muhammed'in söylediği sözler ve yaptığı işlerin bütününe denir. Hadis biliminin önde gelenlerinden biri Sahih-i Buhari'nin yazarı İmam Buhari'dir. *... : İslam hukukudur. Temeli Kur'an-ı Kerim'dir. *...: İslam felsefesidir. Farabi ye ikinci öğretmen anlamında unvanı verilmiştir. Ünlü İslam bilginlerinden başlıcaları; Razi, İbn-i Cemşit, Farabi, İbn-i Sina, İbn-i Rüşt, Biruni, Taberi, Mesud-i, İbnül Esir ve İbn-i Haldun'dur. Soru: İslam dünyasının ünlü bilginlerinden İbn-i Sina'nın Kanun adlı eseri Batılılar tarafından on beş defa Latinceye çevrilerek tıp öğretiminde kullanılmıştır. Bu durum aşağıdaki genellemelerden hangisini doğrulamaz? A) İslam dini, bilimsel gelişmelere açıktır. B) Pozitif bilimlerde İslam bilginlerinin de hizmetleri vardır. C) Tıp alanında da İslam bilgini yetişmiştir. D) Pozitif bilimler İslamiyet'le birlikte doğmuştur. E) Batı dünyası İslam bilginlerinden yararlanmıştır. ( ÖSS ) g) Sanat * İslamiyet'in yayılması ile İslam sanatında.., ve sanatlarının etkisi görüldü. * İslam sanatı denince akla ilk gelen, dir. Uyarı: En önemli mimari eserler arasında; Ömer Camii, El Ezher Camii, İbn-i Tulun Camii, El Hamra Sarayı ve Kurtuba Camii sayılabilir. Not: Başlangıçta özgün bir Arap mimarisi yoktu. Fakat yeni fethedilen ülkelerin kültürleri, hem de İslamiyet e giren bütün milletlerin katkısı ile mimari gelişmiştir. Ulusal kültür ve coğrafi özellikler sanat eserleri üzerinde etkilidir.

48 Soru: İslamiyet in ilk yıllarında Arapların özgün bir mimarileri yokken, giderek mimaride belirgin bir Arap sanatı ve üslubu doğmuştur. Bu kültürel gelişmeyi sağlayan başlıca etken aşağıdakilerden hangisidir? A) Çok tanrılı dinler B) Eski Arap uygarlığı C) Arap - Çin ilişkileri D) Hellen uygarlığı E) Fethedilen ülkelerin kültürleri ( ÖSS ) * El sanatlarında; oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık, hat ve tezhip sanatları oldukça gelişti. Kurtuba Camii içinden bir görünüm Soru: Arap harflerinin güçlü bir estetikle yansıtıldığı İslami sanat dalıdır. Örneklerine sadece kitaplarda değil kitabe, seramik kaplar, madenî eşyalar ve mimari öğeler üzerinde de rastlanmaktadır. Ahmet Karahisari ve Hafız Osman bu sanatın Türk tarihindeki önemli temsilcileridir. Yukarıda hakkında çeşitli bilgiler verilen ve Türk- İslam kültüründe değerli örnekleri bulunan sanat dalı, aşağıdakilerden hangisidir? A) Tezhip B) Minyatür C) Hat D) Çini E) Heykel ( LYS ) Soru: Garip Öğretmen tarih dersinde; En eski ırklardan olan Samilere mensup Arapların çoğu İslamiyet öncesinde göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam tarzı kabile örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının ortaya çıkmasında etkili olmuştur. demiştir. Garip Öğretmenin söylediklerine göre, Arap toplumu için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? Elhamra Sarayından bir görünüm A) İnşaatçılığın temel geçim kaynağı olduğu B) Çok tanrı inancının yaygın olarak görüldüğü C) Barışçıl bir hayat tarzının olduğu D) Kadına çok değer verildiği E) Konar-göçer yaşam tarzının olduğu Farabi 48 Soru: İslam dünyasının ünlü bilginlerinden İbn-i Sina'nın Kanun adlı eseri Batılılar tarafından on beş defa Latinceye çevrilerek tıp öğretiminde kullanılmıştır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) İslam dininde tıp ilminin yeri yoktur. B) İbn-i Sina ın eseri İngilizceye çevrilmiştir. C) Tıp alanında da İslam bilgini yetişmemiştir. D) İslam dünyasında tıpla ilgili eserler verilmiştir. E) Batı dünyası İslam bilginlerinden yararlanmamıştır.

49 İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI TESTİ 1. En eski ırklardan olan Samilere mensup Arapların çoğu İslamiyet öncesinde göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam tarzı kabile örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu durumun, Arap toplumu için aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? A) Hayvancılığın temel geçim kaynağı olmasına B) Tek tanrı inancının yaygın olarak görülmesine C) Kabileler arası savaşların yaşanmasına D) Kadının toplumdaki yerinin sınırlı olmasına E) Arap yarımadasında siyasi birliğin kurulamamasına 2. Hz. Muhammed Dönemi'nde yapılan Bedir Savaşı'nın sonucunda; I. Müslümanlar müşrikleri mağlup etmiştir. II. Ganimet paylaşımı için belli kurallar konulmuştur. III. Şam ticaret yolu Müslümanların eline geçmiştir. Bu sonuçlar askeri, ekonomik ve hukuki alanlarla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak gruplanmıştır? Askeri Ekonomik Hukuki A) I II III B) II I III C) I III II D) II III I E) III I II 3. Hz. Osman Dönemi'nde Kıbrıs'a sefer düzenlenmiş, Antalya açıklarında Bizans ile yapılan ilk deniz savaşı kazanılmıştır. Muaviye Dönemi'nde İstanbul iki kez kuşatılmıştır. Bu iki duruma bakarak, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) Akdeniz'de İslam Devleti'nin egemenliği sağlanmıştır. B) Bizans'ın İstanbul dışında toprağı kalmamıştır. C) İslam Devleti, Emeviler Dönemi'nde en geniş sınırlara ulaşmıştır. D) Türkler İslam donanmasında görev almışlardır. E) Müslümanlar denizcilikte ileri gitmişlerdir. 5. I. Medine'deki Yahudilerle Vatandaşlık Sözleşmesi'nin imzalanarak sözleşmeye uymayanların Medine'den çıkartılması II. İslamiyet i kabul eden bölgelere zekât toplamaları için memurların gönderilmesi III. Mekkelilerle 628 yılında Hudeybiye Barışı'nın yapılması Hicret'ten sonra gerçekleşen yukarıdaki gelişmelerin hangileri, İslam Devleti'nin kurulduğun ve diğer kavimler tarafından kabul edildiğini kanıtlar? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 6. Hz. Ömer dönemine kadar davalara halifeler bakarken bu dönemden sonra adli işlere bakmak için kadılar görevlendirilmiştir. Bu bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Devlet hazinesinin yükü hafifletilmek istenmiştir. B) Yargı yönetimden bağımsız hale gelmiştir. C) İslamiyet'in evrensel bir din haline gelmesi amaçlanmıştır. D) Halife olaylara taraflı yaklaşmıştır. E) Halifenin dünyevi yetkileri elinden alınmıştır. 7. İslam Kültür ve Uygarlığının bilgi birikimi Endülüs Emevi medreselerinde yetişen Avrupalı öğrencilerce kendi ülkelerine taşınmıştır. Birçok eser Arapçadan Latinceye çevrilmiş böylece Avrupa'da XV. ve XVI. yüzyılda ortaya çıkacak Rönesans hareketine zemin hazırlanmıştır. Bu bilgilere dayanarak, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) İslam uygarlığı Avrupa bilimine kaynaklık etmiştir. B) İslam devletlerinde bilimsel çalışmalar yapılmıştır. C) Rönesans hareketi İslam Medeniyetini temel almıştır. D) Endülüs medreselerinde Müslüman olmayan öğrencilerde eğitim görmüştür. E) İslam kültür uygarlığında zamanla bilim dili Latince olmuştur. 4. İslam - Arap devletinde yaşanan; - Hz. Muhammed döneminde Mekke'nin fethedilmesi, - Hz. Ebubekir döneminde zekât vermeyenler üzerine sefer düzenlenmesi, gibi gelişmelerin ortak amacı olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? A) Ticaret imkânlarını artırmak B) Siyasi ve dini birliği sağlamak C) Vergileri artırmak D) İslam ordularının taarruz gücüne ulaştığını göstermek E) Dostluk ilişkilerini geliştirmek Hz. Ebubekir Dönemi'nde yalancı peygamberlerle mücadele edilmiş, zekât vermek istemeyen kabileler yeniden kontrol altına alınarak, Hz. Muhammed Döneminde kurulan İslam Devletinin dağılmasının önüne geçilmiştir. Bu bilgilere göre Hz. Ebubekir dönemiyle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Yeni kurumların meydana getirildiği B) Devletin yıkılma tehlikesi geçirdiği C) Peygamberlik unsurundan faydalanmak isteyenlerin ortaya çıktığı D) İç karışıklar yaşandığı E) Bazı kabilelerin eski kuralları terk etmek istemediği

50 SINAVA ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) YANLIŞ ya da DOĞRU olduğunu belirtiniz? Cümle---İfade D Y a) Kavimler Göçünün sonucunda Avrupa nın sosyal ve siyasi yapısı değişmiştir. b) Kök Türkler İslamiyet i kabul etmemişlerdir. c) Issık gölü civarında Asya Hun Devleti ne bağlı olarak yaşayan, zaman içinde Ural- Altay dağlarına yerleşen, Sibirya ya adlarını veren Başkurtlardır. d) Hz. Ali döneminde yapılan Yermük Savaşı ile İran fethedildi. e) İstanbul u kuşatan ilk Türk Devleti Avarlardır. 2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını tamamlayınız? a) İslamiyet, Hıristiyanlık ve Museviliğin yayıldığı, hoşgörü ve barışın olduğu ülke.... dır. b) Hicretten sonra Medine ye göçle gelen Müslümanlara... denir. c) Orhun Abidelerini yazan kişi..... dir. d) Emeviler Döneminde Müslümanların Avrupa daki ilerleyişi.. ile durmuştur. e) Medine İslam Devleti. Olayı sonucunda kuruldu. 3. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz? (Parantez içine yazınız) ( ) 1. Peçenekler A) Hz. Ömer 5. Uygurlarda hanedan dışından olanların da hükümdar olabilme hakkı vardı. Ancak bu konuda hükümdarın seçilmesine kurultay karar verirdi. Yalnızca bu bilgiden hangi sonuç çıkarılabilir? A) Kurultayın toplanması hükümdarın isteği ile olur. B) Kurultayın toplanması belirli zamanlarda olmaktadır. C) Kurultayın geniş yetkileri vardır. D) Tahta geçebilmek için mutlaka hükümdarın çocuğu olmak zorunludur. E) Kurultayın tek görevi hükümdarın seçimi yapmaktır. 6. Hz. Muhammed döneminde yapılan Mute Seferi nin önemini yazınız? 7. Orhun Abidelerinin Türk Tarihi açısından önemini yazınız? 8. Kavimler Göçü'nden sonra Avrupa'ya giden Hunlar göçebe yaşantılarını sürdürmüştür. Hunlar ele geçirdikleri bölge halkı ile birlikte yaşamış, bu nedenle kavimler arasında kültür alış-verişi olmuştur. Atilla'nın sarayında yabancı görevliler de bulunuyordu. Bu görevliler yüksek mevkilere kadar çıkabiliyorlardı. Türkçeden başka Latin ve Germen dilleri de konuşulmakta idi. Yukarıdaki bilgilerden hangi sonuç çıkarılabilir? A) Hunlar geniş bölgelere egemen olamamıştır. B) Avrupa Hunlarında veraset kavgaları görülmemiştir. C) Hunlar Avrupa kültüründen etkilenmeye başlamıştır. D) Hunlar yerleşik hayata uyum sağlayamamıştır. E) Hunlar başarılı savaşlar yapmıştır. 9. MEDENİ ne demektir? Kısaca açıklayınız? ( ) 2. Mete Han B) Müslümanların hukuksal anlamda tanınması ( ) 3. Beytül Mal C) Margos Antlaşması ( ) 4. Avrupa Hun Dev. D) Asya Hun Devleti ( ) 5. Hudeybiye Barış Ant. E) Bizans ta paralı Askerler 4. Kuranı Kerim hangi halife döneminde çoğaltılarak eyaletlere gönderildi? Arapça, yazı dili olarak başlangıçta çok dar bir sahada kullanılıyordu. Çok geçmeden Arapça eski sınırlarından taşarak başka ülkelere yayıldı. Bu dilin konuşulduğu bölgeler çok genişledi. Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? A) İslamiyet i benimseyenlerin sayısının artması B) Arap edebiyatının gelişmesi C) Halifeliğin saltanat şeklinde sürdürülmesi D) Arapça gramerinin yazılması E) Tarih alanında çalışmaların başlaması 50

51 11. Hz. Muhammed in peygamberliğine inanan, ilk Müslümanları yazınız? a) b) c) d) 12. Kerbela Olayının önemini yazınız? 13. I. Medine'deki Yahudilerle Vatandaşlık Sözleşmesinin imzalanarak sözleşmeye uymayanların Medine'den çıkartılması II. İslamiyet i kabul eden bölgelere zekât toplamaları için memurların gönderilmesi III. Mekkelilerle 628 yılında Hudeybiye Barışı'nın yapılması, Hicret'ten sonra gerçekleşen yukarıdaki gelişmelerin hangileri, İslam Devleti'nin kurulduğun ve diğer kavimler tarafından kabul edildiğini kanıtlar? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 14. Hasan Hoca tarih dersinde; En eski ırklardan olan Samilere mensup Arapların çoğu İslamiyet öncesinde göçebe bir yaşam sürmüş, bu yaşam tarzı kabile örgütlenmesinde ve ataerkil bir aile yapısının ortaya çıkmasında etkili olmuştur. demiştir. Hasan Hoca nın söylediklerine göre, Arap toplumu için aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz? A) Hayvancılığın temel geçim kaynağı olmasına B) Tek tanrı inancının yaygın olarak görülmesine C) Kabileler arası savaşların yaşanmasına D) Kadının toplumdaki yerinin sınırlı olmasına E)Arap yarımadasında siyasi birliğin kurulamamasına 15. Garip Hoca tarih dersinde; Uygurların yaşamlarıyla ilgili bilgiler edindiğimiz Karabalgasun Yazıtı nda, vahşi ve kana bulanmış olan bu ülkenin, sebzeyle beslenen bir ülke haline geldiği, insanları öldürmek yerine iyilik yapmanın teşvik edildiği bir yer haline geldiği ifadeleri yer almaktadır. demiştir. Garip Hoca nın söylediklerine göre, yazıtta verilen bilgilerde, Uygurlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi vurgulanmamıştır? A) Tarımla uğraştıkları B) Önceleri savaşçı bir yapıya oldukları C) Zamanla iyilik tohumlarının atıldığı D) Yaşamlarını yazıya döktüklerini E) Sosyal yaşamlarında büyük değişiklikler olduğu 16. İslamiyet i kabul eden ilk Türk boyunu yazınız? Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) YANLIŞ ya da DOĞRU olduğunu belirtiniz? Cümle---İfade D Y a) Orhun Abideleri Uygurlar döneminde meydana getirilmiştir. b) Dört Halife döneminden sonra kurulan Emeviler Devleti ile Abbasiler aynı dönemde yaşamışlardır. c) Kerbela Olayı, Emevilerde Yezid zamanında meydana gelmiştir. d) Hz. Ömer Döneminde yapılan Ecnadeyn Savaşı ile Suriye yolu açılmıştır. e) Boris Han ile birlikte Hristiyanlığı kabul eden ve zamanla Slavlaşan devlet İtil Bulgarlarıdır. 18. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını tamamlayınız? a) Abbasiler Döneminde açılan ilim merkezine... denir. b) İslam tarihinde İslamiyet ten önceki dönem,... olarak adlandırılır. c) Kendi adına para bastıran ilk Türk Hükümdarı... dır. d) Orhun Abidelerini Danimarkalı bilgin... tarafından 1893 yılında okundu. e) Hicretten sonra Mekke den gelenlere yardım eden Medinelilere.. denir. 19. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz? (Parantez içine yazınız) ( ) 1. Karluklular A) Müslümanların son savunma savaşı ( ) 2. Ukaz B) İlk Müslüman Türk Topluluğu ( ) 3. Samarra C) Panayır ( ) 4. Kırgızlar D) Abbasilerde oluşturulan Türk kenti ( ) 5. Hendek Savaşı E) Manas Destanı V.ÜNİTE: TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

52 1. KONU: TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULU * Türkler ilk defa Müslümanlarla Hz..... zamanında karşılaştı. * İran'ın fethinin tamamlanması ile Türklerle Müslümanlar komşu durumuna geldi. Soru: Türklerin İslamiyet i Kabul Etmesini Kolaylaştıran Sebepleri Yazınız? a) Abbasilerin hoşgörülü politikaları b) Kurban kesme, cennet-cehennem inancının benzemesi c) Gök Tanrı ile Allah inancının benzemesi d) Fetih ile Cihat-Gaza anlayışının benzemesi e) İbadetin temiz olan her yerde yapılabilmesi a) Orta Asya, Çinlileşmekten kurtuldu. b) Türkler, İslamiyet'i kabul etmeye başladı. c) Kâğıt, matbaa, barut, pusula gibi Çinlilerin geliştirdiği aletler, Müslümanlar tarafından öğrenilmeye başlandı. Soru: Çinlilerle Araplar arasında yapılan Talaş Savası nın dünya kültür tarihi açısından en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir? A) Batı Türkistan ın Çin baskısından kurtulması B) Karlukların bağımsız devlet olmaları C) Türk - Arap mücadelesinin sona ermesi D) Kâğıt üretiminin Çin'in dışında da yaygınlaşması E) Türklerin İslam dinini yakından tanımaları ( 1990 ÖSS ) 2. KONU: İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ KARAHANLILAR Soru: Türklerin İslamiyet e Hizmetleri Nelerdir? a) İslamiyet i Bizans, Haçlı ve Moğol tehlikesine karşı korudular. b) Bâtınilikle mücadele ettiler. c) Bilim, sanat ve edebiyat alanında İslam uygarlığına katkıda bulundular. d) Hindistan, Afganistan, Pakistan, Balkanlar, Anadolu ve Bangladeş te İslam ı yaydılar. e) Arapçadan geliştirilen Nesih, Sülüs, Divanı ve Siyakat yazıları ortaya çıktı. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Türklerin İslam dünyasına olan katkılarından biri değildir? A) Abbasiler Dönemi nde devletin Bizans a karşı korunması B) Gazneliler Dönemi nde İslamiyet in Hindistan a kadar yayılması C) Endülüs Emevileri Dönemi nde İslamiyet in İspanya da yayılması D) Anadolu Selçukluları Dönemi nde Haçlılara karşı başarılar elde edilmesi E) Büyük Selçuklular Dönemi nde İslamiyet in Anadolu da yayılması ( LYS ) Talas Savaşı Nedeni: Çinliler ve Arapların Orta Asya'yı denetim altına almak istemeleri. * Abbasiler; Karluk, Yağma ve Çiğil Türklerinin yardımı ile 751 yılında Talas Savaşında Çinlileri yendi. Sonuçları: 52 Karahanlılar * Merkez.... olmak üzere, 840 yılında Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kuruldu. * Devletin kurucusu ve ilk hükümdarı 'dır. * 920 yılında... Han zamanında İslamiyet'i kabul ettiler. Uyarı: Karahanlılar, İslamiyet'i resmi dini olarak kabul eden ilk Türk devletidir. Bu devlet Türk kültürü ile İslam değerlerinin sentezini yapmıştır. Soru: Türk - İslam uygarlığında aşağıdakilerden hangisinin yasaklanması, oymacılık, kakmacılık ve nakkaşlık gibi süsleme sanatlarının gelişmesinde etkili olmuştur? A) Yazı (hat) sanatı B) Duvar çiniciliği C) Resim ve heykelcilik D) Figürlü plastik sanatı E) Minyatür sanatı ( 1986 ÖSS )

53 * Türklerin yaşadığı topraklar üzerinde kurulan bir devlet olduğu için.. resmi dil olarak kabul ettiler. * Ticareti geliştirmek için... ( RİBAT ) yapmışlardır. * 1042 yılında, Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye ayrıldılar. * Türk-İslam edebiyatının ilk örneklerini vermişlerdir. Bunlar; a) Kutadgu Bilig ( Mutluluk Veren Bilgi ) : İslami Türk edebiyatının ilk örneği olarak kabul edilir tarafından Uygurca yazılmıştır. Türk örf, adet, gelenek ve göreneklere göre ideal bir devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi verir. Soru: İslamiyet i kabul eden ilk Türk devletlerinden biri olan Karahanlılarda; hükümdarlık halife tarafından tasdik edilmiş, ülkede halife adına hutbe okutulup para bastırılmıştır. Böyle olmakla birlikte İslamiyet öncesi yönetim gelenekleri de büyük ölçüde devam ettirilmiştir. Buna göre, Karahanlılar, I. İslamiyet i kendi kültürleriyle kaynaştıran bir siyasi yapı oluşturmuşlardır. II. Din ve devlet işlerini birbirinden ayırmışlardır. III. Arap kültürünü bütünüyle benimsemişlerdir. yargılarından hangilerinin doğru olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III ( YGS ) GAZNELİLER Uyarı: Bu tür eserlere SİYASETNAME denir. Soru: Karahanlılar Döneminde fermanlarda kullanıldığı bilinen ve Türklerin İslamiyet i kabulünden sonraki ilk edebi eser olan Kutadgu Bilig in de yazıldığı alfabe aşağıdakilerden hangisidir? A) Göktürk B) Sogd C) Uygur D) Kiril E) Arap ( LYS ) b) Divan-ı Lügat-it Türk:... tarafından yazılarak Abbasi halifesine sunuldu. Türkçenin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu kanıtlamak ve Araplara Türkçe öğretmek amacı ile Türkçe-Arapça bir sözlüktür. c) Divan-ı Hikmet: tarafından yazıldı. İslamiyet i tasavvufi olarak anlatan Türkçe eserdir. d) Atabet-ül Hakayık:.... tarafından yazılan ahlak kitabıdır. Uyarı: İslamiyet i kabul etmelerine rağmen; Türkçeyi resmi dil ilan etmeleri, Uygur alfabelerini kullanmaları, Türkçenin Arapçaya üstünlüğünü kanıtlamak için sözlük oluşturmaları, Türk örf ve adetlerine göre bir devlet yönetimini anlatan eser yazmaları Türklük özelliklerinin korunmasına önem verdiklerini gösterir. Gazneliler * Merkez.... olmak üzere, 963 yılında Alp Tekin tarafından kuruldu. * Gazneliler, en parlak devrini, ünlü hükümdarları..... zamanında yaşamıştı. Uyarı: Gazneli Mahmut, İslamiyet in koruyuculuğunu yapan ilk Türk hükümdarı olmuştur. Tarihte sultan ve padişah unvanını kullanan ilk Türk hükümdarı Gazneli Mahmut tur. * Gazneli Mahmut, Hindistan'a 25 yıl içerisinde toplam 17 kez sefer düzenledi. Uyarı: Bu seferler sonucu İslamiyet, Hindistan'da yayıldı. Bu durum ileride, bölgede kurulacak Türk-İslam Devletleri için temel teşkil etti. * Gazneliler döneminde ilk kez İran topraklarına yerleşildi. * 1040 tarihinde Gazneliler,... Savaşında Selçuklulara yenildi. 53 * Gazneliler, 1187 yılında Gurluların İsyanı sonunda yıkıldı.

54 Uyarı: a) Şehname: İranlı şair.. tarafından yazılmıştır. Türk-İran savaşlarını anlatan bu eser Gazneli Mahmut a sunulmuştur. b) Tarih-i Yemini: tarafından yazılan bu eser Gazneli Mahmut dönemi olaylarını anlatır. ( Yemin: Gazneli Mahmut un unvanı ) BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ * Selçuklular Oğuzların Üçoklar a bağlı Deniz Han ın Kınık Boyu'na mensuptur. Boyun başı olan Dukak Bey'in ölümü üzerine boyun başına. Bey geçti. Kınık Boyu'nun Oğuz hükümdarı ile arası açılınca.. Bölgesine göç etti. Kınık Boyu'nun başına daha sonra... ve.... Beyler geçti. c) Asar-ı Bakiye:..... tarafından yazıldı. Kalıcı Eserler demektir. Soru: 1025 yılında Karahanlılar ve Gazneliler aşağıdakilerden hangisinin güçlenmesine karşı önlem almayı kararlaştırmışlardır? A) Abbasiler B) Selçuklular C) Bizanslılar D) Tolunoğulları E) İhşitoğulları TOLUNOĞULLARI ( LYS ) Büyük Selçuklu Devleti Not: Oğuz kelimesi boy anlamına gelen OK sözüne, çoğul eki olan UZ un eklenmesi ile meydana gelmiş olup, boylar anlamına gelmektedir. Oğuzların İslamiyet i kabul edenlerine.., bunların Anadolu ya geldikten sonra göçebe hayatı devam ettirenlerine ise... adı verilmiştir. * Tuğrul Bey, 1038'de... Kenti'ni merkez yaparak Büyük Selçuklu Devleti'ni kurdu. * Gazne Hükümdarı Sultan Mesut'u, 1040 tarihinde Savaşı'nda yendi. Tolunoğulları ve İhşitler * Mısır'da Abbasi halifesine bağlı olarak,... tarafından 868 yılında kuruldu. Uyarı: Mısır'da kurulan ilk Türk Devletidir. İHŞİTLER * Mısır'da, tarafından 935 yılında kuruldu. Uyarı: Hicaz bölgesini ele geçiren ilk Türk devletidir. * Abbas halifesinin yardım istemesi üzerine, 1051'de Bağdat'a girdi. Abbasi halifesi bunun üzerine Tuğrul Bey e... ve... unvanını vermiştir. İslam dünyasının siyasi liderliği Selçuklulara geçmiştir. Not: Selçuklularda Anadolu ya ilk akın Çağrı Bey tarafından gerçekleştirilen VASPURAGAN SEFERİ dir kişilik bir kuvvetle Van gölüne kadar gelmiştir. Dönüşte Tuğrul Bey e; Öyle bir yurt keşfettim ki; iklimi Horasan kadar güzel, ürünleri Hindistan kadar bol ve çeşitli demiştir. * Sultan Bizans İmparatorluğu'na bağlı olan Kars'ı Ermenilerden aldı. * Malazgirt'te karşılaşan iki ordu arasında, 1071 yılında çıkan savaşta Bizanslılar yenildi. Böylece Bizans İmparatorluğu'nun İslam dünyası üzerindeki olumsuz baskısı sona erdi. 54

55 Uyarı: Malazgirt Meydan Muharebesi ile Anadolu nun kapıları Türklere açıldı. Anadolu'ya Türk yerleşimi hızlandı. Uyarı: Alp Aslan ın Fethedilen yerler, fethedenin malıdır. anlayışı Anadolu Türk Beyliklerinin kurulmaya başlamasına neden oldu. Soru: Aşağıdakilerden hangisinin 1071 de yapılan Malazgirt Savaşı nın sonuçları arasında olduğu savunulamaz? A) Doğu-Batı arasındaki ticaret yolları değişmiştir. B) Anadolu nun kapısı Türklere açılmıştır. C) Anadolu da Türk beyliklerinin oluşumuna zemin hazırlanmıştır. D) İslam dünyası üzerindeki Bizans baskısı azalmıştır. E) Haçlı seferlerinin başlamasında etkili olmuştur. ( LYS ) * 1141 tarihinde Karahitaylarla yaptığı.. Savaşı'nda yenildi. * 1157 yılında Sultan Sencer'in ölmesi üzerine Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı. Soru: Büyük Selçuklu Devleti nin yıkılış sebeplerini yazınız? a) Feodal yönetim, veraset sistemi ve taht kavgaları b) Fatimiler ve Bâtınilik faaliyetleri c) Haçlıların dolaylı etkisi d) Türkmenlerin tepkisi e) Abbasi halifelerinin siyasi güç için mücadele etmeleri * Melikşah Döneminde İran asıllı vezir NİZAM-ÜL MÜLK devlet yönetiminde ona yardım etti. Devletin sınırları; a) Doğuda; Seyhun ırmağı, b) Batıda; Akdeniz ve Marmara kıyıları, c) Güneyde; Mısır ve Basra körfezine, d) Kuzey de; Kafkaslara kadar genişlemiştir. * Alp Arslan döneminde başlayan Anadolu ve Suriye'nin fethini tamamladı. Bu dönemde, ilk defa divan teşkilatı kuruldu, ikta sistemi uygulandı. Vezir Nizamülmülk "..." adlı eseri yazdı. Dönemin sonlarına doğru " " mezhebi ortaya çıktı. * Selçukluların Dağılışı aşağıdaki şekilde gerçekleşmiştir; I- Selçuklu Soyuna Mensup Olanlar; a) Anadolu Selçukluları İznik-Konya b) Suriye Selçukluları Şam c) Irak Selçukluları Hamedan d) Kirman Selçukluları İran e) Horasan Selçukluları Merv II- Atabeylikler; a) İldenizoğulları Azerbaycan b) Salgurlular Şiraz c) Börüler Şam d) Zengiler Musul e) Beğtekinler Erbil Soru: Nizamülmülk, Siyasetname adlı eserinde askerî ve idari görevlilerin kendilerine verilen iktalarda sürekli tutulmayıp belirli sürelerle değiştirilmesini önermiştir. Nizamülmülk ün bu önerisiyle, I. ülkede feodal güçlerin ortaya çıkmasını önlemek, II. ikta sahiplerinin halka baskı yapmasını engellemek, III. tarım ürünü çeşitlerini artırmak durumlarından hangilerini amaçladığı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III ( LYS ) * Batiniler, 1092 tarihinde ilk önce Nizamülmülk'ü daha sonra da Melikşah'ı öldürdü 'de tahta geçti ve iç karışıklıklara rağmen devlete eski gücünü kazandırmaya çalıştı. 55 Yorumlar: a) Karahanlılarda başlayan Türk İslam kültür birleşimi bu dönemde tamamlanmıştır. b) Anadolu nun kapıları açılarak, Anadolu nun Türkleşmesine zemin hazırlamışlardır. c) İslam dünyasının liderliği bu dönemde Türklere geçmiş ve Bizans ın, Arap-İslam dünyası üzerindeki baskısı ortadan kaldırılmıştır. d) Bağdat ta açtıkları Nizamiye Medreseleri ile dünya bilim ve kültür tarihine önemli katkıda bulunmuşlardır.

56 Soru: Selçuklu sultanları, din ve ırk ayırımı gözetmeden halka toprak dağıtarak boş araziyi değerlendirmeyi devletin görevi saymışlardır. Not: Anadolu Selçuklu ile Moğollar arasında tampon görevi görürken; yıkılması ile Anadolu Moğol İstilasına açık hale gelmiştir. Selçuklu Sultanlarının izledikleri bu politika, öncelikle aşağıdakilerden hangisini sağlamaya yöneliktir? A) Vergi toplama düzenini B) Üretimde artışı C) Ülkede asayişi D) Yönetimde sürekliliği E) Toprak bütünlüğünün korunmasını ( ÖSS ) Soru: Selçuklularda resmi yazışmalar Farsça idi. Medreselerde eğitim Arapça yapılıyordu. Halk ve ordu kesimi ise Türkçe konuşuyordu. Bu durum, Selçuklularda aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Ordudaki asker sayısının azalmasına B)Yöneticiler ile halk arasındaki bağların güçlenmesine C) Türk dilindeki gelişmenin yavaşlamasına D) Yabancıların siyasal baskılarının önlenmesine E) Yönetimde bilim adamlarının söz sahibi olmasına ( 1991 ÖSS ) Soru: Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklular Dönemi nin eğitim kurumudur? A) İdadi B) Rüştiye C) Medrese D) Darülfünun E) Enderun ( LYS ) Soru: Büyük Selçuklular Dönemi nde görülen aşağıdaki gelişme ve olayların hangisinde, kurulan rasathanede gök cisimlerinin gözlenmesinin etkisi olduğu savunulabilir? A) Nizamiye Medresesinin açılmasında B) Malazgirt Savaşı nın kazanılmasında C) Kudüs ve Şam ın ele geçirilmesinde D) Atabeylik uygulamasının başlamasında E) Celâlî Takvimi nin hazırlanmasında ( LYS ) Harzemşahlar 2. FATİMİLER ( ) * Tunus merkezli kurulan bu devlet, İhşitlerin yıkılması ile Mısır a hâkim oldu. * Soylarını Hz. Muhammed in kızı ve Hz. Ali nin eşi olan Hz. Fatma ya dayandırdıkları için, FATİMİLER adıyla anılmışlardır. * Şii mezhebini benimsemişlerdir. Şiiliği yaymak için Mısır da DAR ÜL HİKME adlı medreseyi açmışlardır. * Abbasi halifesini tanımamışlar, kendi hükümdarlarını halife ilan etmişlerdir. * Hasan Sabbah ın kurduğu BATİNİ tarikatını desteklediler. * 1171 yılında Selahattin Eyyubi tarafından yıkıldı. 3. EYYUBİLER ( ) ÖN ASYA VE YAKIN DOĞU DA KURULAN DİĞER DEVLETLER 1. HARZEMŞAHLAR ( ) * Aral gölünün güneyindeki Harzem bölgesinde kuruldu. Not: Moğollara karşı mücadele eden ilk Türk Devleti dir. *Yassı Çimen Savaşı ile Anadolu Selçuklu Devletine yenildiler. Eyyubiler 56 * Selahattin Eyyubi Fatimi Devletine son vermiştir.

57 * 1187 yılında Hittin Savaşı ile Haçlıları mağlup etmiş ve Kudüs ü geri almıştır. Bunun üzerine III. Haçlı Seferi başlamıştır. * Ordusunda Kıpçak bozkırlarından getirdiği Türk gençlerine de yer vermiştir. Bu ordu içerisinde görev yapan Aybey, 1250 de Mısır da Eyyubi egemenliğine son vermiştir. 4. MEMLUKLER( ) * Aybey tarafından 1250 yılında Eyyübileri yıkarak kuruldu. * Sultanlar sülale yolu ile değil, seçimle başa gelirdi. Bütün komutanların yönetime gelme hakkı vardır. Bundan dolayı sık sık hükümdar değişikliği görüldü. Yorum: Memluk Devletinin siyasi hayatı Osmanlılardan daha kısa sürmesine rağmen, tahta çıkan hükümdar sayısı Osmanlılardan fazla olmuştur. * Türkçe resmi dildir. Türk kültürü Mısır a hâkim oldu. * Memluklu Devleti; Moğolları, a) Ayn-ı Calut Savaşı(1260) b) Elbistan Savaşı(1277) c) Humus Savaşı(1282) d) Merc-i Suffar Savaşı(1303) nda yenerek, Moğol istilasını durdurmuşlardır. Not: Moğol istilasını durduran ilk Türk Devletidir. 5. MOĞOL İMPARATORLUĞU( ) * Karakurum merkez olmak üzere, CENGİZ unvanını alan Temuçin tarafından kurulmuştur. * Baskı ve şiddete dayanarak yayılmacı bir politika izlemiştir. * Moğolların batıya yönelmesi ile önlerinden kaçan Türkler Anadolu ya girmişlerdir. Bu durum Anadolu nun Türk yurdu olmasında etkili olmuştur. * Cengiz Han ın ölümü ile devlet olmak dörde ayrıldı: a) Kubilay Hanlığı: Pekin merkez olmak üzere Çin de kuruldu. b) Çağatay Hanlığı: Türkistan da kuruldu. c) İlhanlılar: Tebriz merkez olmak üzere İran da kuruldu Kösedağ Savaşı nı kazanarak Anadolu ya egemen oldular ve 1258 yılında Abbasi Devleti ni yıktılar. d) Altın Orda Devleti : Karadeniz in kuzeyinde kuruldu. Timur un saldırıları ile beş küçük hanlığa bölündü; - Ejder(Astırhan) Hanlığı - Kazan Hanlığı - Sibirya Hanlığı - Nogay Hanlığı - Kırım Hanlığı * Osmanlı Devleti ile Fatih döneminden itibaren Hicaz Su Yolları Sorunu yüzünden arası açılmıştır. * Memluklular Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim Döneminde 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşlarını kaybetmişlerdir. Bu savaşlar sonrasında Memluklu Devleti yıkılmış, halifelik Osmanlıya geçmiştir. Not: Memluklu Devletinde Türkçe bilmek ayrıcalıktı. Oğuz lehçesi ile yazılan eserler Kıpçak bozkırlarında, Suriye de ve Mısır da okunmuştur. Böylece Türk kültürünün devamlılığı sağlanmıştır. Soru: Memluklar Devleti'nin siyasi varlığı Osmanlı Devleti'nden daha kısa sürdüğü halde, Memluklarda tahta geçen hükümdar sayısı Osmanlılardan daha çoktur. Memluklarda hükümdar değişikliklerinin Osmanlılardan daha fazla olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Toplumun çeşitli etnik gruplardan oluşması B) Her emirin sultan olma hakkına sahip olması C) Türkçe bilenlerin imtiyazlı olması D) Osmanlı Devleti'nden önce kurulması E) Hükümdarlığın, halifenin onayına bağlı olması ( 1991 ÖSS ) 57 Altın Orda Devletinin yıkılması ile kurulan hanlıklar Yorum: Moğolların tarihteki olumsuz yönleri; Moğol İstilası Türk-İslam dünyasında büyük olumsuzluk yaratmıştır. Kösedağ Savaşı ile Anadolu da siyasi birliği bozmuşlardır. Bağdat gibi ilim ve kültür merkezlerini yakmışlardır. Yorum: Moğolların tarihteki olumlu yönleri; Anadolu nun Türkleşmesi hızlanmış, Bâtıniliği çökertmişler, töreyi yazılı hale getirmişler ( Cengiz Yasaları ) ve Uygurların etkisi ile Türkleşmişlerdir.

58 6. TİMUR İMPARATORLUĞU ( ) Soru: Akkoyunlu Devleti yle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Trabzon Rum İmparatorluğu na son vermiştir. B) Timur Devleti ne karşı Osmanlı Devleti ni desteklemiştir. C) Timur Devleti tarafından ortadan kaldırılmıştır. D) XV. yüzyılda kurulmuş olan Türkmen devletidir. E) Osmanlı Devleti ndeki Celâli Ayaklanmalarını desteklemiştir. ( LYS ) 9. SAFEVİLER ( ) * Çağatay Hanlığına son vererek Semerkant ta kurulmuşlardır. * Altın Orda Devletini yıkması Çarlık Rusya sının güçlenmesine neden oldu. * 1402 Ankara Savaşı ile Osmanlıları yenilgiye uğratması Bizans ın ömrünün uzamasına neden oldu. * İran da kurulmuş Şii Türk Devletidir. * Kurucusu Şah İsmail dir. Osmanlı ile mücadele etmişlerdir. * Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim in 1514 Çaldıran Savaşı nda yenilgiye uğradılar. 10. BABÜR İMPARATORLUĞU( ) * Çin Seferine çıktı ve öldü. Not: Timur Devletinde bilim dili olarak Arapça kullanılmasına rağmen Çağatay Türkçesi bu dönemde büyük bir gelişme göstermiştir. Ali Şir Nevai nin bu dönemde yazdığı MUHAKEMET ÜL LÜGATEYN adlı eserinde Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu savunur. Not: Timur un Türk Dünyasına verdiği iki zarar? a) Altın Orda Devletini yıkması ve Rusların tarih sahnesine güçlü bir biçimde çıkması b) Ankara Savaşında Osmanlıların Fetret Devrine girmesi 7. KARAKOYUNLULAR ( ) * Doğu Anadolu da kuruldu. * Bayram Hoca tarafından önce Erciş, sonra Tebriz merkez olarak kuruldu. * Azerbaycan ın Türkleşmesinde etkili oldular. * Akkoyunlular tarafından yıkıldılar. 8. AKKOYUNLULAR ( ) * Diyarbakır merkez olmak üzere Kara Yülük Osman Bey tarafından kuruldu. * En güçlü dönemlerini Uzun Hasan zamanında yaşadılar yılında Osmanlı Devleti ile yaptıkları OTLUKBELİ SAVAŞI nı kaybedince çöküş başladı. Not: Akkoyunlular ilk kez Dede Korkut Hikâyelerini yazılı hale getirmişler ve ilk kez Kuran-ı Kerim i Türkçeye çevirmişlerdir. Babür Devleti * Timur un soyundan gelen Babür Şah tarafından Hindistan da AGRA merkez olmak üzere kurulmuştur. * Hindistan da İslamiyet in yerleşmesini sağladı. * 1858 yılında İngiliz sömürgesi oldu. * Günümüze TAC MAHAL adlı anıt mezar ve Babür Şah ın yazdığı BABÜRNAME adlı eser ulaşmıştır. Not: Tac Mahal; Şah Cihan tarafından eşi Mümtaz Mahal in ölümü üzerine onun adına yaptırılmış olup, yapımında Osmanlı mimarlarından Mehmet İsa da çalışmıştır. Not: Türk Devletleri isimlerini; a) Kuruldukları bölgelerden ( Gazneliler ) b) Kuruculardan ( Osmanlı Selçuklu ) c) Devleti kuran etnik unsurlardan ( Avarlar ) d) Kuruldukları bölgelerdeki ırmaklardan ( İtil Tuna ) almışlardır. 58

59 TÜRK İSLAM DEVLETLERİ TESTİ 1. Büyük Selçuklu Sultanları'nın altın para bastırmış olmaları; I. devletin ekonomik yönden güçlü hale geldiği, II. yapılan savaşlarda başarılı olunduğu, III. tarıma gereken önemin verilmediği durumlarından hangilerini doğrudan kanıtlar niteliktedir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 5. Gazne Devleti, Türkler tarafından kurulmasına rağmen ülke içinde farklı etnik unsurlar bir arada bulunmuştur. Gazneli yöneticiler bu unsurlar arasında toplumsal bütünlüğü sağlayamamıştır. Bu durumun sonucunun aşağıdakilerden hangisi olduğu savunulabilir? A) Merkezi yönetimin güçlü hale gelmesi B) Diğer Türk-İslam devletleriyle savaşlar yapılması C) Devletin kısa sürede yıkılması D) Türk kültürünün korunamaması E) Ortak bir kültür ortaya çıkması 2. Mısır'da yaklaşık üç yüz sene hüküm süren Memluk Devleti tahtına 53 hükümdar geçerken, altı yüz sene yaşamış Osmanlı Devleti tahtına 36 padişah geçmiştir. Bu farklılığın ortaya çıkmasında, Memluk Devleti'nin aşağıdaki özelliklerinden hangisi etkili olmuştur? A) Ülkede birçok ulusun bir arada yaşaması B) Sınırlarının Osmanlı Devleti kadar genişlememesi C) Abbasi halifesinin siyasi işlere karışmasının engellenmesi D) Mısır ve çevresinin korunmasında Osmanlı Devleti ile mücadele edilmesi E) Her komutanın Memluk tahtına geçme hakkının olması 6. Karahanlılar'da eğitim hizmetlerinin büyük kısmı vakıf gelirleri ile yürütülmüş, ilk kez yapılan bir uygulamayla öğrenciler medreselerde burslu olarak okutulmuştur. Ayrıca hükümdarlar, dönemin üniversitesi sayılabilecek medreselerin yönetimlerine müdahale etmemiştir. Karahanlılar daki eğitim anlayışı ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Eğitim harcamaları devlet hazinesine yük olmadan karşılanmıştır. B) Medreselerde özerk bir yönetim anlayışı vardır. C) Öğrencilere eğitimleri için maddi destek verilmiştir. D) Medreselerde yalnızca dini ilimler okutulmuştur. E) Yöneticilerin medreselere karışması engellenmiştir. 3. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı beylik ve devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı çıkan uygulamalar yapmıştır. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt olarak gösterilebilir? A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması B) Anadolu Selçukluları'nın kendine ait para bastırması C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına alınması E) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması 7. İlk Türk-İslam devletlerindeki mahkemelerde kadıların verdikleri karara itirazı olanların davaları üst mahkemede görüşülmüştür. Ayrıca yöneticilerin kadılara baskı yapmaları engellenmiştir. Bu bilgiye bakarak, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Adil kararlar alınmasına önem verilmiştir. B) Üst mahkeme kurularak haksızlıklar giderilmeye çalışılmıştır. C) Yargının bağımsız olması hedeflenmiştir. D) Kadıların seçimi ve ataması halkın görüşlerine görev yapılmıştır. E) Halka haklarını arama yolu açık tutulmuştur. 4. Büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir bölgede kurulan Karahanlılar resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır. Çeşitli etnik gruplardan oluşan Gazneliler de ise saray ve orduda Türkçe konuşulurken resmi dil Arapça, yazışma dili Farsça idi. Aşağıdakilerden hangisi Gaznelilerdeki bu durumun bir sonucudur? A) Fetihlerin durması B) Türk kültürünün yayılması C) Moğol istilasının başlaması D) Türk dilindeki gelişmelerin yavaşlaması E) Türklerin İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlenmesi Türkler, İslamiyet'i kabul etmelerinin ardından mezarlarını Orta Asya'daki Türkmen çadırlarına benzer biçimde kubbeli olarak yapmışlardır. Kümbet denilen bu mezar tipinden birçok örneğe Türklerin yaşadığı bölgelerde rastlanmaktadır. Bu bilgiye göre Türkler için, I. Türkmen çadırına benzer mezarlar yapmışlardır. II. Dini inançlarına ters düşen yapılar inşa etmişlerdir. III. İslamiyet öncesi yaşam tarzının izleri mimaride görülmektedir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

60 9. Türkler; Ön Asya'ya geldiklerinde karşılaştıkları Müslümanların tevhit inancının, cihad anlayışının, toplumsal değer yargılarının, Orta Asya Türklerinin inanç yapısı ve kültürel değerleriyle uyuşması ve Abbasi Devletinin hoşgörülü tutumu üzerine İslam dinini kabul etmişlerdir. Bu bilgilerden hareketle, aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslam'a girişini kolaylaştıran etkenler arasında gösterilemez? A) Göktürk inancının İslamiyet'e benzemesi B) Türk geleneklerinin İslam'a uygun olması C) Türklerin Müslümanlar gibi fetih anlayışına sahip olması D) Müslümanların hoşgörülü yaklaşması E) Emeviler'in Mevali politikasını uygulaması 10. Türklerin Müslüman olmalarında Gök-Tanrı dini ile İslamiyet arasındaki dini, askeri ve sosyal benzerlikler etkili olmuştur. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslamiyet'e girişini kolaylaştıran nedenlerden değildir? A) Kurban kesme adetlerinin olması B) Cihad anlayışı ile cihan hâkimiyeti düşüncesinin benzeşmesi C) Tek tanrı inancının olması D) Hükümdarlığın babadan oğula geçmesi E) Türklerde ailenin kutsal sayılması 11. Mısır'da kurulan Tolunoğulları Müslümanlar ile gayrimüslimlere eşit davranmış ve aralarında fark gözetmeksizin her iki halka da eşit hizmet vermiştir. Bu durum, I. Müslüman olmayanlara ayrıcalık tanınması, II. halk arasında birliğin sağlanması, III. ülke sınırlarının hızla genişlemesi gelişmelerinden hangilerine zemin hazırlamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 12. Büyük Selçuklu Devleti; Kısa sürede Anadolu'ya hâkim olmuş Birçok şehirde medreseler açmış Bizans ve Haçlı kuvvetleriyle mücadele etmiş Müslüman dünyasının koruyuculuğunu üslenmiştir. Bu bilgilere göre, Selçuklularla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi söylenemez? A) Eğitim faaliyetlerine önem verdiği B) İlk Müslüman Türk devleti olduğu C) Askeri güçlerinin kuvveti olduğu D) Müslümanları Hıristiyanlara karşı koruduğu E) Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulunduğu İlk Türk-İslam devletlerinin siyasi yapılarına bakıldığında merkeziyetçilikten uzak federatif bir yapı görülmektedir. Buna kanıt olarak, I. devlet otoritesinin giderek zayıflaması II. komutanlara kendi beyliklerini kurmaları için izin verilmesi, III. Halife adına hutbe okutulması durumlarından hangileri gösterilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 14. İslamiyet i kabul ettikten sonra Türk halkının yaşam tarzına müdahale edilmemiştir. İslam Dini'ne ters düşmeyecek bütün geleneklerin yaşatılmasına özen gösterilmiştir. Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangilerine ulaşılamaz? A) Türkler ulusal benliklerini korumuştur. B) Müslüman olan devletlere karşı hoşgörülü bir siyaset uygulanmıştır. C) Türkler eski gelenekleriyle yeni dinlerini bütünleştirmiştir. D) İslam a aykırı gelenekleri sürdürenler cezalandırılmıştır. E) Eski gelenek ve adetler yeni dinle birlikte yaşatılmaya devam edilmiştir. 15. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı beylik ve devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı çıkan uygulamalar yapmıştır. Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt olarak gösterilebilir? A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması B) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına alınması E) Anadolu Selçuklu Sultanlarının kendi adlarına hutbe okutması 16. Büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir bölgede kurulan Karahanlılar resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır. Çeşitli etnik gruplardan oluşan Gazneliler de ise saray ve orduda Türkçe konuşulurken resmi dil Arapça, yazışma dili Farsça idi. Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Karahanlıların resmi dili Türkçe dir. B) Gazneli Devleti çok ulusludur. C) Gazneli Devletinde sarayda Türkçe konuşulur. D) Gaznelilerde yazışma dili Farsçadır. E) Karahanlılar çok uluslu bir bölgede kurulmuştur.

61 VI. ÜNİTE: TÜRKİYE TARİHİ 1. KONU: MALAZGİRT SAVAŞINDAN SONRA ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK DEVLET VE BEYLİKLERİ Soru: Malazgirt Savaşı ndan sonra merkezi Sivas olmak üzere Orta Anadolu da kurulan ve dönemin önemli eğitim kurumlarından biri olan Niksar daki Yağıbasan Medresesini kuran beylik aşağıdakilerden hangisidir? A) Danişmentliler B) Saltuklular C) Mengücekliler D) Artuklular E) Hamitoğulları ( LYS ) 2. Saltuklular * Saltuklular, 1072'de... merkez olmak üzere kurulmuştur. * Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından 'tur. * Haçlılar ve Gürcülerle mücadele etmişlerdir. İlk Beylikler Soru: XIII yüzyıl sonlarına doğru Anadolu'da Moğol baskısının zayıflaması üzerine, sınırlara yerleştirilmiş Türkmen beyleri ve halk üzerindeki Selçuklu otoritesi de zayıflamıştır. Bu durum, aşağıdakilerden hangisine hız kazandırmıştır? A) Anadolu'da ticaretin gelişmesine B) Bizans'ta entrikaların başlamasına C) Anadolu'da nüfusun artmasına D) Anadolu'daki karışıklıkların ortadan kalkmasına E) Beyliklerin ortaya çıkmasına ( 1992 ÖSS ) 1. Danişmentliler * Danişmentliler 1080 yılında..... merkez olmak üzere kuruldu. * Kurucusu Melikşah'ın komutanlarından Danişmentoğlu 'dir. * Saltukluların varlığına 1202'de Anadolu Selçuklu hükümdarı Rükneddin Süleyman Şah son vermiştir. Önemi: Anadolu da kurulan ilk Türk Beyliğidir. Not: Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami, Üç Kümbetler, Mama Hatun Türbesi günümüze gelen önemli eserlerdir. 3. Mengücekliler * Mengücekliler, 1080 tarihinde. merkez olmak üzere kurulmuştur. * Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından... Gazi'dir. * Gürcülere ve Rumlara karşı mücadele etmişlerdir. * Mengüceklerin varlığına 1228 tarihinde Anadolu Selçuklu Hükümdarı Alaaddin Keykubat son vermiştir. Not: Muvaffakuddin Abdüllatif; tıp, fizik ve felsefe alanlarında eserler vermiştir. Not: Anadolu da kurulan ilk Türk Beylikleri arasında en güçlü olanıdır. Kendi adına para bastıran ilk hükümdar Danişment Ahmet Gazi dir. * Bizanslılara ve Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir. * Danişmentlilerin varlığına 1178 tarihinde Anadolu Selçuklu hükümdarı II. Kılıç Arslan son vermiştir. Not: Danişmentlilerden Kayseri Ulu Cami ve Danişmentname kalmıştır. Ayrıca Yağıbasan Medresesi dönemin en önemli eğitim kurumlarındandır. Not: Ulu Cami önemli eserdir. 4. Artuklular * Artuklular, 1102'de.,.. ve... civarında kurulmuştur. * Bu beyliğin..... kolu 1102'de Diyarbakır'da kurulmuştur ve 1231'de Eyyubiler tarafından yıkılmıştır. * Diğer kolu olan... kolu 1112'de Harput'ta kurulmuştur ve 1234'te Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır. 61

62 * Diğer bir kolu olan kolu ise, 1108'de Mardin'de kurulmuştur ve 1409'da Karakoyunlular tarafından yıkılmıştır. Not: Haberleşme, denge kurma ve ayarlama ilmi sibernetiğin kurucusu El-Cezeri bu beyliktedir. Su saatleri, kendiliğinden kesilip akan fıskiye, müzik aletleri, tulumbalar ve şifreli kilitler yapmıştır. Not: Malabadi Köprüsü, Hatuniye, Semanin, Şehidiye ve Hüsamiye medreseleri bu döneme ait eserlerdir. 5. Çaka Beyliği * Çaka Bey Devleti 1081 tarihinde....'de kurulmuştur. * Kurucusu Bey'dir. Uyarı: İlk denizci Türk devletidir. Çaka Bey ilk Türk denizcisidir. * Beyliğin kurucusu Çaka Bey, İstanbul'u kuşatmak isteyince, Bizans'ın kışkırtmaları sonucu I. Kılıç Arslan tarafından öldürülmüştür. * Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah tarafından Anadolu hükümdarlığına tayin edilen Kutalmış oğlu.... Şah tarafından 1077 tarihinde kuruldu. * Büyük Selçuklulara bağlı olan bu devletin başkenti... idi. * 1077 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurdu. * İlk önce Konya, Afyon, Kütahya'yı alarak İznik'e kadar ilerledi. Uyarı: Tarihte ilk kez Boğaz'ın Anadolu yakası Türkler tarafından kontrol altına alındı. Boğaz'dan geçen gemilerden gümrük alınmıştır. * 1086 yılında yapılan Habur Savaşı'nda Suriye Selçuklu hükümdarı Tutuş a yenildi ve öldü. * Melikşah'ın ölümü üzerine tahta geçen Berkyaruk, Süleyman Şah'ın oğlu I. Kılıç Arslan'ı 1092'de Anadolu hükümdarlığına tayin etti. * 1096 yılında başlayan I. Seferi'nde, İznik ve Batı Anadolu Bizanslılara verildi. Soru: Anadolu Türk Beyliklerinin genel özelliklerini yazınız? a) Malazgirt Savaşından sonra kuruldular. b) Çoğu Anadolu Selçuklu hâkimiyetine girdi. c) Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptılar. d) Anadolu da kültür ve sanat eseri bıraktılar. e) Anadolu nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağladılar. 2. KONU: TÜRKİYE ( ANADOLU ) SELÇUKLU DEVLETİ Uyarı: Bu durum Bizans'ın işine gelmiş, Türklere karşı savunmayı bırakıp taarruza geçmiştir. * I. Kılıç Arslan, 1107 tarihinde Büyük Selçuklularla yaptığı savaşta Habur Irmağı'nda boğularak öldü. Uyarı: İznik 'in kaybedilmesi üzerine devletin merkezi Konya'ya taşınmıştır. Bu durum Türklerin Batı'ya ilerleyişini bir süre engellemiştir. * I. Mesut 1116 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'nin başına geçti. * Bir süre Danişmentlilere bağlı olarak hareket etmek zorunda kaldı. * 1147 tarihinde II. Haçlı Seferi başladı. Haçlılar bozguna uğratıldı. * Sultan I. Mesut 1155 tarihinde vefat etti. Uyarı: Anadolu daki ilk bayındırlık ve kurumlaşma hareketleri bu dönemde başlamıştır. Anadolu Selçuklu Devleti 62 * I. Mesut'un 1155 tarihinde ölümü üzerine oğlu II. Kılıç Arslan başa geçti. * 1176 tarihinde... Savaşında Bizanslılar bozguna uğratıldı.

63 Uyarı: Bir daha Anadolu için "Türklerin işgali altındaki ülke" deyimi kullanılmadı. Türklerin Anadolu'ya yerleşmesi kesinleşti. * 1178 tarihinde Danişmentliler Beyliği'ne son verildi. * II. Kılıç Arslan, 1192 yılında öldü. Selçuklu tahtına Gıyaseddin Keyhüsrev geçti. * Rükneddin Süleyman, 1192 tarihinde tahta geçen Gıyaseddin Keyhüsrev'i tanımayarak, 1196 tarihinde başa geçti. * Bizans'ı vergiye bağladı, Çukurova Ermenilerini Torosların güneyine çekilmeye zorladı. * Saltuklu Beyliği'ne son verdi. Süleyman Şah, 1204 tarihinde öldü. Uyarı: Bu tarihten itibaren Anadolu Selçukluları Gürcülerle komşu oldu. * Süleyman Şah'ın 1204 yılında ölümü üzerine tahta Gıyaseddin Keyhüsrev yeniden geçti. * Karadeniz seferi sonunda... Rum Devleti'ni yendi. * Akdeniz seferi sonunda 'yı aldı. Uyarı: Anadolu Selçukluları ilk kez Akdeniz'e indi. Antalya ithalat ve ihracat yapılan yer haline geldi. Ticareti geliştirmek amacıyla Venedik'le ilk defa ticaret anlaşması yaptı. * Gıyaseddin Keyhüsrev 1211 tarihinde öldü. * I. İzzeddin Keykavus, Trabzon Rum İmparatorluğu'nu yenerek....'u fethetti. Uyarı: Böylece Anadolu Selçukluları ilk defa Karadeniz'e ulaştı. * Kıbrıs Krallığı ve Venedik Cumhuriyeti ile ticaret antlaşmaları imzaladı. * İzzettin Keykavus'un 1220 yılında ölümü üzerine Alaaddin Keykubat tahta geçti. * Kırım'a bir donanma göndererek Kırım'ın... Limanı'nı fethetti. 63 Soru: "Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ve Osmanlı İmparatorluğu nun Yükselme Dönemi'nde Anadolu'daki zanaatkarlar "lonca" denilen zanaat gruplarına ayrılarak yöneticilerini kendileri seçmişlerdir." Bu durum, aşağıdakilerden hangisini gösteren bir kanıt olabilir? A) Loncaların ticari alanda basarılı olduklarını B) Devletin zanaatkarları desteklediğini C) Halkın çoğunluğunun zanaatkar olduğunu D) Zanaatkarlar arasında dayanışma olduğunu E) El sanatlarının Anadolu'da başlıca gelir kaynağı olduğunu ( ÖSS ) Uyarı: Anadolu Selçuklu Devleti böylece ilk deniz aşırı sefer yapmış oldu. Karadeniz ticareti tam güvenliğe kavuştu. * 1228'de Mengücek Beyliğine son verdi. * 1230 tarihinde Yassı Çimen Savaşı'nda.. yendi. Uyarı: Bu savaşın tek olumsuz yönü Anadolu'yu Moğol istilasına açık hale getirmesidir. Bunun nedeni Harezmşahların Anadolu Selçukluları ile Moğollar arasında tampon bölge olmasıdır. Bu tampon bölge ortadan kalkınca Anadolu Moğollarla komşu oldu. Soru: Anadolu Selçuklu Devleti döneminde İtalyan, Fransız, İranlı, Suriyeli ve Yahudilerden bazı gruplar Antalya, Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlere, bazı Türkler ise Kıbrıs, Suriye ve Kırım a yerleşmişlerdi. Bu durumun başlıca nedeni aşağıdaki alanlardan hangisinde görülen gelişmelerdir? A) Ticaret B) Savunma C) Eğitim D) Mimari E) Tarım ( ÖSS ) * I. Alaaddin Keykubat 1237 yılında bir ziyafet esnasında zehirlenerek öldü. Alaaddin Keykubat'ın ölümü üzerine oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev tahta geçti. * Asya'da başlayan Moğol istilası birçok Türkmen boyunun Anadolu'ya göç etmesine neden oldu. *...., ( BABAİLER ) 1240 tarihinde devlete karşı ayaklandı. Not: Babailer ayaklanması; Anadolu da çıkan ilk dini nitelikli ayaklanmadır. * 1242 yılında Moğollar, Anadolu'ya girdi. * 1243 yılında.... Savaşı'nda Selçuklular yenildi.

64 * II. Gıyaseddin'in ölümü üzerine Rükneddin Kılıç Aslan tahta geçti. Uyarı: Memluk hükümdarı BAYBARS Anadolu'yu Moğol baskısından kurtarmak için Anadolu'ya gelerek Moğolları yenilgiye uğrattı. HAÇLI SEFERLERİ Soru: Haçlı Seferlerinin Sebeplerini yazınız? a) Dini Sebepleri: * Hıristiyanlığı yayma düşüncesi. * Kutsal yerleri geri alma düşüncesi. * Kluni tarikatının çalışmaları. b) Siyasi Sebepleri: * Malazgirt Savaşı ndan sonra Anadolu daki Türk ilerleyişi karşısında Bizans ın yardım isteği. * Fatımilerin Haçlıları davet etmesi. * Kralların yetkilerini artırmak istemesi * Avrupalıların Türkleri Anadolu, Suriye, Filistin ve Akdeniz den uzaklaştırmak istemeleri Haçlı Şövalyesi c) Ekonomik Sebepleri: * Derebeylerin yeni topraklar elde etmek istemesi *Doğu ticaret yollarının Müslümanların elinde bulunması. *Doğunun zenginliklerine ulaşma isteği d) Sosyal Sebepleri: * Papa nın siyasi etkinliğini artırmak için halkı tahrik etmesi. * Şövalyelerin ve bazı prenslerin macera aramaları Haçlı Seferleri 1096 yılında başlayan 1270 yılına kadar devam eden Hıristiyan dünyasının İslam alemi üzerine yaptığı seferlere denir. Soru: Voltaire Eğer ki biri, dünya üzerinde olup biteni anlamak istiyorsa önce bütün sanatların beşiği, Batı nın her şeyini borçlu olduğu Doğu ya bakmalıdır. demiştir. Aşağıdakilerden hangisi, bu duruma bir örnek olarak gösterilebilir? A) Talas Savaşı nın ardından Türkler arasında İslamiyet in yayılması B) Avrupa da kralların papalara karşı güçlenmesi C) Anadolu Selçuklularındaki ikta sisteminin Osmanlılar tarafından geliştirilerek timar sistemi adıyla uygulanması D) Haçlı Seferleriyle, İslam dünyasından birçok buluşun Avrupa ya taşınması E) İngiltere de İki Gül Savaşı sonrasında feodalitenin zayıflayarak mutlakiyet rejiminin ortaya çıkması. ( LYS ) 64 I. HAÇLI SEFERİ (1096) : * Papa ve Keşiş Piyer, Avrupa da büyük ordular oluşturmuşlardır. * İlk gelen Haçlılar I. Kılıçarslan tarafından imha edilmiş. Daha sonra gelen Haçlılar Bizans la bir antlaşma yaparak Anadolu ya geçmişler, İznik i alarak yollarına devam etmişlerdir. * I. Kılıçarslan ın vur kaç taktiğiyle çok büyük kayıplar vermelerine rağmen Urfa, Antakya ve Kudüs ü ele geçirmişler, buralarda birer derebeylik kurmuşlardır. İznik i kaybeden Anadolu Selçuklu Devleti nin başkenti..... olmuştur. Not: Bu seferle Batı Anadolu daki siyasi üstünlük Bizans ın eline geçmiştir. Not: I. Haçlı Seferi amacına ulaşan tek seferdir. Not: Derebeylik rejimi Ortadoğu ya taşınmıştır.

65 II. HAÇLI SEFERİ ( ) : * Urfa nın 1144 te Zengiler tarafından geri alınması II. Haçlı Seferi ne sebep olmuştur. * Alman Kralı III. Kontrat ve Fransa Kralı VII. Lui komutasındaki Haçlılar, Danişmentlerden yardım alan I. Mesut ile yaptıkları savaşta büyük bir bozguna uğramıştır. Böylece sefer başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Not: II. Haçlı Seferi nden sonra Haçlılar daha çok deniz yolunu tercih etmişlerdir. Not: Haçlılar vasıtasıyla Anadolu yu geri alamayacağını anlayan Bizans kendi ordularıyla bunu gerçekleştirmek istemişse de başarılı olamamıştır. ( 1176 Miryokefalon Savaşı ) III. HAÇLI SEFERİ ( ) : * Selahattin Eyyubi nin 1187 Hıttin Savaşı yla Kudüs ü Haçlılar dan geri alması üzerine İngiltere Kralı Aslan Yürekli Rişar, Fransa Kralı Flip Ogüst ve Alman Kralı Frederik Barbaros un da katıldığı yeni bir sefer düzenlenmiştir. * İngiliz ve Fransızlar deniz yoluyla Kudüs önlerine gelmiş, Almanlar ise Anadolu dan geçmek istemiş, II. Kılıçarslan ın çocukları arasındaki taht kavgalarından faydalanarak ve antlaşmaya uymayarak Konya yı yağmalamışlarsa da krallarının ölümüyle orduları dağılmıştır. * Selahattin Eyyubi ile uzun süre mücadele eden Haçlılar başarılı olamayarak geri dönmüşlerdir. b) Siyasi Sonuçlar: *Skolâstik düşünce zayıflamaya başladı, Derebeylik rejimi sarsılmıştır. *Türklerin İslam dünyası içinde değeri artmıştır. *Türkler ileri harekâtı kesintiye uğramıştır. c) Ekonomik Sonuçları: *Akdeniz limanları (Venedik ve Ceneviz, Marsilya gibi) ve Akdeniz ticareti önem kazanmıştır. *Venedik ve Ceneviz gibi İtalyan şehir devletleri Akdeniz ticaretini ele geçirerek, zenginleşmişlerdir. * Ticaretle uğraşan Burjuva Sınıfı ortaya çıktı. *Anadolu, Suriye, Filistin, İstanbul gibi bölgeler harap olmuştur. d) Bilim Alanında Sonuçları: *İslam dünyasındaki (doğudaki) teknik buluşlar (kâğıt, matbaa, pusula, barut, dokuma, cam, deri işleme v.b.) Avrupa ya taşınmış, Avrupa da kültür hayatı canlanmıştır. *Bazı Müslüman âlimlerin eserleri (İbn-i Sina, Farabi) ve antikide eserleri Avrupa ya taşınmıştır. *Avrupalılar İslam medeniyetini yakından tanımışlar, önyargıları yıkılmıştır. IV. HAÇLI SEFERİ ( ) : * Eyyubiler in Filistin sahil şeridini haçlılardan temizlemesi üzerine IV. Haçlı seferi düzenlenmiştir. * İstanbul da karışıklık çıktığını öğrenen Haçlılar yollarını değiştirerek İstanbul u ele geçirmişler ve bir Latin Krallığı kurmuşlardır. İznik ve Trabzon da da Rum İmparatorlukları kurulmuştur. Not: Seferin amacından saptığını gösterir. Haçlı Seferleri nden etkilenen devletler: Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti, Eyyubiler, Zengiler, Danişmentliler, Memlukler, Fatımiler, Bizans Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Haçlılara karşı mücadele eden Türk devlet ve beyliklerinden biri değildir? A) Danişmentliler B) Saltuklular C) Anadolu Selçukluları D) Mardin Artukluları E) İhşitoğulları ( LYS ) HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI a) Dini Sonuçlar: * Kiliseye ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır. * Hıristiyanlarca kutsal kabul edilen yerler, Müslümanların elinde kaldı. * Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasında ayrılıklar derinleşti. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Ortaçağ da kiliseyi temsil eden Papalığın siyasal bir güç olduğuna kanıt olarak gösterilemez? A) Kendi hâkimiyetinde toprakları olması B) Çok sayıda din adamı yetiştirmesi C) Kralları aforoz etme yetkisinin bulunması D) Haçlı Savaşlarını düzenlemesi E) Krallara taç giydirmesi ( 1990 ÖSS ) 65

66 Soru: Avrupa toplumlarında-katolik Kilisesi'ne bağlılık, Haçlı Savaşlarından sonra eski gücünü kaybetmiştir. Bu durum aşağıdakilerin hangisinde etkili olmuştur? A) Hıristiyanların Kudüs'ü kutsal yer saymasında B) Feodal rejimlerin kurulmasında C) Kavimlerin yer değiştirmesinde D) Mezhep Savaşlarının sona ermesinde E) Özgür düşünce ortamının oluşmasında ( ÖSS ) Soru: Ortaçağ da Avrupa toplumlarının soylular, rahipler, burjuvalar ve köylüler olmak üzere sınıflara ayrılması aşağıdakilerden hangisini göstermektedir? MAGNA CARTA (BÜYÜK ŞART 1215) * Aslan Yürekli Rişar ın kardeşi Yurtsuz Jan İngiltere Kralı olunca soyluların baskısıyla karşılaşmıştır. Bu baskı neticesinde Magna Carta yı (büyük şart) imzalamak zorunda kalmıştır. * İngiltere de parlamentonun kurulmasına zemin hazırlamıştır. Not: Avrupa da demokrasi çalışmalarının başlangıcıdır. Not: İlk kez hükümdarın yetkilerinin sınırlandırılması açısından Sened-i İttifak a kanun üstünlüğünün kabul edilmesi açısından Tanzimat Fermanı na benzer. A) Şehirli sınıfın ticaretle uğraştığını B) Halk arasında eşitsizlik olduğunu c)din adamlarının yetkilerine göre sınıflara ayrıldığını D) Halkın yasam düzeyinin yüksek olduğunu E) Halk arasında belli mesleklere önem verildiğini ( 1993 ÖSS ) Soru: Ortaçağ da kurulan devletlerin birçoğunda hükümdarlar egemenliklerini dine dayandırmışlar ve din adamları devlet yönetiminde etkili olmuşlardır Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Laik olmayan devlet anlayışı B) Lonca sisteminin C) Tutsaklık uygulamasının D) Feodal sistemin E) Şehir devleti anlayışının ( 1994 ÖSS ) Soru: Ortaçağ ın sonlarına doğru Batı Avrupa da toplumsal, ekonomik, düşünsel, yönetsel alanlarda değişme ve gelişmeler görülmüştür. Bu değişme ve gelişmeler aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur? A) Toplumlara tek tanrılı dinlerin egemen olmaya başlamasının B) Şehir devletlerinin ortaya çıkmasının C) Toplumların sınıflara ayrılmasının D) Dünya görüsünün değişmesinin E) İlk imparatorlukların kurulmaya başlamasının ( 1997 ÖSS ) - Soru: Anadolu Selçuklu Dönemi yle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? A) İlk altın para II. Kılıç Arslan Dönemi nde bastırılmıştır. B) Anadolu daki ilk kervansaray II. Kılıç Arslan Dönemi nde yapılmıştır. C) Gevher Nesibe Darüşşifası I. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi nde açılmıştır. D) Yazlık saray olarak kullanılan Kubadabat, Alaaddin Keykubat Dönemi nde yapılmıştır. E) Türkçe resmî dil olarak Alaaddin Keykubat Dönemi nde kabul edilmiştir. ( LYS ) 66 Magna Carta YÜZYIL SAVAŞLARI ( ) * İngiltere kralının Fransız tahtına göz dikmesi sonucu başlayan mücadeleler yaklaşık 100 yıl devam ettiği için bu adı almıştır. * 1346 Kresy Savaşı nda İngilizler, Fransa nın önemli bir bölümünü ele geçirmişlerse de sonradan, Jan Dark ın da etkisiyle, Fransızların toparlanması üzerine mağlup olmuşlardır. Sonuçları : a) Fransa galip gelerek topraklarını İngiliz işgalinden kurtarmıştır. b) Avrupa da bir ülkenin sömürge altına alınamayacağı anlaşılmıştır. c) Top ilk kez 1346 Kresy Savaşı nda İngilizler tarafından kullanılmıştır. d) Fransa da milli duyguların gelişmesine sebep olmuştur. e) İki büyük Avrupa ülkesinin mücadeleleri Osmanlı Devleti nin Balkanlarda daha rahat ilerlemesine ve Fetret devrinde saldırıya uğramamasına sebep olmuştur. f) İngiltere de Çifte Gül adı verilen iç savaşlara neden olmuştur. ( )

67 MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK 1. Hükümdar ve Saray * Devlet hanedanın ortak malı olarak kabul edilirdi. * Bu durum hükümdarın ölümünden sonra taht kavgalarına sebep olur, devleti zayıflatırdı. * Bazı Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar,.... sanını kullandı. * İlk Türk-İslam Devletleri'nde hükümdar tahta çıkınca Abbasi halifelerinin onayını istedi. SARAY TEŞKİLATI 1. Emir-i Alem: Emir-i Candar: Hacibü l Hüccab: Emir-i Çeşnigir: Şerabdar-ı Has: Serhenk: Emir-i Ahur: Emir-i Silahdar: Emir-i Meclis: Merkez Teşkilatı * Hükümet, Divan-ı.. denilen Büyük Divan'dan meydana gelirdi. * Divanın başkanı hükümdardı. * Selçuklular bu kurumu Abbasilerden almışlardır. 3. Taşra Teşkilatı * Başkent dışındaki idari birimlere vilayet denirdi. * Vilayetlerin başında şehzadeler veya vali statüsünde naipler bulunurdu. * Anadolu Selçuklularında üç tip vilayet bulunurdu. * Meliklerin yönettiği vilayetler; bunlar hanedan tarafından gönderilen meliklerin doğrudan hükümdara bağlı olduğu vilayetlerdi. * Divan Dairesi vilayetleri; yönetimi divana ait olan vilayetlerdi. * Bizans sınırında bulunan vilayetler; başında uç beyi denilen sınır koruyucu beylerin bulunduğu vilayetlerdi. 4. Hukuk * İslamiyet'in kabulü ile hukuk kuralları değişikliğe uğradı, Türk töresi ile İslami kurallar bir sentez haline getirildi. * Adli teşkilat; Şeri Yargı ve Örfi Yargı olmak üzere ikiye ayrılırdı: a).. Yargı; kadıların başkanlığındaki mahkemeler tarafından yürütülürdü. b). Yargı; vergilere, askeriye ile, ikta sahipleri ve ticarete ilişkin kanunlarla ilgilenirdi. * Hükümdarların halkın şikâyetlerini dinlemek amacıyla düzenlediği.... divanları da görülürdü. 67

68 * Askeri davalara.. askerler denilen kadılar bakardı. 5. Ordu * İlk Türk-İslam Devletleri'nde ordu Türkmenlerden oluşurdu. * Karahanlılarda ordu Hassa ordusu, Eyalet askerleri ve Türkmen kuvvetleri olmak üzere üç bölüme ayrılmıştı. * Selçuklularda, Karahanlılardan farklı olarak ikta askerleri, bağlı devletlerin askerleri ve gönüllü askerler vardı. * Hassa Ordusunda, askerlik için ayrılan çocuklar belirli merkezlerde yetiştirilir, sultanlar Hassa Birliklerini burada yetişen askerler arasından seçerlerdi. * Eyalet askerleri; Şehzadelerin ve valilerin yönetimindeki askerlerdi. * Türkmen birlikleri; Göçebe Türkmen boylarının savaş anında orduya katılmaları ile oluşan birliklerdi. b). arazi; Gelirlerine göre önemli devlet görevlilerine dağıtılan arazilerdi. c). arazi; Başarılı devlet adamlarına verilen arazi idi. Bu topraklara sahip olanlar toprak hakkında her türlü tasarrufa sahipti. d)... arazi; İlmi ve sosyal kuruluşların masraflarını karşılamak amacıyla bu kuruluşlara tahsis edilen arazilerdi. Uyarı:.... arazi; Müslüman olmayan halka ait arazilerdi. 7. Din * İslamiyet'in kabulünden sonra İslam dinini yaymak için önemli çalışmalar yapmışlardı. * İslamiyet'te.... denilen Müslüman olmayan ülkelere yönelik savaşlar ile önemli fetihler gerçekleştirmişlerdi. * İslam dini ile İslamiyet ten önceki kültürlerin birleşmesi ile Babalik,...., Ekberilik ve.. gibi çeşitli tarikatlar oluşturulmuştu. * İslamiyet i yaymak amacıyla eserler yazılmış, Kuran ın yayılması amacıyla çalışmalar yapılmıştı. 6. Toprak Yönetimi * Devlete ait ve miri arazi olarak adlandırılan topraklar dört bölüme ayrılmıştı: a)... arazi ; Geliri hükümdara ait olan arazilerdi Ekonomik Hayat * Tolunoğulları ve İhşitler, doğu ve batı ticaret yolları arasında oldukları için ticarette oldukça gelişmişti. * Eyyubiler ve Memlüklüler'de ise Mısır'la ticaret çok gelişmişti. * Memluklular döneminde Trablus, Şam, İskenderiye, Dimyat, Yafa ve Akka önemli ticaret merkezleri haline geldi. * Ümit Burnu'nun bulunması ile bu ticaret merkezleri önemini yitirdi. * Gazneliler, Hindistan topraklarını ele geçirerek ekonomilerini canlandırmıştı. * Büyük Selçuklularda, Orta Asya ve Hindistan'dan gelen ticaret yollarının geçmesi ülkeyi zengin bir hale getirmişti. * Anadolu Selçuklu Devleti, ticaret yolları üzerinde yaptığı vakıf kuruluşları, han ve kervansaraylarla ticari alanda gelişmişti. 9. Sosyal Hayat * Türk-İslam Devletleri'nde göçebe bir hayat görülmüş, göçebecilikten dolayı hayvancılık gelişmişti.