İLK YARDIM Herhangi bir kaza yada yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin yardımı sağlanana kadar hayatın kurtarılması ya da

Transkript

1 İLKYARDIM

2 İLK YARDIM Herhangi bir kaza yada yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin yardımı sağlanana kadar hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla ilaçsız olarak yapılan uygulamalara İLKYARDIM denir.

3

4 İLK YARDIM Toplumdaki tüm bireylerin bilmesi ve uygulayabilmesi gereken bir uygulamalar bütünü dür. ACİL YARDIM Belirli eğitim almış ve insan vücuduna müdahale etme alanında yasalarla yetkilendirilmiş kişilerce yapılan, ilaçlı müdahaleler dir.

5 İlkyardımın bir insanlık görevi olduğunu bilme Çevredeki sağlık kuruluşlarını tanıma Olayları hızlı değerlendirme Olay yerinde bulunan kişileri organize etme Hasta veya yaralıyı sakinleştirme Olay yerindeki iz ve delilleri koruma 112 ye doğru bir şekilde haber verme Olay yerine gelen sağlık personeline doğru bilgi vermek ve yardım etmektir.

6 İLKYARDIMIN AMAÇLARI I. Yaşamı korumak ve devamını sağlamak. II. Durumun kötüleşmesini önlemek. III. İyileşmeyi kolaylaştırmak

7

8 İlk yardımın 3T diye bilinen temel ilkeleri TANI, TEDAVİ ve TAŞIMADIR. İlk yardım yapılacak hastanın veya yaralının hastalık veya yaralanmasının ilk önce tanısı gerekir.

9 Teşhis (tanı): İlk yardım uygulayacak kişi, hasta ya da yaralının hikayesini öğrenir. Hastanın hikayesi tanı ve tedavi için önemlidir. Örneğin, kaza geçiren kişinin kaza sırasında kafasını çarpıp çarpmadığı, göğsünün bir yere sıkışıp sıkışmadığı gibi durumların önceden belirlenmesi gerekir. Teşhiste yapılacak ikinci uygulama belirtilerin tespit edilmesidir.

10 Bu amaçla hasta ya da yaralının; - Ağrısının olup olmadığı sorulur. Ağrının belli bir bölgede mi yoksa vücudun her yerinde mi olduğu belirlenir. Üşüme, titreme ve terlemesinin olup olmadığı belirlenir. Bulantı ve kusmasının olup olmadığına bakılır. Teşhiste yapılacak son uygulama ise bulguların tespit edilmesidir. Bu amaçla hasta ya da yaralının bütün vücudu muayene edilerek yara, morluk, kanama kırık vb. durumları belirlenir

11 Tedavi: Bu aşamada yaralı ya da hasta için en uygun olan ilk yardım uygulanır. Kazazedenin durumuna göre uygulanacak ilk yardım kuralları ilerleyen konularda yeri geldikçe açıklanacaktır

12 Taşıma: Teşhis ve tedavisi yapılana hasta ya da yaralının en yakın sağlık kuruluşuna taşınması ilk yardımın üçüncü ilkesidir. Taşıma sırasında kazazedelerin durumuna göre öncelikli olan taşınmalıdır. Hasta ya da yaralının taşınması sırasında da ilk yardım uygulamasına ara verilmeden devam edilmelidir.

13 İlkyardımcının temel görevleri Korumak, Bildirmek, Kurtarmak ( K. B. K. ) olarak ifade edilir

14 Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını yada başka kazaların oluşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirmek Olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmak İlkyardım eğitimi olmayan kişileri olay yerinden uzak tutmak Bilinçsiz müdahalelere izin vermemek.

15 Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon aracılığı ile ücretsiz telefon hattına sahip olan 112 ye bildirilmelidir.

16 Sakin olunmalı 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net ve anlamlı cevaplar verilmelidir ; Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin yada çok bilinen bir yerin adı verilmelidir, Kendinizi tanıtmalı ve telefon numaranız istenirse verilmelidir

17 Hasta/yaralı(lar) ın adı ve olayın tanımı yapılmalıdır, Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmelidir, Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmelidir, 112 hattındaki sağlık personeli tarafından verilen talimatlar yerine getirilmeli

18 112 hattında bilgi alan sağlık personeli, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmalıdır.

19 Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin ve kendinden emin bir şekilde yapılan ilkyardımdır.

20 Hasta / yaralıların durumunu seri bir şekilde değerlendirmek (CAB) ve öncelikli müdahale edilecekleri belirlemek Hasta/yaralının korku ve endişelerini gidermeli, sakinleştirmeli.

21 Etraftaki insanları doğru bir şekilde yönlendirip organize etmeli. Bilgisini kullanarak Hasta / yaralıya gerekli müdahalelerde bulunmak Kırık kemik varlığında yerinde tesbit etmek Hasta / yaralıyı sıcak tutmak

22 Hasta / yaralının yarasını görmesine izin vermemek Hasta / yaralıyı hareket ettirmeden ( çok zorunlu kalınırsa en az zarar görecek şekilde hareket ettirilebilir ) müdahale yapmak (Ancak, ağır hasta / yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır.) Hasta / yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak (112)

23

24 Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir. 1.Halka 112 ye haber verme 2.Halka - Olay yerinde yapılan Temel Yaşam Desteği 3.Halka 112 Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler 4.Halka - Hastane acil servisleridir

25 Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir: Uluslararası standartlarda CAB harfleri İngilizce Circulation ( Dolaşım ) Airway ( Havayolu ) Breathing ( Solunum) sözcüklerinin baş harflerinden oluşmaktadır.

26

27 C. Dolaşımın değerlendirilmesi (Şah damarından 5 saniye nabız alınarak yapılır) A. Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi B. Solunumun değerlendirilmesi ( Bak-Dinle- Hisset)

28 Amaç; * Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldırmak, * Olay yerindeki hasta / yaralı sayısını ve türlerini belirlemek, * Olay yerinin hızlı bir şekilde değerlendirilmesinin ardından yapılacak müdahaleler planlanır.

29 * Aracınzı güvenli bir alana park edin, * Reflektörlü yelek giyilmeli, * Kontağı kapatılmalı, * El freni çekilmeli, * Araç LPG li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır. * Olay yeri yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir. * Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır. * Olay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı güçleştirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır. * Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir

30 * Herkesi tehlike konusunda uyarın, * Asla yanan eve girmeyin, * Yangından uzaklaşın ve emniyetli mesafede bekleyin,

31 * Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. * Ortam havalandırılmalıdır. * Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanılmasına izin verilmemelidir.

32 * Güç kaynağı ile halen temasta olan kişiye dokunmayın, * Elektrik kaynağı gücünü kapatın, * Eger güç kaynağını kapatmak mümkün değilse ayakta durarak yerden akım geçirmeyen malzemeler kullanarak uzaklaştırmayı deneyin, * Eger bunlar mümkün değilse profesyonel ekibi bekleyin.

33 * Hasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır. * Hasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden değerlendirilmelidir. * Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir. * Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır. * Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir. * Tıbbi yardım istenmelidir (112). * Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olmalıdır. * Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin verilmemelidir. * Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir. * Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır.

34 Kendi güvenliğimiz ve ortamın güvenliğinden emin olduktan sonra; birinci değerlendirmede, hasta veya yaralıda acil yardım gerektirecek hayati tehlike oluşturan durumlar kontrol edilir. En hızlı ve doğru şekilde hasta veya yaralının öyküsü, bulgu ve belirtileri alınarak değerlendirilip ilk yardım ve acil bakım uygulanır.

35 Bilinç değerlendirilmesi her hastaya yapılır eğer ihmal edilirse hastanın solunum ve kalp durması oluşabilir. Yetişkinde bilinç kontrolü omzuna dokunup iyi misiniz? Bebekte ise ayak tabanına hafifçe dokunarak yapılır.

36 Kan dolaşımının değerlendirilmesi. Hasta veya yaralının, yaşamsal fonksiyonlarından olan, nabız kontrolü yapılır. inspeksiyon ile dolaşımın yeterliği açısından deri rengi gözlenir. Hasta veya yaralının ilk değerlendirmesi sonucunda; Bilinci kapalı; fakat solunum ve nabzı var ise ikinci değerlendirmeye geçilir. Bilinci yok; solunumu var ise koma pozisyonuna getirilir. Bilinci ve solunumu yok ise derhal Temel Yaşam Desteğine (dış kalp masajı ve suni solunum) başlanır.

37 Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi, Bilinci kapalı olan hasta veya yaralının, dili geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir. Ayrıca solunum yolundaki yabancı cisim de hava yolunu tıkayabilir. Tüm bu durumlar göz önünde bulundurularak hava yolu açıklığının değerlendirilmesi yapılır. Solunumun sağlanması için hava yolunun açık olması gerekir. Bu nedenle, çeşitli yöntemlerle hava yolu açılır ve gerekirse temizlenir

38 Solunumun değerlendirilmesi, Hasta veya yaralının hava yolunun açıklığı sağlandıktan sonra solunum seslerini dinleyip solunum hareketlerini izleyerek ve solunumunu hissetmeye çalışarak solunumun olup olmadığı değerlendirilir (Bak-dinle- hisset yöntemi).

39 İlk muayene ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı ikinci muayene aşamasına geçerek baştan aşağı muayene yapar. İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır:

40 Görüşerek bilgi edinme: Kendini tanıtır, Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder, Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar, Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır, Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel özgeçmişleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir.

41 Baştan aşağı kontrol yapılır: Bilinç düzeyi, anlama, algılama Solunum sayısı, ritmi, derinliği Nabız sayısı, ritmi, şiddeti Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi

42 Baş: Saç, saçlı deri, baş ve yüzde yaralanma, morluk olup olmadığı, kulak ya da burundan sıvı ya da kan gelip gelmediği değerlendirilir, ağız içi kontrol edilir. Boyun: Ağrı, hassasiyet, şişlik, şekil bozukluğu araştırılır. Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi ihtimali göz ardı edilmemelidir.

43 Göğüs kafesi: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu ya da morarma olup olmadığı, hafif baskı ile ağrı oluşup oluşmadığı, kanama olup olmadığı değerlendirilmelidir. Göğüs kafesi genişlemesinin normal olup olmadığı araştırılmalıdır. Göğüs muayenesinde eller arkaya kaydırılarak hasta/yaralının sırtı da kontrol edilmelidir. Karın boşluğu: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, şişlik, morarma, ağrı yada duyarlılık olup olmadığı ve karnın yumuşaklığı değerlendirilmelidir. Eller bel tarafına kaydırılarak muayene edilmeli, ardından kalça kemiklerinde de aynı araştırma yapılarak kırık yada yara olup olmadığı araştırılmalıdır.

44 Kol ve bacaklar: Kuvvet, his kaybı varlığı, ağrı, şişlik, şekil bozukluğu, işlev kaybı ve kırık olup olmadığı, nabız noktalarından nabız alınıp alınmadığı değerlendirilmelidir. İkinci değerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yapılacak müdahale yöntemi seçilir.

45 Hayat kurtarmak için havayolunu açmak ve sonrasında kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlayarak dokulara yeterli düzeyde kan gitmesini sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.

46 10 saniye içinde nabız alınamamışsa derhal kalp masajı başlatılır. Masaj noktası sternumun orta-½alt noktasıdır. Kalp masajı, tek ya da çift kurtarıcı olmasına bakılmaksızın 30 kalp masajı 2 solunum. 2 dakika içinde carotisten nabız varlığı değerlendirmesine dayanır.

47

48 Her masajda göğüs çapının 1/3 kadarı(5cm) çöktürülmelidir, Masaj hızı dakikada en az 100 olacak şekilde ayarlanmalıdır, Masaj sırasında perifer arterlerden nabız alınabilmelidir. Sternumun alt yarısına bastırılmalı fakat ksifoide, kaburgalara bası yapılmamalı.

49

50 Her iki baş parmak yan yana (çok küçük bebeklerde üst üste olabilir), bebeğin meme başlarından geçen hayali çizginin bir parmak kadar aşağısına konur. Diğer parmaklar göğüs kafesini saracak şekilde arkada orta hatta yakın olarak yerleştirilir.

51 Baş parmaklar ile sternuma, göğsün 1/3-1/2 si(4 cm) çökecek şekilde bastırılır, Masajın hızı en az 100/dk (yaklaşık olarak saniyede iki masaj)olmalıdır. Her 15 (kurtarıcı tek başına ise 30/2) masajdan sonra bebek uygun pozisyon verilerek iki kez solutulmalıdır.

52 Kurtarıcı tek ise veya bebek iriyse ve göğüs kafesi yeterince iyi kavranamıyorsa iki parmak tekniği kullanılır. Kalp masajının yapılacağı noktaya işaret parmağı ve orta parmak veya yüzük parmağı ve orta parmak dik olarak konarak mesaj yapılır

53 Her 30 (kurtarıcı tek başına ise ) kalp masajına 2 solunum eşlik etmelidir. Bir elin topuğu meme hattı ile ksifoid çıkıntı arasına, sternumun alt yarısına dik olarak konur. Ksifoide bası yapılmamalıdır. Kostalara da bası yapmamak için parmaklar yukarı doğru kaldırılmalıdır.

54 Göğüsün 1/3-1/2 si (5cm) çökecek şekilde sternuma bastırılır ve bırakılır. Bırakılma durumunda elin topuğu yerinden oynatılmamalıdır. Masajın hızı yaklaşık olarak dakikada en az 100 olmalıdır (yaklaşık 2 masaj/sn) Her beş döngüde bir (yaklaşık iki dakika) çocuk yeniden değerlendirilmelidir.

55

56 Hava yolunun, solunum için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma, hava geçişinin tamamen engellendiği tam tıkanma yada azda olsa bir miktar hava geçişinin olduğu kısmi tıkanma şeklinde olabilir.

57 Tam tıkanma belirtileri: Nefes alamaz, Acı çeker, ellerini boynuna götürür, Konuşamaz, Rengi morarmıştır,

58

59 Bu durumda Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) yapılır

60

61 Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, Arkadan sarılarak gövdesi kavranır, Bir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği ( iman tahtası ) altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır,

62 Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır, Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır, Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir, Tıbbi yardım istenir (112).

63

64 Bebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters (yüzüstü ) olarak yatırılır, Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir, Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur, 5 kez el bileğinin iç kısmı ve el ayası ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur

65

66

67

68 Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir, Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır, Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur, 5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır, Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir, Tıbbi yardım istenir (112).

69

70

71 Eğer kişinin hava yolunda yeterli hava giriş çıkışı mevcutsa, kazazede öksürmeye teşvik edilmeli, yakından izlenmeli ve başka bir girişimde bulunulmamalıdır. Kazazedenin henüz ayakta durabildiği bu dönemde onun arka tarafında yer alınmalıdır. Bu durumda, kazazede öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılmalıdır

72

73 Kazazedenin solunum ve öksürüğü zayıflarsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır. Belirgin bir yabancı cisim, yerinden çıkmış veya gevşemiş takma dişleri varsa bunlar yerinden çıkarılır. Eğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa yukarıda tam tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır

74

75

76