TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) Yrd. Doç. Dr. Vesile ŞENOL Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölüm Başkanı Paramedik Program Koordinatörü E.Ü. H.B.S.H.M.Y.

Transkript

1 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) Yrd. Doç. Dr. Vesile ŞENOL Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölüm Başkanı Paramedik Program Koordinatörü E.Ü. H.B.S.H.M.Y.O 1

2 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) Giriş Kardiopulmoner acillere TYD yanıtı TYD basamakları Kardiyo- Pulmoner Resüsitasyon=CPR Hava yolunda yabancı cisim 2

3 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) TYD; Tıbbi tedavi ve normal kalp hareketini sağlayana kadar, beyine ve diğer hayati organlara bir miktar oksijenlenmiş kan akımını sağlar. TYD kalp ve solunum krizi geçiren bir hastanın yaşam zincirinde önemli bir halkadır.

4 YAŞAMDA KALMA ZİNCİRİ Yaşamda Kalma Zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir. İlkyardımcının görevi değildir Haber verme Olay yerinde TYD OED Entübasyon

5 TYD İlk dakikalar içindeki müdahaleler zinciri ve yaşam kurtarmadır. 5

6 Erken arama Erken CPR Erken defibrilasyon 6

7 TYD BASAMAKLARI Değerlendirme 112 nin aranması CPR ın ABC si Defibrilasyonun D si 7

8 DEĞERLENDİRME Değerlendirme fazı kritiktir. Uygun değerlendirme yapılana kadar CPR yapmayın! Alan güvenliğini saptayın. Sars ve sor İyi misiniz? Gerekmedikçe hastayı hareket ettirme. 8

9 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ (TYD) Temel Yaşam Desteğinin ABC si Airway Breathing Circulation : Hava yolu : Solunum : Dolaşım

10 Bilinçsiz hastada; Hava yolu tıkanıklığının en sık nedeni dil dir. Pozisyon ile hava yolunun açılması Solunumu olmayan hastada uygun pozisyon sırt üstü pozisyonu verilmesi HAVA YOLU (A) 10

11 HAVA YOLU (A) Jaw thrust-alt çene=çene itme pozisyonu (Boyun travması şüphesinde etkilidir) Head tilt-chin liftbaş geri-çene yukarı pozisyonu 11

12 SOLUNUM (B) Bak Dinle 10 Sn. Hisset 12

13 SOLUNUM (B) Solunum durduğu zaman vücut sadece akciğerlerde ve kan akımında kalmış olan oksijene sahiptir. Buna göre solunum durunca bunu kalp krizi ve ölüm izler. Ağızdan ağıza kurtarma nefesi hastanın akciğerlerine oksijen yollamanın en kolay yoludur.

14 SOLUNUM YOKSA Ağızdan ağıza solunum ile her biri 2 sn. süren 2 kurtarıcı soluk verin 14

15 SOLUNUM YOKSA Bir kişiye verdiğimiz solukta, onun ihtiyacını karşılayacak kadar oksijen vardır. Hastaya verilen havada karbondioksit oranı daha fazladır 15

16 NEFES VERİRKEN Önce derin bir nefes alıp tutun ve bu havayı hastanın akciğerlerine gönderin. Hastanın akciğerlerine litre/dakika hava üflenmelidir. Bu hacmi her iki yanağınızı balon üfler gibi şişirerek sağlayabilirsiniz. 16

17 DİKKAT:Uygunsuz baş ve çene pozisyonu Ventilasyon(nefes üfleme) zorluğunun en sık nedenidir. 17

18 Solunum varsa İyileşme Pozisyonu verin Hastanın solunumu varsa iyileşme pozisyonuna alın, düzenli aralıklarla kontrol edin

19 SOLUNUM VARSA Hastanın solunumu varsa iyileşme pozisyonuna alın, düzenli aralıklarla kontrol edin

20 Nabız Kontrolü DOLAŞIM (C) Dolaşım bulguları Göğüs kompresyonu 20

21 DOLAŞIM KONTROLÜ Sağlık personeli nabız kontrolu yapmalıdır 21

22 Nabız Kontrolü Bunun için iki veya üç parmağınızı adem elmasının üzerine getirin kemikle kas arasına kaydırıp şah damarından 10 sn. süre ile nabızın atıp atmadığını kontrol edin. 22

23 Nabız atımı yoksa Eğer hastanın kalbi atmıyorsa, eksternal kalp masajına başlanır. Kalp masajı beyne, kalp damarlarına ve önemli organlara kan gitmesini sağlar. Solunumda yoksa suni solunum ve kalp masajı birlikte yapılır. 23

24 Kalp masajı nereden yapılır? Göğüs kafesi alt sınırı Kosta-sternum bileşkesi 24

25 Dakikada 100 kez ve iman tahtasını 4-5 cm. çöktürecek şekilde kalp masajı başlanır Suni solunumla birlikte yapılıyorsa; Nefes vermeye devam edilir. Kalp masajı nasıl yapılır? 25

26 Göğüs Kompresyonu nasıl yapılır? 26

27 Göğüs Kompresyonu nasıl yapılır? Göğüs kompresyonu nasıl yapılır? Seri, ritmik basınç uygulanması 100/dk. kompresyon Suni solunumla birlikte yapılıyorsa; Bası/Solunum oranı: 30:2 Bası sırasında çift rakamlara kadar araya ve kelimesi konulur. Örnek 1 ve iki, ve üç gibi. Uygulayıcılar işlem bitiminde birbirlerine devam et komutu vererek işleme devam ederler. 27

28 Göğüs kompresyonu nasıl yapılır? Uygun el pozisyonu korunur, El pozisyonu bozulmaz, Bastırma fazı = Gevşetme fazına eşit olmalıdır Gevşetme fazında ğöğsün normal pozisyonuna dönmesine izin verilir. 28

29 Nabız varsa İYİLEŞME (RECOVERY) POZİSYONU 29

30 İyileşme pozisyonu prensipleri Gerçek yan yatış pozisyonuna yakın olmalı, Pozisyon kalıcı olmalı, Göğüse basınç vermemeli, Sırt üstü pozisyona kolay alınabilmeli, Hava yolu iyi gözlenebilmeli, Hastada ek hasara neden olmamalı. 30

31 BEBEK VE ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ 31

32 GİRİŞ Bebek ve çocuklarda ani kalp durması erişkinlere göre daha ender görülür. Çocuklarda genellikle solunum ve dolaşım giderek bozulur ve kalp durması solunum durmasına sekonder gelişir. Primer olarak kalple ilgili nedenlere bağlı kalp durması çocuklarda çok nadirdir

33 KURTARICI TEK İSE 8 yaşından küçük çocuklarda solunum problemleri ön planda olduğundan öncelikle beş döngü (yaklaşık iki dakika) TYD yapılmalı, Sonra 112 aranmalıdır. Eğer çocuk 8 yaşından büyükse kalple ilgili bozukluklar ön planda olacağından ve elektroşok gereksinimi yüksek olduğundan önce 112 aranmalı Sonra TYD yapılmalıdır

34 ÇOCUKLARDA TYD BASAMAKLARI 1. Öncelikle kendi güvenliğinizi sağlayın 2. Travma olup olmadığını sorgulayın 3. Çocuğun uyaranlara cevap verip vermediğine bakın, cevap yoksa: 4. Ağızda gözle görülebilen yabancı cisim varsa temizleyin 5. Hava yolunu açmak üzere başa pozisyon verin Travma şüphesi yoksa baş geri çene yukarı Travma şüphesi varsa çene itme hareketi 34 34

35 HAVA YOLU Bilinci kapalı bir bebekte hava yolu tıkanmasının en sık nedeni başın öne doğru eğilmesi ve dilin arkaya düşmesidir, Travma şüphesi yoksa, bebeğin omuzları altına bir havlu (kıyafet vb.) konarak kapanan hava yolu kolayca açılmış olur. 35

36 BEBEKLERDE SOLUK VERME YÖNTEMİ Ağızdan-ağız ve buruna Kurtarıcı hava yolunu uygun şekilde açar, Soluk aldıktan sonra ağzını bebeğin ağız ve burnunu kaplayacak şekilde yerleştirir. 36

37 BEBEKLERDE SOLUK VERME saniye süreyle bebeğin ağız ve burnundan içeri doğru üfler, Bebeğin nefesini vermesi için bir süre bekler ve aynı işlemleri tekrarlayarak ikinci kez soluk verir. YÖNTEMİ 37

38 BEBEKLERDE DOLAŞIM KONTROLÜ Bebeklerde nabıza öncelikle brakiyal arterden bakılmalıdır, Femoral arter de kullanılabilir. 38

39 DOLAŞIMIN SAĞLANMASI Kalp Masajı Endikasyonları: Dolaşım belirtileri yoksa, Kalp hızı 60/dk nın altında ve dolaşım bozukluğu varsa. Kalp Masajı Etkinliği : Arterlerde nabız hissedilebilmeli, Masajın hızı en az 100/dk olmalı, Sternumun alt yarısına bastırılmalı fakat ksifoide bası yapılmamalı, Masajın derinliği göğüs ön-arka çapının 1/3-1/2 si kadar olmalıdır. 39

40 BEBEKLERDE KALP MASAJI Baş parmak yöntemi Her iki baş parmak yan yana (çok küçük bebeklerde üst üste olabilir), bebeğin meme başlarından geçen hayali bir çizginin bir parmak kadar aşağısına konur, Diğer parmaklar göğüs kafesini saracak şekilde arkada orta hatta yakın olarak yerleştirilir. 40

41 BEBEKLERDE KALP MASAJI Baş parmak yöntemi Baş parmaklar ile sternuma, göğsün 1/3-1/2 si çökecek şekilde bastırılır, Masajın hızı 100/dk (saniyede 2 masaj) olmalıdır. Her 15 (kurtarıcı tek ise 30) masajdan sonra bebek uygun pozisyon verilerek 2 kez solutulmalıdır. 41

42 BEBEKLERDE KALP MASAJI Kurtarıcı tek ise veya bebek iriyse ve göğüs kafesi yeterince iyi kavranamıyorsa iki parmak yöntemi kullanılır, Kalp masajının yapılacağı noktaya işaret parmağı ve orta parmak veya yüzük parmağı ve orta parmak dik olarak konarak masaj yapılır. İki parmak yöntemi 42

43 0-12 AYLIK BEBEKTE TYD DEĞİŞİKLİKLERi Başın nötral pozisyonu Ağızdan-ağız ve buruna solunum Nabız kontrol noktası Kalp masajı noktası Basının derecesi Masaj /solunum oranı.

44 1-8 YAŞ ARASINDAKİ ÇOCUKLARDA KALP MASAJI Her 15 (kurtarıcı tek ise 30) kalp masajına 2 solunum eşlik etmelidir. Bir elin tümsek kısmı meme hattı ile ksifoid çıkıntı arasına, sternumun alt yarısına dik olarak konur. Ksifoide ve kaburgalara bası yapmamak için parmaklar yukarı doğru kaldırılır. 44

45 1-8 YAŞ ARASINDAKİ ÇOCUKLARDA KALP MASAJI Göğüsün 1/3-1/2 si çökecek şekilde sternuma bastırılır ve bırakılır. Bırakılma durumunda el yerinden oynatılmamalıdır. Masajın hızı yaklaşık olarak dakikada 100 civarında olmalıdır (yaklaşık 2 masaj/sn) Her 5 döngüde bir (yaklaşık 2 dakika) çocuk tekrar değerlendirilmelidir. 45

46 1-8 YAŞ ARASI ÇOCUK TYD DEĞİŞİKLİKLERi Kalp masajı iman tahtasının ½ alt yarısından uygulanır. Göğüsün 1/3-1/2 si çökecek şekilde sternuma bastırılır. Kalp masajı tek el ayası ile 100 /dk hızında yapılır. Kalp masajı/solunum oranı 30/2 dir. Solunumda baş geri-çene yukarı pozisyonu verilir.

47 8 YAŞINDAN BÜYÜK ÇOCUKLARDA KALP MASAJI 1-8 yaş grubundaki çocuklara uygulanan kalp masajından farklı değildir ancak, iki elin tümsek kısımları üst üste konur ve parmaklar birbirine kenetlenir. 47

48 TYD ne; Hastanın spontan nabzı ve solunumu dönünceye veya olay yerine bir sağlık ekibi gelinceye kadar devam edilir. 48

49 İlk yardım eğitiminiz yoksa insanlar üzerinde bu manevraları denemeyin. Aksi taktirde sağlam bir kişinin hayatına mal olabilir. 49

50 ERİŞKİNLERDE TIKALI HAVA YOLU 50

51 TIKALI HAVA YOLU Bir kişi aniden nefes alamaz olursa veya morarmaya başlarsa ilk önce boğuluyor musun? diye sorun. Hasta bu durumda evrensel boğulma işaretini yapar. 51

52 TIKALI HAVA YOLU Heimlich Manevrası Boğulan kişinin arkasına geçip kollarınızı hastanın beline dolayın. Bir elinizi yumruk yaparak göbeğin biraz üzerine yerleştirin, diğer elinizle bilekten kavrayın, yumruğunuzu içeri ve yukarı hamlelerle bastırın. 52

53 TIKALI HAVA YOLU Bu hamleleri 6-10 kez tekrarlayın İşleme yabancı cisim çıkana kadar veya Hastanın bilinci kapanana kadar devam edin. 53

54 Göğüsten Heimlich Uygulaması: Şişman kişiler ve hamilelerde 54

55 TIKALI HAVA YOLU İleri aylardaki hamilelerde Heimlich Manevrası göğüs üzerinden (kalp masajı yapılan noktadan) uygulanır. 55

56 Kendi-kendinize (self-thrust) Heimlich manevrası 56

57 TIKALI HAVA YOLU Hastanın şuuru kapanırsa 112 yi arayın, tıbbi yardım isteyin 57

58 TIKALI HAVA YOLU Hastayı sırtüstü yatırın ve ağzı çapraz parmak tekniği ile açın, ağız içini diğer el işaret parmağı ile süpürme hareketi yaparak temizleyin. 58

59 TIKALI HAVA YOLU Daha sonra ağızdan ağıza 2 kurtarma nefesi verin. DİKKAT; Hastanın hava yolu hala tıkalı ise; Kardiyopulmone r resüsitasyona başlayın. 59

60 TIKALI HAVA YOLU. Bunun için hastanın üzerine çömeliniz. Bir elinizi göbeğin az üstü ve göğüs kemiğinin altına koyun. İkinci elinizi birinci elinizin üstüne yerleştirin. Karnı içe ve yukarı hareketlerle bastırın. DİKKAT: Bu uygulama terkedilmiştir 60

61 TIKALI HAVA YOLU Bu manevralara başarılı olana kadar devam edin. Artık uygulanmıyor

62 BEBEK VE ÇOCUKLARDA TIKALI HAVA YOLU 62

63 TIKALI HAVA YOLU Yabancı bir cisme bağlı olarak (yiyecek, oyuncak parçaları vb.) hava yolunun tam tıkanması durumunda çocuk: Hiç nefes alamaz, Ses çıkaramaz, Öksüremez. Hava yolu kısmen tıkanmış ise çocuklarda: Ani solunum sıkıntısı, Zayıf veya sessiz öksürme, Hırıltı ortaya çıkar. 63

64 BEBEKLERDE HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI Dönüşümlü olarak sırt vuruşu (skapulalar arasına 5 kez) ve göğüs basısı (göğüste kalp masajı yapılan noktaya 5 kez) yapılır. Her saniyede bir vuruş yapılmalıdır. Sırt vuruşu ve göğüs basısına dönüşümlü olarak yabancı cisim çıkana veya bebeğin bilinci kapanana kadar devam edilmelidir. BEBEKLERDE ASLA HEİMLİCH YAPILMAZ. 64

65 ÇOCUKLARDA HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI Bilinç kapanmış ise dilçene kaldırma yöntemi ile ağız açılır, Ağız içinde yabancı cisim görülürse çıkartılır, yabancı cisim aramak üzere çocuğun ağzına ASLA körlemesine parmak sokulmaz. TYD başlanır. 65

66 ÇOCUKLARDA HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI Böyle bir durumda Heimlich yöntemiyle karın basısı yapılmalıdır. Çocuğun arkasına geçilir ve boyuna göre diz çökülür veya ayakta durulur, Bir el yumruk haline getirilip baş parmak tarafı ile ksifoidin bir miktar altına yerleştirilir. 66

67 ÇOCUKLARDA HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI Diğer el ile yumruk yapılmış olan el tutulur ve 5 kez içeri ve yukarı doğru bastırılır. Vuruşlara beşerli seriler halinde yabancı cisim çıkana veya çocuğun bilinci kapanana kadar devam edilir. 67

68 ÇOCUKLARDA HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI Bilinç kapanmış ise dilçene kaldırma yöntemi ile ağız açılır, Ağız içinde yabancı cisim görülürse çıkartılır, yabancı cisim aramak üzere çocuğun ağzına ASLA körlemesine parmak sokulmaz. TYD başlanır. 68

69 SUDA BOĞULMA DURUMUNDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Hipoksinin süresi ve ağırlığı çocuğun yaşamsal bulgularını etkiler. Bu nedenle çocuğa en kısa zamanda, mümkünse çocuk sudan çıkarılmadan hayat kurtarıcı soluk uygulanmalıdır. İlk soluktan sonra dolaşım bulgularına bakılmalı, yoksa kalp masajına başlanmalıdır. Çocuğun akciğerlerine kaçan su yabancı cisim olarak kabul edilmemeli ve suyu çıkarmak için karın basısı uygulanmamalıdır. 69