İlköğretim 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabındaki Çevre İçerikli Etkinliklerin Disiplinler Arası Yaklaşım Yönünden İncelenmesi*

Transkript

1 İlköğretim 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabındaki Çevre İçerikli Etkinliklerin Disiplinler Arası Yaklaşım Yönünden İncelenmesi* Esra Güven 1, Mustafa Hamalosmanoğlu 2 1 Erciyes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, 38039, esraguven_1988@hotmail.com 2 Erciyes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, 38039, hamalosmanoglu@erciyes.edu.tr Öz Bu nitel çalışmada, ilköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki çevre içerikli etkinlikler disiplinler arası yaklaşım yönünden incelenmiştir. Bu çalışmada, nitel veri toplama tekniklerinden doküman analizi ve nitel veri analiz yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. İlk olarak, ders kitabındaki çevre içerikli etkinlikler tespit edilmiştir. Daha sonra, bu etkinliklerle ilişkili olan disiplinler (dersler) ve kazanımlar ve bu kazanımların o disiplindeki tüm kazanımlardaki oranı belirlenmiştir. Bu çalışmada, 6 disiplin ve 11 kazanımla ilişkili olan 7 çevre içerikli etkinlik tespit edilmiştir. Bu etkinliklerle ilişkili olan kazanımların o disiplindeki tüm kazanımlar içerisindeki oranı, genel olarak % 2-4 olarak bulunmuştur. Sonuç olarak; bu çalışma, ilköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki çevre içerikli etkinliklerin disiplinler arası yaklaşım yönünden uygun olmadığını göstermiştir. Anahtar Sözcükler: Çevre eğitimi, disiplinler arası yaklaşım, ilköğretim Evaluation of The Environmental Activities in Science and Technology Textbook of Elementary School Fourth Grade in Terms of an Interdisciplinary Approach Abstract In this qualitative study, the environmental activities in science and technology textbook of elementary school fourth grade were investigated in terms of an interdisciplinary approach. The document analysis, a qualitative data collection method, and content analysis, a qualitative data analysis method, were used in this study. First, the environmental activities in textbook were determined. Then, disciplines (lessons) and achievements that related with these activities, and the ratios of these achievements in total achievements in that discipline were defined. In this study, environmental seven activities being related with six disciplines and eleven achievements were determined. The ratios of achievements which are associated with these activities in total achievements of that discipline generally were found as 2-4 %. As a results; this study showed that the environmental activities in science and technology textbook of elementary school fourth may be inappropriate in terms of interdisciplinary approach. Keywords: Environmental education, interdisciplinary approach, elementary school Giriş Canlıların içinde bulunduğu ve tüm hayatsal faaliyetlerini sürdürdüğü ortam olan çevre, ilk canlı ile var olmasına rağmen uzun yıllar sorun olmadan devam etmiştir (Yücel ve Morgil, 1998; Ulusal Çevre Eylem Planı, 1997). Fakat artan nüfus, sağlıksız kentleşme ve sanayileşme, azalan doğal kaynaklar artık sorun yaratmaya başlamıştır ve bu sorunların ana faktörü insandır (Türkiye Çevre Durum Raporu, 2007; Çolakoğlu, 2010). Çevre sorunlarıyla * Bu çalışma, 9-10 Eylül 2011 tarihinde Kayseri de Erciyes 1 Üniversitesi nce düzenlenen I. Eğitim Bilimleri Öğrenci Araştırmaları Sempozyumu nda sunulan İlköğretim 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabındaki Çevre İçerikli Etkinliklerin Disiplinler Arası Yaklaşım Yönünden İncelenmesi başlıklı bildirinin genişletilmiş halidir.

2 mücadele çabaları da bu doğrultuda insana yönelmiş ve böylece çevre eğitimi kavramı ortaya çıkmıştır. Çevre eğitimi; toplumun tamamında çevre bilincinin geliştirilmesi, çevreye duyarlı, kalıcı ve olumlu davranışların kazandırılması, çevre sorunlarının çözümünde görev almak ve aktif katılım olarak tanımlanabilir (Türkiye Çevre Atlası, 2004). Çevre, birçok faktörden etkilendiği için çok yönlüdür. Dolayısıyla çevre eğitimi de çok yönlü olmalıdır. Çevre eğitimiyle ilgili yapılan 1977 deki ilk Hükümetler Arası Çevre Eğitimi Konferansı nda da bu konu ele alınmış ve çevre eğitiminin disiplinler arası yaklaşımla yürütülmesi gerektiği ifade edilmiştir (Unesco, 1978). Disiplinler arası öğretimin temel özelliği, problemlere bağlı öğrenme etkinlikleridir. Dolayısıyla geleneksel disipliner öğretimdeki günlük yaşamdan soyutlanmış öğrenme, disiplinler arası öğretimde yerini günlük yaşama daha yakın öğrenmeye bırakmaktadır (Yıldırım, 1996). Çevre ve çevre sorunları da günlük hayatta karşılaştığımız konular olduğundan çevre eğitimi hiç şüphesiz disiplinler arası yaklaşımla verilmelidir. Disiplinler arası yaklaşımla öğretimde temel amaç, çeşitli disiplinlere ait bilgilerin belirli bir amaç doğrultusunda kullanılmasıdır (Yıldırım, 1996). Bunu gerçekleştirmek için öğretimin (etkinliklerin, temaların, konuların vb.), belli aşamalara göre tasarlanması gerekir. Bu amaçla Jacobs ve Borland (Akt. Jacobs, 1989), disiplinler arası yaklaşıma göre dört aşamalı bir program geliştirme modeli tasarlamışlardır. Bu modele göre; birinci aşamada, konu (tema, ders alanı, olay, sorun veya bir problem) seçilmelidir. İkinci aşamada, konu ile ilgili alt konular ve ilişkili olabileceği disiplinler tespit edilmelidir. Üçüncü aşamada, konular ve disiplinler ilişkilendirilmelidir. Son aşamada ise uygulama için aktiviteler yazılmalıdır. Çevre eğitimi ve disiplinler arası yaklaşımdan yola çıkılan bu çalışmanın amacı, ilköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki (Agalday, Akçam, İpek ve Kablan, 2010) çevre içerikli etkinliklerin disiplinler arası yaklaşım çerçevesinde incelenmesi olarak tespit edilmiştir. Çalışma çevre eğitimini disiplinler arası yaklaşım açısından incelediğinden önemlidir. Çünkü yukarıda da belirtildiği üzere çevre eğitimi disiplinler arası bir çalışma alanıdır ve disiplinler arası yaklaşımla yürütülmelidir (Unesco, 1978; Unesco, 1985). Fakat çevre eğitimi ile ilgili yapılan çalışmalarda disiplinler arası yaklaşımı ele alanlar oldukça sınırlıdır (örn. Unesco, 1985; Semerjian, El-Fadel, Zurayk ve Nuwayhid, 2004; Pearce ve Russill, 2005; Uğurlu ve Demirer, 2008; Focht ve Abramson, 2009 vb.). Ayrıca bu çalışmalar genellikle ya teorik olarak ele alınmış ya da lisans ve lisans üstüne yönelik çalışılmıştır. İlköğretim düzeyinde disiplinler arası yaklaşım ve çevre eğitimini birlikte ele alan bir çalışma yoktur. Yöntem Bu çalışmada nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Verilerin toplanması ve analizi sürecinde ilk olarak ilköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki (Agalday vd., 2010) çevre içerikli etkinlikler belirlenmiştir. Daha sonra bu etkinlikler disiplinler arası yaklaşım çerçevesinde incelenmiştir. Bu incelemede Jacobs ve Borland (Akt. Jacobs, 1989) tarafından geliştirilen disiplinler arası yaklaşıma göre program geliştirme modeli temel alınmıştır. Bu modelin ilk iki aşaması ve sonuncu aşaması etkinliklerin değerlendirilmesinde kullanılmayacaktır. Çünkü bu aşamalar birçok konu, tema, etkinlik vb. hazırlanırken kullanılmasına rağmen bu etkinliklerin disiplinler arası yaklaşıma uygun olması esas olarak üçüncü aşamada yer alan disiplinler arası ilişkilendirmelere bağlıdır. Dolayısıyla bu çalışmada, tespit edilen etkinliklerin, ilköğretim 4. sınıftaki zorunlu derslerin öğretim programlarındaki kazanımlar (yabancı dil dersi hariç) ile ilişkileri incelenmiştir. Çalışmanın gerçekleştirilme aşamalarına aşağıda yer verilmiştir.

3 Araştırma Problemi İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki çevre içerikli etkinlikler disiplinler arası yaklaşıma uygun mudur? Alt problemler - İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki çevre içerikli etkinlikler hangi disiplinlere ilişkin kazanımlarla ilişkilidir? - İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki çevre içerikli etkinliklerin farklı disiplinlere ilişkin kazanımlarla ilişkilerinin yüzde dağılımı nasıldır? - İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki çevre içerikli etkinlikler disiplinler arası yaklaşım açısından yeterli midir? Sınırlılık Çalışma, ilköğretim 4. sınıflarda kullanılmakta olan fen ve teknoloji ders kitabı (Agalday vd., 2010) ve ilköğretim 4. sınıfların zorunlu derslerinin (yabancı dil dersi hariç) öğretim programlarıyla sınırlıdır. Araştırmanın Modeli Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı bir araştırmadır. Nitel araştırma, gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemleri kullanılarak algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin incelendiği araştırma olarak tanımlanabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Veri Toplama Yöntemi Nitel araştırma metodolojisine uygun olarak gerçekleştirilen bu çalışmada, nitel veri toplama yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Doküman analizi, araştırılması hedeflenen olgu veya olgularla ilgili yazılı materyallerin analizini kapsar. Doküman analizine göre bir doküman dört aşamada analiz edilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011). - Analizi yapılacak veriden örneklem seçme: Kitaptaki çevre içerikli etkinlikler ve ilköğretim 4. sınıflarda okutulan zorunlu dersler belirlenmiştir. - Kategorileri geliştirme: Belirlenen çevre içerikli etkinliklerin, farklı disiplinlere (derslere) ilişkin kazanımlarla ilişkisi tespit edileceği için kategoriler disiplinlere göre belirlenmiştir. Yani etkinlikler bu disiplinlerin programları çerçevesinde kategorize edilerek incelenmiştir. - Analiz birimini saptama: Çalışmada analiz birimi olarak hem kitapta hem de öğretim programlarında cümle (Yıldırım ve Şimşek, 2011) seçilmiştir. Yani kitaptaki etkinlikler cümleler kapsamında incelenerek, öğretim programlarında ilişkili olduğu kazanım cümleleri tespit edilmiştir. - Sayısallaştırma: Çalışmada sayısallaştırma yollarından yüzde dağılımı (Yıldırım ve Şimşek, 2011) seçilmiştir. Verilerin Analizi Çalışmada, nitel veri analizi yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. İçerik analizi dört aşamada yapılır; verilerin kodlanması, temaların bulunması, kodların ve temaların düzenlenmesi, bulguların tanımlanması ve yorumlanması. Bu dört aşama, her zaman birbirinden belirgin olarak ayrılmayabilir. Örneğin, kavramsal kodlama ile tematik kodlama birleştirilebilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Bu çalışmada da ilk iki aşama birleştirilmiş ve kod ismi olarak disiplinlerin adları kullanılmıştır. Daha sonra veriler bu kodlara göre düzenlenip tanımlanmıştır. Son olarak bu veriler yorumlanmıştır. Bulgular

4 Çalışmada fen ve teknoloji ders kitabında (Agalday vd., 2010) çevre içerikli 7 etkinlik bulunmuştur. Bu etkinliklerin kitapta yer alan tüm etkinlikler içerisindeki oranı % 11,3 tür. Ve çevre içerikli bu etkinliklerin 4 üniteye dağıldığı görülmüştür. Bu etkinliklere ilişkin bilgiler Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. İlköğretim 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabındaki (Agalday vd., 2010) Çevre İçerikli Etkinlikler Ünite No Ünite Adı Etkinlik No Etkinlik Adı Etkinliğin Tanıtımı Maddeyi Tanıyalım Işık ve Ses Gezegenim iz Dünya Canlılar Dünyasını Gezelim, Tanıyalım Doğal mı? Yapay mı? İşlenmiş mi? Bilinçli Birey Olalım Ses Kirliliği ni Gözleml eyelim Çok Güzel İşler Bunlar Kart Oyunu Nerede Yaşar? Ben Ne Yapabiliri m? Bu etkinlikte, 12 tane maddeye ilişkin fotoğraflar verilmiş ve öğrencilerin bu maddeleri doğal, yapay, işlenmiş olarak sınıflandırmaları ve hangi ölçütleri göz önünde bulundurduklarını belirtmeleri istenmiştir. Bu etkinlikte, öğrencilerin gruplara ayrılarak bir doğal kaynağın bilinçsiz tüketimi ve korunması konusunda araştırma yaparak elde ettikleri verileri poster haline getirmeleri ve sergilemeleri istenmiştir. Bu etkinlikte, öğrencilerin verilen örnek çizelge ve grafikten yararlanarak okullarının farklı yerlerindeki ses kirliliğini tespit etmeleri ve bunları poster haline getirmeleri ve sunmaları istenmiştir. Bu etkinlikte, öğrencilerin gruplara ayrılarak hava, su, toprak kirliliği ve sağlıklı çevre ile ilgili verilen araştırma sorularına göre bir çalışma yapmaları, verilen çizelgeyi doldurmaları ve verilen çalışmalardan birini seçip hazırlamaları, sergilemeleri ve sunmaları istenmiştir. Bu etkinlikte, öğrencilerin gruplar oluşturmaları, beşer tane kart hazırlayarak bu kartlara çeşitli görseller yapıştırmaları ve daha sonra öğretmenin seçtiği bir karttaki görselin canlı mı cansız mı olduğunu açıklamaları istenmiştir. Gruplardan her doğru cevap sonucu en çok alan oyunu kazanacaktır. Bu etkinlikte, öğrencilerin gruplar oluşturmaları, çeşitli yerlerde bulunabilecek canlıları tahmin etmeleri ve grupça belirledikleri bir bölgedeki canlıları büyüteçle gözlemlemeleri, gözlemlerini çalışma kitabındaki ilgili forma kaydetmeleri, sonuçlarını hazırladıkları çizelgelere kaydederek sergilemeleri istenmiştir. Bu etkinlikte, öğrencilerin bir çevre kulübü oluşturmaları, okul ve çevresindeki kirliliğin sebeplerini araştırmaları, bu kirlilikleri ortadan kaldırmak için bir kampanyaya karar vermeleri ve kampanyanın tanıtım broşürünü hazırlayarak sergilemeleri ve dağıtmaları istenmiştir. Bu etkinliklerin ve öğretim programlarının cümle bazında analizi sonucunda etkinliklerin hangi disiplinlerle ve hangi kazanımlarıyla ilişkili olduğu, bu kazanımların o dersin toplam kazanımları içerisindeki oranı (% olarak) tespit edilmiştir. Elde edilen veriler Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. İlköğretim 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabındaki (Agalday vd., 2010) Çevre İçerikli Etkinliklerin İlişkili Olduğu Disiplinler, Kazanımlar ve İlişkili Kazanımların Yüzdesi

5 Etkinlik Adı Doğal mı? Yapay mı? İşlenmiş mi? Bilinçli Birey Olalım Ses Kirliliğini Gözlemleyelim Çok Güzel İşler Bunlar İlişkili Olduğu Disiplinler, Kazanımlar ve İlişkili Kazanımların Yüzdesi Türkçe Matematik e kazanımı f kazanımı % 2,4 e kazanımı % 1,2 Sosyal Bilgiler a kazanımı % 2,2 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi c kazanımı % 2,3 c kazanımı % 2,3 Görsel Sanatlar b kazanımı Müzik Beden Eğitimi Kart Oyunu Nerede Yaşar? Ben Ne Yapabilirim? g kazanımı h kazanımı i kazanımı j kazanımı k kazanımı % 10,9 c kazanımı % 2,3 c kazanımı % 2,3 Tablo 2 de yer alan kazanımlar; a) Çevresinde gördüğü doğal ve beşeri unsurları ayırt eder. (MEB, t. y.) b) Doğal ve yapay (üretilmiş) nesneleri ayırt eder. (MEB, 2010a) c) Çevreyi temiz tutmaya ve korumaya önem verir. (MEB, 2010b) d) Çalışmalarını sergilemekten ve arkadaşlarının yaptığı çalışmaları izlemekten zevk alır. (MEB, 2010a) e) Sütun grafiğini oluşturur. (MEB, 2009) f) Sütun grafiğini yorumlar. (MEB, 2009) g) İnsanların belli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları sosyal örgüt, resmî kurum ve grupları fark eder. (MEB, t. y.) h) Ön bilgi ve yaşantısını kullanarak çevresindeki belli başlı sosyal problemler ya da ihtiyaçlarla grup, kurum ve sosyal örgütleri ilişkilendirir. (MEB, t. y.) i) Kendisi ile çevresindeki gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki etkileşime örnekler verir. (MEB, t. y.) j) Okulunda ve yakın çevresinde katılacağı sosyal ve eğitsel etkinliklere karar verir. (MEB, t. y.) k) Okul yaşamında gerekli gördüğü eğitsel-sosyal etkinlikler önerir. (MEB, t. y.)

6 Sonuç ve Tartışma Yapılan çalışmada aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir: - Çalışmada, çevre içerikli 7 etkinlik tespit edilmiş ve bu etkinliklerin tüm kitap içindeki etkinliklere oranının % 11,3 olduğu bulunmuştur. Bu oranın oldukça düşük olduğu görülmektedir. - Çalışmada etkinliklerin toplamda 6 disiplinle ve 11 kazanımla ilişkili olduğu bulunmuştur. Yani etkinlikler genellikle aynı kazanımlarla ilişkilidir. Ayrıca bu ilişkilendirmelerin nasıl sağlanacağı etkinliklerde net olarak verilmemiştir. - Etkinliklerle ilişkili olduğu saptanan faklı disiplinlere ait kazanımların sayısının o disipline ait kazanımlar içerisindeki yüzdelerinin genellikle %2-4 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Bu sonuç, etkinliklerle ilişkili kazanımların sayısının oranının oldukça düşük olduğunu göstermektedir. Oysa disiplinler arası yaklaşımda esas olan faklı disiplinlerle sağlanan ilişkilendirmelerdir. - Etkinliklerin, Türkçe ve müzik derslerine ait belli kazanımlarla değil genel olarak bu disiplinlerle ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Bu sebeple Tablo 2 de Türkçe ve müzik derslerine ait kazanımlara ve oranlara yer verilememiştir. - Etkinliklerin, beden eğitimi dersiyle ilişkili olmadığı tespit edilmiştir. Oysa beden eğitimi dersi doğayla iç içe gerçekleştirildiği için çevre içerikli etkinliklerle ilişkilendirilmesi gerekirdi. Yukarıdaki sonuçlara bakıldığında ilköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki (Agalday vd., 2010) çevre içerikli etkinliklerin disiplinler arası yaklaşıma uygun olmadığı söylenebilir. Çünkü etkinlikler hem genel olarak aynı disiplinlerin aynı kazanımları ile ilişkilidir hem de bu ilişkilendirmeler açık ve net değildir. Öneriler Çalışmada elde edilen bulgular ve sonuçlar ışığında şu önerilerde bulunulabilir: - İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki (Agalday vd., 2010) çevre içerikli etkinliklerin disiplinler arası yaklaşıma uygun hale gelebilmesi için; o Etkinliklerin daha fazla kazanımla ilişkilendirilmesi, o Etkinliklerin, faklı disiplinlerle ilişkilendirmelerinin açık ve net ifade edilmesi, o Daha fazla etkinliğin faklı disiplinlerle ilişkilendirilmesi gerekmektedir. - Bu çalışma, ilköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabı (Agalday vd., 2010) ile sınırlı olduğu için; o Diğer dersler için de benzer bir çalışma yürütülebilir. o Diğer sınıf seviyeleri için de benzer bir çalışma yürütülebilir. - İlköğretim düzeyinde disiplinler arası yaklaşımı ve çevre eğitimini birlikte alan bir çalışma olmadığı için sonuçlar literatürle karşılaştırılamamıştır. Dolayısıyla özellikle ilköğretim ve orta öğretimde bu tür çalışmalara ihtiyaç vardır ve bu yönde bir çalışma yapılabilir. Kaynaklar Agalday, M., Akçam, H. K., İpek, İ., Kablan, F. (2010). İlköğretim 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. ÇOB (2004). Türkiye Çevre Atlası. Ankara. Erişim: ,

7 ÇOB (2007). Türkiye Çevre Durum Raporu. Ankara. Erişim: , sflang=tr Çolakoğlu, E. (2010). Haklar Söyleminde Çevre Eğitiminin Yeri ve Türkiye de Çevre Eğitiminin Anayasal Dayanakları. TBB Dergisi, 88, Erişim: , DPT (1997). Ulusal Çevre Eylem Planı: Eğitim ve Katılım. Erişim: , Focht, W. ve Abramson, C. I. (2009). The Case for Interdisciplinary Environmental Education and Research. American Journal of Environmental Sciences, 5 (2), Erişim: , Jacobs, H. H. (1989). Interdisciplinary Curriculum: Design and Implementation. Alexandria: Association for Supervision and Curriculum Development. Erişim: , MEB (t.y.). Sosyal Bilgiler Sınıf Programı. Erişim: , MEB (2009). İlköğretim Matematik Dersi 1-5. Sınıflar Öğretim Programı. Ankara. Erişim: , MEB (2010a). İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi 1-8. Sınıflar Öğretmen Kılavuz Kitabı. Erişim: , MEB (2010b). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4,5,6,7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara. Erişim: , Pearce, J. M. ve Russill, C. (2005). Interdisciplinary Environmental Education: Communicating and Applying Energy Efficiency for Sustainability. Applied Environmental Education and Communication, 4, Erişim: , 7bb8f5ce70d2%40sessionmgr13&vid=1&hid=13 Semerjian, L., El-Fadel, M., Zurayk, R. ve Nuwayhid, I. (2004). Interdisciplinary Approach to Environmental Education. Journal of Professional Issues in Engineering Education and Practise, 130 (3), Erişim: , bf49c %40sessionmgr13&vid=1&hid=13 Uğurlu, Ö. ve Demirer, Y. (2008). Disiplinlerarası Çevre Eğitimi Üzerine Ulusal ve Uluslararası Örnekler: Bilimsel Faaliyet, Siyasi Karar Verme Süreci ve Eğitim. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 6 (23), Erişim: , Unesco (1978). Intergovernmental Conference on Environmental Education. Tiflis:14-26 Ekim Erişim: , Unesco (1985). Interdisciplinary Approaches in Environmental Education. Unesco-UNEP International Environmental Education Programme, Environmental Education Series (14). Erişim: , Yıldırım, A. (1996). Disiplinlerarası Öğretim Kavramı ve Programlar Açısından Doğurduğu Sonuçlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, Erişim: , Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

8 Yücel, A. S. ve Morgil, F. İ. (1998). Yüksek Öğretimde Çevre Olgusunun Araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, Erişim: ,