KUDUZ HASTALIĞI, EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÜLKEMİZDEKİ DURUMU. Dr. Orhan AYLAN

Transkript

1 KUDUZ HASTALIĞI, EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÜLKEMİZDEKİ DURUMU Dr. Orhan AYLAN Etlik Merkez VKAE ANKARA

2 Tarihçe Zoonoz olarak tanımlanan kuduz hastalığına ait ilk bilgilere, M.Ö. 23. asırda yaşamış Babil Hükümdarı Hamurabi'nin, çıkardığı kanunlarda rastlanılmaktadır

3 Tarihçe Sonra M.Ö. 5. asırda Democritus, M.Ö. 3. asırda Aristo ve M.O. 1. asırda Celcus hastalık hakkında bilgiler vermişlerdir

4 Tarihçe Etkenin filtrabl bir virus olduğu 1903 yılında ilk kez Rıfat Bey ve Remlinger tarafından ortaya konulmuştur.

5 Ülkemizde Kuduz 15. Yüzyıl: Türkiye de Köpek ve Yaban Hayatı kuduzu hakkında ilk detaylı bilgiler yazılmıştır 1886 yılında Prof. Dr. Zoeros Paşa, Dr. Miralay Hüseyin Remzi ve Veteriner kaymakam Hüsnü Bey Paris e giderek çalışmışlardır.

6 Köpek Kuduzu: Tüm Dünyada Genel Sorun >55,000 İnsan Kuduzu Vakaları

7 Kuduz Kuduz, bütün sıcak kanlı hayvanlar ve insanlarda şuur kaybı, huzursuzluk ve felçlerle kendini gösteren; bulaşıcı ve ölümcül bir hastalıktır

8 En çok hangi hayvanlarda görülür? Evcil Hayvanlar Kedi, köpek Sığır, koyun, keçi At, eşek vb. Yabani Hayvanlar Kurt Tilki Çakal Domuz Sansar Gelincik

9 Nasıl Bulaşır? Kaynak daima enfekte hayvandır Enfekte hayvan tarafından ısırılma ve tırmalanma Enfekte hayvanın salyasının kesik ve yaralara bulaşması

10 Virus Morfojik olarak virion ya da virus partikülleri mermi şeklinde bir yapıya sahip olup, ortalama 180 nm uzunluğunda ve 75 nm çapındadır. Her partikül bir lipid tabakası ile çevrili helikal bir nükleokapsid kapsar. Dış yüzey ince, sivri uzantılar ile kaplıdır. Bunlar 10 nm uzunlukta olup lipid tabakasının içinden köken alırlar.

11 Virus 12 kb'lik tek sarmallı, negatif polariteli kuduz virusu genomu, eşit sayıdaki monosistronik m-rna dan 5 adet proteini kodlamaktadır. Ribonükleoprotein diğer üç, internal proteinle ilişik genomik RNA içerir. Bu üç internal protein, transkriptaz (L), nükleoprotein (N) ve bir fosfoprotein (NS) RNA ile birlikte, aktif bir RNA kompleksi oluşturur ve böylece hem transkripsiyonu hem de replikasyonu kontrol ederler. Diğer yapısal proteinlerden Matriks proteini (M) virus zarının iç tarafında yer almaktadır. Glykoprotein (G), ise yüzey uzantılarını meydana getirir.

12 Rhabdovirus family lyssavirus genus genotypes 1. Rabies 2. Lagos-bat 3. Mokola 4. Duvenhage 5. European Bat Lyssvirus type (EBL1) 6. European Bat Lyssavirustype(EBL2) 7. Australian Bat Lyssavirus (ABL)

13 Lyssavirus Rezervuarları ve Coğrafi Dağılımı Lyssavirus Başlıca Rezervuarlar Coğrafi Dağılım Kuduz Köpek, Kedi, Tilki, Böcek Tüm Dünya Yiyen Yarasalar / Kan Emen Yarasalar Lagosbat Meyve yiyen yarasa Nijerya Mokola Böcek Yiyen Yarasalar ve Kemirgen Türler Kuzey Afrika Duvenhage Böcek Yiyen Yarasalar Afrika EBLV1 Eptesicus serotinus Kuzey Avrupa EBLV2 Myotis dasycneme Kuzey Doğu Avrupa ABL Meyve Yiyen Yarasa / Pteropus Türleri Avustralya

14 Kuduz viruslarının küresel farklılıkları Slayt is from Dr. N. Tordo

15 Kuduz viruslarının küresel farklılıkları Slayt is from Dr. N. Tordo

16 198 Avrupa Kuduz Virusu İzolatının Phylogenetik İlişkisi

17 Avrupa da, Kuduz Virusunun Genetik Varyantlarına Göre Dağılımı

18 KUDUZ VİRUSU (Rhabdo Virus) Eter, kloroform ve asit ph derecelerine dayanıklı. 56 C de 4-5 saatte. 70 C de 1-2 dakikada inaktive olur. Toprak yüzeyinde 0-8 C de 2 ay, Kuru toprakta 1m derinlikte 5 ay canlı kalır.

19 Hastalığın Kuluçka Süresi Kuduz virusunun organizmaya girdikten, hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına kadar geçen zaman, kuluçka süresi olarak adlandırılır. Bu süre yedi gün ile bir yıl arasında değişir. İnsanlarda Köpeklerde Kedilerde Sığırlarda gün gün gün gün

20 Hastalıkta Klinik Belirtiler Genel olarak tüm hayvanlarda, hastalık süresince üç devre gözlenir 1. Sakin Dönem : Hareket değişiklikleri ile kendini gösteren bir dönem olup, çok yavaş gelişir. Korkaklık ve sinirlilik en önemli belirtilerdir. Yabancı cisim yeme ve yutkunma zorluğu görülür. 2. Saldırgan Dönem : Huzursuzluk artar ve aşırı derecede hareketlilik görülür. Isırma arzusu vardır. Genellikle yavaş seyreden bu dönemde kudurma meydana gelir. 3. Felç dönemi : Ölümden çok kısa bir süre önce şekillenir. Alt çene felcinden dolayı hayvan yem ve su almakta güçlük çeker. 3-4 gün içinde ölüm oluşur.

21 HAYVAN TÜRLERİNE GÖRE YILLARI ARASINDAKİ KUDUZ İNSİDANSI Hayvan Türü Sayı % Köpek Sığır Kedi Koyun & Keçi Eşek ve At Diğer Evcil Hayvanlar Kurt Tilki Diğer Yabani Hayvanlar Evcil Hayvanlar Toplam 3846 %95.0 Yabani Hayvanlar Top. 207 % 5.0 Toplam 4053 % 100

22 HAYVAN TÜRLERİNE GÖRE YILLARI ARASINDAKİ KUDUZ İNSİDANSI Evcil Hayvanlar Köpekler Yabani Hayvanlar

23 İnsidans

24 İnsidans 2009 toplam 235 vaka

25

26

27

28

29 TÜRKİYE de KÖPEK KUDUZU

30 Türkiye de, köpek kuduzu görülmekte olup rastlantısal olarak yayılabilmektedir : -Diğer evcil hayvanlar (örn. kedi,çiftlik hayv.) -Yaban Hayatı(örn. çakal,tilki, kurt, vb.) -İnsan 2% 8% 13% cattle dog wildlife others 77% Data shown ; source Rabies Bulletin Europe Slayt is from Dr. A. Vos

31 yılları arasında kuduz vakaları Kaynak: Rabies bulletin Europe dog rabies Köpek kuduzu vakaları tüm Türkiye den rapor edilmiştir,bunlar çok açık şekilde bilinen noktalardır. Slayt is from Dr. A. Vos

32 1990 Köpek Kuduzu 2000 Açıkça göstermektedir ki Türkiye de köpek kuduzunu kontrol edebilmek mümkündür Yıllar bazında incelendiğinde azalma dikkat çekmektedir - Orta Anadolu incelendiğinde yıllardır kuduzdan ari olduğu görülecektir. Source: Rabies Bulletin Europe Slayt is from Dr. A. Vos

33 2007 Tahmini Köpek Aşılama Kapsamı 2008 <5% 5-30% 30-70% >70% Kabul Edilebilir Aşılama Kapsamı Seviyesi(>70%) Yalnızca Bazı İllerde Görülmekte Slayt is from Dr. A. Vos

34 TÜRKİYE de YABAN HAYATI KUDUZU

35 Yaban Hayatı Kuduzu: source: Rabies Bulletin Europe Fakat 1999 yılından itibaren bu durum değişti,ege bölgesinde köpeklerden tilkilere bulaşma olduğu ortaya konuldu Önceleri Türkiye de Yaban Hayatı Kuduzu tesadüfi ortaya çıkan ya da kendi içinde sınırlı sayıda vakalar şeklinde ortaya çıkmıştır. Slayt is from Dr. A. Vos

36 *Ege Bölgesinde Kuduz Vakaları other fox 200 Tilki Kuduzu cattle dog * Ege Bölgesi: Izmir, Manisa, Balikseir, Aydin, Kütahya, Mugla & Usak Slayt is from Dr. A. Vos

37 Ege Bölgesi, Köpek Sığır - Tilki Köpek kuduzu, ağırlıklı olarak İzmir ve çevresinde görülmekte, - İlk tilki kuduzu 1999 yılında rapor edildi ve sayılar 2000 yılında arttı, bölge infekte olduktan sonra hastalık yayıldı, - Sığır kuduzu vakaları da artarak hastalık bu alanda yayıldı.

38 Ege Bölgesi, Köpek Sığır - Tilki Tilki kuduzu kuzeye doğru yayılma yönünde, fakat 2001 yılındaki yayılma limitlerinde değil, - Bununla birlikte tilki kuduzu ve de sığır kuduzu hızlı bir şekilde güney ve güneydoğuya doğru yayılmakta.

39 Ege Bölgesi, Köpek Sığır - Tilki Sığırlarda yapılan yoğun aşılama sonuçları, 2004 yılında gözle görülebilmektedir. - Bu bölge için tilki kuduzu endemik hale gelmiştir ve de doğuya doğru yayılmaktadır Slayt is from Dr. A. Vos

40 *Ege Bölgesi Kuduz Vakaları Sığırların yoğun aşılanmasının etkileri 400 Tilkilerin yoğun oral yolla aşılanmasının etkileri? other fox 200 cattle dog * Ege Bölgesi: Izmir, Manisa, Balikseir, Aydin, Kütahya, Mugla & Usak Slayt is from Dr. A. Vos

41 Yaban Hayatı Kuduzu Yaban Hayatı Kuduzu: Geliştirilmiş İzleme Yarasa Kuduzu AB projesinden sonra bütün gayretler yarasa kuduzu çalışmaları yönünde olmuştur.türkiye de de bulunan yarasaların, bilinen ya da bilinmeyen kuduz virusları ile infekte olduğu sanılmaktadır? Slayt is from Dr. A. Vos

42 Yarasa Kuduzu ile İlgili Çalışma Yapılan Yerler Trabzon ve Gümüşhane Kırıkkale Balıkesir ( Edremit / Havran ) Adana Adana,Antakya,Mersin ve Antalya Balıkesir ( Edremit / Havran )

43 Salya ve Kan Örnekleri alınan bazı yarasa türleri Rhinolophus ferrumequinum Myotis blythii Miniopterus schrebersii Myotis emerginatus Myotis myotis Myotis cappaccinii, M. nattereri Rousettus aegyptiacus

44

45

46

47

48

49

50

51

52 Hastalığın Teşhisi

53 TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI KUDUZ TEŞHİS MERKEZLERİ Ankara Merkez Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü İstanbul Pendik VKAE Adana VKAE Konya VKAE İzmir Bornova VKAE Elazığ VKAE Erzurum VKAE Samsun VKAE

54 TEŞHİS YÖNTEMLERİ Histopatoloji (Seller s, Giemsa, Mann) FAT Deneme Hayvanı İnokulasyonu Kuduz Doku Kültürü İnfeksiyon Test (RTCIT) ELISA (RREID) İmmunoperoksidaz RT-PCR Real Time PCR RFFIT(Seroloji), FAVN

55

56

57

58

59

60

61

62 FAT ( Pozitif )

63

64 FAVN Test Sonuçları köpek < 0,5 IU 0,5-1 IU 1-2 IU 2-5 IU >5 IU Toplam kedi köpek kedi köpek kedi köpek (9 months) Toplam 1274 kedi

65 Teşekkürler Dr. Orhan AYLAN Etlik Merkez VKAE ANKARA