ISTANBUl'DA YAŞAM KALITESI

Transkript

1

2 İSTANBUL TİCARET ODASI ISTANBUl'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI Yrd. Doç. Dr. Murat ŞEKER YAYlN NO: Istanbul, 201 1

3 Copyright İTO (İstanbul Ticaret Odası) Tüm haklar saklıdır. Bu yayının hiçbir bölümü, yazarın ve İTO'nun önceden yazılı izni olmaksızın mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir şeki l de çoğalt ı lamaz. Eserin bazı bölümleri veya paragrafları, sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıyla, yazarın adı ve İTO belirtilmek suretiyle kullanılabilir. ISBN (Basılı) ISBN (Elektronik) ito ÇAGRT MERKEZi Tel : (212) 444 O 486 ITO yayınlan için ayrıntıh bilgi Bilgi ve Doküman Yönetimi Şubesi Dokümantasyon Servisi'nden alınabilir. Tel : (2 ı2) Fax : (2 ı 2) 5 ı ı E-posta : ito.yayin@ito.org.tr İnternet : Odamız yayıniarına tam metin ve ücretsiz olarak internetten ulaşabilirsiniz. YAYINA HAZlRLIK, BASKI, CİLT Express Basımevi Deposite lş Merkezi A6 Blok KatJ No:309 İkitelli OSB Küçükçekmece 1 istanbul Tel: (02 12) Fax: (0212)

4 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI

5 Yord. Doç. Dr. Murat ŞEKER Yükseköğrenimini Istanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde 2003 yılmda tamamladı. İstanbu l Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalında sunduğu " Dış Borçlanma, Borç Krizleri ve Türkiye» adlı çalışmasıyla 2005 yılında yüksek lisans eğitimini tamamlayarak, aynı anabilim dalında doktora eğitimine devam etti. ABD Florida Devlet Üniversitesi'nde sürdürdüğü tez çalışmaları sonucunda, 2009 yı lında "Rüşvet Ekonomisi - Kamu Ekonomisi Açısından Bir Analiz" adlı dt)ktora tezi ile Doktor unvanı aldı. Yurtdışında 2009 yılında bulunduğu sürede bir araştırma kuruluşu olan Florida Tax Watch'de asistan olarak çalıştı. Yard1mcı Doçentliğe yükseltildi. Şu sıralar bir UNDEF projesinde "Yerel Yönetimlerde Sosyal Bütçeyi İzleme" projesini yürütmektc ve aynı zamanda TÜBİTAK tarafından dcı;tcklenen "Mutluluk Ekonomisi" başl ı kl ı projesiyle ilgili çalışmalanna devam etmektedir. Ekonomi, maliye ve çok disiplinli alanlarda ulusal, uluslararas ı yayın lan ve tebliğleri bulunan yazann ilgi alanları, kamu ekonomisi, kamu bütçesi, yerel yönetimler, yolsuzluk ekonomisi ve mutluluk ckonoınisidir. Halen istanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü'nde görev yapmakta olup, Kamu Maliyesi ve Türk Vergi Sistemi derslerini vermektedir.

6 içindekiler Sunu ş Önsöz Yönetici Özeti Va om Kalitesi l. l. Yaşa m Kalitesi Üzerine Kavramsal Açı k lamal ar Kentsel Yaşam Kalitesi Dünyada ve Türkiye'de Yaşam Kalite Araştınnaları istanbul' do Va am Kalitesi Ara tırmosı İ s tanbul ' da Yaşam Kalitesi Endeksi Amaç ve Kapsam Deği ş kenl er Demografik Göstergeler Eğitim Göstergeleri Sağ lık Göstergeleri Ekonomi Göstergeleri U laşım Göstergeleri Çevre Göstergeleri Sosyal Yaşam Göstergeleri Araş tırma Yöntemi: Temel Bileş enl e r Analizi Temel Bil eş enler Analiz inin Uygula nma sı İlçe l erin Yaşam Kalitesi Açısından Sıralanma sı Yaşam Kalitesi Endeksinc Göre Kademe! i İ lçe Grupları ı. Birinci Derecede Yaşam Kalitesi Endeksi ne Giren İlçe ler İkinci Derecede Yaşam Kalitesi Endeksine Giren ilçeler Üçüncü Derecede Yaşam Kalitesi Endeksine Giren İlçel er Dördüncü Derecede Yaşam Kalitesi Endeksine Giren İlçe ler Beş inc i Derecede Yaşam Kalitesi Endeksi ne Giren İ l çelcr tstanbul 'da Yaşam Kalitesi (Saha Araştırması) Araştırm a Yöntemi Ara ştırma Bulgul arı Demografik Yapı... 63

7 Aile Yaşamı ve Konut İş Hayatı Sagtık Ekonomik Yapı Güvenlik Kentsel Memnuniyet Kişisel Memnuniyet, Yaşam Kalitesi ve Beklcntilcr ilçe Analizleri ı. Adalar Arnavutköy ı Ataşehir Avc ıl ar Bağcı lar Bahçelievler Bakırköy Başakşehir Bayra ınpaşa ı O. Beşiktaş ı ı. Bcykoz... ı Beylikdü?.ü... ll O Beyoğlu... ll I Büyükçckınece Çatalca Çekmeköy Esenler Esenyurt Eyüp... 1 l Fatih ı. Gaziosmanpaşa... 1 ı Güngören Kadıköy Kağıtha ne Karta!

8 3.26. Küçükçekmece Maltepe Pendik Sancaktepe Sa rı yer Silivri Sultanbeyli Sultangazi Şile Ş iş l i Tuzla Ümraniye Üs.kUdar Zeytinburnu ilçelere Göre Saha Ara~tırması Sonuçları Genel Bir Değer l endirme Kaynakça Ek-I : Temel Bileşenler Analizi İTO Yayın Listesi İTO Yayın Listesi GRAFiKLER LiSTESi Grafik 1. Yaşam İçin Önemli Değerler, Türkiye ( ) Grafik 2. Aynı Evin Pay l aşılmad ı ğı Aile Üyeleriyle Grafik 3. D iğe r Akrabatarla Görüş me Sık l ığı Gra fık 4. Arkadaş l arla Gö rüşm e Sık lığ ı Graftk. 5. Komşulada Gö rüşme Sıklığ ı Grafik 6. Günlük Faaliyetlere Ayrıl an Zamanlar Grafik 7. Yaşanıl an Konutun Dunın1u Grafik 8. Konutta Yaşanılan Sorunlar..., Grafik 9. İş Hayatıyla İ lgili ifadeler... 7 I Gratik 1 O. İş Hayat ı y l a İlgili Meınnuniyet Düzeyi Grafik ll. İş Hayatı - İ fade

9 Grafik 12. İş I-Iayatı - ifade Grafik 13. İş Hayatı- ifade Grafik 14. İş Hayatı- İfade Grafik 15. İş Yerine Ulaşımda Rahatlık Grafik 16. Sağlık Ha rcamalarının Karşı ianma Türü,..., Grafik 17. Sağlık Sorunlarında Başvurulan Birimler Grafik 18. Sağlık Biriminin Tercih Edilme Nedeni Grafik 19. Sağlık Hi:anetlerindc Yaşanan Sonmlar Grafik 20. Borçlanma ve Borç Verme Durumu Grafik 21. Ekonomik Durum Göstergeleri Grafik 22. Güvenlik Sorunlan Grafik 23. Güvenlik Hizmetlerinden Memnuniyet Grafik 24. istanbul'un En Önemli Sorunlan Grafik 25. Beled iye Hizmetlerinden Mcmnuniyet Grafik 26. Yaşanıl an Bölgede Toplum Kurallarına Uyum Düzeyi Grafik 27. Sosyal Gruplar Aras ı nda Gerilim Grafik 28. Toplumsal Baskı Algı s ı Grafik 29. Toplumun Değer Yargı ları Grafik 30. Kentsel Memnuniyet Düzeyi Grafik 31. İstanbu l 'da Yaşanmak istenilen İlçc l cr Grafik 32. Yaşanmak istenilen İlçenin Tercih Nedeni Grafik 33. Kişisel Memnuniyet Düzeyi Grafik 34. Yanında Mutlu Hissedilen Kimseler Grafik 35. Yaşam Memnuniyeti ifadeler Grafik 36. Yaşam Kalitesinin Belirleyicileri Grafik 37. Yaşamdan Beklentiler Grafik 38. Konutun Fiziki Yapıs ı - İlçe Grafik 39. İş Hayatıy la ilgili ifadeler 1 - İlçe Grafik 40. iş Hayatıyla tlgi li ifadeler 2 - İlçe Grafik 41. iş Hayatıyla İlgili ifadeler 3 - İlçe Grafik 42. İş Hayatıyla İlgili ifadeler 4 - İlçe Graflk 43. İş Hayatıyla İlgi l i İfadeler 5 - İlçe Grafik 44. İş Hayatıyla İlgili ifadeler 6 - İlçe Grafik 45. iş Hayatıyla İlgi l i Memnuniyet Düzeyi 1 - İlçe

10 Grafi k 46. İş Hayatıyla İ l gi li Memnuniyet Düzeyi 2- İlçe Grafik 47. İş Hayatıy la İ l gil i Memnuniyct Düzeyi 3 - İlçe Grafik 48. İş Hayatıy l a İ l gi li Memnuniyct Düzeyi 4- ilçe Grafik 49. İş Hayatıyl a ilgili Memnuniyet Düzeyi 5- İlçe Grafik 50. iş IIayatı- ifade 1- ilçe Grafik 51. İş Hayatı- İ fade 2 - İlçe Grafik 52. İş I layatı -i fade 3 - İlçe Grafik 53. İş Hayat ı - İ fade 4 - İlçe Grafik 54. Sağ lık Durumu - İlçe Grafik 55. GUvenlik Sorunları - İ lçe Grafik 56. Güvenlik A lgısı - İlçe Grafık 57. Yaşan ıl an Bölgede Toplum Kurallanna Uyum Düzeyi 1- İlçe Grafik 58. Yaşanılan Bölgede Toplum Kurallarına Uyum Düzeyi 2- İlçe Grafik 59. Yaşanılan Bölgede Toplum Kurallanna Uyum Düzeyi 3 - İlçe Grafık 60. Yaşanıl a n Bölgede Toplum Kurallarına Uyu m Düzeyi 4 - ilçe Grafik 61. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 1 llçe Grafik 62. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 2 - İ l çe Grafik 63. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 3 - İ l çe Grafik 64. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 4 - İ l çe Grafik 65. Sosyal Gruplar Aras ında Gerilim 5 İlçe Grafik 66. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 6 - İlçe Grafik 67. Sosyal Gruplar Arasmda Gerilim 7 - İ l çe Grafik 68. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 8 - İlçe Grafik 69. Kentsel Mcmnuoiyet Düzeyi J - ilçe Grafik 70. Kentsel Memnuniyet Düzeyi 2 - ilçe Grafik 71. Kentsel Memnuniyel Düzeyi 3 - İlçe Grafik 72. Kentsel Memnuniyet Düzeyi 4 - İlçe Grafik 73. Kentsel Mcmnuniyet Düzeyi 5 - İlçe Grafik 74. Kentsel Memnuniyet Düzeyi 6 - ilçe Grafik 75. Kentsel Mcmnuniyet Düzeyi 7 - İlçe... ı 62 Grafik 76. Kentsel Memnuniyct Düzeyi 8 - İlçe Grafik 77. Toplumun Değer Yargılan ı - İlçe Grafik 78. Toplumun Değer Yargıları 2 - İlçe Grafik 79. Toplumun Değer Yargı l arı 3 - [Içe

11 Grafik 80. Toplumun Değer Yargılan 4 - İlçe Grafik 81. Toplumun Değer Yarg ıl arı 5 - İlçe Grafik. 82. Toplumun Değer Yargılan 6 - İlçe Grafik 83. Toplumun Değer Yargılan 7 - İlçe..., Grafik. 84. Toplumun Değer Yargı l arı 8 - İlçe Grafik 85. Toplumun Değer Yargıları 9 - İlçe Grafik 86. İlçe Memnuniyeti - İlçe... l69 Grafik 87. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet l - İlçe... J 70 Grafik 88.Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 2 - İ l çe Grafik 89. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 3 - İlçe Grafik 90. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 4 - i Içe Grafik 9 1. Belediye H izmetlerinden Memnuniyet 5 - İlçe Grafik 92. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 6 - İlçe Grafik 93. Belediye Hizmetlerinden Meınnuniyet 7 - İlçe Grafik 94. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 8 - İlçe Grafik 95. Belediye Hizmetlerinden M em nu niyet 9 - [Içe Grafik 96. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyell O- İlçe... J 74 Grafik 97. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet ll - İlçe Grafik 98. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 12 - İlçe Grafik 99. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 13 - İlçe Grafik 100. Belediye Hizmetlerinden M em nu niyet 14 - İlçe Grafik lo l. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 15 - İ lçe Grafik 102. Belediye H izmetlerinden Memnuniyet 16 - İ lçe... L 77 Grafık 103. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyel 17 - İ lçe Grafık 104. Kişi se l Mcmnuniyct Düzeyi l - i lçe Grafik 105. Kiş i sel Memnuniyet DüZeyi 2 ilçe Grafik ı 06. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 3 - İlçe... ı 80 Grafik 107. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 4 - İ l çe Grafik 108. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 5 - İ l çe Grafik ı 09. Kiş i sel Memnuniyet Düzeyi 6 - ltçe Grafik Kişisel Memnuniyet Düzeyi 7 - Hçe Grafik lll. Kişisel Meınnuniyet Düzeyi 8 - İlçe Grafik 112. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 9 - İlçe Gratik 113. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 1 O- ilçe

12 Grafı k J 14. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 11 - i Içe Grafı k Kişisel Memnuniyet Düzeyi 12 - İlçe Grafik 116. Mutluluk Düzeyi - tl çe HARiTALAR LiSTESi Harita 1. İstanbul!li İlçe Sınırları Haritası Harita 2. Ömeklem Hari tası lfarita 3. Adalar İlçe Sınırları Ilarita 4. Arnavutköy İ lçe Sınırları Harita 5. Ataşehi r İlçe Sınırlan loj Harita 6. Avcılar İl çe S ını rları H ari ta 7. Bağcılar İlçe Sınırlan... ı 03 Harita 8. Bahçelievler İlçe Sınırları Harita 9. Bakırköy Ilçe Sınırları Harita ı O. Başakşehir ilçe Sınırları Harita 11. Bayrampaşa İ l çe Sınırları Harita J 2. Beşiktaş İlçe Sınırları Harita 13. Beykoz İ l çe Sınırları Harita 14. Beylikdüzü İlçe Sını rl an O Harila 15. Beyoğlu İlçe Sınırları J Harita 16. Büyilkçckmeec İ lçe Sınırları larita 17. Çatalca İlçe Sınırları... ı 13 Harita 18. Çekmeköy İlçe Sınırları Harita 19. Esenler İlçe Sınırları Harita 20. Esenyurt İlçe Sınırları Harita 21. Eyüp İlçe Sınırlan Harita 22. Fatih İlçe Sınırları... ı 18 Harita 23. Gaziosmanpaşa İlçe Sınırları... 1 ı 9 Harita 24. Güngören tl çe Sınırlan Harita 25. Kadıköy ilçe Sın ırl arı Harita 26. Kağıthane İlçe Sınırları Harita 27. Karta! İ lçe Sınırları Harita 28. Küçükçekmece İlçe Sınırlan Harita 29. Maltepe İlçe S ınırl arı

13 Harita 30. Pendik. İlçe Sınırları Harita 31. Sancaktepe İlçe Sınırları ~Iarita 32. Sarıyer llçe Sınırları Iiarita 33. Silivri tıçc Sınırları Harita 34. Sultanbeyli İlçe Sınırları Harita 35. Sultangazi İlçe Sınırları Harita 36. Ş ilc İlçe Sınırları llarita 37. Şişli İlçe Sınırları I-:larita 38. Tuzla İlçe Sınırları Harita 39. Ümraniye İ lçe Sınırları Harita 40. Üsküdar İlçe Sınırları Harita 41. Zeytinburnu İlçe Sınırlan TABLOLAR LiSTESi Tablo 1. Genel Mutluluk Düzeyi, Türkiye ( ) (%) Tablo 2. Yaşam Kalitesi Modelinin Hiyerarşik Yapısı Tablo 3. Araştırmada Kullanılan Değişkenler Tablo 4. Temel Bi l eşen Vaıyans ve Açıklama Oranları Tablo 5. Temel Bi l eşen YUkleri Matrisi Tablo 6. Değişkenierin Birinci Temel Bileşendeki Ağır l ıkları Tablo 7. istanbul Yaşam Kalitesi Endeksi Tablo 8. İstanbul Demografik Yapı Endeksi Tablo 9. İstanbul Beşeri Sermaye Endeksi Tablo 10. İstanbul Sağlıklı Yaşam Endeksi Tablo 11. İstanbul Ekonomik Gelişmişlik Endeksi Tablo 12. istanbul Ulaşım ve Erişilebilirlik Endeksi Tablo 13. İstanbul Çevresel Durum Endeksi Tablo 14. istanbul Sosyal Yaşam Endeksi Tablo 15. İstanbul Birinci Derecede Yaşam Kalitesine Sahip İlçeler Tablo 16. İstanbul İkinci Derecede Yaşam Kalitesine Sahip ilçeler Tablo 17. İstanbul Üçüncü Derecede Yaşam Kalitesine Sahip İlçeler Tablo 18. İstanbul Dördüncü Derecede Yaşam Kalitesine Sahip İlçeler Tablo 19. İstanbul Beşinci Derecede Yaşam Kalitesine Sahip İlçeler Tablo 20. Araştırma Örnekiemi... 60

14 Tablo 21. Araştırmanın Demografik Yapısı Tablo 22. Yaşam Memnuniyeti Tercihleri Tablo 23. Adalar İlçesi Bilgi Kart ı Tablo 24. Arnavutköy İlçesi Bilgi Kartı.... ı 00 Tablo 25. Ataşehirilçesi Bi lgi Kartı l Ol Tablo 26. Avc ıtar İ l çesi Bilgi Ka rtı Tablo 27. Bağcılar İlç esi Bilgi Kartı Tablo 28. Bahçelievler İ l çesi Bilgi Kartı Tablo 29. Bakırköy ilçesi Bilgi KartJ... ı 05 Tablo 30. Başakşehir ilçesi Bilgi Kartı Tablo 31. Bayrampaşa İlçesi Bilgi Kartı Tablo 32. Beşiktaş İlçesi Bilgi Kartı Tablo 33. Beykoz 1 lçesi Bi lgi Kartı ı 08 Tablo 34. Beylikdüzü İlçesi Bilgi Kartı Tablo 35. Beyoğl u İlçesi Bilgi Kartı... lll Tablo 36. Büyükçekmece İ lçesi Bilgi Kartı... 1 J 2 Tablo 37. Çatalca İ l çesi Bilgi Kartı Tablo 38. Çekmeköy ilçesi Bilgi Kartı Tablo 39. Esenler İlçesi Bilgi Kartı Tablo 40. Esenyurt İ l çesi Bilgi Kartı Tablo 41. Eyüp ilçesi Bilgi Kartl Tablo 42. Fatih İlçesi Bilgi Kartı Tablo 43. Gaziosmanpaşa İlçe si Bilgi Kartı ı ı 9 Tablo 44. Güngören İlçes i Bilgi Karlı Tablo 45. Kadıköy ilçesi Bi lgi Kartı Tablo 46. Kağıthane İlçes i Bilgi Kart Tablo 47. Karta! İlçesi Bilgi Kartı Tablo 48. Küçükçekmece İlçesi Bilgi Kartı Tablo 49. Maltepe İ lçesi Bilgi Kartı Tablo 50. Pendik İlçesi Bilgi Ka rtı Tablo 51. Sancaktepe İlçesi Bilgi Kartı Tablo 52. Sarıyer İlçesi Bilgi Kartı Tablo 53. Silivri İlç esi Bilgi Kartı Tablo 54. Sultanbeyli İlçesi Bilgi Kartı

15 Tablo 55. Sultangazi ilçesi Bilgi Kartı Tablo 56. Ş ile İlçesi Bilgi Kartı... ı 32 Tablo 57. Şişli İlçesi Bilgi Kartı Tablo 58. Tuzla İlçesi Bilgi Kartı Tablo 59. Ümraniye İlçesi Bilgi Kartı Tablo 60. Üsküdar flçesi Bilgi Kartı Tablo 61. Zeytinburnu İlçesi Bilgi Kartl ŞEKiL LiSTESi Şekil 1. Yaşam Kalilesi Değişkenleri AB BSE CDE DYE DİE DPT EGE EQLS lbb İDO İETT İGDAŞ İ SKi (TO İVDB PCA SYE- l SYE-2 TBB TÜİK UEE Y.KE Avrupa Birliği KISALTMALAR LiSTESi Beşeri Sennaye (Eğitim) Endeksi Çevresel Durum Endeksi Demografik Yapı Endeksi Devlet İstatistik Enstitüsü Devlet Planlama Teşk i latı Ekonomik Gelişmişlik Endeksi European Quality of Life Survey (Avrupa Yaşam Kalitesi Anketi) İstanbul Büyükşehir Belediyesi (stanbul Deniz Otobüsleri A.Ş. İstanbu l Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri İstanbul Gaz Dağılım Sanayi ve Ticaret A.Ş. İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi İstanbul Ticaret Odası İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Principal Component Analysis (Temel Bileşenler Analizi) Sağlıklı Yaşam Endeksi Sosyal Yaşam Endeksi Türkiye Bankalar Birliği TOrkiye istatistik Kurumu Ulaşım ve Erişilebi lirlik Endeksi Yaşam Kalitesi Endeksi

16 SUNUŞ Türkiye'nin hem nüfus yo~unluğu, hem de ekonomik değer üretimi ve alışverişi bağlamında en büyük merkezi olan istanbul ' un Dünya kentleri arasındaki yerini saptayabilmek için 1 tetkik ve tahlil gerektiren pek çok veri ve veriye dökülmeyi bekleyen olgu bulunmaktadır. Hiç kuşkusuz, bir kente hayat veren içinde yaşayan insanlarsa, onun değerini belirleyen de insanların ürettikleri ve yaşam standart l andır. Ülkemizin ekonomik büyümenin en yüksek oran ların ı gördüğü son yıllarda. ayn ı başarıyı ekonominin katemierden birini oluşturan sosyo-ekonomik gelişm i şlik göstergelerinin tümünde yakalamak, dünya kenti olma iddiasını taşıyan İstanbu l başta ohnak üzere tüm illerimiz için bir gerekliliktir. Eğitim ve sağlık hizmetleri, belediye hizmetleri, ulaşım, çevre, altyapı, güvenlik, sosyal yaşam bir bütün olarak, bir şehirdek i yaşam kalitesini belirlemekte ve biri diğerini önemli ölçüde etkilemektedir. İstanbul'daki yaşam temposu ve toplumsal yapı, ilçeterin ekonomik yapısınjn yamr1da, ticari faaliyetlerin yoğun l uk düzeyi ile de etki leş i m içindedir. Kişileri n yaşam kalitesini etkileyen faktörler ise aile yaşam ı ndan konuta, iş yaşamından, sağlık, ekonomik yapı, güvenlik ve kentsel menmuniyete uzanan bir yelpazede olup; bu yelpazedeki çeşitllligi ölçüp yukarıda sayı l an göstergeler hakkında bir ka n ıya varabiirnek önem taşımaktadır. Bu bağlamda i çerdiği veri ve analizlerlc. hem İstanbul ' u yönetenler, hem İstanbul'da yaşayanlar, hem de akademik anlamda İstan bul'u araştıranlar için fikir sağlayacak bir veri bütünü sunan bu çalışmanın tüm ilgi li kişi ve kuruluş l ara faydalı olmasmı diler, çalışmay ı gerçekleştiren Yrd. Doç. Dr. Murat Şcker'c teşekkür ederim. Dr. Cengiz ERS UN Genel Sekreter

17

18 ÖNSÖZ Yaşam kalitesi, insanların biyolojik durumları, yaşam biçimleri, ilişkileri ve içinde bulundukları çevrenin nice! ve nitel değerlerinin toplamı olarak tanımlanabilir. Yaşamın butunsel bir bakışla tum boyullarınm üstün nitelikli olması kaliteli yaşamı olanaklı kılabilmcktcdir. Yaşam kalitesinin pek çok bileşeninden söz edilebilir. Bunlar: sağlık ve eğitim hızmetlerinden yararlanma, yeterli beslenme ve korunma, sağlıkij bir çevre, hak, fırsat ve cinsiyet eşi tl i ği, günlük yaşama katılma, saygın lı k ve güvenlik olarak sıralanabilir. Bu bilcşenlerin hepsi ayn bir anlam taş ırken, herhangi birinin eksikliğ i kaliteli yaşamı olumsuz etkilemektedir. Bu çalışma İstanbul ' da yaşam ka lilesinin hem kantitatif hem de kalitatif yöntemlerle araştırıldığı bir çalışmadır. Çalışma kapsamında istanbul'da 39 ilçeye ait 54 farklı değişken kullanılarak " İstanbul Yaşam Kalitesi Endeksi" elde edilmiştir. Bu endcks yıllar itibariyle güncellencrck, ilçeler aras ı değişikliklerin tespitine imkan kılabilecek şekilde tasarlanmı ştır. Niccl verilere dayanan endeks çalışmasının yan ı sıra, istanbul'da 39 ilçeyi kapsayan genişlemesine bir saha araştırması yürütülmüştür. Araştırma kapsamında İstanbul kent nüfusunu temsil eden l 8 yaş üstü 2.41 O kişiyle yüz yüze görüşme yapılmıştır. /\raştınnanın örnekiemi %95 güven aralığ ı nda L %2 hata payı içermekle birlikte, istanbul'daki 39 ilçenin toplam kent nüfusunu temsil edebilecek düzeydedir. Hem nice] hem de nitcl yöntemlerin uygu l andığı bu araştırmanın s onuçları dört bölüm olarak sunulmuştur. Birinci bölümde yaşam kalilcsine ilişkin kavramsal açıklaınalara ve literatür taramasına yer verilerek araştımıanın teorik altyapısı oluşturulmaya çalışı lmıştı r. Bu bölümde yakın zamanda yaptlmış yaşam kalitesi çal ı şmalarından da örnekler gösterilmiştir. ikinci bölüm, ara~tımıanın niccl ve niıcl kısmını oluşturan ana bölümdür. Bu böium, İstanbul Yaşam Kalitesi 12ndcksi' nin hesaplandığı kısımjarla birlikte, saha araştırması sonuçlarını da içermektedir. Çalışmanın üçüncü bölümünde, bir önceki bölümde ortaya ç ı kan sonuçlar ışığında ilçe analizleri yapılmıştır. Böylece yaşam kalitesi açıs ından ilçeler arası farklıl ı klar ortaya konulmuştur. Saha araştırmasının ilçeler bazında sonuçlarının gösterildiği son bölümde ise, araştırmanın çapraz sonuçlarına yer verilerek derinlemesine analizicnn yapılabilmesi hedeflenmi~tir. Bu çalışınanın kitap olarak basıtmas ı ve araştınna sürecin in sağlıklı bir şekilde yürütülmesi İstanbul Ticaret Odası tarafından araştınna projesi kapsamına alınması sonucunda gerçekleşmiştir. Bu nedenle. İstanbul Ticaret Odası Başkanı Sayın Dr. Murat YALÇINTAŞ'a ve onun nezdinde İstanbul Ticaret Odası'na bilimsel araştırınayı teşvik edici biçimde yayımlama konusundaki duyarlılık ve desteği nedeniyle teşekkürü bir borç bilirim. Proje süresince destcklerini esirgemeyen, İTO Yönetim Kurulu Üycleri'nc, Genel Sekreter Sayın Dr. Cengiz ERSUN 'a, Genel Sekreter Yardımcısı Selçuk Tayfun OK'a, İTO Mlişaviri Or. Fahri SOLAK'a l:konomik ve Sosyal Araştırnınlar Şube MUdUril Dr. İlkay ÇAPRAZ'a, Şube Şefi Öykü SELİMOGLU'na ve değerli çalışanları irem YILMAZ'a ayrı ayrı teşekkürlerimi sun arım. Bu proje İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafıııdan desteklenmiştir (Proje No: 5003). Çalışmanın araştırmacılara ve ilgililere faydalı olabilmesi ünııdiylc... Eylül20IO Yrd. Doç. Or. Murat ŞEKER tnsekcrcalistanbu!.edu. tr

19

20 YÖNETiCi ÖZETi Yaşam kalitesi, insa nl arın biyolojik d urumları, yaş::ırn biçimleri, i l işki l er i ve içinde bulundukları çevrenin nice! ve nitel değerlerinin top lam ı olarak tan ıml a na b i lir. Yaşamın bütünsel bir bakış la tüm boyutlannın üstün nitelikli o lmas ı kaliteli yaşamı olanaklı kıl abil mektedir. Yaşam kalitesinin pek çok bileşeninden söz edilebilir. Bunlar; saglık ve eğitim hit:nıetlerinden yararlanma, yeterli beslenme ve konınma, sağlıklı bir çevre, hak, fı rsat ve cinsiyet eş itli ği, günlük yaşama katılma, sayg ınlı k ve güvenl ik olarak s ıralanab ilir. Bu bileşcnlerin hepsi ayrı bir anlam taş ı rken, herhangi birinin eks ik l iği kaliteli yaşam ı olumsuz etkilemektedir. Elinizdeki bu çalışma yaşam kalitesinin belirleyicilerinin tespit edildiğ i ve bu belirleyici lcrc ili şkin verilerin kullanılarak yaşam kalitesi endeksinin o l uşturulduğu bir çalışmadır. Bu çal ışma d a, yaşanı kalitesi belirleyicileri ve bunlara ilişkin veri ler istanbul ili kapsam ında 39 ilçe düzeyinde incelenmiş ve bir takım sonuçlar elde edilmiştir. Ça lışmanın çıkış noktası ve belki de benzer çalışmalardan olan farkı. yaşam kalitesini içeren çalışmala rd a genellikle sadece nice! verilerin kullanılmasına k arşın, bu çalışmada hem nice! hem de nitel verilerden raydalarulmasıd ı r. Çünkü yaşam kalitesi, hem mevcut durumun hem de mevcut duruma ili ş kin a l gın ın yan ıl ılm ası açısında n büyük önem taşımaktadtr. Sonuç olarak bu çalışmada bir yandan yaşam kalitesi endeksini oluşturan somut verilerden, öte yandan yaşanı kalitesine yönelik algın ın tespit edilebilmesi için anket sonuçlarından yola çıkılm ı ş tır. Nicel analiz içeren somut verilerden hareketle o lu şturulan yaşam kalitesi endeksine bakıldığında, yedi alt değışkcne sahip olduğu gözlenmektedir. Bu değişkenler, demografik yap ı, eğitim, sağlık, ekonomi, ulaşım, çevre ve sosyal yaşam baş lıklarında sınınand ı r ılmı ştır. Endekste bahsi geçen yedi değişken grubuna ait toplam 54 rarklı değ i şken kullanılmıştır. istanbul'daki 39 ilçcyc ait tüm alt değişkenlere i l işk i n cndeksler oluşturu ld u ktan sonra, yaşam kalitesi endeksi hesaplanmı ş tır. İ s ta nbu l 'da 39 ilçe arasında yap ılan hesaplamalar sonucunda yaşam kalitesi en yüksek olan ilçeler sırasıyla Kadıköy, Beşik taş, Beyoğlu ve Şişli iken; Sultanbeyli, Gaziosmanpaşa ve Esenler ise en düşük yaşam kalitesine sahip ilçeler olarak karşım ı za çıkmı ştı r. Nicel analizin ardından, bireylerin yaşam kalitesine yönelik atgılartnın tespit edilebilmesi için anket yöntemine başvurulmuştur. istanbul 'da evreni temsıl eden ömeklem üzerinde geniş l emesine bir saha araştırması yürotülmuştür. Saha araş tı rması, profesyonel bir araştırma fım1 as ı tarafınd an u ygulanmı ştır. Araştırma kapsamında istanbul kent nüfusunu temsil eden 18 yaş üstü 2.41 O kişiyle yüzyüze görüşme yap ılm ıştır. Araşlırmam ı zın örnekiemi %95 güven aralığında ± %2 hata payı içermekle birlikte, İstanbul'daki 39 ilçenin toplam kent nüfusunu temsil edebilecek düzeydedir. Bu ktsınıda bireylere yöneltilen sorularla, aile yaşamı ve konut, iş hayatı, sağl ık, ekonomik yapı, güvenlik, kentsel mcnınuniyet, ki şise l memnuniyet, yaşa m kalitesi ve beklentiler ile ilgili görüş lt!ri ve al gı lan tespit ed i lmiştir. Araştınnanın başlıca sonuç ları aşağ ı da özetlenmiştir. İstanbu l ' daki bireylerin günlük yaşamda ayı rmak istediklerinden daha az zaman ayırmak zorunda kal dı ğı raaliyetlerin başında, gönüllü hayır işlerinde veya politik faaliyetlerde yer alma, hobi ve özel ilgi alan l arı ve kitap, dergi okumak yer almaktadır. Buna karşın ay ınnak istenilenden daha fazla zaman ayrılan faaliyellerde ise aile bireyleriyle görüşme, televizyon ve internet ilk sıralard a gelmektedir. Araştırmaya katılanlara yaşadıklan yerin salon dahil kaç odalı o lduğu sorulduğunda belirtilen rakam l arın ortalama değeri 3.27 olarak sonuçlanm ı ş tır. Dolayısıyla İstanbul'daki konutlarda ortalama olarak salon dahil 3 odanın bu lunduğu söylenebili r. Katılımcıların kon utl arıyla ilgili so runl annın başında evin küçüklüğü-yer az l ı ğ ı ve dışarıda balkon, bahçe, teras gibi oturulacak bir yerin olmaması gelmektedir. Araş tı rmaya

21 kablanlar arasında her beş kişiden biri evının kuçük lüğündcn ve dışarıda oturulacak bir yerin olmamasından şikayet etmektedir. istanbul'daki bireyler en fazla, sürekli kısa zamanda fazla iş yüküyle meşgul olmalanndan şikayet etmektedirler. İşinin çok stresli ve zahmetli aynı zamanda s ık.ı cı ve kasvetli bulanlar da önemli bir düzeydedir. Araştırınaya katı l anların i ş hayatlanyla ilgili en sık yaşadığı orun işten eve, evle ilgili yapılması gereken bazı işler i yapamayacak kadar yorgun gelmelcridir. Öyle ki, bu durumu haftada birkaç kez yaşayan denck sayısı toplam örneklemin yak l aşık yarısını o lu ş turmuştur. Bunu, işe harcanan..ı::aınan nedeniyle ai lesine karşı olan sorumlu l uklarını yerine getirerneyen bireyler izlemiştir. Katılımcılara, işlerine ne kadar sürede ulaştıkları sorulduğunda ise ortalama olarak 53 dakikada işlerine u l aştıkları anlaşılm ı ştır. Araştırmaya katı l anlara, genel olarak sağlıklarını nasıl değerlendirdikleri sorulduğunda, ortalama olarak 10 üzerinden 6.73 değerine ulaştlmıştır. Katılımcıla rdan, evlerinde yalnız otururken kendilerini ne kadar güvende hissettiklerini 1-1 O arasında bir değer olarak i fade etmeleri istendiğinde ortalama değer 6.85 olarak ortaya çıkmıştır. Buna karşın yaşanılan çevrede, gece yalnız yürürken kendilerini ne kadar guvcndc hissettiklerine yönelik hesaplanan ortalama değer ise 5.75'dir. Araştırınaya göre İstanbu l ' un en önemli üç sorununun trafik, nüfus yoğun luğu ve asayiş olduğu ortaya çıkmıştır. Toplumun, %33.17'si zaman zaman siyasi görüşünden do l ay ı baskı altmda olduğun u belirtm i ştir. Dini inanç ve davranışlanndan dolayı baskı altında o l duğunu hissedenler %26.14, gelenek ve göreneklerinden dolayı baskı hissedenler ise %26.08 oranında temsi l edilmişlerdir. Araştımıaya katılan bireylere İstanbu l 'da hangi ilçede yaşamak istedikleri sorgulandığında ise Adalar, Beşiktaş ve Kadıköy ilk üç sırayı paylaşınışlardır. Sıralamada son üç ilçcye bakıldığında ise Esenyurt, Sultangazi ve Gaziosmanpaşa'n ı n yer aldığ ı gözlenmektedir. Genel olarak bakıldığında istanbul'da yaşayarı bireylerin belediye hizmetlerinden duyduğu memnuniyet düzeyinin orta lamas ı 1 O üzerinden 5.82'dir. İstanbul'da yaşayan bireylerin hayallarında n genel olarak memnuniyet düzeyleri ise \0 ll7.erindc 6.02'dir. Katılımcıların kişisel durum ve gelişimlerine yönelik en fazla memnun olduklan alanların baştnda aile hayatının ve evliliklerinin yer a ldıgı gözlenmiştir. Deneklere bu alanlar dışında, hayatlarından ne kadar mutlu olduklannı 1-1 O arası belirtmeleri i s tendiğinde ortalama olarak 6.58 düzeyinde bir sonuca ulaş ı lmıştı r. Araştırmaya katılanlara nasıl bir yaşamın kendilerini mutlu kılacagı sorusu yöne l tilnıiştir. araştımıaya kattlan bireyler, nasıl bir yaşamın mutlu ettiği sorusuna karşılık "sağlıkh ve huzurlu bir yaşam '', "sevdiklerim/e birlikte o lduğum bir yaşam", "başart/1, yüh ek karlyerli bir yaşanı ve "zengin, yz'jksek ge/i,-e sahip olduğum bir yaşam " sıralamasını yapmışlardır.

22 1. Yo Om Kalitesi B u bölümde öncelikle yaşam kalitesi üzerine kavramsal tartışmalara yer verilecek; yaşam kalitesi, yaşam memnuniyeti ve mutluluk arasındaki il işki ve farklılıklar ortaya konulacaktır. Temel kavramların tan ı mlanmasının ard ından, son yıllarda birçok araştırmanın konusu olan kentsel yaşam kalitesi açıklanacaktır. Bölümün son kısmında ise ulusal ve uluslararası alanda yaşam kalitesi ilc ilgili araştırma l ara ve bu araştırmaların sonuçlanna yer verilecektir Yoşom Kalitesi Üzerine Kavramsal Açıklamalar Yaşam kalitesi, insanların biyolojik dunım lan. yaşam biçimleri, ilişkileri ve içinde bulunduklan çevrenin nice! ve nitcl değerlerinin toplamı olarak tanımlan abilir. Yaşamın bütünsel bir bakışla tüm boyutlann ı n üstün nitelikli o l ması kaliteli yaşamı olanak lı kılab iltnektcdir. Yaşam kalitesi ile yaşam standardı kavramlan ise fa rklı kavramlardır. Yaşam standardı toplumlara, s ıo ıoara, dönemlere göre değişkenlik gösteren, bireylerce tüketilen mal ve hizmet miktarı olarak aç ı klanabilir. Bunun en önemli örneklerinden birisi satın alma gücil paritesine göre kişi başına düşen milli gelirdir. Yaşam doyumu ise, kişinin beklentileri k arşısında yaşam ka litesi unsurlarından elde ettiği hislerle ilgi li bir ka rşılaştırma olup mutluluktan daha somut temellere dayanan bir kav ramdır. (Şeker, 2010: 117) Bireyin yaşam kalitesini genel olarak değer l e n dirmesi ile u l aşı l a n olumluluk derecesi an lamına gelen yaşamdan mcmnuniyet, sürdürülen yaşamdan alınan hazzın ne derecede gerçekleştiğini de göstermektedi r (Veenhovcn, 1996: 17) Yaşam kalitesinin bir çok tanırnma rastlamak mümkündür (Zorba, 2009: 82-85). Dalkcy ve Rourke ( 1973) yaşam kalitesini kişinin kendisini iyi hissetme i, yaşamdan doyum ya da doyu m suz l uğu, mu t lu l uğu ya da mutsuz l u~u olarak değerlendirm i ştir. llavighurst'a göre (1 963), yaşam kalitesi; kiş ini n yaşamı hakkındak i öznel düşünce l er i ni içeren iç faktörler ile sosyal temas ve sosyal aktiviteler gibi ölçülebilir davranış lan içeren dışsal faktörleri kapsar. Shin ve Johnson (1978) yaşam kalitesini; bireyin isteklerini gerçekleştinnesi, ctkinliklere katılmas ı, kişisel ge l işim olanaklanndan yararlanması, nitelikleri bakımından yeterli kaynaklara sahip olmas ı ve bu kaynak l arın sosyal karşılaş tı rmalar yoluyla yeterli bul u nması şek l inde ele al ı r. Andrcws ve Whitney (1976) yaşam kalitesini bireyin sosyal ilişki lerinden doyumu olarak görmektedir. Campbell, Converse ve Rodgers 1976'da yaşam kalitesi ile ilgi li yaptı kl an aru~l ı rmada, insan l arın genel mutluluk ve doyum duygu ların ı özetleyen farklı d()yum a l anlarını kapsayan bir gösterge oluşturmayı amaçlamışlar ve önem sırasına göre ll fark l ıdoyumalanı tespit etmişlerdir. Bu alanlar. sağ lı k, evlilik. aile hayatı, ulusal hükümet, dostluk, ev (konut), i ş, topluluk, inanç/din, rekreatif ve sportif etkin1ikler ilc mali durumdur. Dünya Sağl ı k Örgütü ise, yaşanı kalitesini; ''hedeoeri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağ lantılı olarak, kiş il erin yaşad ıkları kü ltür ve değe r yarg ı larının bütünü içinde durum l arı nı a l gı l am a biçlmi" olarak tanım lamaktadır. Bu tan ı ma göre yaşam kalitesi, kişinin içinde yaşad ı ğı sosyokülturel ortanıda kendi sağl ı ğın ı öznel olarak algılayışıdır. Dolayısıyla yaşam kalitesi, hp teknikleri, laboratuar i şlemleriyle ölçuien bir nicelik deği l, sübjektif olarak yaşatılan bir nitelik olarak karşımıza ç ı kmaktadır. Buradaki asıl amaç, ve yaşamlarının kişi l erin kendi fiziksel, psikolojik ve sosyal işlev l erinden ne ölçüde memnun olduklarının bu yönleri ile ilgili özelliklerin var l ığ ı veya yokluğunun ne ölçüde on l arı rahatsız ettiğinin saptanmas ına yöneliktir.

23 22 ISIANBUI. IICAIU\ 1 ODASI Yaşam kalitesi giderek önemi artan bir alan olmakla birlikte, ulus lararas ı alanda dikkat çekilen bir nokta olarak karş ı mıza çıkmaktadır. Bunun önemli bir örneği, 3-l 4 lla7iran 1996 tarihinde yapılan Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı Ilahitat 11, istanbul Deklarasyonu'nun 30 ve 36. maddelerinde görülmektedir: "(30) Tiim insanların yaşam kalite.~ ;, diğer ekonomik, sosyal, çevre.~el ve kültüre/ faktörlerin yam sıra, köy, kasaba ve kentlerimizin fizik koşu/ianna ve mekansal karakteristiklerine bağlıdır. Kentlerin Yerleşim düzeni ve estetiği, toprak kullanma biçimleri, niifus ve yapı yoğunlukları. ulaşım, temel mal, hizmet ve kamu hizmetlerine erişim kolaylığı ve halka aç1k tesisler, yerleşme/erin yaşanabilirfiğini hayali biçimde etkileyen unsıırlard1r." "(36) İnsan sağlığı ve yaşam kal1tesi. siirdürü.lebilir insan yerleşmeleri gelistirme çabalannın merkezindedir. Bu nedenle kendimizi, kaliteli eğitimden evrensel ve eşit yarar/anmaya, beden. ruh ve çevre sağl1ğmda erişi /ebilecek en yüksek standartlan gerçekleştirmeye, temel sağlık hizmetlerine eşit erişime. ırk, ulusal köken, cinsiyet, yaş ve özüriiilük ayımnı gözermeksizin. ortak ve özel kültür/erimize saygı duyarak ve geliş tirerek, konuı dahil olmak üzere toplumsal ve ekonomik koşullara ilişkin eşitsizlikleri gidermek için özellikle gayret saif etmeye adıyoruz." Modem yaşamın gelişimi ve toplumların çağdaşlaşmasıyla birlikte gündeme gelen ve gel i şen bir kavram olan yaşarn kalitesi, çoğu araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Araştırınalar teknolojinin gelişmesi ve gelir düzeyinin yükselmesiyle birlikte, maddi zenginli ğin yaşam kalitesinin tck baş ına bir göstergesi olmadığını; mekansal, toplumsal ve hatta siyasal faktörlerin de yaşam kalitesinin belirleyicileri olduğuna işaret etmektedir. (Pacione, 2003) Yaşam kalitesi, çevrenin ölçoicbilir mekansal, fiziksel ve toplumsal bileşenleri ve bu bileşenterin a l gı lanrn a biçimlerini bir arada ele alan ve buna göre bireylerin algılama biçimlerinin ya lnı zca nesnel özellikleri ile değil aynı zamanda bireysel etki lerin de değerlendirildiği bir yaklaşım l a da ele al ı nmakladır (Van Kamp vd., 2003: 5-1 8). Litcralürde yaşam kalitesj, bireyin varo lu ş hali, refahı ve yaşamdan memnuniyet düzeyi ile ilişkilendirilmekte, yaşam kalitesinin bir yandan nesnel gerçekler ve etkenlerle, diğer yandan ıse bireysel algı ve değerlendirmelere dayalı ö7nel etkenlerle şekillendiği ifade edi lmektedir (Szalai, J 980: 7-24). Yaşam kalitesinin pek çok bileşeninden söz edilebilir. Bunlar; sağlık ve eğitim hizmetlerinden yararlanma, yeterli beslenme ve korunma, sağlıklı bir çevre, hak, fırsat ve cinsiyel eşitliği, günlük yaşama katılma, saygınlık ve güvenlik olarak sıralanab ili r. Bu bileşenlerin hepsi ayrı bir anlam taşırken, herhangi birinin eksikliği kaliteli yaşamı olumsuz etkilemektedir. Çok boyutlu bir yapı olarak ortaya çıkan yaşam kalitesi, literatürdc çeşitli modeller kurularak incelenmiştir. Bu modellerden birinde, yaşam kalitesinin boyutlan şu şekilde sıralanmaktadır (E vans, 1994: 69): - Hoşnutluk: Yaşamdan h oşnutluk veya işinden hoşnutluk, ailesinden hoşnutluk gibi herhangi bir alanla ilgili hoşnutluk bireyin yaşam kalitesini etkilemektedir. - Yetene/<ler: Sosyal ilişki kurabilme, problem çözebilme gibi genel ve özel olarak incclencbilecek yetenekler. - Sosyal çevre: Bireyin karakteri ve yetenekleriyle ilgili k işisel fakttirlerin etkisi: Bu gruptaki faktörlerin kişinin algılamasıyla ilgili olduğu kanıtlanm1ştır. Biososyojiziksel (biosociop/ıysical) çevre faktörleri/olayları: Biyolojik, sosyal ve fiziki çevre bireyin yaşarn kalitesini etkilemektedir. Örneğin, fakirlik/zcnginlik, kirli/tcmiz hava, risk/sağlık faktörleri gibi.

24 ISTANBU!.'DA YAŞAM KALITESI ARAŞIIRMASI 23 Çoğu araştırmada, bireyin sosyal çevresi içinde yer alan unsurlar ile yaşam kalitesi arasındaki ilişki l er konu edinilmiştir. Bunların dışında bireyin yaşadığı yerin, konutun ve yaşamla ilgili sunulan tüm hizmetlerin yaşam kalitesine katkıları söz konusudur. Örneğin bireyin çevresinden duyduğu hoşnutluk yaşam kalitesini doğrudan doğruya etkiler. Kalite, mevcut durumdan eksikliklerin çıkarılmış hali olarak ıanımlanırsa; bireyin yaşamdan algıladığı eksiklikler ne kadar az ise yaşam kalitesi de o kadar yüksek o l acaktır. (Türksevcr, 200 ı : 60) Özetle, araştırmalar incelendiğinde yaşam kalitesinin genel olarak dört ana alanda (boyutta) onaya çıktığı gözlenmektedir (Fırat, 2005): - Kişise l içsel alan (değerler, inançlar, ar7.ular, kişisel hedefler, sorunlarla başa çıkma vb.) - Kişisel sosyal alan (aile yapısı, gelir durumu, iş durumu, toplumun tanıdığı olanaklar vb.) - Dışsal doğal çevre alanı (hava ve su kalitesi, çevresel hijyen vb.) - Dışsal toplumsal çevre alanı (kültürel, sosyal ve din i kurumlar, toplumsal olanaklar, okul, sağlık hizmetleri, güvenlik, ulaşım, alışveriş vb.) 1.2. Kentsel Ya~am Kalitesi ilk olarak 1960'1arda Sosyal Göstergeler Hareketi (Social lndicators Movement) içinde ortaya çıkan kentsel yaşam kalitesi, ekonomik ve sosyal iyilik ile bireysel ve toplumsal iyilik arasındaki ilişkilere dair varsay ıml arı sorgulamayı amaçlamıı,;tır. (National Rcscarch Council, 2002) Burada söz konusu olan kalite, hem doğal hem de yapılı çevre özclliklcriylc ilgilidir; ve sürdürülebilirlik arayışına odaklanan kaliteden farklı olarak, doğal kaynakların korunması, iklim, ekoloji vb. gibi de~işmez unsurlada değil, kentsel donanım ve konfor (amenit1es) unsurları ile ilişk ilid ir. Yer ve aidiyet duygusu (sense of plaee and belonging), okunaklıhk (legibility), onak bellek (collective menıory) gibi kolay ölçülemeyen öznel yanlan vardır. Bunların dışında, doğal olarak, kentsel ekonominin belirlediği yaşam standartları kentteki yaşam kalitesine yansır. (Tekeli, vd.; 2004) Literatüre bakıldığında kentsel yaşam kalitesi ilc ilgili birçok çalışmaya rastlanmaktadır. Kentsel yaşam kalitesi; toplum, ekonomi ve çevre ekseninde, yaşam kalitesi ve çevre kalitesinin karşılıklı etkileşiminde gerçekleşen nesnel ve öznel değerlendirme ölçütleri ile açtklanmaktadır. Kentsel yaşam kalitesinin öznel bil eşen leri alg1ya dayalı e enlik, sağlık, güvenlik, huzur gibi değerler iken, nesnel bileşenleri ise yap ılı çevre, do~al çevre, ekonomik ve sosyal fonksiyon alanları gibi somut değerlerdir. (Eınür ve Onsekiz, 2007) Kentsel yaşam kalitesi dar anlamda; toplumsal, ekonomik ve mekansal ögeler açısından kent tanırnma giren yerlerde, kentsel alt yapı, iletişim, konut ve benzeri olanak l arın sunulma düzeyinin belirlenmiş ölçütl.erc göre olan durumunu göstermektedir. Geniş anlamda ise, toplumsal, kültürel. siyasal öğe ve süreçlerinin de kapsanması söz konusudur. Bu bağlamda, kentsel yaşam kalitesinin, çok yöntil olarak ele alınması gerekir. Kente özgü çağdaş toplumsal gereksinimierin karşıianma düzeyi bu konuda anlamlıdır. Kentsel yaşam kalitesi düzeyinin yüksek olduğu kentler, bireyleri yalnızca barındıran değil, toplumsal, ekonomik, kültürel ihtiyaçlarını da karşılayan ve yönetime katılım olanak l arını sunan kentler olarak karşımıza çıkmaktadır. (Geray, 1998) Kentsel yaşam kalitesiyle ilgili olarak, 1 O Aralık 1948'de imzalanan İnsan Haklan Evrensel Beyannamesiyle tanınan insan hakları, 1992'dc Avrupa Konseyince kabul edilen Avnıpa Kentsel Şartındaki Avrupa Kentli Hakları deklarasyonuyla geliştirilmi ş ve şu şeki lde sıra l an mıştır (Yener, 1996: 100): - Guvenlik: Müınklin olduğunca suç, şiddet ve yasa dışj olaylardan arındırı l mış emin ve güvenli bir kent

25 24 ls IAN13UL l'll'a IU~' I ODASI - Kirlerilmemiş. sağirklt bir çevre: Hava, güruitü, su ve toprak kirliliği olmayan, doğası ve do~a l kaynakları korunan bir çevre - istihdam: Yeterli istihdam olanaklannın yarat ılarak, ekonomik kalkınmadan pay alabilme şansın ın ve k i şisel ekonomik özgürlüklerin sağlanm ası Konut: Mahremiyet ve dokunulmazlı ğının garanti edi ldiği, sağltk lı, sa tın alınabi l ir. yeterli konut stokunun sağlanması - Dolaşrm : Toplu taşıma, özel arabalar, yayalar ve bisiklctlilcr gibi tüm yol kullanıcıları arasında, birbirinin hareket kabiliyetini ve do l aşım özgürlüğünü k1sıtlamayan uyumlu bir düzenin sağlanması Sağlık: Beden ve ruh sağ lı ğının korunmasına yardımcı çevrenin ve koşulların sağ lanmas ı Spor ve dinlence: Yaş, yetenek ve gelir dunımu ne olursa olsun, her birey için, spor ve boş vakitlerini dcğcrlcndircb il eceğ i olanaklann sağ lanm ası - Kül/ürler aras1 kaynaşma: Geç mişten günümüze, farklı kültürel ve etnik yapıları barındıran toplulukların barış içinde yaşamalarının sağ l anması - Kahteli bir mimari ve fiziksel çevre: Tarihi yapı mirasının duyarlı bir biçimde restorasyonu ve nitelikli çağdaş mimarinin uygulanmasıyla, uyumlu ve güzel fiziksel mekan l arın yaratılması - İşievlerin uyumu: Yaşama, ça lışma, seyahat i ş levleri ve sosyal aktivitelerin olabildiğince birbiriyle ilintili olmasının sağ lanmas ı Katilım : Ço~ulcu demokrasilerde; kurum ve kuruluşlar arasındakj dayanışmanın esas olduğu kent yönetimlerinde; gereksiz bürokrasiden anndırma, yard ımlaşma ve bilgilendinnc ilkelerinin sağ lanması - t:konomik kalkınma : Kararl ı ve aydm yapıdaki tüm yerel yönetimlerin 1 doğrudan veya dalaylı olarak ekonomik kalkınmaya katkı konusunda sorumluluk salıibi olması - Siirdiirülebilir kaikrnma: Yerel yönetimlerce ekonomik kalkınma ile çevren in korunması ilkeleri arasında uzlaşmanın sağlanması Mal ve hizmetler: Er i şi lebili r > kapsamlı, kaliteli mal ve hizmet sunumunun yerel yönetimi, özel sektör ya da her ikisinin ortakl ı ğıy la sağ lanması - Doğal zenginlikler ve kaynaklar: Yerel doğal kaynak ve değer l erin; yerel yönetimlerce, akılcı, dikkatli, verimli ve adil bir biçimde, beldede yasayanların yararı gözetilerek, korunma sı ve idaresi - Kişisel bütünlük: Bireyin sosyal, kültürel, ahlaki ve ruhsal gelişimine, kişisel rcfahına yönelik kentsel koş ulların o luşturulması - Belediyeler arası işbirliği: Kişi l erin yasad ıkları beldenin, beldeler arası ya da ulus l ararası i l işkilerine doğrudan katılma konusunda özgür olmaları ve özendirilmeleri - Finansal yap1 ve mekanizmalar: Bu deklarasyanda tanımlanan hakların sağlanması için, gerekji mali kaynakları bulma konusunda yerel yönetimlerin yetkili kılınması - EşitLik: Yerel yönetimlerin; tum bu hakları bi.ltiln bireylere cinsiyet, yaş, köken, inanç, sosyal, ekonomik ve politik aynm gözetmeden, fiziksel veya zihinsel özürlerine bak ılm adan; eşit olarak sunu lmas ını sağ l amakta yükümlü o lm ası Kentsel yaşam kalitesi kavramı, kent ve bölge planlama faaliyetlerinde, yeni bir araç olarak kullanılmaktadır. Kentsel yaşam kalitesi, planlay1cılar, politikacılar ve halk kitleleri arasında da lıütün l eş t iric i olabilecek bir kavramdır. Yaşam kalitesi araştırmalarında elde edilecek sonuçlar bu üç grubu da etkileyeccktir. Yaşam kalitesinin yüksek olması kentsel alanda ekonomik canlılıgın artmasına, yerleşi min ekonomik anlamda zenginliğine de katkıda bulunmaktad ır. Kentsel yaşam kalitesinin düşük

26 l~i\nuu L'DA YAŞAM Kı\LITESIAtı.AŞIIRMASJ 4_5 olduğ u yerlerde ise bireylerde yer değiştiııne eğilimi ortaya çıkmaktadır. Bu sonuç bölgeler arası dengesizlik ve göç sorununa yol açmaktadır. (TUrkscver, 2001: 70) 1.3. Dünyoda ve Türkiye'de Yaşam Kalitesi Aro tırmolorı Uluslararası alanda uzun zama ndır yapılan yaşam kalitesi temah araştırmalar ülkemizde daha yeni bir alan olarak kabul edilmektedir. Ancak Türkiye'de de içinde yaşam kalitesi temasını da barındıran çeşitli memnuniyct araştırmaları yıllardır yürütülmektedir. Yaşam kalitesi araştırmaları arasmda ulus lararası kabul gören önemli araştırmalardan birisi, eski ismiyle William M. Mercer, yeni ismiyle Mercer Human Rcsource Consulting tarafından yapılan araştırmadır. Mercer'in dünyanın 218 şehrinde yaptığ ı yaşam kalitesi araştırmasmda 100 puan verilen New York referans noktas ı olarak kabul edilmiştir. Anket, aşağıda sıralanan kategorilerden yaşam kalitesini belirleyen 39 kriteri içermektedir: Politik ve sosyal ortam (politik istikrar, suç işleme oram, yasal zorlamalar) - Ekonomi (ortalama alım gücü, dövi.t. bozdurma düzenlemeleri, banka scrvislcri) Sosyo kuitürcl çevre (sansür uygulama l arı, özgürlük kısıtlamaları) Sağl ı k (sağlık servisleri, salgın ha sta lıkla r, alık kontrolü, hava ve çevre temizligi) - Okullar ve eğitim (imkanlar ve eğitim düzeyi) /\ltyapı ve ulaşım hizmetleri (yol, su, elektrik, toplu taşıma, tra lık s ıkı ş ıklığı) Kültürel etkinlikler (sinema, tiyatro, restoranlar, spor ve şehre renk katan diğer etkinlikler) - Tüketim ürünleri (gıda gibi günlük tüketim ürünlerinin bulunabilirliği ve ahnabilir li ği) - Konut (konut ve dekorasyon imkanları /kalite s i) Doğal çevre (iklim, doğal felaketierin sıklığ ı, doğal güzellikler) 2006 yılında World Compelitiveness Yearbook başlıklı araştırm ada kültür, çevre kalitesi, yüksek yaşarn standartları, güvenlik, konut ve alışveri ş konulan baz a lınarak yüksek yaşam kalitesine sahip ülkeler sıra l anm ı ş ve ölçülebilir bir nicelik olarak yaşam kalitesi ortaya konmuştur yılında Yeni Zelanda'da yap ılan bir a raştırmada ise, kentlerin nesnel yaşam göstergeleri açıs ından değerlendirilerek yaşam kalitesinin sap ta ndığı gözlenmektedir. Söz konusu nesnel yaşam kalitesi göstergeleri 11 ana başlık halinde ~ı ralanmaktadır (URL 1, 2008; akt. Koçak, 2008): Ni/(us: NUfusun artışı, etnik yapı, aileler ve konut, engeliiter Bilgi ve hiinerler: Anaokuluna katılım, oku ilaşma o ranı, katiyer eğitimi Ekonomik kalkınma : Ekonomik büyüme, iş, AR-GE ça lı şmal arı, yerel işletmeler, turizm ve göçmenler Ekonomik yaşam ölç ünleri: Gelir, hayat pahalılığı, toplumsal yoksunluk Konut: Konut fıyatları ve alabilme ora nları, yoğunluk, konurta kalış süreleri Sağlık : Bebek öltimleri, hastalıklar, ortalama ömür, sağlık sigortası, madde bağımlılığı, zihinsel ve ruhsal iyi olma hali Yapilt çevre: Toprak ve arazi kullanımı, trafik ve u laş ım, kamusal hizmetlere erişim ve yoğunl uk - Doğal çevre: Atık yönetimi ve dönüşümü, yerel doğal kaynaklar, biyoçeşitjilik, enerji kullanımı, hava kalitesi, plaj nehir ve göllerin durumu, içme suyu kalitesi, suyun korunması Güvenlik: Güvenlik algı l amalan, çocuk güvenliği, yaralanmalar, yolların güven liği, çalışılan yerlerin güven liği, suç oranları ve düzeyleri

27 26 IS f AN BUL TIC'i\Ri;T OUAS ı - Toplumsal bağlılık düzey i: Kimlik ve çeşitlil i k, yerel toplumun gücü, elektronik iletişim, sanat ve kültür - Temel siyasal haklar: Karar vemıe süreçlerine yerel halkın katılımı, seçmen tutum ve davranışları, yerel karar organlarında temsil edilme düzeyi Avrupa Yaşama ve Ça lı şma Koşullarını İyileştimıe Vakti taratından yurütülen başka bir araştırmada ise Türkiye'de yaşam kalitesi Uzerine bazı tespitlerde bulunulmuştur. Avrupa Birliği yapısına bağlt olarak faaliyet gösteren ' 1 Avrupa Yaşama ve Çalışma Koşullarını iyileştimıe Vakfı (European Foundation for the Jmprovemcnt of Living and Working Conditions)" AB ülkeleri için en iyi yaşama ve çalışma koşullarının sağ l anmasına yardtmcı olmak için tavsiyelerde bulunan bir kuruluştur. İstihdam (iş sağlama), ekonomik kaynaklar, bannma, konut ve yerel ortam, aile ve hane yapı s ı, topluma katılım, sağlık ve bakım, eğ itim ve mesleki eğitim gibi bir dizi temel yaşam faktörlerinin Avrupal ı ların yaşam kalitesini nasıl etkilediğini analiz etmeye yönelik olan Birinci Avrupa Yaşam Kalitesi Anketi; 27 AB ülkesi ve AB için aday konumunda olan Torkiye'yi kapsamaktadır. 18 May ı s 2007 tari hinde yay ınl anan araştınnada, geniş ölçüde Türk iye istatistik Kurumu (TÜİK) ve Avrupa Yaşam Kalitesi Ankcti (EQLS)' nin bulgulan ile bu bulgulan destekleyici mahiyette olan ulusal veriler, akademik araştırmalar ve ilgili sosyal bilimlerin çalışınalan kullanılmıştır. Türkiye'de 165 farklı konuda toplumun değişik katmanlarından 996 kişiyle yü7. yüze yapılarak gerçek l eşen anket, Türkiye'nin yaşam kalitesinin ortaya çık arı lmasında ve diğer ülkelerle mukayese edilmesi nde etkin olmuştur. (European Foundation, 2005) Sağlık, çalışma, çevre, kazanç ihtiyacı, eğit im, aile, sosyal katılım, konut, ulaşım, güvenlik, rekreasyon/boş vakit ve ya~am memnuniyeti parametrelerinin kullamldığı bu araştımıaya göre yaşam memnuniyeti açısından Danimarka, Finlandiya ve Isvcç ilk üç sırada, Letonya, Litvanya ve Bulgaristan ise son üç s ırad a yer almıştır. Türkiye ise bu sıralamada sondan dördüncü sıradadır. AB üyeleri ve üyelik müzakeresindeki ülkeleri kapsayan bu araştırmada ortaya çıkartılan mutluluk sıralamas ı, yaşam memnuniyeti sıra l amasına paralel bir seyir izlemiştir. (European Foundation, 2005) Raporda Türkiye ile ilgili ortaya çıkan temel bulgular şu şekilde özetlenebilir (içişleri Bakan lı ğı, 2007): - Avrupa Birliği ' ne üyelik başvurusu yapan Olkelerin yaşarn kalitesiyle ilgili hususlar, başvuru yapan ülkelerin değerlendiri lmesine yönelik "Kop~nhag Ktilerleri 'nin" politik ve ekonomik standartlannı sosyal açıdan tamamlayıcı niteliktedir. - Türk toplumunun büyük çoğunluğu genel anlamda yaşamlarından memnun olduklarını belirtmektedir. En memnun oldukları alanlar kişise l sağlıkları ve aile yaşantısıdır. En az memnun oldukları alanlar ise, doğrudan devletin sorumlu olduğu sağlı k hizmetlerı, eğitim ve yaşam standard ı gibi a l anlardır. - Türkiye'de düzensiz ama hızlı bir nüfus buyurnesi vard ır. - Türkiye'nin ekonomik büyümesinde yerli girişimcilerin çahşmalan (tekstll, endüstriyel ürünler vb) etkin o lmuştur. - Dünyan ı n çeşitli ülkelerinde toplam 3,1 milyon Türk göçmen olarak yaşa m aktadır. Tilrkiye'den yabancı ülkelere değ i şik zamanlarda göç eden Türklerin göç ctmelcrindcki en büyük sebep, iyi yaşam koşulları ve yaşam standartlannın Türkiye'ye göre daha Ust seviyelerde olmasıdır. - Türk toplumunun büyük çoğunluğu, laiklik an layışıyla dini ibadetleri yerine getirme arasında bir problem olduğunu düşünmemcktedir. - Kırsa ld an şehirl ere gerçekleşen göç sonucu TOrkiye'nin büyük şehirlerinde nüfus yoğunluğu söz konusudur.

28 ISTANBUL'DA YAŞAM KAlJIESi ARJ\Ş 'IIRMAS I 27 - Büyük şehirlerde göç sonucu artan nüfus oranlannın bu şehirlerde kalabahklar o luşturduğu, bununda lıkanıklık sorununu meydana ge t irdiğ i vu rg ulanmaktadır. Türkiye'de evden işe veya işten eve geliş gidişte ulaşırnın ortalama 45 dakika sürdüğü, bununda AB ülkelerindeki averajl anıı beş (5) dakika üzerinde olduğu, İngiltere'ye göre ise avcrajın altı (6) dakika üzerinde olduğu belirtilmiştil - Türkiye'de yaşam süresinin sürekli arttığı, ancak genel yaşam süresi ortalamasının, AB15 eski üye ülke ve AB ı O yeni üye ülkeden daha d!lşilk olduğu gö.denmişlir. - Ti.lrkiye'de genel yaşam ıncnımıniyetinin en önemli belirleyici unsurlannı, AB ülkelerinde olduğu gibi, sağlık, başka kişilere güven, kamu politikalarından ınemnuniyet ile gelir o lu ş turm aktadır. - İşgücünün önemli bir oram güvencesiz, günluk ücretli işlerde istihdam edilmekte ya da serbest meslek sahibidir Vt! seki7de birinden fazlası ücretsiz aile i şçileridir. - Türkiye'de istihdam edilen çalışanların AB 15 eski üye ülkelerin çalışan l arına nazaran işleriyle ilgili daha negatif ve olumsu7 çalışma şartlarıyla karşı karşıya kaldıkları sonucu ortaya çıkmaktadır. - Türkiye'de aileler geçim geliri olarak aile fertlerinden bir veya bir kaçının gelirine bağlı olarak yaşamaktadır. - Türkiye'de gelir dağılımı konusuna dikkate değer derect:!de ada l etsizliğinin yaşandığı gözlemlenmektedir. - Gelir memnuniyeti konusunda Avrupa Yaşam Kalitesi Arıketi (EQLS) bulgularına göre "a ldığı geliri tatmin edici bulan (10 puan)" ilc "aldı ğ ı geliri tatmin edici bulamayanlar (bir puan)" arasında bil derecelendirme yapıldığında Türkiye 5,6 puan alar-ak AB lo yeni üye ülkeler ve AB15 eski üye ülkelerin gerisinde kalmıştır. - Türkiye'de sağlı k hizmetlerinde karşılaşılan zorluklar (doktor ücretleri, randevuların iptal edilmesi vb) AB ülkelerinde karşı l aşılan zorluklara göre oran olarak daha yüksek scviyclerdedir. - Türkiye'de barınma olarak kulianılan evlerin fii'iksel şart l arı AB 15 eski Uye ülkelerde bulunan evlere göre daha kötü durumda bulunmaktadır. - Türkiye'de toplumsal gerilim ideolojik olmaktan ziyade ekonomik olma yönüyle dikkat çckmcktcdir. Türk vatandaşları aile yaşamlarıyla ilgili yüksek seviyede ıncrnnuniyet bi l dirmişlerdir. Aynı araştırmanın ikincisi 2009 yılmda yayınlanmış ve aşagıdaki saptarnalara yer ver il miştir (Avrupa Yaşama ve Çalışma Koşullarını iyileştirme Vakfı, 2009): - Avrupalı lar genellikle yaşamlanndan memnun ve mutludur. Birden ona kadar bir ölçekte, 27 Al3 ülkesinin yaşamdan tatmin orta l aması 7, mutluluk ortalaması 7,5'tir. Mutluluk düzeyi, yaşamdan tatmin düzeyinden daha yüksektir. - Bu ikisi arasındaki fark, düşük gelirli 3 aday üye ülkede ve 12 yeni i.iye ülkede özellikle çok faz l adır. Bu durum göstergelerin farklı niteli ~ ini ortaya koymaktadır. Mutluluk daha duygusal kaynaklı olup yaşam sta nd artlarından daha az etki \eni rken, tatmin göstergesinde sosyoekonomik şart l arın etkisi daha fazladır. Yaşamdan tatmindeki farklılıklar, ülkeler içindeki sosyal ve ekonomik gruplar arasında tuta rlı bir şekilde göruimektedir. - Gelecekte ilgili fikirleri soru ldu~unda, AB yurttaş l arının %55'i iyimser o lduğunu bildirmiş ve iki ülke grubu için 15 AB ülkesi ve 12 yeni üye ülke - genel ortalamalar arasında çok az farklılıklar bu l unmaktadır. Ancak, AB ülkeleri arasındaki ve bu gruplar içindeki farklar büyüktür. - 3 aday üye ülke ve 12 yeni üye ülke arasındaki en yoksul ülkelerin bazılarında daha yüksek gelir sahibi olanlar hala bazı 15 AB ülkesindeki daha yoksul yurttaşlardan daha yoksundur. Örneğin;

29 28 IS 1 ANI.IUL iicaiuit ODASI Türkiye, Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti ve Bulgaristan'daki en zengin yurttaşların yoksunluk düzeyj Hollanda, İsveç ve Lüksemburg'daki en yoksul yurttaşlardan daha fazladır. - Bu araştınnadan elde edilen sonuçlar, çocuk ve yaşlı bakım ı nda ailenin rolünün kapsamını vurgulamakla ve çoğu kişi için acil durumlarda kişise l destck için ilk başvurulan çarenin aile olduğunu göstermektedir; bu durum yaşam kalitesinin en önemli yönü olarak ailesel i liş kilerin kalitesinin a l tını çizmekledir. Avrupalı l arı n çoğu, yaşlı ve engelli akraba l arının bakıı nı ya da gönü llü faaliyetler ve hayır işlerine katılmak için ev iş l eri için o l duğundan daha az zaman hareamakta ve bu gibi i ş leri haftada bir defadan az yapmaktadırlar. - Yinni yedi AB ülkesinde ücretli bir işte çalışan yurttaşların neredeyse yarısı (%48), işleri yüzünden ayda eo az birkaç kez ev işi yapamayacak kadar yorgun o lduklarını belirtirken, yak l aşık dörtte biri (%22) haftada birkaç kez cv işi yapamayacak kadar yorgun olduklannı söylemektedir. - AB yurttaşlarının %8 1 ' i yaşam kaliteleri için sa~lı klı olmanın 'çok önemli ' olduğunu belirtmiştir. Ancak, bu kişilerin ortalama olarak ancak % 21 'i sağlık durumlarını 'çok iyi' olarak değer l end i rirken, %46's ı sağlık durumunu 'iyi', %25'i ' iyice' ve %8'i de 'kötü veya çok köttl' olarak dcğer l endim1ektedir. Önemli say ı da Avrupalı, sağlık hizmetlerine er i şim konusunda güçlük yaşadığını rapor etmektedir. Söz ge li nıi, kişilerin %25'ten fazlası doktorlarından veya hastaneden fazla uzak olduklarını düşünmek te, %38'den faz l ası doktor randevusu almakta gecikmeler yaşamakta ve %27'dcn faz lası da doktora görünmenin giderini karşı l amakla zorlanma ktad ı r. - Ev sahibi olma biçimleri Avrupa çapında önemli farklılıklar göstermektedir. Yeni üye ülkelerde, kişilerin yak l aşık dörtte UçU ipotek borcu olmaksızın kendi evine sahiptir (bu oran Romanya, Bulgari tan ve Litvanya'da %80'in üzerine çıkmaktadır). Sosyal barınınan ı n en gelişmiş olduğu ülkeler ise, kişilerin %15 'ten fazlasının sosyal konutlarda veya belediye konutlannda yaşadığı Avusturya, Almanya, Lctonya, Hollanda ve P olon ya' dır. Kiracılık kentsel bölgelerde daha yaygındır ve bu durum daha çok gençler için söz konusudur. Genel konut kalitesi 15 AB ülkesinde, 12 yeni üye Li lke veya aday ülkelerde o l duğundan daha iyidir. Finlandiya yurttaşlan arasında konut konusundaki en önemli altı sorundan en az ikisiyle yuz yüze o l anların oranı sadece %9, bu oran Romanya'da %42'tlir. - Başka kiş i lere duydukları guven du:teyini birden 1 O'a kadar bir ölçekte değerlendinncler i istend i ği nde, Kuzey ülkeleri ve Hollanda'daki insanlar en yüksek güven düzeyini ifade etmektcdir (değerlendirme l eri 6,5 ve 7,2 arasındadır). Kıbrıs'ta yaşayan insanlar en dü şük güven düzeyini göstermekte (sadece 2,6 puan) ve bunu Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti i.demektcdir (3,8). - Zengin ve fakirler arasındaki gerginlikler 3 aday Uye ülke ve 12 yeni üye iilkc y untaşları tarafmdan en yaygın olduğu düşünülen gerginliklerdir (bu durum bu ülkelerde pazar ekonomilerine geçişi izleyen gelir farklannın artışının bir yansıması olabilir). Buna karşın, 15 AB tilkesindeki yurttaşlar genellikle farklı ırklar veya etnik gruplar arasındaki gerginliklerden endişe duymaktadı r ve bu durum son on y ıll arda bu ülkelere artan göç düzeylerinin bir yans ı ması olabilir. Türkiye'de Devlet Planlama Teşki latı ' nın geçmişte yap tığı sosyo-ekonomik gelişmişlik sıra l aması araştı rına l a rı, yaşam kalitesini de kapsayan Türkiye ekscnindcki çal ı şma l ara örnek olarak gösterilebilir. DPT, 1996 ve 2004 y ı lında " İ lçc l erin Sosyo-ekonomik Gel i şmişlik Sıra l aması Araştınnası " ile 2003 y ı lmda " tllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik GelişmişJik Sıralaması Araştım1ası " raporları n da yaşam kal i tesini içeren sonuçlara da yer vermiştir ve 2004 yı lındaki

30 ISTANRIJI.'[)A YAŞt\M K.AUlF.Sl ARAŞT!_~~~.!_ 29 "rtçelerin Sosyo~ekonomik Gelişmışlik Sıralaması Araştırması" 32 değişkenin kullanıldığı bir analizi içerirken, 2003 yılındaki "İ llerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişl ik Sıralaması Araştırrnası"'nda 58 değişken kullanılmıştır. (DPT, ) 2004 yılındaki "flçelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sınılaması Araştırrnası " nın sonuçları şu şeki l de özetlenebilir (DPT, 2004): - Genel olarak turil',m merkezi niteliğ i kazanmış i Içeterin O st sıralarda yer ald ıkl arı dikkat çekmektedil Söz konusu ilçeterin turizm sektöründen elde ettikleri gelirin yüksek olm ası yanında, nüfus büyüklüklerinin de nispi olarak düşük olması ilk etapta gözlenen ortak özelliklerdir. Aynı zamanda, bu ilçelerde iktisadi faaliyetler içerisinde sanayi sektörünon ağırlığının olmadığ ı gözlenmektedir. Bu ilçelerde turizm sektörünün ticari ve mali sektörlere ivme kazandırmasına paralel olarak, genel iş s izlik oranı dlişük, nüfusun eğitim düzeyi ve fert başına gelir seviyesi ise yüksektir. - Sıralamanın bölgeler itibanyla değerlendirmesi yapı l acak olursa, en gelişmiş ilçelcrin Marmara bölgesinde bul u ndu~u, bu bölgeyi sırasıyla Ege, Akdeni7, iç Anadolu, Karadeniz, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinin takip ettiği görülmektedir. - Bazı ilçeler oldukça düşi.\k düzeyde nüfusa sahip o lmalarına rağmen, üst sıral arda yer almaktadırlar. Bu tip ilçclcrc en belirgin örnek Bozcaada, Abana, Armutlu, Gökçeada, Marmara, Yahhüyük, TennaJ, Babadağ ve Murh'lıl'dur. Bu durumun başl ı ca nedeni, yukanda da ifade edildiği gibi sıra l amanın büyük oranda feı1 başına ya da oransal değişkenler tarafından belirlenmesidir. Diğer bir' ifadeyle, ilçelerdeki gelişm işlik nüfusla bire bir orantılı değ i ldir. Sosyo-ekonomik ge li şmişlik endeksi çalışmalarındaki gelişmişlik lanımı nicel ikten ziyade, yaşam kalitesi gibi niteliksel boyutları yansıtmaktadır. - Gelişmiş il sın ırl arı içerisinde nispi olarak az ge lişmiş ilçelere rastlanabilmcktcdir. Bu durum ö7clliklc, il sınırları içerisinde gel i~mi şlik farklılıklarının yüksek düzeyde bulunduğu illerde gözlenmektedir. Merkez ilçe ilc diğer ilçeler arasında gelişmişlik farkının en yilksek olduğu illerden başlıca ları Adana, Gaziantep, Giresun, Kastamonu, Ordu ve Sam un'dur. - iktisadi faaliyetlerin fınansmanında rol oynayan organizasyonlardan biri olan mali kurumlardaki istihdanıın, iktisadcn faal nüfus içindeki pay ı gelişmiş ilçelerde göreli olarak büyüktür. - iktisadi faaliyetlerin gelişmesi ve yoğunlaşması neticesinde, ticaret ilc u ğ raşan kesimin istihdamının da, iktisaden faal nüfus içindeki oranı göreli olarak yl.lksektir. Buna karş ılı k, tanmda çalışanların oranı ge li şmiş lik derecesi arttıkça düşmektedir. - Ticari ve mali hayatın büyümesine bağl ı olarak, kişise l gelirin ve rcfalıın artmas ı sonucu, ge l işmiş ilçelerde belirli bir sermaye birikimi oluşmuştur. İstihdam ın yapısı açısından önem taşıyan bir diğer özellik ise, gelişmiş ilçelerde ücretli çalışanların ve işverenlerin toplam istihdam içindeki oranının ülke ortalamasının üstünde yer almasıdır. - İktisadi faaliyetler içerisinde sanayi kesiminin payı gelişmiş ilçelerde göreli olarak yüksektir. - Diğer yandan ge lişmi şlik derecesi arttıkça nüfusun bağımlılık oranı duşmektedir. Buna paralel olarak gelişmiş ilçelerde işgütüne katj lım oranı yükselmektedir. - Sosyo-ekonomik gelişmenin dinamizmini oluşturan insan gücünün eğitim ve öğrenim düzeyi ge lişmiş ilçelerde yüksektir. - Bazı istisnai durumlar dışında, gelişmiş ilçelerde şehirleşme ve nofus artış oran l arı da yuksektir. - Gelişmişlik derecesi arttık ça bebek ölüm oran ları duşmcktedir. - Kadın nüfusun i~gücüne katılını oranı ve eğitim düzeyi gelişmiş ilçelerde nispi olarak yüksektir.

31 30 ISTANBUL 1 IC'ARET onasi Dünyadaki gel i şmeler ışığında Türkiye'de TÜİK (DlE)'in, alan araştırmasını 2003 yılında yaptığı ve sonuçlarını 2004 Nisan ayında yayınladığı Yaşam Memnuniyeti Araştırması, ülkemizde yaşam kalitesi, men ınuniyet ve mutluluk üzerine yapılmış ilk kapsamlı ve etkin araştırmadır. Bu araştıımanın temel amac ı Türkiye'deki bireylerin genel mutluluk düzeyine ilişkin a\gısını, yaşamdan ve kamu hizmetlerinden duyduğu memnuniycti ölçmek ve bunların dönemler boyunca takibini yapmaktır. Türkiye çapında 67 ı 4 bireyle yüz ytıze anket uygulanarak yap ıl an bu araştırma, kapsadığı ömcklem ve içerik açısından uluslararası örnek uygulamalar düzeyinde gerçekleşt ir ilmiştir. TÜİK bu araştırınayı 2003 yılından beri düzenli olarak yapmakta ve her yıl sonuçlarını açıklamaktadır. (TÜİK, 2004) Ancak rülk (DİE)'in yaptığı bu araşt ırm anın özü subjektif mutluluğa dayanmaktadır. Bu araştırmada dünya uygulamalarıyıa ilgili bir karşılaştırmaya yer verilmemiştir. Araştırma sonuçlarında yoksulluk oranına göre, daha fazla oranda mutlu olarak tanım l anan bireylerin var lığı ve gelir ilc mutluluk arasındaki ilişki tam olarak açıklanamamıştır. Dolayısıyla kamuoyunda araştırma sonuçlan yoksulluk oranıyla karşılaştırılmış ve birtakım eleştirilere tabi tutulmuştur. Araştırmada halkın büyük bir k1smının mutlu olarak çıkması, bazı kesimlerce dini duyguların etkinliğiyle açıklanmış (mutluluk-şükür ilişkisi) ve gerçek anlamda mutluluk verilerine ul aş ıl madığt savunu lm uşlur. Araşt ı mıada dini duyarlılıkla ilgilı soruların yetersizliği bu tür tartışmaların ana kaynağı olmuştur. Araştırmanın saha uygulamasında resmi görevlilerin yer almasının, ankeli cevaplayan bireylerin samimiyelini etkileyebileceği end i şesi bir başka eleştiri konusu olmuştur. (Şeker, 20 ı 0: ı ) Tablo ı. Genel Mutluluk Düzeyi, Türkiye ( ) (%) Çok mutlu 12 9,3 9,1 8,8 8,7 Mutlu 47,6 48,7 48,5 49, 1 51,5 Orta 33,2 29,8 29,5 30,3 28,8 Mu ts uz 5,6 9,5 9,9 9,1 8,8 Çok mutsuz 1,7 2,6 2,9 2,8 2,2 Kaynak: TÜİK TÜİK'in 2003 yılından itibaren yapmaya başladığı Yaşam Memnuniyeti Araştırması sonuç l arına göre, bireylerin mutluluk kaynağı olan değerler arasında ilk sırada sağlık, ikinci sırada ise sevgi gelmektedir. Kadın ve erkeklerde bu iki değer aynı sıra lamada yer alırken, paranın, başarının ve işin kadınlara kıyasla erkeklerde daha fa%la mutluluk kaynağı olarak belirtildiği göz.lenmekledir yılı sonuçlarında ise erkeklerdeki mutluluk kaynağı olan değerler sıralaması sağlık, sevgi, başarı, para ve iş iken, kadınlarda ise bu değerler sağlık, sevgi, para, başarı ve iş olarak sıralanmıştır. Dünya Değerler Araştırması ' nın Türkiye ile ilgili sonuçlarına bakıldığında ise yılları arasında yaşam için en önemli dcğcrleri11 aile, arkadaşlar, din, iş, dinlenme zamanları ve siyaset olarak s ıralandığı görülmektedir. Grafik 1 'de araştırma sonuçları pozilif ve negatif olarak değerlendirilerek net değere ulaşılmaya çalış ı lmıştır. Buna göre Türkiye'deki bireylerin %98,8'inin yaşamı için en önemli değer ailesi iken, siyaset ve politikanın önem değerinin negatif olduğu görülmektedir. (

32 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARASTIRMASI 31 Grafik 1. Yaşam İçin Önemli Değerler, Türkiye ( ) ~Net Değer Kaynak: Dünya Değerler Araştırması ' ndan derlenerek hesaplanmıştır. (hup:// istanbul için yapılan bir araştırmada ise, yaşam kalitesi göstergeleri tespit edilerek bir modellerne denemesi yapılmıştır. Bu çalışmada ankete dayalı elde edilen verilerle, bireylerin yaşam kalitesi belirleyicilerinin ağırlıkları hesaplanmıştır. Aynı zamanda bu hesaplamada uzmantarla yapılan derinlemesine görüşme ler de dikkate alınmıştır. Ça lı şmanın sonuçlarına göre yaşam kalitesi; fiziksel çevre, sosyal çevre, ekonomik çevre ve ulaşım - ileti şim olanak l arı olmak üzere dört grupta sın ıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmalar ve alt başlıklan Tablo 2'de gösterilmiştir. (Üicngin, vd.; 2001) Tablo 2. Yaşam Kalitesi Modelinin Hiyerarşik Yap1s1 Kentsel Yaşam Kalitesi Fiziksel Çevrenin Sosyal Çevrenin Ekonomik Çevrenin Ulaşım Ve llctişim in Kalitesi Kalitesi Kalitesi Kalitesi - Bina düzeni - Egitim hizmetlerinin - Yaşam maliyeti. İletişim araçları Konut tipi kapsam ı - Tatmin edici bir iş - Toplu taşıma araç l arı - Yeş il alanlar. Eği tim hizmetlerinin bulma fırsatı - Trafik akışı - Rekreasyon alanları tlcreti - Barınma maliyeti Altyapı ve belediye. Sağl ık hizmetlerinin hizmetleri kapsamı - Kültürel ctkinliklcr&eglenee. Güvenlik Kaynak: (Ülengin, vd.; 2001)

33

34 2. istanbul'da Yo~om Kalitesi Araştırması B ir önceki bölümde yaşam kalitesi ile ilgili kavramsal açıklamalara ve literati.irde bu konuyla ilgili yapılmış araştıımalara değinilmiştir. Bu bölümde ise istanbul'da yaşam kalitesi araştırm asına yer verilecektir. İstanbul ' da yaşam kalitesinin araştmlmasında hem nicel hem de nitcl yöntemler kullanılmıştır. Bo!Umün ilk kısmı olan nice! analiz kapsamında, yaşam kalitesinin belirleyicileri olarak saptanan değişkenler ile İstanbul'da 39 ilçe baz ınd a yaşam kalitesi endeksi oluşturu lmuştur. Bölürnün ikinci kısmında ise istanbul'da tarafımızca yürütülen bir alan araştıım ası ile bireylerin yaşam kalitesiyle ilgili sorulara verdiği yanıtlar değerlendirilmiştir istanbul'da Ya~am Kalitesi Endeksi İstanbul'da yaşam kalitesi endeksi, tararıınızca tespit edilen deg i şken lerin kull an ılmas ıyl a 11u bölümde, öncelikle endeksin amaç ve kapsamı ortaya konulacak. ard ından cndekste oluşttırulmuştur. kullanılan değişkenler açıklanacaktır. Analiz yönteminin ve endeks tekniğinin de tanımlanmasının ardından, endeks sonuçlarına yer verilecektir. Endeks sonuçlanna göre ilçeterin sıralaması ve yap ılan sınıflandııma l ar ortaya konulacaktır Amaç ve Kapsam U lu s lararası litcratürde uzun zaman dır incelenen bir alan olmasına karşın, yaşam kal itesi Türkiye açısından yeni sayı l abi l ecek bir araştırma alanıdır. Yapılan uluslararası çalışmalarda yaşam kalitesinin bir takım endeksler aracılığıy l a ortaya konulduğu, yaşam kalilesiyle ilgili kabul edilen çeşit l i istatistiki bilgilerin derlenerek ölçümlemenin yapı ldığı gözlenmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, çok boyutlu ve soyut olan yaşanı kalitesi kavram ının tck boyutlu, ölçülebilir ve somut bir hale getirilmesine imkan tanıyan araştırma yöntemlerin in kullanılarak istanbul'da her ilçe için bir yaşam kalitesi endeksinin Uretilmesidir. Üretilen bu cndeks sayesinde ilçeler arası karşılaştınnalar yapı l abi l ecek ve diğer iller için de bu yöntem kullanılabilecektir. Bu noktada yaşam kalitesinin bel irleyicilerinin tespiti büyük önem taşımaktadır. Hangi göstergelerin yaşam kalitesini etki l ediğ ini belirlemek ça lışman ın temel altyapısını oluşturmak açısından önemli bir adımd ı r. Ça lışma kapsamında, yaşam kalitesi endeksinde kullanılacak verilerin tespitine yönelik, uzman ve akademisyenlerin katı lı mıyla odak grubu ça lışma l arı yürütülmuştur. Bu çalışmaların ardından ortaya konulan yaşam kalitesini etkileyen değişkenler listesi ulaşılabilirlik açısından değerlendirilmiş, ba z ı verilere istanbul'da ilçe bazında ulaşılamayacagı bi lgisi edini ld iğindcn değişken l er listesinin dışında b ı ra kılmıştır. Bu çalışmanın ulusal alanda yapılmı~ araştırma lar aç ı sından hareket noktası, DPT'nin lllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamast Araştırmasi (2003) ile İlçeterin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araşt1rmasr (2004) 'dır. Araştımıa İstanbul'da mevcut 39 ilçeyi kapsamaktadır. İlçe sınır l arının tespitinde 2009 yılı TÜİK verileri kullanılmıştır. Öte yandan istanbul'da Yaşam Kalitesi Endeksinde kullamlan tüm veriler 2009 yılına ait olup kes inl eşm i ş vcrilerdir.

35 34 ISTANBUL TICARETODASI lstanbul'da Yaşam Kalitesi Endeksi Kapsamı - Adalar - Büyükçek.mece - Maltepe - Arnavutköy - Çatalca - Pendik - Ataşehir - Çekmeköy - Sancaktepe - Avcılar - Esenler - Sarıyer - Bağcılar - Esenyurt - Şile - Bahçelievler -Eyüp - Silivri - Bakırköy -Fatih -Şişli - Başakşehir - Gaziosmanpaşa - Sultanbeyli - Bayrampaşa - Güngören - Sultangazi - Beşiktaş -Kadıköy -Tuzla - Beykoz -Kağıthane -Ümraniye - Bcylikdüzü -Kanal - Üskudar - Beyoğlu - Küçükçekmece - Zeytinburnu Deği~kenler Yaşam kalitesi kavramı, sosyal, ekonomik, kültürel ve daha birçok alanı kapsadığından, endekste kullanılacak değişkenierin tespitinde öncelikle belli s ınıflandırmalara gidilmiştir. Toplam 7 ana alan olarak yapılan sınıflandırma şu şekilde gösterilebilir: - Demografik Yapı - Eğitim - Sağlık - Ekonomi - Ulaşım - Çevre - Sosyal Yaşam Yaşam kalitesini etkileyen önemli unsurlardan biri olan güvenlik alanına ilişkin, ilgili tum birimlere yapılan resmi başvurujara rağmen İstanbu l 'da ilçe balında hiçbir verinin elde edilernemesi sonucunda, güvenlik ilc ilgili veriler sınıflandırmanın dışında tutulmuştur. Ülkemizde halen en küçük istatistiksel veri toplama sisteminin ilçe bazında olmayışı ve bazı kurumların çeşitli gerekçelerle talep edilen verilere olumsuz yanıt verrnesi yapılan araştırmaların alanını daraltmakta, ancak ulaşılabilir verilerle araştırmanın yapılabilir hale gelmesine yol açmaktadır. Bu araştırmada da benzer durumlar söz konusudur. Örneğin yaşam kalitesini etkileyen en önemli unsurlardan birisi kişilerin çalışma hayatına ilişkin durumlan, işguciine ilişkin bilgileri ve gclirlcridir. Ancak bu alanla ilgili istanbul'da ilçe bazında elde edilebilecek veriler en son 2000 yılındaki genel nüfus sayımına dayanmaktadır. Son yıllarda geçilen adrese dayab nüfus kayıt sisteminde işgücü ve gelire ilişkin bilgilere ilçe bazında ulaştlamaması ve son verilerin üstlinden 1 O yılm geçmesi sonucunda bu alana yönelik hiçbir veri bu analizde kullanılamamıştır.

36 ISTANRUl.'DA YAŞAM KALITESI ARAŞT'!RMASI 35 kayıt sisteminde işgücü ve gelire ilişkin bilgilere ilçe bazında ulaşılamaması ve son verilerin üstünden 10 yıhn geçmesi sonucunda bu alana yönelik hiçbir veri bu analizde kullanılamamıştır. Verilere ulaşmakta yaşanılan sorunlara rağmen, yukarıda gösterilen 7 ana alana ilişkin alt değişkenler tespit edilmiş ve toplam 54 değişkene ait 2009 yılı verileri derlenmiştir. Bu değişkenierin bazıları ham veriler iken çoğunda kişi başına, derslik başına, nüfusa göre gibi oransal ifadeler kullanılmıştır. İlk bakışta farklı boyutlarda gözüken ve birbiriyle bağ l antıl ı olan bu veriler, araştırınanın yönteminde de açıklanacağı üzere tek boyuta indirgenerek analizin yap ı lmasına olanaklı hale getirilmiştir. Şekill. Yaşam Kalitesi Değişkenleri 1 SOSYAL f'.8!1&53iç DEMOGRAF YAŞAM İK YAPI ÇEVRE EGİTIM YAŞAM KALİTESİ ULAŞIM SAGLlK EKONOMI.,; Araştımıada kullanılan değişkenlerden demografik göstergeler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)'ndan; eğitim göstergeleri istanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü ' nden; sağlık göstergeleri İstanbul Sağlık il MüdürlüğU ' nden; ekonomi göstergeleri İstanbu l Ticaret Odası (İTO), İstanbul Vergi Dairesi Başkanhğı (1VDB), TOrkiye Bankalar Birliği (TBB) ve emlak endekslerinden; ulaşım göstergeleri İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri (iett) ve İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO)'nden; çevre göstergeleri İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (iski) ve İstanbul Gaz Dağıtım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (lgdaş)'nden; sosyal yaşam göstergeleri ise istanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'nden edinilmiştir. Aynca bazı verilere belediyelerin faaliyet raporlanndan ulaş ı lmıştır.

37 36 IS'IANBUL licarftooasi Tablo 3. Araşhrmada Kullanılan Değişkenler

38 ISTANnUI..'DA VIIŞAM KALITr~<;l ARASTIRMASI Arsa m 2 Birim Fiyatı (Rayıç Bedel) IV DB TL 36 Satı lık Konut rnz Bırım Fiyatı (Ortalama Pıya~a Bedeli) www. enı lakend\!ksi, conı TL 37 Kıral ık Konut rn 2 Birim F iya lı (Ortalama Piyasa Bedeli) TL 38 K ı şi Başına Dllşen Beledıyc 1 farcaması Belediye Faaliyet Rapo rları TL ULAŞIM GÖSTERGELERI 39 Otomobil Sayısının Nüfusa Oranı TÜ lk Yüzde 40 Motorlu Kara Taşnı Sayısının Nurusa Oranı TIHK Yüzde 41 Km 2 'ye Dil şen Araç Sayıs ı TÜ lk Adet 42 Ulaşım Imkanlarının Çeşitlı l iğı IETT, IOO Adet ('EVRE GÖSTERGELERİ 43 Yeşil Alan Belediye faaliyet Raporlan mı 44 Kişi Başına Dilşen Yeşi l Alan Dclediye Faaliyet Raporinn mz 45 lski Içme Su Metraj tsk! Km 46 ISKI AtLk Su Metraj ISKI Kın 47 lskf Yagmur Su Mclraj iski Km 48 IGDAŞ Doğalgaz Yoğunluk Dc~crlcri 2008 igdaş YOzdc 49 Hava Kalitesi Endeksi Çevre ve Orman Bakanlı~ı / 1BB Say ı SOSYAL YAŞAM so Toplam Salon (l ı yaıro, sinema) Kapasiıcsi l llçı.: Nüfusu İ stanbul ll KUltUr ve Turızm MildüriUğll YUzdc SI Toplam Park/Bal ıçe Alanı Belediye Fuııliyeı Rapo rl arı / lbb ITIZ 52 Kişı Başına DUşcn Toplanı Park/Bahçe A lan ı Belediye Faaliyet Raporları / H3B mı -53 Toplam Spor Alanı Belediye Faaliyet Raporlan!TBB mı 54 Kışı Başına DUşen Spor Alanı Belediye Fuıılıyı.:ı Raporlan 1 İBB m Demografik Göstergeler Araştırmada kullanılan demografik göstergeler; ilçe nüfusu, şehirleşme oranı, ortalama nüfus art ı ş hız ı ve ortalama hane halkı büyükloğüdür. nüfus yoğunluğu, yıllık Toplam Nüfus: TÜİ K 'in 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminden elde edilen İsta nbul 'da 39 ilçeye ait toplam nüfus say ı sıdır. Şehirleşme Dram: TÜİK'in 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminden elde edi len İsta n bul'da 39 ilçenin kent nüfusunun toplam nüfusuna oranı a lınarak hesaplanmıştır. Nüfus Yoğunluğu : TÜiK'in 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminden elde edilen İstanbul'da 39 ilçeye ait toplam nufusun ilçeterin a l anlarına oranı a l ınarak hesaplanmıştır. Yıll1k Ortalama Nüfus Artış Hızı: TÜİK'i n 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kay ı t Sisteminden elde edilen İstanbul'da 39 ilçeye ait, yıllık ortalama nüfus artış hızıdır. Doğurganlık IIIZl: TÜİK'in 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminden elde edi len istanbul'da 39 ilçcyc ait doğurganlık hmdır.

39 38 ISTANBUL. ıicarerodasi Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü : TüiK'in 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminden elde edilen İstanbul'da 39 ilçcye ait ortalama hane halkı sayısıdır Eğitim Göstergeleri Araştırmada kullanılan eğitim göstergeleri; okur-yazar nlifus oram, okur-yazar kadın nufusun toplam kadın n'ofusa oran ı, üniversite bitirenlerin +22 yaş nufusa oranı, derslik başına ögrenci sayıları, öğretmen başına öğrenci sayıları ilc laboratuar başına düşen öğrenci sayısıdır. Okur-Yazar Nüfus Oram (Durumu Bilinmeyenler Hariç): 2009 yılı için İ stanbul İl Milli Eğ itim MüdUrlüf,rü'nden edirulen İsta nbul ' da 39 ilçcyc ait, durumu bilinmeyenierin dışında kalan okur-yazar say ısının toplam nüfusa oranı alınarak hesaplanmıştır. Okur-Yazar Kadm Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oram: 2009 yılı için İstanbul İl Milli Eğilim Müdürlüğü'nden edinilen İstanbul ' da 39 ilçcye ait, okur-yazar kadtn nufusunun toplam nüfusa oranı alınarak hesaplanmıştır. Oniversite Bitirenlerin + 22 Yaş Nüfusa Ortmı : 2009 yılı için istanbul İl Milli Eğitim MüdOrlUğü'ndcn edinilen İstanbul'da 39 ilçeye ait, üniversite bitirenlerin 22 yaş üstü toplam nüfusa oranı a lınarak hesap l anmış tır. Okul Öncesi Okuilaşma Orant: 2009 y ılı için TÜİK ve İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlliğü'nden edinilen istanbul 'da 39 ilçcye ait, okul öncesi oku Bulaşma oranıd ı r. İlköğretim Okuilaşma Oranr: 2009 yı lı için TÜiK ve istanbul İ l Milli Eğ itim Müdürlüğü ' nden edinilen İstanbul'da 39 ilçeye ait, ilköğretim öncesi okullutaşma oranıdır. Ortaöğretim Okuilaşma Oram: 2009 yılı için TÜİK ve istanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü ' nden edinilen İstanbul'da 39 ilçeye ait, ortaöğretim okullulaşma oranıdır. Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayılari: 2009 yı lı için Istanbul İl Milli Eğitim MOdUrltlğü ' nden edinilen İstanbul'da 39 ilçeye ait, aşağıda gösterilen başlıklarda öğrenci sayısın ın derslik sayısına oranı alınarak hesaplanmıştır. - ilköğre tim derslik başına öğrenci say1sı (resmi t özel) - Ortaöğretim derslik haşma öğrenci Sayısı (resmi+ özel) - Tüm kurumlarda derslik başma öğrenci sayısı Öğretmen Başma Düşen Öğrenci Sayıları : 2009 yıl ı için İstanbul İl Mılli Eğitim MUdUrlüğü ' nden edinilen İstanbul'da 39 ilçeye ait, aşağıda gösterilen başlıklarda ögrenci say ı s ının öğretmen sayısına oranı alınarak hesaplanmıştır. - ilköğretim öğretmen başrna öğrenci sayısı (resmi+ özel) - Ortaöğretim öğretm en başma öğrenci saytsı (resmi+özel) - Tüm kurumlarda öğretmen başına öğrenci sayısı Lahoralılar başına diişen öğrenc; say1s1 (resmi kurumlar): 2009 yılı için İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü ' nden edinilen İstanbul ' da 39 ilçeye ait, öğrenci sayıstnın toplam laboratuara oranı alınarak hesaplanmıştır.

40 IS'I ANHUl'llA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI Sağlık Göstergeleri Araştırmada kullanılan sağlık göstergeleri; eczanc başına düşen kişi sayısı, kaba ölüm hızı, sağlık ocağı başına düşen muayene sayıs1, sağlık ocağı doktor sayısına düşen kişi sayısı, sağlık ocağı ebe ve hemşire sayısına düşen kişi sayısı, sağlık ocaklannda doktor başına düşen günluk muayene sayısı, sağlık ocaklarında günlük muayene sayısının nüflısa oranı, 112 ambulans vaka sayısının nüfusa oranı ve yeşil kart l ı sayısının nüfusa oranıdır. İstanbul'da devlet hastanelerinin belirli ilçelerde yoğun luk göstermesinden dolayı, sağlık göstergelerinde sadece sağl ık ocağı verileri dikkate alınmıştır. Böylece hastanelerin yoğun olarak bulunuuğu ilçelerde yapılacak hesaplamalardaki hala payı indirgenmiştir. Kaba Ö/iim liizt: 2009 yılı için istanbul il Sağlık Müdürlüğü'nden edinilen istanbul'da 39 ilçeyc ait, kaba ölüm hı z ı o ranıdır. Bebek Ölüm Oranı : 2009 y ılı için istanbul İl Sağlık Müdürlüğü'nden edinilen istanbul'da 39 ilçeye ait, bebek ölüm oranıdır. Sağ/tk Ocağı Baştna Diişen Muayene Saytsl: 2009 yılı için İ stan bul ll Saglık MüdürlUği.l'nden edinilen istanbul'da 39 ilçeye ait, ilçede bulunan sağlık ocağ ı başına düşen muayene say ısıdı r. Doktor Sayısına Düşen Kişi Sayısı (Sağ/tk Ocağ1): 2009 yılı için istanbul İl Sağlık Müdürlüğü'nden edinilen İ stanbul'da 39 ilçcye ait, ilçe nüfusunun ilçede bulunan sağlık ocağındaki doktor sayıs ın a oranı a lınarak hesapl an mıştır. 6be ve Hemşire Say1sına Düşen Kişi Sayıst (Sağlık Ocağt) : 2009 yı lı için İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü'nden edinilen İstanbul'da 39 ilçcyc ait, ilçe nufusunun ilçede bulunan sağlık ocağındaki ebe ve hemşire say ı sına oranı alınarak hesaplanmıştır. Doktor Başma Düşen Günlük Muayene Sayıst (Sağlık Ocağt) : 2009 yılı için istanbul İl Sağlık MOdürlüğU ' nden edinilen İstanbul ' da 39 ilçeye ait, sağl ı k ocaklanndaki toplanı muayene sayısının doktor sayısına oranı alınarak hesaplanmıştır. Günlük Muayene Say1smm Nüfusa Orant (Sağ/tk Ocağt} : 2009 yılı için İstanbul il Sağlık Müdürlilği.i ' nden edinilen İstanbul'da 39 ilçeye ait, sağlık ocaklarındaki toplam muayene sayısının ilçe nüfusuna oranı alınarak hesaplanmıştır. 172 Ambuluns Vaka Sayısının Nüfusa Orant: 2009 yılı için İslanbul İl SagJık MüdürlUğü ' nden edinilen İstanbu l ' da 39 ilçeye ait, ilçede meydana gelen toplam 112 ambulans vaka say ısının ilçe nüfusuna oranı al ı narak hesaplanmıştır. Eczane Başına Diişen Kişi Sayısı: 2009 yılı için İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü 'nden edinilen Istanbul'da 39 ilçeye ait, ilçe nüfusunun ilçede bulunan cczanc sayısı na oranı al ınarak hesaplanmıştır. Yeşil Kartlt Sayıstnın Nüjitsa Oranı : 2009 yıh için istanbul İl Sağlık Müdürlüğü'nden edinilen istanbul'da 39 ilçcye ait, ilçedeki yeşil kart sahibi nüfusun ilçe nüfusuna oranı alınarak hesaplanm1ştır.

41 40 ISTANBUL T I C'A I~ET ODASI Ekonomi Göstergeleri Araştınnada kullanılan ekonomi göstergeleri; ilçe bazında faal fırma sayısı, ilçe baz ınd a faal firma say ı s ının il üzerindeki payı, ilçe vergi geliri 1 il vergi geliri, ilçe vergi ınük e ll efı say ı sı 1 il vergi mükellcfi s ayısı, banka şube sayıs ı, arsa m 2 birim fiyatı (rayiç bedel) ile satılık ve kiralık konut m 2 (ona la ına piyasa bedeli) bedclidjr. ilçe Bazında Faal Firma Sayısz: say ı sıd ır. İTO 'nun 2009 verilerinden istanbul'daki 39 ilçeye ait, faal fırma ilçe Bazmda Faal Firma Sayzsmın İ/deki Pay1: İTO'nun 2009 veri lerinden tstanbul'dakj 39 ilçeye ait, taal finna sayısının ildeki topl am faal fııma sayısına oranıdır. Ilçe Vergi Geliri 1 il Vergi Geliri: 2009 y ıh için İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı ' ndan elde edilen istanbul 'daki 39 ilçeye ait, ilçe vergi gelirinin ildeki toplam vergi gelirine oranıdır. ilçe Vergi Mükel/ej i Say1s1 1 il Vergi Miikellefi Sayısı : 2009 y ılı için istanbul Vergi Dairesi Başkanltğı ' ndan elde edilen İ s tanbul ' dak i 39 ilçeye ait, ilçe vergi mükellefsayısının ildeki topl anı mükellef say ı sına oranıdır. Banka şube sayıs1 : bulunan toplam banka şube say ı sıd ı r. Türkiye Bankalar Birliğinin 2009 veri lerine göre İstanbu l 'daki 39 ilçeye ait, ilçede Arsa m 2 birim fiyati (rayiç bedel): 2009 y ıl ı için İ stanbu l Vergi Dairesi Başkanlığı ' n d an elde edilen İstanbul 'daki 39 ilçeye ait, arsa m2 birim fiyatıdır. Sattlık Konut m 2 Birim Fiyatı (Ortalama Piyasa Bedeli): 2009 y1ü için bağ ı msız emlak endeksierinden elde edilen İstanbu l ' daki 39 ilçeye ait, ilçedeki satılık konut ın 2 bedeli orta l amasıd ı r. Kiralık Konu/ m 2 Birim Fiyatı (Ortalama Piyasa Bedeli).' 2009 y ılj için bağımsız emlak endeksierinden elde edilen İstanbul'daki 39 ilçeye ait, ilçedeki kiralı k konut m 2 bedeli orta l amas ı dır. Kişi Başına Düşen Belediye Harcamasz: 2009 yı lı için belediyelerin faaliyet raporları ndan elde edilen [stanbul 'daki 39 ilçeyc ait, ilçe belediyesinin gider bütçesinin ilçe nufusu na oranıdı r Ula~ım Göstergeleri Araştırmada kullanılan u l aşım göstergeleri; otomobil say ısının nüfusa oranı, motorlu kara taşıtı sayısımn nüfusa oranı, km 2 'ye düşen araç say ı s ı ve ulaş ım imkanlarının çeşitliliğid ir. Otomobil Sayısının Nüfusa Oram: 2009 yılı için TÜİK' ten elde edilen İstanbul ' daki 39 ilçcyc ait, ilçedeki otomobil sayısının ilçe nüfusuna oranıdır. Motorlu Kara Taşttr Sayısrnın Ni~lusa Dram: 2009 yı lı için TÜİK' ten elde edilen istanbul'daki 39 ilçcye ait, ilçedeki toplam motorlu kara taşıtı sayısının ilçe nüfusuna oranıdır. Km 2 'ye Düşen Araç Sayısı : 2009 y ılı için TÜ İK' ten elde edilen İstanbul ' dak i 39 ilçcyc ait, ilçede km 2 'ye dgşen toplam araç sayısıdır. Ulaş ım imkanlarının Çeşitliliği: 2009 yılı için 1ETT ve İDO ' dan elde edilen istanbul'daki 39 ilçeye ait, ulaş ım imkan ı sayısıdır. Bu say ı n ın belirlenmesinde. İstanbul ' da merke?: kabul edilebilecek yerlere olan ulaş ı m çeşi tliliği dikkate al ınmış tır.

42 Çevre Göstergeleri l!!\nhvl'oa YAŞAM KALITESI ARJ\SI'IKMASI 41 Araştınnada kullanılan çevre göstergeleri; iski'den elde edilen 2009 y ılın a ait içme suyu, atık su ve yağmu r su metraj verileri ilc lgdaş ' dan elde edilen 2008 yı lına ait dogalgaz yoğ unluk değerleridir. Yeş il alan: 2009 yılı için belediyelerin faaliyet raporlarından elde edilen İstanbul'd aki 39 ilçeye ait, ilçedeki toplam yeşil alan miktarıdır. Kişi Başına Düşen Yeşil Alan: 2009 yılı için belediyelerin faaliyet raporlanndan elde edilen İsta nbul 'daki 39 ilçcyc ait, ilçedeki toplam yeşil alan miktarının ilçe nüfusuna o ra111dır. ISKi içme Su Metraj: 2009 yılı için İSKl'dc n elde edilen istanbul'daki 39 ilçeyc ait, içme suyu metraj verisi dir. iski A tık Su Metraj: 2009 yılı için İSKİ ' den elde edilen İstanbul'daki 39 ilçcye ait, atık su metraj verisidir. iski Yağmur Su Metraj: 2009 y ılı için iski'den elde edi len İstanbul'daki 39 ilçeye ait, yağmur suyu metraj verisidir. İGDAŞ Doğa lgaz Yoğunluk Değerle ri yılı için İGDAŞ'dan elde edilen istanbul 'daki 39 ilçeye ait, doğalgaz yoğunlu k değerleridir. Hava Kalitesi Endeksi: 2009 yılı için Çevre ve Omıa n Bakanlığı ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin hava izleme değerlerinde n elde edilen hava kalitesi endcksidir Sosyal Ya am Göstergeleri Araştırmada kullanılan sosyal yaşam göstergeleri; ilçedeki toplam salon (tiyatro, sinema) kapasitesinin ilçe nüfusuna oranı, toplam parkibahçe alam, kişi başına düşen toplam parkibahçe alanı, toplam spor alanı ve kişi başına düşen spor alanıdır. Toplam Salon (tiyatro, sinema) Kapasitesililçe Nüfusu: 2009 yı lı için istanbul İl KUltür ve Turizm MüdUrlilğil"ndcn elde edilen istanbul 'daki 39 ilçcye ait, ilçedeki toplam salon (tiyatro, sinema) kapasitesinin ilçe nüfusuna oranıdır. Toplam Park/Bahçe Alam: 2009 y ı lı için belediye faaliyet rapo rlarından elde edilen lstanbul'daki 39 ilçcyc ait, ilçedeki toplam park ve bahçe a l anı miktarıdır. Kişi Başına Düşe n Toplam Park/Bahçe Alanı : 2009 yılı için belediye faaliyet raporlanndan elde edilen istanbul 'daki 39 ilçeye ait, ilçede kişi ba şına düşen toplam park ve bahçe alanı miktarıdır. Toplam Spor Alanı: 2009 y ılı için belediye faali yet raporlarından elde edilen istanbul 'daki 39 ilçeye ait, ilçedeki toplam spor alanı miktarıdır. Kişi Başına Düşen Spor Alanı : 2009 yıh için belediye faaliyet raporlanndan elde edilen istanbul'daki 39 ilçeye ait, ilçede kişi başına düşen toplam spor a l anı miktarıd ır.

43 42 ISTANBUL TICARET ODASI Ara~tırmo Yöntemi: Temel Bile enler Analizi Bu çalışınada öncelikli olarak, istatistiki anlamlılık testleri yapılab i len ve birçok ülkede değişik araştırmacılar tarafından benzer amaçlarla yaygın olarak kullanı lan, temel bileşenler analizi*. (principal components analysis) tekniği kullanılmıştır Tenıci bileşenler anali?i (principal components analysis). kabaca, çok sayıdaki özelliklerin belli bir nitelik yönünden özetlenınesini ve ortak nitelik ve biçimlerden bir soyutlama yapabilmeyi mümki.ln kılmaktadır. Bu özelliğiyle temel bileşenler analizi, çok say ıda ve farklı boyutiaki bilgi setinin kapsadığı ortak ve teıııel anlamı veya bilgi özünü aç ı ğa çıkarabi l me, görebilme ve tanımlayabilmeyi sağ l ayan istatistiksel bir Lekniktir. (DPT, 2004) Bu çalışmada araştırma kapsaınındaki ilçelere ilişkin verilerin farklı niteliklt!rde o l ması, bazı ver il t!ıin nominal ba zılarının ise belli oranlardan meydana gelmesi temel bileşenler analizinin araştırma yöntemi olarak seçi lmesindeki en önemli unsurlardır. Öte yandan çalışmanın mekansal farkl ı lıkların belirlenınesine yönelik olması, birçok değişkenin dikkate alınarak, çok değişkenti bir uz.ayda karar verme zorunlu luğuna yol açmaktadır. Bu durum, çok değişkenli bir uzaydaki değişken saytsının azaltılarak, analizin daha küçuk boyutlu bir uzaya indirgenmesini gerektirmektedir. Temel bi l eşenler analizi tekniği bu açıdan da çalışmada kullanılabilecek uygun bir araştırma yöntemidir. Temel bi l eşenler analizi, orijinal p değişkenin varyans yap~sını daha az sayıda ve bu değişkenierin doğrusa l bi l eşenleri olan yeni değişkenlerle ifade etme yöntemi olarak tanımlanmaktadır. Aralannda korelasyon bulunan p sayıda değişkenin açıkladığı yapıyı, aralarında korelasyon bulunmayan ve sayıca orijinal değişken sayısından daha az say ıda (p>k) orijinal değ i şkenierin doğrusal bileşenleri olan değişkenieric ifade etme yöntemidir. Temel bileşenler analizinin genel amaçları şu şeki l de özetlenebilir (Özdamar, 2004: 213): - Veri indirgernesi yapmak - Tahminierne yapmak - Veri setini bazı yöntemlerin analiz edebileceği forma sokmak - ilişkili değişken setlerinden birimlerin/o luşum ların temel bileşen. korlarını hesaplamak ve birimleri bu skorlara göre sıraya dizınek Bu çalışmada temel bileşenler analizi tekniği kul l anılarak (DPT); - Bütün değişkenierin tanımlandığı uzaydaki ortak varyansın ınaksimuınu hesaba katılarak, bulunacak birinci temel bileşen, yani ilk bağımsız boyut, toplam ortak varyansın mümkün olan en büytik kısmına sahip olabilecek, - Kullamlan tüm değişkenlerin, tekn iğin kendi içinde ağırhk.landırılınaları He oluşturulan doğrusal birleşiın (birinci temel bileşen) yoluyla, genel bir yaşam kalitesi tanımı elde edilerek, bu tanıma göre gözlemler arasındaki farklılıklar ortaya çıkabilecek, - Heterojen bir yap1 gösteren ilçeler arasındaki farklılık l arın ortaya çıkarılmasıyla, homojen bölgeler aynmı yapılabilecek, değişkenierin yaşam kalitesine olan nispi katkılan belirlenebilecektir. ''remel Bileşenler Analizi (principal components analysis) ile ilgili teorik <ır,;tklıımalar, çulışmıı ıııu sonunda ek olarak sunulmuştur.

44 1STANDUL'DA Y 1\ŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI Temel Bile enler Analizinin Uygulanması Bu kısımda, temel bileşenler analizinin fstanbul'daki ilçclcrin yaşam kalitesi seviyelerinin tespiti amacıyla uygulaması açı k lanmaktadır. İstanbu l 'daki ilçelerin yaşam kalitesinin belirleyici olarak varsayd ığımız toplam 54 değişken, temel bileşenler analizi ilc ana bileşenlerine indirgenmektedir. Analizdeku ll anacağımız veri matrisi, 39 ilçeye ait 54 d eğişken setini içermesinden dolayı 54x39 boyutundadır. xl,39] X2,39 Xs~ :39 Matrisin sa tırları değişken l eri, slltunları ise ilçeleri göstcıınektedir. XIJ= i' inci değişkeni n j 'inci ilçedeki d eğeridir. Değişkenie rin sayısa l değerleri, TL, kişi, adet, m 2 gibi çok farklı birimlerde ve büyüklüklerde olduğundan, her değişkcne ait say ı sal değerlerden, değişkenin aritmetik orta l aması çıkarılıp, standart sapmasına bölünerek veriler standartlaştınlmıştır. Standart hale getirilen her değişkcnin orta lamas ı O, varyansı 1 olur. Standartiaştırma işlemi ilc farklı birimlerde ve çok farklı biiytik!uklcrde olan değişkcn l crin, bu yüzden daha faz la ya da daha az ağırlıklandınlınaları önlcnmekledir. istatistiksel analizler, amaca uygun olarak seçilen çeşitli paket programlar kullanılarak, bilgisayar ortam ında yap ılmıştır. Programa gi rdi olarak, tamamen aynı sonuçlan verebilen veri matrisi (Z) veya değişkenler arası korelasyon matrisi (R) girilcbi l rııektcdir. Girdi olarak 54x39 boyutunda standartlaştırı lmı ş verı matrisi kullanılmıştır. Veri matrisindcn elde edilen korelasyon malrisinin öz vektörlerinin oluşturduğu temel bi l eşen yükleri matrisi, bu matrisio devriği (et) ilc standart laştırı lm ı ş veri matrisinin çarpılmas ı suretiyle elde edilen temel bileşen değerleri matrisi. çıktl olarak alınmıştır. Ayrıca, korelasyon matrisinin öz değerleri, temel b il eşenlerin açıklama oranları, temel bileşenler ile değişkenler arasındak i korelasyon katsayıları ve değiş i k aşamalarda yapılan istatistiksel anlam lılık testlerinin de so nuçları alınmıştır. Öz değeri!'den büyük olan temel bileşenler, verinin temel boyu tl arını ortaya çıkarmak için yeterli olduk l a rı gibi önem li oranda bilgi de içermektedirler. Bu nedenle, öz değeri ı 'den kuçük olan temel bi l eşe nl er dikkate alınmamıştı r. Temel bi leşenterin öz d eğerleri ve açık lama oranları Tablo 4'de ve rilm iştir. Tabloda görüleceği gibi, elde edilen 54 temel bileşenden sadece 8 tanesinin varyansı birden büyüktür. Bu bileşenler, toplam değ i şken l iğin yüzde 80,58' ini açıklamak tadı r. Diğer taraftan, birinci temel bileşen toplam değişkenliğin veya veri setinin sahip olduğu bilginin önemli bir bölümone sahiptir. Birinci temel bileşen, elde edilen 8 temel bi l eşen arasında, verideki toplam değişkenli~in yüzde 23,97'sini tek başına açıklayabilmişt ir. Yüzde 23,97 açık l ama oranı ; araştırmanın, 54 adet değişkente ilçe ölçeğinde yapı lmas ı ve ekonomik boyulu lemsil eden göstergeler yanında sosyal göstergeleri de kapsaması dikkate a l ınd ığın da, oldukça yüksek düzeyde bulunmaktadır. Birinci temel bileşenin; yüksek açıklama o ranıyla beraber, her bir değişkenin bu bileşende a ldıkl arı ağ ırlıkl ar ve yüksek korelasyon katsay ı lan dikkate alınd ığında, ilçeterin gelişmişlik seviyelerini yansıtıcı varsaydığımız ve ge lişmi ş l ik nedensel faktörü etkisi a l tında kalan 54 değişkeni temsil edebileceği görü l müştür. Birinci temel bileşen, değişkenierin tumöne eş zamanlı ve ortak tesir eden veya değişkenler tarafınd an etkilenen, genel faktör olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle, birinci temel bileşen, ilçeterin yaşam kalitesini tanım i ayabilen "yaşam kalilesi nedensel faktörü" olarak değer lendirilmiştir. ITer bir temel

45 44 ls 1 ANUUL rı<: ARI;! ODASI bileşende sahip olduklan agırilklan (temel bileşen yükleri = a, 1 = eı 1 ) Tablo 4'de verilmiştir. lncelemede kolaylık sağ lama sı bakımından değişken tanımları tablolarda kodlanarak ayrıca belirtilmiştir. Tablo 4'de yer alan temel bileşen yükleri matrisi, önemli bir kavramsal i çeriğe sahiptir. Matris, yatay ve dikey olmak üzere iki farklı şeki ld e incelenir. Dikey olarak her sütun, her bir dcğişkcnin temel bileşenlerdeki ağırlıkla rını, yatay olarak her satır, bir temel bileşende değişkenierin sahip olduklan ağırl ı klan ya da önem dereeclerini ifade etmektedir. Tablonun birinci sütununda, ilçeterin genel gelişmişl i k seviyelerinin hangi ağır lıkta ve yönde etkili o l duğ u görülebilir. tespitinde dcğişkcnlerin, Temel bileşen yükleri matrisi sadeec değişkenierin temel bileşenlerdeki ağırlıklarını vermekle kalmayıp, aynı zamanda bu ağırlıkların yönünü de belirtebilmektedir. Temel bileşen yükü negatif değer alm ı ş ise, z ı t yönde bir ilişki ~ pozitif değer almış ise, aynı yönde bir ilişki mevcuttur. Söz konusu ilişki, kavramsal olarak. temel bileşenlerin açıklad ı ğı boyut ilc değişkenler arasında görülen istatistiksel bağıntı yapısıdır. Tablo 4. Temel Bileşen Varyans ve Açıklama Oranları Ternci OzDe~erler Toplam Varyansın Yüzdesi Toplam Varyansın Bileşenler (Varyans) Olarak Açıklanıııı Varyans BlrlkJmll Yüzdesi Olarak Açıklanarı Vur_vans ı ı ) ) ı \)fı s ı ı ı 7 ı O l RO.S7ll I.H lo ı s ı l l O.t! s 8S , ı S sıı 2 ı s ) ı ıı ı ı ı 2S

46 ı ı ~-~ istanbul'da YAŞAM KAI.ITESJ ARAŞTı_ı_tMASI o. ı o. ı ı ı ı ı 2 ı ss o. ooı8ı Bı s R o. ı ı428 o o ı , , , 8 ıoi 0, !l 0,041 J 99.90()1) o. oo:ı E SE- ıg ıoo.oooo ı6 E E-l E-ı 8 J.M 1 E l t;..ı? J.32E-J6 ıoo.oooo E- ı E E E- ı Araşt ırmada kullanılan her bir değişken ile yaşam kalitesi arasındaki neden-sonuç i lişkileri, göziem ve uzman görüşleri de dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda, yaşam kalitesi bağlant ıl arı bakımı n dan; demografik göstergelerden şehir leşme oranı dışındaki tüm değişkenierin zıt yönde; eğitim göstergelerinden okur-yazar nüfus oranları, üniversite bitirenlerin oranı ve okullulaşma oran l arının aynı, diğer değişken i er i n ise zıt yönde; ekonomi, çevre ve sosyal yaşam göstergelerinin tümünün aynı yönde; ulaşım göstergelerinden km 2 'ye düşen araç sayısı dışındaki değişkenierin aynı yönde; sağ l ık göstergelerinin ise tümünün z ıt yönde bir yapıya sahip olduk l arı tespit edilmiştir.

47 46 ISTANBUl.. TJCAR.uT OOASI Tablo 5. Temel Bileşen Yükleri Matrisi Temel Temel Temel Temel Temel Temel Temel Temel m:gişken Bileşen 1 B ileşe n 2 Bil eşen 3 Bileşen 4 Bil eşen 5 B ileşen 6 B ileşen 7 Bileşen 8 To planı Nüfus O.l l s No rus Yo~uıılugu Ort.!Jane ll ı:ı l kı DUy O.Oll O.JJ2 Üniversite Bitirenler F'onl Fimıa Sayısı Faal Fimıa Sayısının Payı \ -0.27) S O.o? O ll,~c Vergi Geliri Ilçe Vergi Mükellcfi Sayıs ı Uluşını l m kıı ıı la nnı ıı Çeşi tlil igi Okul Öncesi Okulinşma Okur- Y::ı.ııır Kadın Ntırusu ' Banka Şube S ayıs ı Doı;ı.ı rgıııı lı k Hız ı 0.3S fJ Yıllık Orıııloma Nll fııs A rtış Hı.ıı Kaba ÖIUm llızı 0.) 17 O..q \ Bebek Ölllın Ornnı Yeşil I<ıı rt lı Sayısımn NOfusa Oranı o ö~retınen Başına ö~rcncı Sayısı Derslik Başına Ö~tenci Say ıs ı o \1 Okur-Yazar NUfus Oranı o o Doktor Baş ı na G U ıı i Ok Muııycnc Ü l tkö~relim Oku ltaşma Oranı Ortaögretim Oku ltaşma Onıı ıı o ısı Q.J53 Salılık Konut m 2 Birim Fiyatı K iral ı k Komıı m~ Birim Fiyatı Arsa m 2 B ı rinı Fiyatı O.D Laboratuar Başına Düşen Ö!iro:nci llkögretı ın Derslik Baş ına ösrcnci Ortaögrcti ııı Derslik Başına Öi\re ıı ci Ortaögretim Ö~retmen Baş ına Ö~rc n ci ll kögret ı ın O~retrn eıı D ıışıııo Ö!jrcnci ı Yeşil Alan Kişi B ~ın(l D!lşı;n Yeşil Alan 0. IS Km 2 'yc Düşen Araç Sayısı -0.\

48 !STANT3Ul.'DA YAŞAM KA LITESI ARAŞTIRMASI Aınbulnns Vaka Sayısı o Otomobil Sayıs ının Ntıfıısn Oranı Motorlu Kara Taşılı Say ı s ı , Şehi rl eşme Oronı Doktor Başına Dilşen Kişi Sayısı Toplanı Park/Bahçe A lanı Ecuınc Buş ına Dilşen Kışı Sayıs ı Ebc, Hemşireye DOşeıı Ki~i Sayıs ı O.ORO GUniUk Muayene Sayısı Sag1ık Ocngı Başına Dilşen Muayene o Toplam Salon Kapasitesi O Hava Knlites ı Endeksı Q. IOS Kişi Başına Dilşen Park/Bahçe Alan Ki~i Başına DUşcn Bı:lcdiyı: H are Q. IIJH ll.023 -o. osıı tskiiçme Su Mcınu o ISKI Alık S ıı Mı.:lrnj ISKI Yagmur Sıı MetrAj Dogalgıız YoAunluk Dellerleri Toplam Spor Alanı Q Kişi Bnşınn DUşcn Spor Alıını o 321 o

49 48 IS1ANBUL ricaretodasi Tablo 6. Dcğişkenlel'in Birinci Temel B ileşend eki Ağı rlıklan OEGIŞKEN Temel Bileşen 1 ı toplam NOfus NOfus Yo~uıı lu~u Ortalama Hane Halkı BllyükUl!ıO Onıversih: Bitirenlerin +22 Yıış NUfusa Oranı l:ıçe Baıındıı faııl Fi rmıı Sayısı 0, Ilçe Baz ınd a Faal F i ıma Sayıs ın ın lidcki Pa}'l Ilçe Verg_i Gelıri 1 l ı Vergı Geli ı i Ilçe Vergi MUkcilefi Sayısı/ İ l Vergi MUkcilefi Sııyısı Ulaşım lıukaıı l arın ı n Çeş i tliliği 0.41!278 lo Okul Öncesi Oku ilaşma Oran ı 0, ll Okur-Yazar Kadııı Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oıan ı B11nk ıı Sube Sayıs ı DoAurııanlık Tll7l Yıllık Ortaluma Nilfu~ Artı~ ll ızı Kaba ÖIUın H ız ı l3ebek Ölunı Oran ı 0.298Ş7 17 Yeşil Karılı Sayısı n ı~ Nurusa Or«ı '>0 18 Tüm Kuruıniarda Öl(rctmeıı Baş n ıu Öl!rcnci SayJSı Tüm Kurumlarda Derslık B asını:ı öıtreııci Sayısı Okur-Yıızar NUfus Oran ı (Durumu B i linnıey~nler Hariç} Doktor Rusınıı DUşen Gllnlllk Muayene Say ı sı (S:ı~l ık Oca~ı) ilkö!1retım Okullosma Oran ı Orıat\ğretiın Oku ll aşmu Ororıı Salılık Konnt rn 2 Birim l'iynlı (OrtalamH PiyAsa Bedeli) o Kinıl ı le Konut rn 1 Birim fiyatı (Orııılaına Piyasa Bedeli) Arso m 2 Birim Fiyatı (Rayıc Bedel) Laboratuar Başına Düşen ÖL\renci Sayısı (Resmi Kurumlar) l l köğrehm Derslik Bıı~ı ns Öii.rcnci SHyısı (R.csmi+Öz.:l).Q,Q Ortaö{ırcıim Derslik Ooşma Ö~rcnci Soyısı (Resmi+Özcl} Ortaö~clinı O~retınen Basına Qgtenci Sııyısıj Resrni+Öze_l)_ llköq.retım ÖQ.retmen Basına Ö~reııci Sayısı {Re s nıh Özel) Yeşil Alon K.isi Başını\ Düşen Yeşil Alan Km 2 'yc DOşcn Aruç Say ı sı Ambulııns Vaka Sayısının NUfus:ı Oran ı 0.171)30 36 Otomobil Sayı sının Nüfus~ Oranı Motorlu Knra Tı:ışıtı Sayıs ı nın Ntırusn Omnı O.J Selurlesme Oranı R 39 Doktor Sayısına Dllseıı Kişi Sayıs ı (Sa~lık Oca~ı) Toplum Park/Oohç~ i\ l anı Ecı:anc Başına Düşen Kişi Sayısı P.bc Ve Hemşire Sayısına DOscn K isı Savı sı (Sai!lık Ocııll. ı ) O Un luk Muayene Sayısının NUfusu Ornnı (Saglık OcaAı) Sağlık Oeail, ı Oaşına Dilşen Muayene Say ı sı Top l anı Salon (tiyatro, sineıncı) Kapasilcs ıtllçc Nilfusu Hnva Ka l ı tes i Endeksi K i şi Başına Düşen Toplanı Park/Bahç~ Alanı K isi BnşınM Düşen Belediye Ilarenma s ı ls Ki Içme Su Metraj ISKi Atık Su Mctruj ISKi Y"ğnıur Su Metraj lg DAS Doi:ialgaz Yogunluk De(ıer l e ri Topinm Spor i\lmıı K i şi B~ısına DUşcn S ı>or Alruıı

50 ~~n~a~m~u~~m~~m~~~aaa~ I R~SI ~ Tablo 6'da ise dcğişkenlerio, yaşam kalitesi nedensel faktörü olan birinci temel bileşendeki ağırlıklan büyüklük sırasına göre verilmiştir. Bu tabloda, yaşam kalilesi t.anımının, ağırlıklı olarak hangi unsurlarla tanımlandığı görülmektedir. Teknik modelin uygulamasında bir sonraki aşama, ilçeterin yaşam kalitesi sıralamasının elde edilmesi olmuştur. Bunun için, birinci temel bileşende, değişken ağırlıklan vektörünün devri ği alınarak, standartlaştmlmış veri matrisiyle çarpılmış, bu suretle temel bileşen değerleri bulunmuştur. Literatordeki benzer çalışmalara bakıldığında cndcks sıralamalarında farklı yöntemlerin iz lendiği gözlenmektedir. Bu çalışmada oluşturulan endekste kullanılan veriler standardize edilmiş ham verilerdir. Yaşam Kalitesi Endeksinin hesaplanmasında öncelikle yaşam kalitesinin ana bileşenleri olan 7 alt cndeks oluşturulmuş, sonrasında bu endeksierin aritmetik ortalama s ı alınarak ana endckse ulaşılmıştır. Oluşturulan alt endeksler ve hesaplanan ana endeks şu şekilde gösterilebilir: Alt Endeksler: 1. Demografik Yapı Endeksi (DYE) 2. Beşeri Sennaye (Eğitim) Endeksi (BSE) 3. Sağlıklı Yaşam Endeksi (SYE- 1) 4. Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (EGE) 5. Ulaşım ve Erişilebilirlik Endeksi (UEE) 6. Çevresel Durum Endeksi (CDE) 7. Sosyal Yaşam Endeksi (SYE-2) Ana Endeks: Yaşam Kalitesi Endeksi = (Demografik Yapı Endeksi + Beşeri Sennaye (Eğitim) Endeksi + Saglıklı Yaşam Endeksi + Ekonomik Gelişmişlik Endeksi + Ulaşım ve Erişi lebi lirlik Endeksi + Çevresel Durum Endeksi+ Sosyal Yaşarn Endeksi) /7 YKE = (DYE + BSE + SYEt +EGE+ UEE + CDE + SYE2) 1 7 Yaşam Kalitesi Endeksi'ni oluşturan yedi ana değişkenin her biri farklı sayıda alt değişkenleri kapsamaktadır. Bu degişkenlerin tespitinde daha önce de belirtildiği üzere benzer endeksierden ve odak grubu çalışma l arı ile uzman görüşlerinden faydalanılmıştır. Çalışma nın ilerleyen yıllarda da sürdürülebilmesi için u.l aşılabilir bir ved listesi oluşturulmuştur. Yukarıda gösterilen yedi alt endeksin hesaplarımasında kullanılan değişkenierin endekse etkisinin yönü, uzman görüşü yöntemine göre tespit edilmiştir. Değişkenin endekse etkisi ters yönlü ise katsayı negatif, aksi durumda katsayı pozitif olarak hesaplamalara dahil edilmiştir. Böylece ilçeterin yaşam katitesine göre sıralaması ve endeksi, hesaplanan değerlerin büyüklük sırasına göre dizilmesi suretiyle oluşturulmuştur. tt çelerin endeks değerleri + 1 ile -1 arasında değerlere sahip olup, yapılan smıflandumalarla kademeli homojen gruplara aynlmıştır ilçelerin Yo~om Kalitesi Açısından Sıralanması İstanbul'da 39 ilçcyc ait toplam 54 farklı değişkene ilişkin verilerin kullanılmasıyla istanbul'da Yaşam Kalitesi Endeksi oluşturulmuştur. Endeksin oluşumunda öncelikle yukanda sıralanan alt cndeksler hesaplanmış, sonrasında ana endeks olan yaşam kalitesine ulaşılmıştır. Bu bölümde ilçclcrin hem yedi alt endeksteki hem de ana endcksteki sıralamaları aşağıda gösterilmiştir. Yaşam kalitesi endeksi, ilçelerin aldıkları d eğerler ve sıralama ilc Tablo 7'de gösterilmiştir.

51 50 ISTANDUI.. TICARET 001\SI Tablo 7.1stanbul Yaşam Kalitesi Endeksi \ a~ıını Kalitl si Endl'ksi ı Kadıköy Beşiktaş Beyo~lu Şişli Fatih Bakırköy Sarıyer Ataşehi r Adalar JO Üs.kildar ll Beykoz Bahçelievler l3 Kağ ı thane Beylikdüzü ıs Bi.lyükcekmece Ş ile Çatalca ı Silivri Eyüp \ 20 Ümraniye Karta! Tuzla -0.\ Avcılar Pendik Kilç.ükçckmccc Maltepe Zeytinburnu Başakşehir Sultangazi Sancaktepe Güngören Çekmeköy ı 33 Bayrampaşa Arnavutköy Eseııyuı Bağcılar Sultanbeyli Gaziosmanpaşa Esenler Yapı l an analizler sonucunda + 1 ilc -1 arasında s ı ralanan bir endekse ulaşılmıştır. Burada + 1 'e olan yakınlık yaşam kalitesinin yüksekliğini, -ı 'c olan yakınlık ise yaşam kalitesinin düşüklüğüno göstermektedir. Araştırma sonuçları na bakıldığında; istanbul 'daki yaşam kalitesi sıral amasında 39 ilçe arasında Kadıköy'ün 0.88 değerle ilk sırada yer aldığ ı gözlenmektedir. Kadıköy'ü, Beşiktaş 0.80, Beyoğlu O. 76 ve Şişli 0.73 endeks değeriyle izlemektedir. Yaşam kalitesi endeksindeki sıralamada son sırada yer alan ilçe ise endeks değeriyle Escnlcr'dir. Esenlcr'i, Gaziosmanpaşa ve Sultanbeyli cndeks değeriy l e izleyerek, İslanbu l ' da yaşam kalitesi en düşük olan ilçeler arasında yer almışlard ır.

52 :.:IS::..:.l:..:.: AN..:.::B:..::: LI:;_ L ':.::. I>A :..:..Y.,:.:A:.:t.S:..:,: AM~KALITESı ARAŞTIRMASI,i! Endeks sonuçları incelendiginde yaşam kalitesi yilksek olan ilçeleri, di~erlerinden ayıran bazı unsurlar on plana çıkmaktadır. Bu unsurlar şu şekilde sıralanabilir; - İlçedeki ekonomik yapı yaşam kalitesini etkileyen en önemli unsurlardan birisidir. Gerek ilçe bazındaki fırma sayısı gerekse ilçedeki vergi gelirinin düzeyi ekonomik durumun başlıca belirleyicileri arasındadır. Aym zamanda ilçedeki banka şube sayıst ve gayrimenkul değerle r i ilçenin ekonomik yapıs1 hakkında ipuçlan vermektedir. Tüm bu göstergeler ilçedeki iktisadi faaliyetlerin yoğun l uk düzeyini göstermekte, gelir durumu hakkında bir fikir vermektedir. - İlçede yaşayaniann eğitim düzeyi, ilçedeki eğitim imkanlannın çeşit l iliği ve kalitesi yaşam kalitesinin önemli belirleyicilerindendü. Ayru ilçeyi pay l aşan bireylerin birbirine yakın eğ i tim seviyesine sahip olması yaşam kalitesini artıncı etkenlerdendir. - Yaşam kalitesi duzeyi azaldıkça sağlık sorun l arının arttığı ve sağlıkla ilgili alınan hizmet düzeyinin ataldığı gözlenmiştir. - Nüfus yoğunluğu, yaşam kalitesini etkileyen bir unsur olarak ortaya çıkmıştır. - İstanbul'daki en önemli sorun olarak tespit edilen trafik ve ulaşım sorun l arına yönelik; ilçedeki ulaşım imkanlannın çeşitliliği ve erişi l ebilirlik düzeyinin yüksekliği de yaşam kalitesini etkileyen önemli değişkcnlcrdendir. Yaşam kali tesinin tespitinde, önceki bölümlerde bahsedildiği üzere yedi alt endeks dikkate alınmıştır. Bu endekslcr ve ilçe sıralamalan aşağıda gösterilmiştir. Demografik yapı endeksinde Adalar (0.92), Arnavutköy (0.88) ve Ataşehir (0.74) ilk sıralarda ; Zeytinburnu (-0.85), Üsküdar (-0.84) ve Ümraniye (-0.77) ise son sıra l arda yer almıştır. Beşeri sermaye (eğitim) endeksinde Beşiktaş, Kadıköy ve Şişli ilk sıralarda iken; Escnler, Sultanbeyli ve Bağcılar son sıralardadır. Sarıyer, Şile ve Pendik sağlıklı yaşam endeksinde ilk sıralarda yer alırken, son sıralardaki ilçeler Gaziosmanpaşa, Çekmeköy ve Amavutköy'dür. Ekonomik gelişmişlik endeksinde ilk sırada yer alan ilçeler Şişli, Kadıköy, Beşiktaş ve Beyoğlu iken, Esenyurt, Sancaktepe ve Sultımgazi son sıralarda yer a l mıştır. Ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde Sultanbeyli, Bağcılar ve Bayrampaşa son sıralarda iken, Beyoğlu, Bakırköy ve Şişli ilk sıralardadır. Şile, Adalar ve Sarıyer çevresel durum endeksinde ilk sıralarda, Escnyurt, Güngören ve Esenler ise son sıralarda yer almıştır. Sosyal yaşam endeksinde ise Beyoğ l u, Kad ı köy ve Beşiktaş ilk sıralarda; Çekmcköy, Sultanbeyli ve Gaziosmanpaşa son sıralardadır. Görüldti~ü üzere İsta nbul'da yaşam kalitesi en yüksek ilçeler olan Kadıköy, Beşiktaş, Beyoğ lu ve Şişli ilçeleri; beş eri sermaye, ekonomik gelişmişlik, ulaşım ve erişilebilirlik ile sosyal yaşam endeksierinde ilk s ıralardadır. Dolayısıyla belirlenen yedi alt endeksin dördünde bu ilçeler en yüksek değerlere sahiptirler. Bu ilçclerin dezavantajlı olduğu alanlar ise, demografik yapı, sağl ı klı yaşam ve çevresel durum endeksleridir. Bahsi geçen dezavantajlı alanların ana nedeni, bu ilçelerin İstanbul'un iş ve sosyal hayatının merkezleri olmasına dayanmaktadır. Bu ilçclcr, sadece mesken nüfusunun dışında, gündüz ve gece nüfusuna sahip olan ilçelerdir. Başka bir deyişle bu ilçelerde gündüz iş ve sosyal yaşam, gece ise özellikle sosyal yaşam ortamı nedeniyle nüfus yo~un l uğu yaşanmaktadır.

53 52 ISTANUUl. IIC:MI!T ODASI Tablo 8. İstanbul Demografik Yapı Endeksi Adalar Fatih Arnavutköy l Gaziosmanpaşa Ataşehir Güngören -0.0 ı Avcılar Ktiçükçekmece s BUyükçekmece Kadıköy Bağcılar Kağıthane Bahçelievler Karta! Bakırköy Maltepe Başakşehir Pendik Bayrampaşa Sancaktepe lt Beşiktaş Sarıyer Beykoz Ş ile BeylikdUzli Siiivri Beyoğlu Şişli ls Çatalca Sultanbeyli Çckmcköy Sullangazi Esenler Tuzla Esenyurt 0.15R91 37 Ümraniye Eyüp Üsküdar ı 39 Zeytinburnu

54 _::IS:::..:.I.::' AN:.:.:fl :.::.U:.:.. l.::. D.:..:.. A..:.:.:: YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMAS I 53 Tablo 9. İstanbul Beşeri Sermaye Endeksi Tablo 10. İstanbul Sağlıklı Yaşam Endeksi Sağlıklı \'a~:ını Eııdd,,i (SYE- 1) ı Beşiktaş Sarıyer Kadıköy Ş ilc Şişli Pendik Bakırköy Siliv1 ı s ÜskUdar s Çatalca BeylikdOzU Beykol Fatih O cşiktaş g9 8 Ataşehir 'l'uzla Tuzla Adalar lo Sarıyer to Fatih lt BUyi.ikçckmccc Ma ltepe Maltepe BeylikdOzU Çatalca BU yi.i kçckmccc Silivri Ataşehir Sultangazi IS ÜskOdar Kart.al Ş i şli Başakşehir Kağıthane Ş ilc Güngören Adalar Sancaktepe Çekmeköy Ileyoğlu Pendik ı 21 Başakşehir Bahçelievler Zeytinburnu Beykoz Bayrampaşa Bcyoglu Avcılar ıs Avcılar Esenyurt Zeytinburnu -0, Kad ık öy Kagıthane Küçükçekmece Ümraniye Bağcılar Eyüp E yup Sancaktepe Karta! Bayrampaşa Sultangazi GUngören Esenler KUçOkçekmccc Bakırköy Arnavutköy Ümraniye Esenyurt Bahçelievler Gaziosmanpaşa Su lta ıı bcyli () Bagcılar Arnavutköy S u ltanbey ll Çekmeköy Esenler Gaziosmanpaşa

55 54 ISTANAVI TICARRTOOASı Tablo t ı. istanbul Ekonomik Gelişmişlik Endeksi ı Ş işli Kadtköy J Beş iktaş Beyoğlu s Fatih 0.& Kag ı thanc Sarıyer Bakırköy Ümraniye lo ÜskUdar ll Adalar Bahçe! i ev ler Gaziosm<mpaşa l~yüp ıs Beykoz Bağc ı la r Küçükçekmece -0. ı Kanal Zeytinbum u A taşehir Büytıkçcknıccc Bayrampaşa Pendik Esenler Gilngörc ı ı Tuzla Başakşı.: hi r Avcılar Maltepe Beylikdüzü Arnavutköy Sultanbeyli Silıvri -0.7 ı Çatalca Ş ilc Çekmeköy Esenyurt Sancaktepe Sultangazi Tablo 12. İstanbul Ulaşım ve Erişilebilirlik Endeksi l hı<>ıııı 'C Erişill'lıilirlil, [nıll-ksi (lle!<) 1 Beyoğ lu Bakırköy Şiş l i Üslctldaı s Fatih Adalar Kadıköy Eyüp Tuzla Avcılaı ll Sarıyer l2 Zeytiııbunıu Sultangazi cyko:z ıs Pendik Maltepe J7 Ataşehir Küçükçekmece Kanal Kağıthane Beşiktaş Amavutköy Başakşehir Esenyurt Sancaktepe Balıçel ievler Çı.:kıııcköy & 28 Ümraniye Bcy1ikdUıU -0. ı 14! t 30 13liyilkçekmece Ş ilc Çatalca Silivri Gaziosmanpaşa Esenler Gilngören Sultanbeyli Bagcı l ar Bayrampnşa

56 ISTANBUl ' DI\ YAŞAM KAL.in,sl ARAŞTıRMAS I 5_2. Tablo 13. İstanbul Çevresel Durum Endeksi (l'\ r( sd l>ıırııııı Emkl,;si (CDE) ı Ş ile ı Adalar Sarıyer Silivri Beykoz 0.9R294 6 Üsküdar O.R Ataşehir Kadıköy Bahçelievler Fatih ll Çatalca Beyoğlu Ümraniye Kagıthane Beşiktaş KUçi.lkçckrnccc Su ltanbeyli Karta! Sultangazi Beylikdilzil Bakırköy Zeytinburnu E yup Bayrampaşa.o ıs Şişli Sancaktepe Avcılar Başakşehir Pendik Tuzla J Maltepe BUyükçekmeee ı ı 33 Çekmeköy Bağcılar Gaziosmanpaşa Arnavutköy - ı Esenyurt Güngören Esenler -2.1 ı 103 Tablo 14. istanbul Sosyal Yaşam Endeksi Sos~ al \.ışa m Eıııll l,si (S\ E-2) ı Bcyoglu ı Kadıköy Beşiktaş Şişli Bakırköy 1.585X2 6 Fatih Sanyer H Omraniy~ Alaşehir lo Bahçelievler tl Eyüp Kağıthane Zeytinburnu Üskildar GUngören Tuzla Esenler KUçUkçckmecc )9 M<ıltcpe Bi.iyükçckınccc Pendık Beylikdüzü Karta! Bağcılar Esenyurt Avcılar Beykoz Si lıvrı Bayraınpaşa Sancaktl!pı.: Adalar Çatalca Ş ile Arnavutköy Sultanga?i ı o 36 Başakşehir Çekmeköy Su lta ııb ey lı Gaziosmanpaşa

57 56 ISli\NOUL TICARI; ı o ı)ası Ya~om Kalitesi Endeksi ne GöreKademeli ilçe Grupları istanbul'da yaşam kalitesi endeksi sonuçlarına göre birbirine yakın değerlere sahip ilçeler Burada 0.40 değer aralığı baz alınanı k, -1 ile + 1 arasındaki endeks sıralaması toplam beş sınıflandınlmıştır. gruba aynlınıştır Birinci Derecede Ya~am Kolitesi Endeksine Giren ilçeler İstanbul'da birinci derecede yaşam kalitesi endeksine giren ilçclcr, ile endeks değerine sahip ilçelerdir. Sıralamaya bakıldığında İstanbul ' daki 39 ilçe arasında 4 ilçenin, biı inci derecede yaşam kalitesine sahip olduğu gözlenmektedir. Bu ilçeler sırasıyla Kadıköy, Beşiktaş, Beyoğlu ve Şişli'dir. GörOldUğU üzere İstanbu l ' da yaşam kalitesi en yüksek ilçeler İstanbul 'un iş ve sosyal yaşamının en yoğun yaşandığı ilçelerdir. Gerek ulaşım imkanlarının sıklığı gerekse ekonomik gelişmişlik açısından bu ilçeterin en yüksek yaşam kalitesine sahip olmalan şaşırtıcı bir sonuç değildir. Tablo ls. İstanbul Birinci Derecede Yaşam Kalitesine Sahip İlçeler Kadıköy Beşiktaş Beyo~lu Şişli \ ııl)anı Kalitesi Eııdl'l\si ikinci Derecede Ya am Kalitesi Endeksine Giren ilçeler İs ta nbul ' da ikinci derecede yaşam kalitesi cndeksine giren ilçelcr, ile endeks değerine sahip ilçelerdir. Sıralamaya bakıldığında İstanbul'daki 39 ilçe arasında 6 ilçenin, ikinci derecede yaşam kalitesine sahip olduğu gözlenmektedir. Bu ilçeler sırasıyla Fatih, Bakuköy, Sanyer, Ataşehir, Adalar ve Üsküdar'dır. Bu ilçeler, ekonomik gelişmişlik ve sosyal yaşarnın yanı sıra, doğal ortamının etkisiyle de İstan bul ' da yaşam kalitesi yüksek sayılabilecek ilçelerdir. Tablo 16. İstanbul i kinci Derecede Yaşam Kalitesine Sahip İlçeler Fatih Bakırköy Sarıyer Ataşehir Adalar Üsküdar

58 Üçüncü Derecede Y O om Kalitesi Endeksi ne Giren ilçeler ISIANI3UL' DA YAŞAM KAI.ITF.SI ARAŞTlRMIISI 57 İstanbul ' da üçüncü derecede yaşam kalitesi cndeksinc giren ilçeler, ilc cndcks değerine sahip ilçelerdir. Sıralamaya bakıldığında İstanbul'daki 39 ilçe arasında 17 ilçenin, üçüncü derecede yaşam kalitesine sahip olduğu gözlenmektedir. Bu ilçeler sıra ıyla Beykoz, Bahçelievler, Kağıthane, Bcylikdüzü, Büyükçekmece, Şile, Çatalca, Silivri, Eyüp, Ümraniye, Karta!, Tuzla, Avcılar, Pendik, Küçükçekmece, Maltepe ve Zeytinbumu'dur. Yaşam kalitesi sıra l amasındaki en kalabahk grup olan üçüncü derecedeki ilçcler, orta düzeyde yaşam kalitesine sahip ilçeler olarak niıelendirilebilir. Tablo 17. istanbul Üçüncti Derecede Yaşam Kalitesine Sahip ilçeler Y:ı~:ım Kalitesi Eııdd\si Y~ı :mın 1\::ılitc!-ii Endd\si Beykoz Ümraniye Bahçelievler Karta) Ka~ıthane Tuzla -O.l096ı Beylikdüzü Avcılar -0. ı ı 889 Biiyükçekmece Pendik Ş ile Küçükçekmece Çatalca - o.oı ı ı 2 Maltepe Silivri -O.Oı683 Zeytinburnu Eyüp Dördüncü Derecede Ya~cm Kalitesi Endeksine Giren ilçeler istanbul'da dördoncü derecede yaşam kalitesi cndcksinc giren ilçelcr, ilc cndcks değerine sahip ilçelcrdir. Sıralamaya bakıldığında İstanbul'daki 39 ilçe arasında 9 ilçenin, dördüncü derecede yaşam kalitesine sahip olduğu gözlenmektedir. Bu ilçeler sırasıyla Başakşehir, Sultangazi, Sancaktepe, Güngören, Çekmcköy, Bayrampaşa, Arnavutköy, Esenyurt ve Bağcı l ar' dır. Dördüncü derecede yaşanı kalitesine sahip bu ilçe ler, istanbul'da yaşam kalitesi düşük olan ilçeler olarak düşünülebilir. rablo 18, 1stanbul Dördüncü Derecede Yaşam Kalitesine Sahip İlçeler Ya~uın Kalitesi Eıııkksi Başakşehir Sultangazi Sancaktepe Güngören Çekmeköy ı Bayrampaşa ~ Arnavutköy Esenyurt Ba~cılar

59 5 8 ISMNOUL. TICARET 00.'\SI Be inci Derecede Yo om Kalitesi Endeksine Giren ilçeler İstanbul'da beşinci derecede yaşam kalitesi cndcksine giren ilçcler, ile endeks değerine sahip ilçelerdir. Sıralamaya bakıldıgı nda İstanbul'daki 39 ilçe aras ı nda 3 ilçenin, beşinci derecede yaşam kalitesine sahip olduğu gözlenmektedir. Bu ilçeler sırasıyla Sultanbeyli, Gaziosmanpaşa ve Esenler'dir. Endcks sıralamasında son gruba giren bu üç ilçe, istanbul'da yaşam kalitesi en düşük ilçelerdir. Tablo 19. istanbul Beşinci Derecede Yaşam Kalitesine Sahip İlçeler Yaşam Kalill'si Endeksi Sultanbeyli Gaziosmanpaşa Esenler istanbul'da Ya om Kalitesi (Soho Aro tırmosı) Çalışmanın bu bölümünde istanbul'da 18 yaş üstü 2.41 O kişiyle yapılan araştırmanın sonuçlarına yer verilecektir. Bu araştırmada yüz yüze anket uygu l aması yi.irütülmüş, deneklere açık ve kapal ı uçlu sorular yöneltilerek fikirleri elde edilmiştir. Bu bölümde öncelikle araştumanın yönteminden, tercih edi len tekniklerden bahsedilecek ve araştırmanın örnekiemi ortaya konulacaktır. Araşt ırm aya ait genel bilgilerin sunulmasının ardından araştırma bulgularına geçilecektir. Araştırma bulguları demografik sonuçlar ve alan soru lannın analiziyle birlikte sunulacaktır Aro~tırmo Yöntemi Araştırmada İstanbul'da evrenı temsil eden ömeklem ü~erinde genişlemesine bir saha araştırma s1 yürütölmuştür. Saha araşt ı rması, profesyonel bir araştırma firması tarafıııdan uygulanmıştır. Araştnınanın evrenini İstanbul'da yaşayan nüf-us oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında İstanbul kent nüfusunu temsil eden 18 yaş üstü kişiyle göıüşme yapılmıştır. Araştırmada ku ll anı lan soru formu h azırlan ırken özellikle Dünya Değerler Araştırma s ı (World Valucs Survey Association), TÜİK'in yorüttogu Yaşam Memnuniyeti Araştırması ve Avrupa Yaşam Kalitesi Ara~tırması (European Foundation, 2007) olmak üzere uluslararas ı alanda yürütülmüş araştırmalar* incelenmiş, aynı zamanda Türkiye'de tarafımızca yürütülen ilgili çalışmalar (Aituğ, vd.; 2009) da gözden geçırilmiştir. llaz ı rla nan sonı formu 30 ki ş ilik bir grup üzerinde pilot uygulama ilc test edi lmi ş ve pilot uygulama sonuç l arına göre yeniden revize edi lmi ştir. Araştırmada kullanılan ömeklem yöntemi, orantılı tabakalı, rastsal tesadlifı seçim yöntemidir. Araştımıanın hata payı %95 güven aralığında artı-eksi %2'dir. Literatür incelendiğinde evrenin l O.OOO'den fazla olduğu araştırma l arda örneklem büyüklüğü no tespit etmek için kullanı l an fomıüllerden E = Z x görülmektedir. (Özdarnar, 2003: l 16- ı 1 8) (px q) (Nxn) --x-- n (N - ı ) fomıülünün sıkça kullanı ld ığı * Araştımlada faydalanılan uluslararasi ça lışmalanlan baııları; Quality ofl..ife Survey 2008 Nationııl Report, (Çevrim içi: hltp:// New Zealand. Re enablcmcnl Communily S tıpport Service Qunlity of Life Qucstionnnire, 200(). McGill Quallty of Life Queslionnıılre, Bigclow, D.A., Garcau, M.J., & Young, D.J.; Quıılity of Life Qucstlonııaire-R(!spondcnt S~ff. R cp örl Version (lntcrview Schcdulc). Wuslcrn Mental Health Rcscflrch Center. Orcgon Health Scienccs Univcrı: ity, Porllaıı ı.l, Orcgon, t 99 ı.

60 fstandul' DA YAŞAM t<al.itj\sj All.AŞ i IRMASI 59 Buna göre istanbul'daki evrenin araştırmanın yürütü ldüğü 39 ilçeye ait toplam kent nüfusunu temsil eden ,960 kişi olmas ı ve %2 hata payı ilc ça lı şı l mak istenmesi koşulları al tında, denekle görüşü lmesi gerekmektedir. Ancak, yapılacak bazı anketlt:rin istenilen kalitede olmamas ı nedeniyle e l enınesi gibi durumlar da göz önüne alınarak araştırma m ı z toplam O dcncktcn oluşan örnekiemi c yürütülmü ştür. Dolayısıyla 2.41 O denekten o l uşan araştnmamızı n örnekiemi %95 güven ara lı gında ± %2 hata payı içermekle birlikte, istanbul'daki 39 ilçenin toplam kent nüfusunu temsil edebilecek düzeyded ir."'* Ömcklem seçiminde iki aşamal ı bir yöntem uygulanmıştır. İlk aşamada tabakalı örnekleme yöntemi uygulanarak, ilçelerdeki denek sayıs1, ilçelerin sahip old ukları nüfusa göre oransal olarak h esap l anm ı ştır. İkinci aşamada ise seçilen ilçelerde cinsiyet ve eğitim kotası uygu lanm ı ştır. Cinsiyet ve eğ i tim kota ;ı için Türkiye istatistik Kurumu'nun verilerine başvuru l muşnı r. TÜİK'i n 2009 Adrese Daya lı Nüfus Kay ıt Sistemi veri tabanına göre İstanbu l ' un toplam nüfusu , kent nüfusu ise l 'dir. Dolayısıy la İstanbul ili kent nüfusu, toplam nüfusun %98.98'sine den düşmektedir. Örneklem tespitinde bu ilçeler kendi nralannda nilfuslarına göre ağı ri ıklandırı l mıştlr. Saha çalı şması 2 ı Mayıs - 1 O Haziran 20 1 O tarihleri aras ı nda yapılan araştır manın ömcklem dağılııru ilçe, cinsiyet ve eğitim kotaları ilc aşağıdak i tablolarda gös terilmiştir. Bu araştırmanın yürütüldüğü ilçelerde 2009 y ılındak i TÜ İ K ' in nüfus say ı mında gösterdiği ilçe s ın ırları gözc l i l miş tir. Araştırmanın yapı ldığı ilçeler ve ilçe başına düşen geçerli anket sayıs ı aşağ ı daki harita da göster ilm iştir. H %2 hala payı için ömeklcm standart hatası fonnlilü şu şckiic.l l! gö!>ıcrilcbılir : ;;;;; Z X (p xq) X (Nx n) = 111xz 2 x pxq 11 " (N- 1) ı'xtn- 1)+(-z 2 xpxq) Bıı eşi llikte; n: Ömeklem saytrın ı gilstcrir, ı:. (0,02), %2 hatıı payı n ı ıl'ade etmektedir, N: , i ~tıınbu l ' dıı ımı~tırrnıınııı ytlrtltu1dtıgo 39 ilçcye ait toplam keııt nlifuı;unu, dı.ılnyı~ıyla araşlırmanın evrenint gösıcnncktcdir, Z: ı,96, p:0,5 ve q:0,5 tlc~crlcrı ııı a rı ı. De~erler eşitlikte yerleri he konu l duğııııda ; 12 78Z.96 0xı 96 1 x O sxo,s ı d 2400 k 1 ı ıı = ( ı eşıt ığ ın en, n- nı amına u ~~~~ ır. 0,0004X 12.7R2 'l59+ 1,'l6 ><0,5X0,5

61 60 ISTANI3ULTICAR.::,IlT~OD~A:!::S~ I Tablo 20. Araştarına Örnekiemi i ı, l'll r 2(1111) l,l'lll '\ıil'tı\11 Orıll'ldl nı Oranı Uıi1l'llilıni~ Ürııl i-ll'ııı S:ı~ m 1 ı kd, ı,:ıılııı Adnlnr 14, Arnavutköy 168,12 ı Alaşehir 36 1, Avcılnr 34&, Bancılıır 724, Bahçelievler Bakırköy 218, Başakşehir 224, Bayrampaşa 269, Beşiktaş 185, Beykoz 220, BcyllkdUzU 193, Beyo~Iu 244, Bilyilkçckmcce 171, Çııtıılca 36, Çekıneköy 149, Esenler 459, Esenyurt Eyü_Q 324, Fatih ı Gıızic.ısmanpasa 461, C Oneören 311, Kadıköy 529, ı9t Kıı(ııthane 413, Kıırtul K üçü kçckmcce 674, Maltepe 427,04 ı Pendik 558, ı Sııncaktcpc 239, Sıırıyer 252, Ş lle 12,545 o. ı Silivri ı ı Şişli 3 ı 6, Sultanbeyli 286, Sultangazi 452, Tu ıla 181,658 ı Ümraniye Üsküdar 524, so Zeytinburnu Toplam 12,782, ,410 1,210 1,194

62 I:.:::. ST!..!;A:.:.:. NB=UL'DA YA ŞAM KAı..fTESI ARAŞTIRMASI 61 -<'J s... ı. cı = -ı: cı 8... r:.rj ~ u-.;::::::;.e -,.Q =! s -. <'J...c s ı: cı =

63 Harita 2. Örneklem Haritası 0'1 N ~.1 Gaziosmanpaşa; 87 ı 1 Kağıthane; 78 l 1 Şişli; 59 ı ~ üi :;2 z r::ı c r -ı n > "' ::ı o ü > :!?.~- ~~... ~...,, '...

64 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞ1lllMASI Aro~tırmo Bulguları Çalışmanın bu bölümünde öncelikle araştırmanın demografik yapısı cinsiyet, yaş, eğ itim, lneslek ve gelir gibi göstergclerle ortaya konulacaktır. Özel likle alan soru lannın demografik yapı dağılımında açıklanmasında bu verilerden faydalanılacaktır. Araştınnamn demografik yapı sının belirtilmesinin ard ı ndan alan sorularının analizine geçilecektir. Bu kıs l mda alan soruları hem frekans hem de çapraz analizlerle irdelenecek, aynca ilçe bazında değerlendirmelere de yer verilecektir Demogrofi k Yapı Araştırmaya katjlanların %50,20'si erkek, %49,80'i kadındır. Türkiye'de yapılan sosyal a raştırma lard a genellikle kadın-erkek deneklerio o ranı birbirine yakın seyretmektedir. Bu araştırmada da böyle bir yöntem izlenmiştir. Denekierin eğitim durumları incel endiğinde en büyük kesimin %3 1,58 ile lise mezunlanndan oluştuğu gözlenmektedir. Lise allı mez.un olanların toplam oranı %49.17 iken, i\niversite ve üstü mezun olan la rın toplam oranı ise %19,25'tir. Örneklemin yaş dağılıını büyük bir oranda yaş aralığında yoğunlaşmıştır. Bu aralığa giren denekierin oranı %64,92'dir. Denekierin %56,21 'nin evli, %39,98'inin ise bckar olduğu gözlenmektedir. Araştırmaya katı l anlar meslek dağılımı açısından bakıldığında, işçilerin (kamu ve özet kesimde çalışan l arın top l amı) %18, 13, karnuda ve özelde çalışan memurlan n % ll,45, emekiiierin %8,95 oranla temsil ed il d iği gözlenmektedir. Araştırmaya katılanların hane h a lkı gelir durumları ince lendiğinde, l.ooo TL arası gelir elde edenlerin toplam %43,45 oranla en fazla pay aldtğt gö~lenmektedi r. Ayl ık geliri TL' nin a ltında olaniann o ranı toplam %33.33 'dür. Bu sonuçlarda dikkat edilmesi gereken husus, denekierin kişisel gelirlerinin değ il hane halkı gelirlerinin sorguland ığıdı r. Denekierin gelir durumlannı sübjektif ifudclerlc tanımlamalarını, kademe! i bir gelir skalası olarak; - Hiç geçinemiyorum, - Zorunlu ihtiyaçlarıma ancak yetiyor, - Kimseye muhtaç değilim, - Bazen tasarr~j'yapabiliyorum, - Her istediğimi çok rahat yapabiliyorum; şek lind e yapmaları istenmiştir. Buna göre deneklerio %23,90 'ı hiç geçinemed iğini, %44,40' ı ise sadece zorunlu ihtiyaçlarını karşıtayabi l di ğini ifade etmiş tir. Tasarruf yapabildiği ni belirtenierin oranı %9,67 iken, kimseye muhtaç olmadığını ifade edenler % 18,38 oranına sahiptirler.

65 64 ISTANBUL TICARET ODASI ı.-.. Erkek ı. Kadın ve Ostu Tablo 21. Araştırmanın Demografik Yapısı f:e.~lt.. Okur Yazar Degit Okur Yazar İ lkokul Ortaokul - İlköğretim Lise Üniversite ve Üstü -.t..'ı:.!...!...:..,f' ;::---_- -_-... : ~,,:. - Ev li Be kar,_.- Diğer Kendi Hesabına Ça lışan Uzmanlık Gerektiren Meslekler Maaş Karş ılığı Ça lışan,uzman lık Gerektiren Meslekler Kamu/Özel Sektörde Memur Kamu/Özel Sektörde işç i Emekli Ögrenci I şsiz Küçük/Orta Ticaret Esnaf Serbest Meslek BUyük Ölçekli Ticaret İşveren Kanıu/Öze l Sektörde Üc nıt1i Yönetici Sporcu, Sana tçı Tarım ve Hayvancılıkla UAraşanl ar Ev Hanımı Diger ~q O- 500 TL TL TL TL TL TL TL TL TL TL TL ve UstU Il iç geçinemiyorum - Zorunlu ihtiyaçtanma ancak yetiyor Kimseye muhtaç deği l im Bazen tasarruf yapabiliyorum Her istcdi~imi çok rahat yapabi liyorum Sayı 1,2 10 ı ı ::.rr Oran 50.20% 49.80% 21.66% 38.82% 26.09% 13.42% 1.59% 1.90% 29.69% 15.99% 31.58% 19.25% % 39.98% 3.81% 7. 16% 8.76% 11.45% 18.13% 8.95% 4.15% 10.63% 9.82% 1.75% 2.7 1% 0.28% 0.48% 12.72% 3.0 1% 8.87% 24.46% 27.20% 16.25% 12.94% 3.23% 3.23% 2.24% 0.83% 0.58% 0.17% 23.90% 44.40% 18.38% 9.67% 3.65%

66 !::ls:.:,:' fa:;:;,n~s~ul::..._ 'D:.::!A.:...Y!.!.:.l AŞAM KALITESI ARAŞ 'IIRMASI 6j Araştırmaya ait demografik çerçevenin çi7.ilmesinin ardından, bu bölümde alan sorulan belli başlıklar altında analiz edilecektir. Bu başlıklar şu şek i lde sıralanmıştır: - Aile yaşam 1 ve konut - lş hayalt - Sağlik - Ekonomik yapt - Güvenlik - Kentsel memnuniyet - Kişisel memnuniye ı, yaşam kalilesi ve beklentiler Bu bölumde kişilerin yaşam kalitesini etkileyen unsurlar yukanda sıralanan başlıklar altında incelenecek, yapılan analizlerle yaşam kalitesinin belirleyicilerine yönelik sübjektif yorumlar degeriendi ri I ebi Iceekti r Aile Yo~omı ve Konut Yaşam kalilesini belirleyen faktörlerin baş ı nda kişinin aile yaşamı ve yaşadığı konuta ilişkin özellikler gelmektedir. Araştınnanuzda aile yaşamı, aile bireyleri ve diğer bireylerle olan iletişimin ne derece ol duğuna dair sorularla sorgulanırken; yaşanılan konuta i lişkin sorular konutun fiziki yapısı, mülkiyeti ve var ise konuttaki sorunlar Uzerine yoğunlaşmıştır. Aile yaşamı ve konut alanı çerçevesinde değerlendirilen araşt ınna soruları şu şekilde gösterilebilir: - Aşağıda belirtilen kimsefer/e ne sıklıkta göriiştüğünüzü söyler misiniz? - Aşağıdaki her bir faaliyet alam için ayırd1ğmız zamanı belirtiniz. - Yaşadığ1mz yerin salon dah;l kaç odalt olduğunu söyler misiniz? (Mutfak, banyo, tuva/et hariç) - Aşağıdakilerden hangisi yaşadığınız yerin durumunu en iyi tanrmlar? - Peki, oturduğunuz yerde size sayacağım sorunlur var mı? Lütfen hangi sorunlar varsa, onları söyler misiniz? (Birden fazla tercih edilebilir) Araştımıaya katılan bireylere, aynı evi paylaşmadıkları aile üyeleriyle, diğer akrabalanyla, arkadaşlarıyla ve komşulanyla ne sıkhkta görüştük leri sorulmuştur. İstanbul'daki bireylerin bu dört grup arasında en sık, aynı evi paylaşmadıkları aile Oyeleriyle görüştügt\ anlaşılmıştu. Öyle ki, aym evi paylaşmad ıgı aile ilyejeriyle her gün görüştüğonu ifade edenlerin denekler içindeki oranı %35.77'dir. Bunu arkadaşlanyla her gün görüşenler %17.77, komşularıyla her gon görüşen ler %9.79 ve son olarak diger akrabalarıyla her gün görüşe nler ise %2.36 oranıyla izlemektedir. İstanbul'da yaşayan bireyler çoğunlukla aynı evi paylaşmadıkları aile üyeleriyle her gün, arkadaşlarıyla ve komşularıyla haftada birkaç kez, diğer akrabalarıyta ise ayda 1-2 kez gör(lşmel<tedir.

67 66 ISTANRUL TICARET ODASI Grafik 2. Aynı Evin Paylaşılmadı~ı Aile Üyeleriyle Görüşme Sıklığı Grafik 3. Diğer Akrabalarin Görüşme Sıklığı Her gon... 77% Ayda 1-2 kez En!12. haftada 1 gün 17,69% En az haftada ı glln 23,84% Ayda 1-2 kez 15,57% Y ılda birkaç kez 21,56% Hemen hemen lıcrgun Ilcmen hemen hergün Y ılda birkaç kez Duha seyrek Bu tıınıma uyan kimsem yok ller gün Daha scyrck Bu ta nı ma uyan kimsem yok Grafik 4. Arkadaşlarla Görüşme Sıklığı Grafik 5. Komşularin Görüşme Sıklığı En az haftada 1 gun Hemen hemen hergün ~.15% llemen hemen hergün En az h ıı fiııda 1 gün Ayda 1-2 kez Ayda 1-2 kez 15,80% lier gun Daha seyrck 11,37% Dahn seyrck Her gün 9,79% Yılda birkaç ke7. Y ıld a birkaç kez Bu tanı ma uyan kimsem yok Du taııı ına uyan kimsem yok

68 :.::IS:..:.;TA:..::N.:..:: B:.;,:U.::_ L'..:::.DA~YA~ŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 67 Görüldüğü üzere, İstanbul'da yaşayan bireyler aile üyesi dışında kalan akrabalarıyla daha seyrek görüşmektedirler. Bunun en önemli nedeni, aile Uyesi akrabalann, a rkadaşiann ve doğal olarak komşuların birbirlerine yakın mahalle ve bölgelerde aile üyesi dışmda kalan akrabaların ise şehrin çeşitli bölgelerinde ikamet etmelerinden kaynaklandıgı düşünülebilir. Yapılan görüşmelerde edinilen deneyimler de buradaki sonucun çoğunlukla İstanbul' daki ulaşım problemlerinden kaynaklandığını doğrulamaktadır. Araştırmaya katı lanlara aşagıda sıralanan faaliyetlere ne düzeyde zaman ayırdıktan sorulm uştur: - Aile bireyleriyle görüşme - Aile bireyleri dışındaki kimseler/e görüşme - Hobi ve özel ilgi alanlarınız - Gönüllü hayır işlerinde veya politik faaliyetlerde yer alma - İnternet - Televizyon - Uyku - Oyun (bilgisayar, kağıt, okey vb...) - Kitap, dergi okumak Grafik 6. Günlük Faaliyetlere Ayrılan Zamanlar Daha az Ne 117 ne çok Daha çok Ayırmak istemiyorum Kitap, derı;i okumak Oyun (bilgisayar, kagıt, okcy vb.,.) Uyku Televizyon lnternct GönüUU hayır işlerinde veya politik faaliyetlerde yer alma llobi ve ö~el ilgi alıınlarınız Aile bireyleri dışındaki kimseleric görüşme Aile bireyleriyle görüşme

69 68 ISTANAUL TICARETODASI (stanbul' daki bireylerin yukanda sayı l an faaliyetlere ayırmak istediklerinden daha az zaman ayırmak zorunda kaldığı faaliyetlerin başında, gönüllti hayır işlerinde veya politik faaliyellerde yer alma (%4 1.82), hobi ve özel ilgi alanlarınız (%41,10) ve kitap, dergi okumak (%35.74) yer almaktadır. Buna karşın ayırmak istenilenden daha fazla zaman aynlan faaliyetlerde ise aile bireyleriyle görüşme (%30.64), televizyon (%23,21) ve internet (%20.36) ilk sıra lard a gelmektedir. Bu sonuçların yanı sıra, oyun (bilgisayar, kagıt, okcy vb...)(%32.81), internet (%17.75) ve gönüllu hayır işlerinde veya politik faaliyetlerde yer alma(% 12.09) zaman aynimak istenmeyen faaliyetler arasındadır. Görüldüğü üzere, araştırmaya katılanların buytlk bir kısmı gönüllü hayır işlerinde veya politik faaliyetlerde yer almak konusunda istediği nden daha az zaman harcadiğını ifade ederken, kalan kısmı ise bu tür faaliyetlere hiç zaman ayırmamaktadır. Şehir yaşantıs ı, işte geçirilen zaman, genellikle özel sektör çalışaniann ağırlıkta olduğu İstanbul'da haftada 6 gün çalışılması, kişilerin kendilerine zaman ayınnalarına engel olmakta, hem kişisel ilgi alanianna yönelik faaliyetlerde bulunamamakla hem de siyasi ve sosyal hayatta daha aktif bir halde katı lamamaktad ı rlar. Ancak bir yandan bu tür kişisel gelişim ve Hgi ajanlarına yönelik faaliyetlere zaman ayıramadıgından şikayet eden İstanbul halkı, öte yandan zaman l annın büyük kısmını televizyon ve internet karşısında gcçirmektedirler. Bu durum teknolojik gel işmelerin yarattığı sanal sosyal ortamlarda vakit geçiren İstanbul ' da yaşayan bireylerin şehirlc birlikte yaşamasına ve İstanbul'un sağladığı bir çok imkandan faydalanaınamasına neden olmaktadır. Araştım1aya katılanlara yaşadıklar ı yerin salon dahil kaç. adalı oldugu sorulduğunda bclirtjlen rakam l arın ortalama değeri 3.27 olarak sonuçlanmıştır. Dolayısıyla İstanbul'daki konutlarda ortalama olarak salon dahil 3 odanın bulunduğtı söylenebilir. Araştınnaya katılan bireylere yaşadıkları konutlara ilişkin bazı sorular yöneltilmiştir. Bunlardan ilki konutun mülkiyetine yöneliktir. Araştırmaya katılanlar arasında yaşadığı konutun kendine ait olduğunu ifade edenlerin oranı %45.57'dir. Kirada oturanlar ise %40.78'Jik bir paya sahiptir. Öte yandan oturduğu yere kira ödemeyenierin oraru da azımsanmayacak düzeyde olup % 7.06 ' dır. Bu dilime giren bireylerin büyük bir kısmının oturduğu konutun ailesine ait olduğu yapılan görüşmeler esnasında anlaşılmıştır. Ailesine ait olmay ıp oturdugu yerde kira ödemeyenierin geri kalan kısmının ise çeşitl i vakıf, demek vb. kuruluşlar aracılığıyla ikamet ettikleri gözlenmiştir. A raştınnaya katılanların yaşadj kları konutlara ilişkin sorulan bir diğer soru ise konutlarında var olan sorunlara ilişkindir. Bu bağlamda aşağıdaki seçenekler sunularak, birden fazla seçenek işaretierne scrb cstliğinde tercihlerini belirtmişlerdir ; - Evin kiiçüklüğü/yer azlığt - Pencere, kapı veya zeminde çürüme - Rutubet/Akmtt!Sızdıran çatı - Evin içinde ça/işır durumda bir tuvafet olmaması - Evin içinde banyo veya duş bulunmaması - Dtşarıda otıın labilecek bir yerin olmaması (bahçe, balkon, teras vb.) - Karanlık. yetersiz gün ışrğı - Yağmur yağınca kana/izasyon taşması/su baskmt - Komşulardan gelen gürültü - Sokaktan gelen gürültü - Elektrik kesintisi - Şebeke suyu kes int is i - lsınma (iyi yairtım olmamasından kaynaklanan sorunlar)

70 ~IS!..!; TA~N.!!: Il~U~I'~DA YA ŞAM KALilESI ARAŞ11 RMAS I 69 Grafik 7. Yaşanılan Konutun Durumu Kendime ai ı Kiuı Oıurdu ~um yerde kira ödemiyorum 1 ilcretsiz Diğer l<cndımc uiı anıa borcu var Bu soruya alınan yanıtlar ince le ndi ğinde konuttarla ilgili öne sürülen sorunların b aşında evin küçüklüğüyer azl ığı (%20.09) ve dışarıda bal kon, bahçe, teras gibi oturulacak bir yerin o lm amas ı (% 19.01) gelmektedir. Araştırmaya katılanlar a rasında her beş kişiden biri evinin küçüklüğünden ve dışanda oturulacak bir yerin olmamasından ş ikayet etmektedir. Bunu, sokaktan gelen gürültti (% ), rutubctlakıntı/sızıntı (% ) ve komşulardan gelen güriutü (% 10.77) sorunlan izlemektedir. Evin içinde banyo, du ş (%2.02) ve tuvalot (%0.93) yoksuniuğu ise son s ıra l arda oldukça düşük paylarla yer almaktadır. Ancak bir metropol kent olan İstanbul ' da halen evinin içinde banyo, duş veya tuvajet bulunmayan konut l arın varlığı düşündurocudür. İstanbul 'da yaşayan bireyler genellikle gerek İstanbul ' daki konutların genel yapısından gerekse nüfus yoğunluğundan kaynaklanan sorunları, konutlarında yaşadık l a rı başlıca sorunlar olarak görmektedirler. Bir yandan şehrin kalabalı ğ ı, öte yandan özellikle eski binalardaki konutların küçük o lması ve balkon vb. mekanlardan yoksun olması bu sorun l arın ön planda yer a l masına yol açmıştır. Bununla birlikte rutubeuakıntı/sızıntı sorunları, yine özellikle eski binalarda rastlanı lan sorunl arın başmda gelmektedir. İstanbul'un geneli düşunuidtığünde nüfus yoğunluğunun yüksek o lduğu bölgelerdeki konut yapıl arı maalesef yukanda say ılan sorunların sıkça rastlad ığı atanlardır. Ancak son y ıllard a hızla yukselen konut piyasası ve markalı konut projeleri bu ttir sorunl arın bir nebze hafıoemesine neden olabilecektir. Aynı zamanda çeşitli kcn tleşme çalışmaları, eski yapı l a rın yık ı la rak yerine modern yapıtann inşa ediliyor o lması kentin çehresinin değişmesine imkan tanıyacaktır. Böylece, hem mimari açıdan daha estetik bir yaklaş ım, hem de daha modem ve dayanıklı ya pıların inşasıyla bu tür sorunların aşı l ması mümkün olabilecektir. Yukarıda bahsedilen sorunların yaru sıra yine aynı nedenlerden kaynaklanan; karan lık, yetersiz güneş ışığı, pencere, kapı ve zeminde çürilmc ve ısın m a sorunlan da İstanbul' da yaşayanl a rın gündcmindedir. Özellikle ı s ınm a sorunlannda yalıtımdan kaynaklanan problemler, son y ıllard a b ina l arın yeniden yapılandınlmas ıyla aşılabilmektedir. Bu ttir yeniden yapılandırmalar bir yandan ı sınma problemlerinin çözülmesini bir yandan da binaların daha estetik görünümler kazanmas ı nı sağlamaktadır.

71 70 ISTANBUL TICARETODASI Grafik 8. Konutta Yaşanılan Sorunlar Evin kuçuklugu 1 yer az lı ~ ı 20,09% Dışa rı da otunılacak yerin o l maması 19,01 % Sokaktan gelen gurıııtu 1:1,88% Rutubet 1 akın lı 1 sıı ı ntı 11,29% Komşulardan gelen gor!llrti 10.77% Kmunlık, yetersiz g!ln ışıgı 6,84% Pencere, kapı veya ıeminde çtlrtlnıc % Isı nma 3,47% Yagmur yo~ınca kanalizasyoıı taşnınsı l su baskını 2,33% Evin içinde banyo veya d uş o lmaması 2,02% Elektrik kesintisi 1.97% Şebeke suyu kesintisi Evin içinde ça lışır durumda bir tuvalct olmamos ı i~ Hayatı Aile yaşamı ve yaşanılan konuta ai t özellikler yaşam kalitesini belirleyen faktörlerin baş ında gelirken; iş hayatına ilişkin göstergeler de yaşam kalitesini birebir etkilemektedir. Günümüzde çalışan kesim açısından bakıldığında, iş hayatında geçirilen zaman günün en geniş zamanı nı kapsamaktadır. Ortalama olarak günde 8 saatlik çalışma hayatına, İstanbul'daki ulaş ım ve trafik sorunlarının da eklenmesiyle iş hayatına ay rılan zaman günün üçte birinden fazlasına ulaş abilmektcdir. Dolay1s ı y la iş hayatına yönelik duşüneeler ve etkileşimler önemle Uzerinde durulması gereken alanlardır. Bu bağlamda, araştırmaya ka tılan deneklere iş hay atlarıy la ilgili bir takım sorular yöneltilerek, işlerinden duyduklan memnuniyet ve işlerinden kaynaklanan sorunlar ortaya konulmuştur. Öncelikle deneklere aşağıdaki ifadclere ne dcreec katıldıklannı 1-10 arasmda ifade etmeleri is tenmi şt ir ; - }şim çok stres/i ve zahmetli/ çok emek isteyen bir iş - İşim sıkıcı ve kasvet/i -!şim bana mesleki gel iş im im için iyifırsatlar sunuyor - Sürekli kısa zamandafazla iş yüküyle meşgulüm - Sağlık koşullarına uygun olmayan ve tehlike arz eden birişim var - İş imi severek yap ıyorum

72 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMAS I 71 Grafik 9. İş Hayatıyla İlgili ifadeler (1: Katılmıyorum, 10: Katılıyorum) Silrckli kısa zamanda fazla iş yüküyle meşgulüro lşim çok stresli ve zahmetli/ çok emek isteyen bir iş İş i m bana mesleki ge lişim im için iyi fırsatlar sunuyor İ şimi severek yapıyorum fşim s ıkı c ı ve kasvetli Sağlık koşu llarına uygun olmayan ve tehlike arz eden İstanbul'daki bireyler en fazla, sürekli kısa zamanda fazla iş yüküyle meşgul olmalarından (6.41) şikayet etmektedirler. Bunu iş inin çok stresli ve zahmetli bir iş oldu~unu ifade edenler (6.27) izlemektedir. İşin i sık ıcı ve kasvetli bulanlar da (5.03) önemli bir düzeydedir. Bu sonuçlara karşın işini severek yapanlar (5.50) ve i şinin kendisine mesleki gelişimi için fırsatlar sunduğunu (5.92) belirtenler azımsanmayacak bir duzeydedir. Sağlık koşullarına uygun olmayan ve tehlike arz eden bir durumdan bahsedenler ise oldukça duşük bir seviyededir.

73 ı2 ISTANBUL TICARP.T OOASJ Deneklere işleriyle ilgili aşağıdaki konulardaki memnuniyet düzeylerini 1-1 O arası belirtmeleri istenmiştir; - Ücret - Çalışma saati - Çalışma ortamt - Çalışma arkadaşları - Ücret dışı imkanlar (yol, yemek, servis vb.) Grafik lo. Iş Hayatıyla ilgili Memnuniyct Düzeyi (1: Hiç Memnun Değilim, 10: Çok Memnunum) Çalışma arkadaşlan Çalışma ortamı Ücret dışı imkanlar (yol, yemek, servis vb.) Çalışma saati Ücret Bu soruya alınan yanıtlar incelendiğinde İ s tanbul ' daki bireylerin işleriyle ilgili mcmnuniyct düzeyi yilksek olan alanlar çalışma arkadaş l arı (6.17) ve çalışma ortamı (5.83) ilc Ucrct dışı imkanlardır (5. 16). Bu Uç mcmnuniyct alanı orta değer olan 5'in üzerindedir, ancak 7'yc bile ulaşamamaktadır. Çalışma saati (4.92) ve ücret (4.57) ise memnuniyet düzeyi düşük olan alanlard ı r. Dolayısıyla genel olarak bir mcmnuniyctsizliktcn, göreceli olarak ise çalışma arkadaşları, çalışma ortamı ve ücret dışı imkanlarda; çalışma saati ve ücretten daha fazla mcmnuniyet duyulduğundan bahsedilebilir. Bu noktada özellikle ücret dışı imkanlar İstanbul'daki çalışanların dikkat ettikleri bir kriter olarak karşımıza ç ı kmaktadır. İşierine ulaşımda çeşit l i sorunlar yaşayan bireylerin, servis imkanına sahip işleri önemserlikleri açıkça ortadadır.

74 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 73 Deneklere işlerinden kaynaklanan birtakım sorunlara ilişkin aşağıdaki durumlan, ne s ıklıkta yaşadıkları sorulm uştur ; - işten eve, evle ilgili yapılması gereken bazı işleri yapamayacak kadar yorgun geliyorum. - İşime harcadığım zaman nedeniyle aiterne karşı olan sorumluluklarımı yerine getiremiyorum. - Eve iş getiriyorum. - Ai/evi sorum luluk/arım nedeniyle işime konsantre olamıyorurn. Grafik ll. İş H ay atı - İfade 1 İşten eve, evle ilgili yapılması gereken bazıişleri yapamayacak kadar yorgun geliyorum Grafik 12. İş Hayatı - İfade 2 İşime harcadığım zaman nedeniyle aileme karşı olan sorumluluklarımı yerine getiremiyorum Haftada birkaç kez Ayda birkaç kez Ayda birkaç kez Asla As lo llafiad ıı birkaç kez Daha az sık lıkla Doha az sık lık la Yılda birkaç. kez Yıl do birkoç kez Grafik 13. iş Hayatı -1fade 3 Eve iş getiriyorum Grafik 14. İş Hayatı- İfade 4 Aitevi sorumluluklarım nedeniyle işime konsantre olaınıyorum Asla Asla 49,40% Ayda birkaç kez Daha az sıkl ı kla D>ıhıı az sık lıkla Yılda birkaç kez Yılda birkaç kez Ayda birkaç kc,: Hallada birkaç kez Haftada birkaç kez

75 7 4 ISTANAUL TICARET ODASI Araştırmaya katılanların iş hayatlanyla ilgili en sık yaşadtğ ı sorun işten eve, evle ilgili yapılması gereken baz ı işleri yapamayacak kadar yorgun gelmeleridir. Öyle ki, bu durumu haftada birkaç kez yaşayan denek sayısı toplam örneklemin %44.44'Unti oluşhırmaktadır. Bunu, işe harcanan zaman nedeniyle ailesine karşı olan sorumluluklarını yerine getirerneyen bireyler izlemektedir. Denekierin % ' sı ayda birkaç kez bu durumu yaşadığını ifade etmiştir. Öte yandan İstanbu l ' daki çalışanların %43 'ü eve belli zaman aralıklanyla iş getirmekte, %50.60' ı ise zaman zaman ailcvi sorumlulukları nedeniyle işlerine yeterince konsantre ol amamaktadır. Her dört kişiden biri, i şi nedeniyle ailesine zaman ayıramadığını ; yaklaşık %85'i ise işten eve çoğunlu kla yorgun geldiğini belirtmiştir. İstanbul'un en önemli problemlerinden biri olan ulaşım sonm l arı, yapılan bir çok alternatif ulaşım imkantanna rağmen halen yeterli düzeyde çözillememiştir. istanbul'da yaşayanlar iş l erine giderken, çoğu zaman birden fazla araç değiştirerek ulaşmaktadır. Öyle ki, bazen hava şaıt l arından bazen ise çeş i tli nedenlerden dolayı çal ış anlar işe gidiş güzergahlannı değiştirebilmektedir. Bir yerden bir yere ulaşmak için hareket eden istanbul'daki bireyler öncelikle hangi yo.lu ve güzcrgahı ve bununla birlikte hangi ulaşım aracını tercih edeceklerini dtişünmektedirler. GUntin önemli bir zaman dilimini ulaşım araçlarında geçirmek t:orunda kalan İstanbul halkı için işlerine rahat bir şekilde ulaşmak oldukça önemli bir konudur. Kimileri hı zlı ulaşım seçeneklerini tercih ederken, kimileri ise yavaş ama rahat bir ulaşım seçeneğini tercih cdcbilmektcdir. Araştırmaya katılan deneklere alternatifyol ve ulaşım araçlan açısından evlerinden işlerine rahat bir şekilde ulaştp ulaşamadıklannı belirtmeleri istenmiştir. Buna göre denekierin %30.15' inin her zaman, %25.12'sinin ise genellikle işlerine rahat bir şeki l de ulaştıkları saptanmıştır. Buna karşın, katılımcıların %23.60'ı ara sıra, %14.92'si nadiren ve %6.21 'i ise asla seçeneklerini tercih ederek bu soruyu yanıtlamıştır. Grafik 15. İş Yeriııe Ulaşımda Rahatlık Her zaman 30,15% Genellikle Ara sı ra Nadiren A~ la

76 ISTANBU1.'0A YAŞAM KALilESI ARAŞTIRMASI 75 Bu soru "işinize ne kadar sürede ulaştyorsunuz " şeklınde yöneltildiğinde ise ortalama olarak İstanbul'daki çalışanların 53 dakikada işlerine ulaştıkları anlaş ılmıştır. Yaklaşık 1 saat olarak kabul edebileceğimiz bu değer bize İstanbut> dak i bireylerin ortalama olarak işlerine 1 saat içerisinde ulaştıklarını, ancak yarısından fazlasının bu yolculugu rahat bir ortamda gerçek l eştirdiğini göstermektedir. Bu soru için yapılan görüşme lerde kimi katılımcılar için tek bir ulaşım aracıy l a 1 saatlik bir yolculuk rahat bir ulaşım ortamı olarak nitelendirilirken, kimi katılımcıların ise metrobüs, metro ve tramvay gibi trafik sorunuyla daha az karşılaşan ulaşım araç larındaki yolculuklarını rahat bir ortam olarak belirttiklerine rastlanmıştır Sağlık Kaliteli bir yaşamm vazgeçilmez bir unsuru sağlık olarak kabul edilmektedir. Kişinin sağlık durumu, yaşadıgı sorunlar, sağlık problemlerini çözme yöntemleri ve bu yöntemlerden duyulan memnuniyet düzeyi yaşam kalitesini doğrudan doğruya etkilemektedir. Araştımıaya katılanlara, "genel olarak sağtığınızı nasıl degerlendiriyorsunuz" sorusuna 1-1 O arasında bir deger vererek belirtmeleri istenmiştir. Bu soruya alınan yanıtların ortalamasına bakıldığında 10 Ozerinden 6.73 olduğu gözlenmektedir. Grafik 16. Sağbk Harcamalarının Karşılan ma Türü Çıı l ışıığım kurum 1 ilgili sosyal guvenlik kurumu 72, 18% Özel sıgorta Kendim knrşıhyorum Yeşil kart Şimdiye kadar hiç hastalanmadım

77 76 ISIANUlll.. TICARETODASI Katılımcılara "hastalandrğrnızda, tedavi, ilaç vb. masrajlarınızt genellikle hangi kanalla karşıltyorsunuz" sorusu aşağıdaki seçenekieric birlikte sorulmuştur; - Çahştrğrm kurunıli lgili sosyal güvenlik kurumu - Ozel sigorta - Yeşil karı - Kendim karşılıyorum - Şimdiye kadar hiç hastalanmadnn Denekierin %72. 18'i sağlık harcama lannın çalışt ı ğı kurum ve dolayısıyla ilgili sosyal güvenlik kurumu tarafından karşılandığıru belirtmiştir. Bu tur harcamaları özel sigorta aracılığıyla ka rştlandığını ifade edenler %10.44, kendisi karşılayanlar ise %8.86'1ıkbir paya sahiptir. Buna karşın yeşil kart sahipleri %5.71 ile temsil edilirken, araşt1rmaya katılanların %2.82'si ise şimdiye kadar hiçbir sağlık harcaması yapma zorunluluğunda ka l madığı söylemiştir. Araştırmaya kanlanlara "hastalandrğmrzda genellikle ilk nereye başvurursunuz?" sorusu aşağıdaki seçenekler yöneltilerek sorulmuştur; - Üniversite hastanesi - Devlet hastanesi - 6ze/ hastane - Sağlık Ocağ t - Kurum do/ı.1oru - 6zel po/iklinik/tıp merkezi - 6zel muayenehane - Aile hekimliği Grafik l 7. Sa~Jık Sorunlannda Başvurulan Birimler Devlet hastanesi 58,58% Ö7el hastane % Sn~lık ocağı 9,03% Üniversite hastanesi 8.23% Öıcl poliklınik 1 Up merkezi 4, 10% Kurum doktoru Ö~:cl muayenehane Aile hckimligi 0,56%

78 ISTANBUL'DA YA ŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 77 Denekierin %65.58'1 devlet hastanesine başvururken, %17.41 'i özel hastaneyi tercih etmektedir. Özel hastanelerin dışında özel poliklinik, tıp merkezi ve muayenehaneleri tercih edenlerin toplamı ise %4.90'dır. Dolayısıyla katılımcıların %22.31 'i hastalandığında ilk başvu rduğu yer özel sektöre ait sağ lık kuruluşlandır. Bir önceki soruda ise özel sigortayasahip bireylerin katılımcıların % 10.44'ünü oluşturduğu gözlenmiştir. Aradaki yaklaşık % 12'1ik fark, sosyal guvenlik kun.ıluşlanyla anlaşmalı özel sağlık kuru luşlanndan, özel sigortası olmamas ın a rağmen faydalanabilen bireyleri kapsamaktadır. Son yıllarda giderek artan özel sağlık kuruluşlan sağlık alanmda yaşanan son gelişmelerle birlikte, özel sigortası bulunmayan bireylere de hizmet vererek müşteri portföyünü gcniş l etmiştir. Araştırmadaki bu sonuç da bu durumu destekler niteliktedir. Öte yandan %9.03'lük kesim sağlık ocaklannı, %8.23'lük kesim ise üniversite araştınna hastanelerini tercih etmektedir. Deneklere "bu sağlık kuruluşunu neden tercih ediyorsunuz" sorusu aşağıdaki ifadelerle birlikte sorulduğunda; - Zorunluluk - Alışkanlıktan - Tavsiye - Bulunduğu yere yakm olması - Kuru!uşta tamdık birinin bulunmasi - Hizmetinden memnun olması %53.82 oranında "zorunluluk" cevabı alınmıştır. Bunu % ilc bulunduğu yere yakın olması ve %14.81 ile hizmetinden memnun olunması seçenekleri izlemiştir. Grafik 18. Sağlık Biriminin Tercih Edilme Nedeni Zorunluluk 53,82% Bulundugu yere ynkın olma sı Hizmetinden memnı.ırı olmas ı Alışkanlıklan Kwı.ıluşıa tanıdık birinin bulunın ıisı Tavsiye

79 7 8 lst ANBI)L TICARET ODASI Katılımcılara "sağ/tk hizmeti aldığınız kuruluşlarla ilgili şimdi okuyacağım konuların sizin için sorun olup olmadığım söyler misiniz" sorusu aşağıdaki alt başlıklarda sorgulanmıştır; - Temizlik/hijyen konusunda sorun var mı? - Yapılan muayeneden memnun musunuz? - Doktorların hastalara davranışmda sorun var mı? - Hemşirelerinlhastabakıcılarm hastalara davranışında sorun var mı? - Doktor ve sağlık personeli say 1sım yeterli buluyor musunuz? - Muayene ve tahlil ücretlerini yüksek buluyor musunuz? Yukarıda sıral anan alt başlıklar içinde en fazla sorun yaşanan alan doktor ve sağlık personeli sayısının yetersizliğidir. Katılımcıların %67.57'si sağlık kuruluşlarındak i doktor ve diğer sağlık çalışanlarının sayısının yetersiz oldugu kanaatindedir. Temizljk/hijyen ise bir başka önemli sorun olarak gözlenmektedir. Denekierin %65.84'U temizlik/hijyen konusunda şikayetçidir. Yap ılan muayeneden memnun olmayanların (%57.91) ve muayene ilc tahlil ücretlerini yüksek bulanların ağ ırlıkta olduğu (%57.43) katılımcılar arasında, sağlık çalışanlarının hastalara olan davranışlarında sorunların yaşandığını (%56) ifade edenler de yüksek oranda temsil edilmektedir. Grafik 19. Sağlık Hizmetlerinde Yaşanan Sorunlar EVET HA YIR Doktor ve sag lık personeli sayısım yeterli buluyor musunuz? Muayene ve tahlil için randevu almakta sorun yaş ıyo r musunuz? 1-lemşircleri rı/has tabakıcı la.rın hastalara davranışında sorun var mı? Doktorlar ın hastalara davranışında sorun var mı? Muayene ve tahl il ücretlerini yüksek buluyor musunu:t.? Yapılan muayeneden memnun musunuz? Temizlik/hijyen konusunda sorun var mı?

80 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI Ekonomik Yapı Kişinin ekonomik durumu, yaşam kalitesini etkileyen faktörler arasındadır. İyi bir yaşam kalitesin sağlanabilmesi için ekonomik durumun en azından asgari ihtiyaçlan karşılayabilecek duzeyde olması gereklidir. Bu bağlamda araştınnaya katılanların ekonomik durumunun tespitine yönelik borçlanma ve harcama yetisi üzerinden bir sorgulamaya gidilmiştir. Araştırınaya katılanlara, ekonomik durumlarıy la ilgili fikir edinebilmek için baz ı sorular sorulmuştur. Bu sorular şu şekilde s ıralanabilir: Son 1 yıl içinde, - Herhangi bir kişiden ya da kurumdan borç aldınız mı? - Herhangi bir kişiye ya da kuruma borç verdiniz mi? Herhangi bir Sivil Toplum Kuruluşuna (vakıf, dernek vb.) yardım ettiniz mi? - Herhangi bir Sivil Toplum Kuruluşundan (vakıf, dernek vb.) yardım aldı nız mı? Grafik 20. Borçlanma ve Borç Verme Durumu EVET HA YrR Herhangi bir Sivil Toplum Kuruluşundan(vak ıf,deme k vb.) yard ım a ldını z m ı? Herhangi bir Sivil Toplum Kurulu ş una (vakıf,dcmck vb.) yardım etliniz mi? Herhangi bir kişiye ya da kuruma borç verdiniz mi? Herhangi bir kişiden ya da kurumdan borç a ldını z mı? Bu sorulara a lınan yanıtlar incelendiğinde ; araşt1rmaya katılanların %63.78'inin geç ti ğ imi z yı l içinde borçlandığı, %29.92'sinin ise borç verdiği gözlenmektedir. Öte yandan son bir yıl içinde toplumun %29.53 'ü bir sivil toplum kuruluşuna yardım ettiğini ifade etmiş, % 'u ise bir sivil toplum kuruluşundan yardım aldığını belirtmiştir. Bu yardımiann bir kısmı nakdi yardım iken, ayni yardımların daha büyük paya sahip olduğu yapılan görüşmeler esnasında ortaya çıkmıştır. Denekierin ekonomik durumunu incelemek açısından bazı alanlardakj harcama yapabilme kapasitesi ölçülmeye çalışılmıştır. Burada açıklamalı bir şek ilde aşağıdaki soru yö neltilıniştir : "Arzu etmelerine rağm en, insanların, bazen sahip olamadıgı 1 satın almaya güçlerinin yetmediği şeyler vardır. Aşağıdaki durumları ''/STERSEM YAPARIM" ya da "İSTESEM DE YAPAMAM'' şeklinde yanıtlayınız."

81 80 ISTANBUL TICARn ODASI - Evinizi istediğiniz sıcaklığa getirmek, istediğiniz kadar tsıtabilmek - Akrabaların ya da tanıdıklarm yanında kalmadan, 1 haftairk bir tatil yapmak - Eskimiş mobilyalarınızı değiştirmek - iki günde bir et, tavuk ya da balıktan oluşan bir yemek yiyebilmek - Kullamlmı.ş kıyafetler yerine, yeni kıyafetler alabilmek - Ayda bir kere, ark.ada.şlarınızı ya da akrabalarınızı evinizde ağır/ayabilmek Grafik 21. Ekonomik Durum Göstergeleri lstcrsem yoparıın Istesem de yapamam Ayda bir kere, arkadaşlarınızı ya da akrabalannı;tı evin11;de a~ırlayabilmck Evinizi istediği niz sıcaklıga gcıinnck, isıediginı' kadar ısıtabitmek Ktılln nılmış kıyateller yerine, yenı kıyafctlcr alııbilmck İki gtlndc bir et, tavuk ya da balıktan oluşan bir yemek yiyebilmek Eskiınış mobilynlnrın111 degiştırmek Akrabaların ya da tanıdıkların yanında knımadun, 1 hanalık bir tatil yapmak Bu soruya alınan yanıtlar arasında, bireylerin istediklerinde yapabileceklerinin başında %80.09 oranıyla, "ayda bir kere, arkadaşlarmızz ya da akrabalannızı evinizde ağırlayabilmek" seçeneği gelmektedir. Bunu evin istenilen sıcaklığa getirilmesi, %78.53 oranıyla izlemektedir. Arkadaşların ya da akrabaların evde ağırlanabiliyor o l ması, Türk toplumunun sosyolojik yapısına dayandtrılabilir. Kent yaşam ınd a her ne kadar akraba ve arkadaş ziyaretleri seyrekleşiyorsa da, özellikle önce çekirdek sonra geniş aile olan ailelerde belli aralıklarla birlikte olma isteginin ortaya çıktığını görmekteyiz. Bu soruda arkadaşların ya da akrabaların evde ağıdanmasının en yüksek oranda yapılabilirlik seviyesine sahip olması toplumun parasal zenginliğini değil, sosyal sermayesinin henüz tükeomediğini göstermektedir. Birilerini ağırlamak Türk toplumunun geleneğinde olan ve mümkün olduğunca tekrarlanan bir durumdur. Dolayısıyla bu soruda karşılaşılan sonuç şaşırtıcı değildir. GUn geçtikçe daha fazla tüketim toplumu olmaya başladığımız bu dönemde, toplumun üçte ikisi kullamlmış kı ya fetler yerine yeni kıyafctlcr alabilece~ini i fade etmiştir. İsteniten besinierin alınab i lmesi (%58.25) ve eskim i ş mobilyaların yenilenmesi (%42.10) ise, kıyafet ahmından daha düşük aranlara sahiptir. Araştırmaya kat ıl an l arın istediğinde yapabilme kapasitesinin en düşük olduğu alan ise akrabaların ya da tanıdıkların yanında kalmadan, 1 haftalık bir tatil yapmak (%28.82) seçeneğidir.

82 ISTANBUL'DA YAŞAM KAI.lTESI ARAŞ 'rirmas I 8 l Güvenlik Uluslararası alanda yaşam kalitesi ilc ilgili çalışmalar incelendiğinde, güvenlik faktörünün yaşam kalitesinin belirleyicileri arasında yer a l dığı gözlenmektedir. y ıl Araştınnaya katılan deneklere govenlikle ilgili birtakım sorular yöneltilmiştir. Bu sorulardan ilki, son 1 içinde hane halkında aşağıdaki olaylardan herhangi birinin yaşanıp yaşanrnadığıdu; - Evinizde hırsızlık oldu mu? - İş yerinizde htrslzitk yaşand1 mr? - Otomobil, motosiklet vb. motorlu aracımz çalındr m1? - Motorlu aractmzdan herhangi bir şey (teyp. çanta vb.) çalındı rm? - Kapkaç, yankesicilik, gasp vb. yaşandı mı? - Yaralanma, darp olayı yaşandi mı? - Herhangi bir nedenden dolay r şantaj. tehdit olayı yaşandı mt? - Cinsel taciz veya mi/stehcen hareketlerden dolayı mağduriye t yaşandı m1? - Dolandırıc1lık sebebiyle herhangi bir mağduriyet yaşandı mı? - Bunların dışmda herhangi bir suçtan dolayı mağduriye t yaşandı mı?

83 82 t>tanbul ricaret ODASI Grafik 22. Güvenlik Sorunlan EVET H/\ YlR Evinizde hırs ızlık oldu mu? işyerini:zdc hırsızlık yaşandı ını? Knpkaç, yankcsicilik, gasp vb. yıı~andı mı? Doltındırıcılık sebebiyle herhangi bir ınagduriyet yaşandı ını? Motorlu nracınızdnn herhangi bir şey ( tcyp, çanta vb.) çalındı mı? Yaralanma, darp olayı yaşandı ını? llerhangi bir nedenden dolayı şantaj, tehdit olu yı yıışnndı mı? Otomobil, motorsiklet vb. motorlu arncınıı: çalındı mı? Cinseltaci/ vcyn musıehcen hareketlerden dolayı magduriyct yaşandı mı? Bunların dışında hcrhııngi bir suçtan dolu y ı mogduriyct yaşandı mı7(belirtiniz...) Denekler arasında yukarıda sayılan suçlardan en fazla mağduriyet duyulan alan hrrsızlıktır. Katılımcıların %13.75'i evinde, %9.36'sı ise işyerinde hırstz lı k yaşandığını belirtmiştir. Bunu sırasıy l a kapkaç, yankesicilik, gasp vb. (%8.32), do l andmcılık (%7.92), motorlu araçtan herhangi bir şey (teyp, çanta vb.) çalınması (%7.03), yaralanma, darp (%6.87), şantaj, tehdit (%5.62), oto hırsızlığı (%4.79), cinsel taciz (%4.21) ve diğer suçlar (%4.05) izlemiştir. Görüldüğü üzere daha çok kent suçlan ekseninde dcğerlendirilebilecek, hırsızlık, kapkaç, yankesicilik ve dolandırıcılık gibi suçlarda yoğunluk yaşanmaktadır. Katılımcılara "yaşadığınız ilçede polis veya jandarma hizmetleriyle ilgili konular hakkında fik:rinizi söyler misiniz" sorusu şu ifadelerle birlikte soru lmuştur; Olaylara zamanında müdahale ediyor mu? Vatandaşa davramşından memnun musunuz? - Verdiği trafik hizmetinden memnun musunuz?

84 lstanilul'da YAŞAM KALITI!SI ARAŞTIRMAS I 8~ Grafik 23. GUvenlik Hizmetlerinden Memnuniyet Vatandaşa davranışından memnun musunuz? Olaylara zamanında mildalıale ediliyor mu? Vcrdigi lrafık hizmetinden memnun musunuz? Katılımcılar arasında güvenlik gi.lçlerindcn duyulan mcmnuniyet orta düzeyde seyretmcktedir. Güvenlik güçlerinin vatandaşıara davranışından memnun olanlar %52'lik bir paya sahip iken, verilen trafik hizmetinden duyulan memnuniyet %44.37'dir. GUvenlik güçlerinin olaylara zamanında müdahale ettiği görüşüne katılanlar ise %5 I oranıyla temsil edilmektedir. Yukarıda açıklanan iki soru grubunun dışmda katılımcılardan, evlerinde yalnız otururken kendilerini ne kadar güvende hissettiklerini 1-1 O arasında bir değer olarak ifade etmeleri istendiğinde ortalama değer 6.85 olarak ortaya çıkmıştır. Buna karşın katılımcıların yaşadıkları çevrede, gece yalnı z yürürken kendilerini ne kadar güvende hissettiklerine yönelik hesaplanan ortalama değer ise 5.75'dir Kentsel Memnuniyat Yaşam kalitesini, kişinin çevresi ve yaşadığı yerin özellikleri de önemli düzeyde etkilemektedir. Yaşanılan yerin sorunları, kamu hizmetlerinden duyulan memnuniyet duzeyi, toplumsal gerginliklerin varlığı, birlikte yaşanılan bireylerin davranışları ve yaşam biçimleri bu bağlamda değerlendirilebilecek a tanlardır. TUm bu alanlar birlikte değerlendirildiğinde kentsel memnunjyet düzeyine ulaşılabilmektedir. Deneklere öncelikle İstanbul'un en önemli 3 sorununu aşağıdaki seçenekler arasında bir sıralama yaparak belirtmeleri istenmiştir ~ - Trafik - Asayiş - Yol Altyapısının Bozukluğu - Temizlik Hizmetleri (Sokak, cadde, çöp) - Nüfus Yoğunluğu - Gecekondulaşma/Plansız Yapılaşma/Imar Sorımiart - Sosyal Yaşam Alanlarının Yetersiz liği

85 84 ISTANBU1. 11CARfo;f0DAS1 - Çevre Kirliliği - Su ve Kana/izasyon Sorunları - Doğalgaz AltyaplSt Sorunlan - Elektrik Altyaptsı Sorunlari - Diğer (belirtiniz) Grafik 24. İstanbul'un En Önemli Sorunlan Trafik 31,33% NMus yo~unlu~u 2 1,35% Asay iş 14,69% Çevre kirliligi 8,58% GecekoııdıJIBıınıa f plan s ız yapılaşma 1 imar sonıni a rı 8,18% Yol altyapı sının bozuklugu 4,96% Sosyal yaş am alaninrının ycıcrs i~ll~.i 4,26% Temiz lık hizmetleri Diger Su ve kanal i ı:ıısyon so ruıı l nrı Do!lalgaz nityap ıs ı sorunları İstanbul'da yaşayan bireylerin %3 1.33'ünc göre İstanbul'un en önemli sorunu trafik iken, %21.35'i nüfus yoğunluğunu, %14.69'u ise asayiş sorununu dile getirmiştir. Dolayısıyla istanbul' un en önemli Uç sorununun trafik, nüfus yoğunluğu ve asayiş olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu sorunları sırasıyla, çevre kirliliği (%8.58), gecekondulaşma/plansız yapılaşma (%8.18), yol altyapısının bozukluğu (%4.96), sosyal yaşam alanlarının yetersizliği (%4.26), temizlik hizmetleri (%3.01), su ve kanalizasyon sorunlan (%1.55), doğalgaz altyapısı sorunları (%0.49) ve diger sorunlar takip etmektedir. Araştırmaya katılan bireylere yaşadıkları ilçede aşagıdaki belediye hizmetlerine yönelik memnuniyet dozeylerini 1-1 O arasında bir değer vererek belirtıneleri istenmiştir ; - Çöp ve çevresel atık toplama hizmetinden - Kanafizasyon hizmetinden - Şebeke suyu hizmetlerinden - Toplu taşıma hizmetlerinden - Zabıta hizmetlerinden - Yol/kaldırım yapımr hizmetlerinden - Yeşil alanların miktarından - llava kirliliği ile mücadeleden

86 JSTANilUL'DA YAŞAM KALITE:SI ARASTIRMASI 85 - Belediyenin sosyal ve kültürel faaliyetleri - Belediyenin sosyal yardimlarmdan - Belediyenin sağlık hizmetlerinden - Belediyenin imar/iskan/ruhsat işlemleri - Otopark - Park ve oyun alanlan - Pazar yerleri - Sokaklarm aydmlatılmas1 - İtfaiye Genel olarak bakıldığında İstanbul 'da yaşayan bireylerin yukanda sayılan l 7 belediye hizmeti alanından duyduğu memnuniyet düzeyinin ortalaması I O üzerinden 5.82'dir. Genel olarak duyulan memnuniyetsizl iğe rağmen, yapı lan değerlendirmeler sonucunda, İstanbu l ' daki bireylerin belediye hizmetleri arasında en fazla memnun olduklan alan ı ann başında itfaiye hizmetleri (7.05), şebeke suyu hizmetleri (6.95) ve sokakların aydın tatılması (6.89) geldiği gözlenmektedir. Yol/kaldırım yapımı hizmetleri (4.01), yeşil alan miktarları (4.03) ve hava kirli li ğ i ile mücadele (4.21) ise memnuniyet düzeyinin en düşük olduğu alanlardır. Özellikle hizmet a l anları içinde en sonda yer alan yol /ka ldırım çalışmaları, İstanbul'un kent gündemini de meşgul eden, çoğu zaman bireylerin bir anlam yükleyemediğ i çalışmalardır. Öyle ki, baz ı caddelerde 1-2 yılda bir kaldırımlar yinelenmektedir. Yapı l an görüşmeler esnasında, bu alandaki memnuniyetsiz liğin hizmetten ziyade, belediye gelirlerin in halk tarafından gereksiz görülen kaldırım yapımı gibi harcamalara ayrı lm asına yönelik bir e l eştir i den kaynaklandığı anlaşılmıştır. Grafik 25. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet (1: Hiç Memnun.Değilim, 10: Çok Memnunum) Ortalama Memnuniyet Düzeyi: 5.82 itfaiye Ş ebeke suyu hiı.mellerind en Sokakların aydınl a tılrnası Belediyenin sosyal yardım l arınd an Çöp ve çevresel atı k toplama hizmetinden Belediyenin sa~ lık hizmetlerinden Belediyenin sosyal ve küiulrel faaliyetleri Otopark Kanalizasyon hizmetinden Zabıta hizmetlerinden Toplu taş ı ma hizmetlerinden Park ve oyun alanlan Pazar ycrlori Belediyenin imar/iskan/ruhsat işlemleri Hava kirliliği ile mücadeleden Yeşil alan ları n miktarından Yol/kaldtrım yapımı hizmetlerinden 7,05 6,95 6,89 6,86 6,84 6,81 6,60 6,46 6,02 5,88 5,52 5,28 5,08 4,37 4,21 4,03 4,01

87 86 ISTANBUl. TICARET ODASI A.raşitnnaya katılanların yaşadıkları ilçeye ilişkin görüşleri, yaşamlannı sürdürdükleri alanlarda karşı laşt ıkları sonmlar ve aynı ilçede birlikte yaşadıkları topluma yönelik değerlendirmeler sorgu l a nrruştır. ÖncelikJe ''yaşadığınız ilçedeki insanların aşağıdaki alanlarda ne kadar kurallara uyduklarını belirtiniz" sorusu yöncltilmiştir ; - Trafik kuralları - Kamuya açık alanlarda (park/arda, otobüs lerde, hastanelerde vb.) diğer insanlara anlayış göstermek, saygıl ı davranmak Komşuluk ilişkilerinde karşılıklı anlayış göstermek, saygrlr olmak - Çevreyi kir/etmemek Grafik 26. Yaşanılan Bölgede Toplum Kurallanna Uyum Düzeyi (1 : Kurallara Uyulmuyor, 10: Kurallara Uyuluyor) Kıımuyıı açık alanlarda (parldarda, otobuslcrde, hastanelerde vb.) diger insanlam fınlayış göstermek, sayg ılı cl nv raııınak 5,45 K omşuluk ili şkikrindı: kıırş ıltklı a n layış göstermek. saygılı n lınak Trıı fik kurallorı Çevreyi kı rl e tıncmek 1-1 O arası nda değer verilerek yanıtıanan bu soruların ortalama sonuçlanna bakıld ı ğında, kamuya açık alanlarda (parklarda, otobüslerde, hastanelerde vb.) diğer insanlara anlayış göstennek, saygıl ı davranmak seçeneğinin lo üzerinden 5.45 ilc ilk s ırada yer a l d ı ğ ı görülmektedir. Bunu 5.13 ortalamayla komşuluk i lişkilerinde karşılıklı anlayış göstermek, saygılı olmak; 5.09 ile trafik kurallanna uymak ve 4.90 ortalama ilc çevreyi kirletmernek izlemektedir. Göıiildüğü üzere toplum içinde kurallara uyma oran ı oldukça düşüktgr. Genel olarak baktidığında 1 O üzerinden 5 orta değe r kurallara uyum düzeyini göstermektedir. Özellikle son dönemlerde toplum içinde bazı kutuplaşma l arın yaşandığı, ''mahalle baskısı" deyimiyle toplumdaki bazı gruplara çeşitli nedenlerden do lay ı baskı uygulandığı gündeme getirilmektedir. Bu bağ lamda katı lımcıl ara yaşadıklan bölgede aşağıda belirtilen sosyal gruplar arasında bir anjaşmazlık ya da gerilimin olup olmadığı sorusu yönelliimiş ve 1-1 O arasında bir değer vererek görüşlerini belirtmeleri i ste nmiştir;

88 ISTANUUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMA SI 87 - Zenginler ve fakirler - Kadmlar ve erkekler - Yaşlılar ve gençler - Etnik kökenierifarkli gruplar - Dini inançlarıfarkli gruplar - Farklı mezhepler - Farklı cinsel tercihi olanlarla, toplumun diğer 'üyeleri arasında - Farklı siyasi diişünce grup/art Grafik 27. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim (1: Hiç Gerilim Yok, 2: Çok Gerilim Var) Farklı siyasi r.!uşunce gnıplıırı 4,96 Et nık kökenieri farklı gruplar Zenginler ve fakirler F:ırklı cınscltc rcihi olanlorlo, toplumun diger uyeleri ara sında Dıni inançlan farklı gruplar Farklı ıııczheplcr Kadınlar ve erkekler Ynşlılar ve gençler Genel olarak bakıldıgında toplumda yukarıda sıralanan sosyal gruplar arasında yaşanan gerilimlere, 1 O Uzerinden orta değer olan 5'in altında puan verilerek değerlendirilmiştir. Dolayısıyla toplumda gruplar arası anlaşmazlık ve gerilime yüksek düzeyde rastlanmamaktadır. Ya da en azından böyle bir gerilim hissedilse bile henüz dikkate değer bir düzeye ulaşmamıştır. Sonuçlar incelend i ğinde yukanda sayılan sosyal gruplar arasında, toplum içinde en fazla a nlaşma zlık ve gerilim yaşanan grupların farklı siyasi düşünce grupları (4.96) olduğu gözlenmiştir. Bunu etnik kökenieri farklı gruplar ( 4.54) i z lemi ş ve sonraki sıralama zenginler ve fakirler ( 4.47), farklı cinsel tercihi olanlarla, toplumun di~er üyeleri (4.42), dini inançları farklı gruplar (4.29), farklı mezhepler (4. 16), kadınlar ve erkekler (4.16) ile yaşlılar ve gençler (3.97) izlemiştir.

89 88 ISTANBUL TICARIITODASI Deneklere yaşadıkları ilçede aşağıdaki konularda toplumun herhangi bir baskısını hissedip hissetmedikleri sorgulanmıştır; - Cinsiyetinizden dolayı - Medeni durumunuzdan dolay1 - Yaşımıdan dolayt - Gelenek görenek/erinizden dolayı - Dini inanç ve davranışlarınrzdan dolayı - Siyasi görüşünüzden dolayı - Memleketinizden dolayı - işinizden dolayı - Kı/ık kıyafetinizden dolayı - Etnik kökeninizden dolayı Grafik 28. Toplumsal Baskı Algısı ll içbir zaman Bazen Sıklıkla Her zaman Yukarıda sıralanan konular arasında bireyler, en fazla siyasi görüşlerinden dolayı baskı altmda olduklarını hissettiklerini ifade etmişlerdir. Öyle ki toplumun, %33. 17'si zaman zaman siyasi görüşünden dolayı baskı altında olduğunu belirtmiştir. Bunu dini inanç ve davranışlarından dolayı baskı altında oldugunu hissedenler %26.14, gelenek ve göreneklerinden dolayı baskı hissedenler ise %26.08 oranında temsil edilmişlerdir. Kılık layafetinden dolayı baskı gördüğünü ifade edenler %22.14, memleketinden dolayı baskı görenler %19.55, etnik kökeninden dolayı baskı görenler %19.07, işinden dolayı baskı görenler %17, medeni durumundan dolayı baskı görenler %16.63, cinsiyetinden dolayı baskı görenler %16.55 ve yaşından dolayı baskı görenler ise %14.72 oranına sahiptir.

90 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 89 Araştırmaya katılanlata ilçelerinde yaşayanların aşağıdaki dutumlarının kendileri için ne kadar önemli olduğu sorusu yöneltilmiştir; - Kıltk kıyafetleri Aile yaşam biçimleri Gelir durumlan - Çocuklarının başarılan ve ahlakı - Eve giriş-çıkış saatleri Yaptıkları işleri - Dini inançları ve yaşayış biçimleri - Siyasi düşünceleri - Etnik kökenieri Grafik 29. Toplumun Değer Yargiiarı (1: Hiç Önemli Değil, lo: Çok Önemli) Çocuk larının başarıları ve a hl ak ı 6,58 Aile yaşam biçimleri Eve giriş-ç ıkı ş saatleri Yaptıkları işleri Dini inançları ve yaşayış biçimleri Kıl1k kıyafetleri Siyasi düşünceleri Etnik kökenieri Gelir durumları Buna göre İstanbul'da yaşayan bireyler için ilçeterindeki yaşayanların çocuklarının başanları ve ahlakları 6.58 ortalamayla önem verilen unsurlar arasında ilk sırada yer almıştır. Bunu aile yaşam biçimleri 5.96, eve giriş-çıkış saatleri 5.19, yaptıkları işleri 5.11, dini inançlan ve yaşayış biçimleri 5.06, kıl1k kıyafetlcri 4.68, siyasi düşünceleri 4.41, etnik kökenieri 3.88 ve gelir durumları 3.88 ortalama değerle izlemektedir. Araştırmaya katılan bireylere yaşadıkları ilçede aşağıda sıralanan alanlardaki memnuniyet düzeylerini t -1 O arasında bir değer vererek ifade etmeleri istenmiştir; - Sosyal yaşam (spor, sinema, tiyatro, park vb.) - Ulaşım imkanları Hava kirliliği

91 20 ISTANTIUL. TICARF.T OOASI - Güvenlik - Çevre Kirliliği - N4[us yoğunluğu - Sağiık kurumları - Eğitim kurumları Genel olarak bahsi geçen alanlarda memnuniyet düzeyi düşük scyrctmektedir. Yukarıda belirtilen alanlarda en fazla nıemmın i yet duyulan alan güvenliktir. Ancak güvenlik alanı en yüksek memnuniyet duyulan alan olmasıyla birlikte, 1 O üzerinden 6. ı O ortalama dc~ere sahiptir ki, bu oran oldukça di.lşük sayılabilecek bir orand ı r. E~ itim kurumları 5.94 ve sağlık kurumlan 5.91 ile güvenlikten sonra memnun olunan atanlardır. Ulaşım imkanlan (5.35) ve sosyal yaşam (5.23) da orta dc~crin üstünde mcmnuniyet düzeyine sahip atanlardır. Hava kirlili~i (4.68), çevre kirlili~i (4.1 l) ve nüfus yoğunluğuna (3.45) ili şkin memnuniyet düzeyi ise orta de ~erin altında scyretmiştir. Grafik 30. Kentsel Memnuniyet Düzeyi (1: Hiç Memnun Değilim, 10: Çok Memnunum) Güvenlik Egitim kurumlan Sag l ık kurum l arı U laş ım imkanları Sosyal yaşam (spor, sinema, tiyatro, park vb.) Hava kirli li ğ i Çevre Kirliliği NUfus yoğunluğu Bulunduğunuz ilçede yaşamaktan memnun olma düzeyini 1- ı O arasmda puan vererek d eğerlendiren katılımcıların ortalama dc~eri 7.02 olarak ortaya çıkmıştır. Araştırmaya katılan bireylere İstanbul'da hangi ilçede yaşa mak istedikleri sorgulandığında ise lo üzerinden yapılan de~erlendirmelerde, Adalar 9.64, Beşiktaş 8.67 ve Kadıköy 7.63 puanla ilk üç sırayı paylaşm ışlardtr. Sıralamada son üç ilçeye bakıldı ğında ise Esenyurt (0.08), Sultangazi (0.32) ve Gaziosmanpaşa'nın (0.40) yer aldığı gözlenmektedir.

92 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 9 l Grafik 31. istanbul'da Yaşanmak istenilen İlçeler Adalar Beşiktaş Kadıkoy Üsküdar Beykoz Fatih Sarıyer Ümraniye Eyüp Beyoglu Avcılar Bakırköy Zeytinburnu Büytlkçckmece Şiş li Bahçelievler Ataşehir Ş ile Silivri Pendik Arnavutköy Başakşehir Sultanbeyli Güngören Çekmeköy Küçükçekmece Çatalca Bağcılar Bayrampaşa Maltepe Kaıtal Kağıthane BcylikdüzO Sancaktepe Gaziosmanpaşa Sullangazi Ese nyuıt 3,37% 2,97% 2,97% 2,8 1% 2,65% 2,65% 2,57% 2,57% 2,57% 2,17% 2,01% 2,0 1% 1,45% 1,37% 1,29% 1,29% 1,20% 1,12% 1,12% 1,04% - 0,80% - 0,72% - 0,72% - 0,72% - 0,72% - 0,64% - 0,40% 0,32% 0,08% 4,18% 4,90%ı 5,30% 9,64% 8,67 Yo 7,63% 6,99% 6,35%

93 .22!ŞTANOlJ I T I C:..!A~Rl:.IIT~O~D~A~SI~ Yukarıdaki sorunun ardından deneklere seçtikleri ilçede yaşamak isternelerin nedenlerini aşağıdaki seçenekiere göre tercih etmeleri istenmiştir ; - İşime yakın olduğu için - Eğilim, kiilıür seviyesi yüksek kesim yaşadıği için - Daha fazla yeşil alana sahip olduğu için - Daha az niifos yoğunluğuna sahip olduğu için - Sosyal olanakları (spor, kültür alan/art) için - Daha ucuza yaşanabileceği için (ör: ev kirası vb.) - 24 saat yaşam olduğu için - Düzenli yapılaşmanın olduğu için - Deprem riski az oldugu için - Zengin kesim yaşadığı için - Görsel güzelliği (sahil, deniz manzara/ı vb.) - Çocuklarımm yetişmesi için daha uygun Grafik 32. Yaşanmak istenilen İlçenin Tercih Nedeni ı DAha fazla yeş il alana sahip oldu~u için 17' ı s 'li Egitim, kullur seviyesi yllksck kesim yaşadıgı ıç in ı 6,34% Sosyal ola n akları 13,24% lş imc yakın o l du~u ıç in 11,55% Daha a, n(lfus yo~un l ug una sahip oldugu ıçin 10,27% Görsel gu zc ılı jli 8.25% 24 saa ı yaşııın oldu~ u ı ç in 7,29% Daha.ucuaı y ıışanabil ccc~i için 6,28% Çocukınrınıın yetişme s i için dahu uygun 4,03% Dllzcnli yapılaşma o l d ııfııı için 3.22% Deprem riski a1.. oldu(; u ı ç in - ı,25% Zengin kesim ynşadı~ ı icin -1,13% Seçilen ilçelerde seçilme nedeni olarak ilk sırad a %17.15 ilc daha fazla yeşil alana sahip olması yer almaktadır. Bunu egitim, kültür seviyesi yüksek kesimin yaşaması %16.34, sosyal olanaklannın varlığı (% ) ve işe yakın olması (% 11.55) izlemektedir. Daha az nüfus yoğunluğuna sahip oldugu için tercih edenler% l 0.27'lik bir paya sahipkcn, görsel güzellik (%8.25), 24 saat yaşam olması (%7.29), daha ucuza yaşanabilme ihtimali (%6.28), çocuk l arım ın yetişmesi için daha uygtın olmas ı (%4.03), düzenli yapılaşmanın olması (%3.22), deprem riskinin az olması (% 1.25) ve zengin kesimin yaşaması (% 1. 13) % 1 O'un altında degeriere sahiptir.

94 Kişisel Memnuniyet, Yaşam Kalitesi ve Beklentiler IS'ri\NB\JL' DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMAS I 93 Kişinin geçmiş inden ve yaşantısından duydugu memnuniyet düzeyi ve geleceğe i lişkin beklentileri de yaşam kalitesinin belirleyicilerindendir. Araştırmaya katılan bireylere aşağıdaki konulardaki memnuniyet düzeylerini 1-1 O arasında belirtmeleri istenmiştir; Eğitim inizden Şu anki işinizden Hayat standartlarınızdan Yaşadığınız evden Yaşadığınız ilçeden Evliliğin izden Aile hayatınızdan Sağlığınızdan Sosyal yaşantınızdan Kazancınızdan Kişisel gelişiminizden Manevi hayatınızdan Grafik 33. Kişisel Memnuniyet Düzeyi (1: Hiç Memnun Değilim, 10: Çok Memnunum) Aile hayatın ızdan Ev liliğini zden Saglığınızdan Manevi hayatınızdan , , , ,78 Yaşad ı ğını z ilçeden 5,91 Yaşadığ ınız evden Sosyal yaşantın ı zdan Kişisel ge lişimin i zden Şu anki işinizden Kazancınızdan Eğitiminizden , , , , , ,09 Hayat standartlannızdao 4,96

95 94 1 _TANRUL ricaket ODASI Katılımcılarm kişisel durum ve gelişimlerine yönelik en fazla memnun oldukları alanların başında aile hayatının (7.84), evliliklerinin (7.58) ve sağlıklarının (6.94) yer a ldıgı gözlenmektedir. Manevi hayatlanndan da (6.78) diğer alanlara kıyasla yoksek ınemnuniyet düzeyine sahip olan deneklerin, hayat standartları (4.96)memnuniyet düzeyi en düşük olan alandır. Denekierin yukarıda sayılan alanlara yönelik verdikleri değerlerin ortalaması alındığında 6.02 rakamına u l aşılmaktadır. Dolayısıyla İstanbul'da yaşayan bireylerin hayatlarından genel olarak memnuniyet düzeyleri 1 O üzerinde 6.02 'dir. Katılımcılara bu alanlar dışında, hayatlarından ne kadar mutlu olduklarını 1-1 O arası belirtmeleri istendiğinde ortalama olarak 6.58 düzeyinde bir sonuca ulaşılmaktadır. GörUidogu Uzere mernnuniyet ile mutluluk arasındaki fark bu iki sorunun sonuçlarında da kendini göstennektedir. Mutluluk düzeyi, memnuniyet düzeyinden daha yüksek çıkmaktadır. Bunun en önemli nedeninin, Türk toplumunun genel olarak kadereve şükre dayalı bir yaşam biçimini benimsediği söylenebilir. Öyle ki, hayatlanyla ilgili çoğu alanda yeterli düzeyde memnun olmayan bireyler, "mutlu musun" sorusuna daha iyimser düzeyde yaıutlar vermektedir. Deneklere kendinizi en çok kimin yanında mutlu hissediyorsunuz sorusu yöneltildiğindc, büyük bir k ı smının (%73.36) ailesiyle birlikte mutlu old uğu gözlenmiştir. Bunu en fazla arkadaşlarının yanında mutlu olduğunu ifade edenler %13.28, yalnız olmaktan mutlu olanlar %10.85 ve akrabalarıyla birlikte olmaktan mutlu olanlar ise %2.43 paylanyta izlemektedir. Grafik 34. Yanmda Mutlu Hissedilen Kimseler Aile 73,36 Arkadaş Yaln ı?: Akraba Araştırmaya katılanlara nasıl bir yaşamın kendilerini mutlu kılacağ ı sorusu yöneltilmiştir. Bu soruda aşagıdaki 4 seçenek sunularak, önem sırasına göre 1-4 arası sıralama yapmaları beklenmiştir ; - Başardı, yüksek kariyer/i bir yaşam - Sevdiklerim/e birlikte olduğum bir yaşam - Zengin, yüksek ~e/ire sahip olduğum bir yasanı - Sağlıklı ve huzurlu bir yaşam

96 ISTANOlJL'DA YAŞAM ı<alltes i ARAŞTIRMASI 95 Tablo 22. Yaşam Memnuniyeti Tercihleri Başanlı Yüksek Sevdikleriınl e Zengin, Yüksek Sağ lıklı ve Kariyerli Bir Yaşam Birlikte Olduğum Gelire Sahip Huzurlu Bir Bir Yaşam Oldu~um Bir Yaşam Yaşam 1. SIRA SIRA SIRA SIRA Önem s ıra sına göre bakıldığında birinci sırada gösterilen seçenekler arasında "sağ/ıkil ve huzurlu bir yaşam" %53.03 ile en yüksek paya sahiptir. Bunu "sevdiklerimle birlikte olduğum bir yaşam" seçeneği %23.47, "başarılı, yüksek karlyerli bir yaşam" %17.58 ve "zengin, yüksek gelire sahip olduğum bir yaşam" ise %5.92 oranıyla temsil edilmiştir. Özetle, araştırmaya katılan bireyler, nasıl bir yaşamın mutlu ettiği sorusuna karşıilk "sağlıklı ve huzurlu bir yaşam", "sevdiklerimi e birlikte olduğum bir yaşam", ''başarılı, yüksek karlyerli bir yaşam " ve "zengin, yüksek gelire sahip olduğum. bir yaşam." sıralamasını yapm ı ş lardır. Araştırmaya katılan bireyleri aşağ ıdaki sübjektif ifadelere ne derece katıldıklannı 1-1 O arası ifade etmeleri istenmiştir; Birçok açıdan hayalım ideatime yakın. - Hayat koşullarım mükemmel. - Hayatımdan memnunum. - Şimdiye kadar hayatta istediğim önemli şeyleri elde ettim. - Hayatımı yeni baştan yaşama imkanım olsaydı pek bir şey değiştirmezdim. Grafik 35. Yaşam Mcmnuniyeti İfadeler (1: Hiç Memnun Değilim, 10: Çok Memnunum) llayatımdan memounum. Şimdiye kadar hayatın istcdigim önemli şey l eri elde ettim. Birr;ok a.9ıdıın hııyıııım ideatime yakın. H ııyntı nıı yeni başlan ynşnmıı imkanını o lsayd ı pek b i rşey degiştınnczdim. Hayal koşullanın m1lkenınıel.

97 96 ISTANBUL TICARETODASI Yukarıda belirtilen ifadeler arasında araştırmaya katılan bireylerin en yüksek ortalama değere sahip olduğu ifade, hayatlarından memnun olduğudur. Ancak bu ifadeye katılanların verdikleri puanların ortalaması 1 O üzerinden 6.33 'tür ki; bu değer düşük sayılabilecek bir değerdir. Öte yandan denekieri n, şimdiye kadar hayatta istedikleri önemli şeyleri elde ettiklerine yönelik değerlendirmeleri lo üzerinden 5.87 puandır. Birçok açıdan hayatının ideallerine yakın olduğunu düşünenler ise ortalama olarak 5.43 puanla temsil edilmiştir. Bununla birlikte hayatını yeni baştan yaşama imkanı olsa, pek bir şey değiştirmeycccğ in i söyleyenler 5.32 ortalama değerine sahiptir. Görüldi.lğü üzere bahsi geçen dört ifade de ortalama değer olan S'in üstünde ancak 5'e yakın değerler almıştır. Buna karşın hayat koşullanrun mükemmel olduğunu düşünenlerde ortalama değerin altında 4. l 9 puanına ras tlanmaktadır. Ancak her ne kadar hayat koşullarının mükemmel olmadığını belirten denekler çoğunlukta olmasına rağmen, hayatından memnun olanların ağırlığı daha yüksektir. Başka bir deyişle, kişiler hayat koşullarını eksik olarak görselcr de, hayatlarından genel olarak bir memnuniyet içindedirler. Deneklere, aşağıda belirtilen unsurların yaşam kaliteleri için ne derece önemli olduğu sorgu lanmış, 1-1 O arasında bir puan vermeleri istenmiştir; - Eğitim - iş - Ev, kalacak iyi bir yer - Ailehayatı - Sağlık - Sosyal hayat - Yaşam alant (çevre, hava kirliliğinin olmamas1) - Güvenlik Grafik 36. Yaşam Kalitesinin Belirleyicileri (1: Hiç Önemli Degil, lo: Çok Önemli) Saglık Aile hayatı İş Güvenlik Ev, kalacak iyi bir yer ---- Egitim Yaşam alanı (çevre, hava kirliliğinin olmaması) , , , , ,60 8, ,79 Sosyal hayat ,48 Araştırmaya katılanlar için yaşam kalitesini belirleyen en önemli unsur sağlık (9.22) ve aile hayatıdtr (9. 18). Sağlık ve aile hayatını sırasıyla; iş (8.95), güvenlik (8.85), cv (8.8 1 ), eğitim (8.79), yaşam alanı (8.60) ve sosyal hayat (8.48) gelmektedir.

98 :.: IS:..:.:;:T ANilUt 'DA YAŞAM KALITESI ARA~SI 97 Araştırmaya katılanlara geleceğe dönük beklentileri aşağıdaki sorularla belirlenmeye çalışılmıştır; - 6nürnüzdeki 5 yılda genel olarak hayatmiz sizce nastl olur? - Önümüzdeki 5 y ilda Türkiye'nin genel olarak durumu sizce nasıl olur? - 6nümüzdeki 5 y ilda evinizin mali durumu sizce nasıl olur? - Önümüzdeki 5 y ilda Türkiye'nin ekonomik durumu sizce nas ıl olur? - Önümüzdeki 5 y rlda yaşam kaliteniz sizce nasil olur? - 6nümüzdeki 5 y rlda Türkiye'deki yaşam kalitesi sizce nasıl olur? Grafik 37. Yaşamdan Beklentiler (1: Daha Kötü, 10: Daha iyi) ÖnümUzdeki 5 y ılda Türkiye'deki yaşam kalitesi sizce nas ıl olur? ÖnUmüzd<.:ki 5 yılda yaşam kaliteniz sizce nasıl olur? 5,98 ~ =---~ -;.. 6,71 ÖnümUzdeki 5 yılda Türkiye'nin ekonomik durumu sizce na s ıl olur? Önümüzdeki 5 y ılda evinizin mali durumu sizce nasıl olur? 6,04 6,68 Önümüzdeki 5 yılda TOrkiye'nin genel olarak durumu sizce nasıl olur? Önümüzdeki S yılda genel olarak hayatını z sizce nasıl olur? 6, ,69 Genel olarak bakıldığında her Uç alanda (genel durum-ekonomik durum-yaşam kalitesi) kişilerin kendileriyle ilgili beklentileri, Türkiye'yle ilgili beklentilerine göre daha iyimserdir. Yaşam kalitesi aç ı sından bakıld ı ğında kişilerin kendileriyle ilgili beklentileri iken, Türkiye'yle ilgili beklentisi 5.98'dir. Aynı şekilde kişiler, kendj ekonomik durumlanyla ilgili beklentilerini 6.68, Türkiye'nin ekonomisiyle ilgili beklentilerini 6.04 ortalama değerle göstermişlerdir. Son olarak genel olarak hayatlannın nasıl olacağına dair beklentilerinde 6.69, Türkiye'nin genel durumu açısından beklentilerinde ise 6.0 ortalama değerle yanıt vermişlerdir.

99

100 3. ilçe Analizleri B 3.1. Adalar u bölümde bir önceki bölümde yapılan. İstanbul ' da yaşam kalitesi araştırması nın, İstanbul ' daki 39 ilçe bazındaki genel değerlendirmelerine yer verilecektir. Harita 3. Adalar İlçe Sınırları Tablo 23. Adalar İlçesi Bilgi Kartı Adı Yaşam Memnuniyet Bulunduğu Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Ya ka (km Mahalle 2 Sıralaması ) (k_işifkmz) Endeksi Sıralaması Adalar Anadolu , ı 9 İstanbul'un güneyinde yer alan takımadadan oluşur. Takımadada 4'ü mcskun, toplam 9 ada vardır. tıcteki en eski ilçelerden olup adaya bağlı köy ya da belde yoktur. Marmara Denizi'yle çevrili olan adajara ulaşım, düzenli vapur seferleriyle sağlanır. Tarih ve doğa turizmi açısından önem taşımaktadır. Adalar ilçesi yaptığımız analizde yaşam kalitesi bakımından İstanbul ' da 9. strada yer almıştır. Nüfus yoğunluğunun düşük olduğu ilçelerden biri olan Adalar, demografik yapı endeksinde ilk sırada iken; beşeri sermaye endeksinde 19., sağhklı yaşam endeksinde 9., ekonomik gelişmişlik endeksinde ll., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 6., çevresel durum endeksinde 2. ve sosyal yaşam endeksinde ise 31. sıradadır. Alan araştırması sonuçlarına göre, istanbul'da en fazla yaşanmak istenen ilçe olan Adalar, aynı zamanda en fazla memnuniyet duyulan ilçedir. Bununla birlikte mutluluk düzeyinin en yüksek olduğu ilçe de Adalar' dır. Mutluluk ve rnerrınuniyet düzeyinin yüksekliğine rağmen, Adalar ilçesinin sağlık, eğitim, ekonomik yaşam gibi alanlarda içerdiği bazı eksiklikler, yaşam kalitesi açısından tüm ilçeler arasında 9. sırada yer almasına neden olmaktadır.

101 100 ISTANBUL TICARilT ODASI 3.2. Arnavutköy Harita 4. Arnavutköy İlçe Sınarları Tablo 24. Arnavutköy İlçesi Bilgi Kartı Ada Yaşam Mcmnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Saralamasa Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Bulunduğu Sıralaması Arnavutköy Avrupa , İstanbul'da 2008 yılmda yapılan düzenlemeyle, 6 ayrı ilk kademe belediyesi birleştirilerek kurulmuştur. İstanbul'un yüzölçümü bakımından 4. büyük ilçesidir. Kuzeyde Karadeniz'e kayısı vardır. Komşuları batıda Çatalca, doğuda Eyüp, güneydoğuda Başakşehir, güneyde Esenyurt ve güneybatıda Büyükçekmece'dir. Arnavutköy ilçesi yaptığımız analizde yaşam kalitesi bakımından İstanbul ' da 34. sırada yer almıştır. Nüfus yoğunluğunun düşük olduğu ilçelerden biri olan Arnavutköy, demografik yapı endeksinde ikinci sırada iken; beşeri sermaye endeksinde 34., sağlıklı yaşam endeksinde 37., ekonomik gelişmişlik endeksinde 31., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 22., çevresel durum endeksinde 36. ve sosyal yaşam endeksinde ise 34. sıradadır. Alan araştırması sonuçlarına göre, İstanbul ' da en az memnuniyet duyulan ilçe olan Arnavutköy, yaşanmak istenen ilçeler arasında son sıralarda yer almaktadır. Bununla birlikte mutluluk düzeyinin en düşük olduğu ilçe de Amavutköy'dür. Görüldüğü üzere Arnavutköy, hem alan araştırması hem de yaşam kalitesi endeksine göre İstanbul'da yaşam kalitesinin ve memnuniyet düzeyinin düşük olduğu ilçelerdendir.

102 ISTANBUL' DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI ı Ü ı 3.3. Ata~ehir Harita 5. Ataşehir İlçe Sınırları Tablo 25. Ataşehir İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Mcmnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Ataşehir Anadolu , yıl ı ndaki düzenlemeyle ilçe statüsüne kavuşmuştur. Üsküdar'a bağlı 3, Kadıköy 'c bağlı 7, Ümraniye'ye bağlı 3, Samandıra'ya bağlı ı mahallenin birleştiri l mesiyle oluşturulmuştur. Güneybatıda Kadıköy, batıda Üsküdar, kuzeyde Ümraniye, güneyde Maltepe ve doğuda Sancaktepe ilçeleriyle komşudur. Yaşam kalitesi bakımından istanbul'da 8. s ırada yer alan Ataşehir; demografik yapı endeksinde üçüncü s ı radadır. Bununla birlikte Ataşehir; beşeri sermaye endeksinde 8., sağlıklı yaşam endeksinde 14., ekonomik gelişmişlik endeksinde 20., u l aşım ve erişi l ebilirlik endeksinde ı 7., çevresel durum endeksinde 7. ve sosyal yaşam endeksinde ise 9. sıradadır. Ataşehir, İstanbul 'da memnuniyct düzeyi yüksek olan ilçeler arasında yer alırken ; yaşanmak istenen ilçeler arasında ise orta düzeydedir. Ancak mutluluk düzeyi yüksek olan ilçeler arasındadır. Ataşehir, özellikle demografik yapısı, eğitim düzeyi, çevresel ve sosyal durumu açısından İstanbul'daki yaşam kalitesi yüksek ilçelerdendir.

103 ] 02 ISTI\NBUL TICARET ODASI 3.4. Avcılar Harita 6. Avcılar İlçe Sınırlara Tablo 26. Avcalar İlçesi Bilgi Kartı Adı Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Saralamasa Ya ka (km 1 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Bulunduğu Sıralaması Av cı lar Avrupa 322,190 41,92 lo yılında Bakırköy'den ayrılarak ilçe haline getirildi. Doğusunda Küçükçekmece Gölü; güneyinde Marmara Denizi; batısında Beylikdüzü ve Esenyurt; kuzeyinde ise Başakşehir ilc komşudur. Özellikle Küçükçekmece Gölü kıyılarında ve kuzey kesimlerde geniş boş düzlükler vardır. Avcılar ilçesi yaşam kalitesi bakımından İstanbul'da 23. sıradadır. Demograf'ik yapı endeksinde 4. sırada olan Aveılar, beşeri sermaye endeksinde 25., sağlıklı yaşam endeksinde 24., ekonomik gelişmişlik endeksinde 28., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde ı 0., çevresel durum endeksinde 27. ve sosyal yaşam endeksinde ise 26. sırada yer almaktadır. Alan araştırmas ı sonuç larına göre, memnuniyet düzeyi orta seviyede olan Aveılar, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise ll. sıradadır. Bununla birlikte mutluluk düzeyi sıralamasında 5. olan Aveılar, özellikle eğitim, sağlık ve ekonomik düzey açısından barındırdığı eksiklikler nedeniyle yaşam kalitesi açısından İstanbul'daki ilçeler arasında gerilerde bulunmaktadır.

104 istanbul'da YAŞAM KAt.ITES İ ARAŞTIRMASI ] Ü Bağcılar Harita 7. Bağcılar ilçe Sınırları Tablo 27. Bağcılar İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Bağcılar Avrupa , yılında Bak ırköy'den ayrılarak ilçe yap ıl an yerlerden biridir. 70'li yıllara değin ya lnızca birkaç köye ev sahip liği yapan Bağcılar, bu dönemden sonra iç göç patlamas ıyla düzensiz büyüdü. Bugün en önemli karayollarının içinden geçtiği Bağcılar, İstanbul'un en kalabalık ilçesidir. Güneyinde Bahçelievler; kuzeyinde askeri bölge ve Başakşc h ir; doğu sunda Esenler ve Güngören, batısında Küçükçekmece ile komşudur yılından itibaren ilçe statüsüne yükselmesi ile Bağcılar' da modern şehirciliğe geçiş çalışmaları yapılmış ve bugün büyük ölçüde altyapı problemleri çözü lrnüştür. İstanbul ' da yaşarn kalitesi sualamasında 36. sırada yer alan Bağcılar, demografik yapı endeksinde 6. s ıradadır. Ancak Bağcılar, beşeri sermaye endeksinde 37., sağlıklı yaşam endeksinde 28., ekonomik gelişmişlik endeksinde 16., ulaşım ve erişi l ebilirlik endeksinde 38., çevresel durum endeksinde 34. ve sosyal yaşam endeksinde ise 24. s ırada yer almaktadır. Bağcılar, İstanbul'da en az rncmnuniyct duyulan ilçeler arasında yer almakla birlikte, yaşanmak istenen ilçeler arasında sonlardadu. Mutluluk düzeyinin de düşük seviyede olduğu Bağcılar ilçesi, hem alan araştırması hem de yaşarn kalitesi endeksine göre İstanbu l 'da yaşam kalitesi ve memnuniyet düzeyi düşük olan ilçeler arasındadır.

105 ) 04 ISTANBUl- TICAR.13T ODASI 3.6. Bahçelievler Harita 8. Bahçelievler İlçe Sınırları Tablo 28. Bahçelievler İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Bahçelievler Avrupa ,57 ı ı 34, yılında bağlı bulunduğu Bakırköy'den ayrılarak ilçe yapılan Bahçelievler D 100 karayoluna ve havalimanına yakınlığı nedeniyle hızla ge lişmi ştir. Denize kıyısı olmayan ilçenin güneyinde Bak ırköy ; kuzeyinde Bağcılar; doğusunda Güngören ve batısında Küçükçekmece ilçeleri yer alır. Bahçelievler'in nüfusu da, komşu ilçelerinin nüfusu gibi, 60'lı yıllardan itibaren çok hızlı bir artış gösterdi. Bahçelievler, İstanbul' da yaşam kalitesi sıralamasında 12. sırada yer almıştır. Demografik yapı endeksinde 7. Sırada olan Bahçelievler, beşeri sennaye endeksinde 22., sağlıklı yaşam endeksinde 35., ekonomik gelişmişlik endeksinde 12., ulaşım ve erişilebil i r lik endeksinde 26., çevresel durum endeksinde 9. ve sosyal yaşam endeksinde ise lo. sırada yer almaktadır. İstanbul'da orta düzeyde memnuniyct duyulan ilçeler arasında yer alan Bahçelievler, yaşanmak istenen ilçeler arasında 16. sıradadır. Mutluluk ve memnuniyet düzeyi açısından orta seviyelerde olan Bahçelievler, özellikle demografik yapısı ve ekonomik gelişmişlik düzeyi nedeniyle yaşam kalitesi s ıralamasında J 2. sırada bulunmaktadır.

106 ISTANBUL'DA YAŞAM KJ\LI1 ESI ARAŞTIRMASI } Bakırköy Harita 9. Bakırköy İlçe Smırları Tablo 29. Bakırköy İlçesi Bilgi Karta Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyct Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu MahaUe Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Bakırköy Avrupa ı 29, İstanbul'un en köklü ilçelerinden biri olan Bakırköy, 1992 yılındaki düzenlemelere değin İstanbul'un en büyük ilçelerindendi. Günümüzdeki biçimini 1992'de alan ilçenin güneyinde Marmara Denizi; kuzeyinde Küçükçekmece, Bahçelievler, Güngören; batısında Küçükçekmece Gölü; doğusunda ise Zeytinburnu yer alır. 1926'da ilçe olan Bakırköy'den; 1957'de Zeytinburnu, 1987'de Küçükçekmece ayrılarak ilçe olmuştur. Daha sonra Bağcılar, Bahçelievler, Esenler ve Güngören Bakırköy'den; Ave ılar ise Küçükçekmece'den ayrılarak ilçe o lmu ştur. Bakırköy, İstanbul ' da yaşam kalitesi s ıralamasında 6. sıradadu. Demografik yapı endeksinde 8. Sırada yer alan Bakırköy, beşeri sermaye endeksinde 4., sağ lıklı yaşam endeksinde 33., ekonomik gelişmişlik endeksinde 8., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 2., çevresel durum endeksinde 21. ve sosyal yaşam endeksinde ise 5. sırada yer almaktadır. İstanbul ' da memnuniyct düzeyi yüksek olan ilçeler arasında yer alan Bakırköy, yaşanmak istenen ilçeler arasında 12. s ıradadır. Mutluluk düzeyinin de yüksek seviyede old uğu Bakırköy, hem alan araştırm as ı hem de yaşam kalitesi endeksine göre istanbul'da yaşam kalitesi ve mcmnuniyct düzeyi yüksek olan ilçeler aras ınd adır.

107 J 06 ISTANBUL TICARET ODASI 3.8. Ba~ak~ehir Harita 10. Başakşehir İlçe Sınırları Tablo 30. Başakşehir İlçesi Bilgi Karti Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 1 ) (kişi/k ml) Endeksi Sıralaması Başakşehir Avrupa , İstanbul'daki en yeni yerleşim bölgelerinden olan Başakşehir'de toplu konut uygulamaları yoğunluk gösteriyordu. Bölgenin giderek artan nüfusu göz önüne alınarak 2008 yılında çevre ilçelerden alman bazı mahallelerle Başakşehir ilçesi oluşturuldu. İlçenin kuzeyinde Amavutköy; kuzeydoğusunda Eyüp; doğusunda Sultangazi ve Escnlcr; güneyinde Bağcılar, Küçükçekmece veavcılar; batısında ise Esenyurt ilçesi vardır. Başakşehir 1. ve 2. etaplan, Altınşehir merkezi, Güvcrcintcpe, Şahintepe mahallelerive Kayabaşı köyü Küçükçekmece Belediyesi'ne, 4. etap ve 5. ctapı Esenler Belediyesi'ne, Bahçeşehir ise Büyükçekmccc ilçesine bağlı bir belde belediyesi durumundaydı. Fakat son yapı lan düzenlemelerle bu semtler birleştirilerek Başakşehir ilçesi kuruldu. İstanbul ' da yaşam kalitesi sıralamasında 28. sırada yer alan Başakşchir, demografik yapı endeksinde 9. sıradadır. Ancak Başakşchir, beşeri sermaye endeksinde 1 7., sağlıklı yaşam endeksinde 21., ekonomik ge lişmişlik endeksinde 27., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 23., çevresel durum endeksinde 28. ve sosyal yaşam endeksinde ise 36. sırada yer almaktadır. Yaşam kalitesi açısından düşük düzeyde olması na rağmen Başakşehir, İstanbul ' da yüksek düzeyde memnuniyet duyulan ilçeler arasındadır.

108 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI Boyrompo a Harita ll. Bayrampaşa İlçe Sınırlan Tablo 31. Bayrampaşa İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Bayrampaşa Avrupa ,5 ll y ılınd a Eyüp'ten ayrı l arak ilçe haline getirildi. Tarihi yarım adaya yakınlığı nedeniyle hızla büyüyen Bayrampaşa Topkapı'dan kaldırılan istanbul Otogarı'nın da yeni adresi oldu. Batısında Esenler; güneyinde Zeytinburnu; doğusunda Eyüp ve kuzeyinde Gaziosmanpaşa ile komşudur öncesi ta rıma dayanan bir ekonomisi olan Bayrampaşa, 1970 so nras ı hı z lı kentleşmc ve yoğun göç sonucunda ekonomisi sanayi ve ticaret ağırlıklı bir ilçe oldu. İlçede yaşayanların bir kısmı ilçe dışında çalışırken, bir kısmı da esnaflık yapmakta ve sanayi kuruluşlarında çalışmaktadır. Bayrampaşa, İstanbul 'da yaşam kalitesi sıralamasında 33. sıradadır. Demografik yapı endeksinde 1 O. s ırada olan Bayrampaşa, beşeri sermaye endeksinde 31., sağlıklı yaşam endeksinde 23., ekonomik gelişmişlik endeksinde 22., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 39., çevresel durum endeksinde 24. ve sosyal yaşam endeksinde ise 29. sırada yer almak tadı r. İstanbul 'da en az memnuniyet duyulan ilçeler arasında yer alan Bayrampaşa, yaşanmak istenen ilçeler arasında son lardad ır. Mutluluk düzeyinin de düşük seviyede olduğu Bayrampaşa ilçesi, hem alan araştınnası hem de yaşam kalitesi endeksine göre İstanbul'da yaşam kalitesi ve meınnuniyet düzeyi düşük olan ilçelerdendir.

109 108 ISTANllUL. ricaret ODASI 3.1 O. Be ikta Harita 12. Beşiktaş İlçe Sınırları Tablo 32. Beşiktaş 11çesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 1 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Beşiktaş Avrupa , İstanbul'un en eski semtlerinden olan Beşiktaş 1930 y ılında Beyoğlu'ndan ayrılarak ilçe yapıldı. Pek çok Osmanlı yapısına ev sahipliği yapan ilçe İstanbul'un ulaşım, eğitim ve ticaret alanında en işlek noktalarındandır. Doğusunda ve güneyinde İstanbul Boğazı; batısında Şişli ve Kağıthane; kuzeybatısında Şiş li (Ayazağa); kuzeyinde ise Sarıyer ile komşudur. İstanbul 'da yaşam kalitesi sıra l amasında 2. sırada yer alan Beşiktaş, demografik yapı endeksinde ll. sıradadır. Beşiktaş, beşeri sermaye endeksinde ilk sırada iken, sağlıklı yaşam endeksinde 7., ekonomik ge lişmişlik endeksinde 3., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 21., çevresel durum endeksinde 15. ve sosyal yaşam endeksinde ise 3. sırada yer almaktadır. Beşiktaş, İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından orta seviyede olan ilçelerden iken, yaşanmak istenen ilçeler arasında ikinci sıradadır. Ancak mutluluk düzeyinin düşük seviyede olduğu Beşiktaş ilçesi, içinde yaşayanların memnun olmadığı ancak İstanbul'un çoğu semtinde yaşayanlar için yaşanıtas ı bir yer olarak düşünü l mektedir. Alan araştırmasına göre ortaya çıkan olumsuz sonuçlara rağmen yaşam kalitesi açısından Beşiktaş sıralamada ikinci ilçe olarak ortaya çıkmaktadır.

110 ISTANB UL' DA YAŞA M KAt.IT ESI ARAŞTIRMAS I ] Beykoz Harita 13. Beykoz İlçe Sınırları Tablo 33. Beykoz İlçesi Bilgi Karta Adı Bulunduğu Yaşarn Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Beykoz Anadolu , ll 1930'a değin Üsküdar'a bağlı olan Beykoz bu tarihte ayrı ilçe yapıldı. iç göç ile hızla büyüyen Beykoz'da bugün yerleşimin genelde Boğaz kıyılarında yoğunlaştığı görülmektedir. İç kesimlerde çok sayıda köye de ev sahipliği yapan Beykoz'un kuzeyinde Karadeniz; doğusunda Şile ; güneyinde Çekmeköy, Ümraniye ve Üsk:üdar; batısında ise [stanbul Boğazt yer alır. İlçe nüfusunun büyük bölümünü Beykoz'a bölge dışından iç göçle gelen vatandaşlar oluşturmuştur. Yaşanan aşırı iç göç sonucunda birçok yerde doğal bitki örtüsünün yok edilmesi ile yerleşim alanları meydana gelmiştir Bcykoz, İstanbul ' da yaşam kalitesi sıralamasında ll. sıradadır. Demografik yapı endeksinde 12. sırada olan Beykoz, beşed sermaye endeksinde 23., sağlıklı yaşam endeksinde 6., ekonomik gelişmişlik endeksinde 15., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 14., çevresel durum endeksinde 5. ve sosyal yaşam endeksinde ise 27. sırada yer almaktadır. İstanbul' da memnuniyet düzeyi açısından 1 O. sırada yer alan Beykoz, orta seviyede olan ilçelerden iken, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise 5. sıradadır. Mutluluk düzeyinin de yüksek olduğu Beykoz, hem doğal ortamı hem de yaşam kalitesi belirleyicileri açısından İstanbul'da yaşam kalitesi yüksek ilçelerden birisidir

111 ll Ü ISTANBUL TICARET ODASI Beylikdüzü Harita 14. Beylikdüzü İlçe Smırlan Tablo 34. Beylikdüzü İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam M em nu niyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Yaka (km 1 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Beylikdüzi.i Avrupa J ,74 lo yılındaki düzenlemelerle ilçe haline getirilen Beylikdüzü büyük ölçüde Büyükçekmece ilçesine bağlı belde belediyelerinin derlenmesiyle oluşturuldu. Bu nedenle birbirinden kopuk bir yapılanmanın göze çarptığı ilçenin güneyinde ve batısında Mannara Denizi; kuzeybatısında Büyükçekmece; kuzeyinde Esenyurt; doğusunda ise Avcılar ilçesi bulunur. İstanbul'da yaşarn kalitesi sıralamasında 14. sırada olan Beylikdüzü, demografik yapı endeksinde ise 13. s ıradadır. Beylikdüzü, beşeri sermaye endeksinde 6., sağlıklı yaşarn endeksinde 12., ekonomik gelişmiş l ik endeksinde 30., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 29., çevresel durum endeksinde 20. ve sosyal yaşam endeksinde ise 22. sırada yer almaktadır. Eğitim düzeyi yüksek ve çalışan ailelerin tercih ettiği Beylikdüzü, İstanbu l 'da memnuniyet düzeyi yüksek ilçelerden olmasına rağmen, yaşanmak istenen ilçeler arasında sonlardadır. Başka bir deyişle, Beylikdüzü'nde yaşayanlar bu durumdan memnun ve mutlu iken, İstanbu l genelinde tercih edilmeyen bir ilçe olarak karşımıza çıkmaktad ı r. İlçenin şehir merkezine olan uzaklığ ı bu durumun önemli bir nedenidir. Ancak yine de Beylikdüzü, gerek site yaşamının hakim olduğu bir yer olması gerekse eğitim düzeyinin yüksekliği nedeniyle İstanbul'da yaşam kalitesi yüksek ilçelerden birisi olarak sayılabilir.

112 ISTANRUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 1 J J Beyoğlu Harita 15. Beyoğlu İlçe Sınırları Tablo 35. Beyoğlu İlçesi Bilgi Kartı Adı Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Saralamasa Yaka (km 1 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Bulunduğu Saralaması Beyoğ lu Avrupa , istanbul'un en köklü ilçelerinden olan Beyoğlu, Eski lstanbul'da Suriçi'nin ardından ikinci bir şehir merkezi durumundaydı. O dönemde gayrimüslim nüfusun yoğun yaşadığı Beyoğlu, kentte kültür ve sanatın merkeziydi. Bugün de İstanbul'un en işlek merkezlerine ev sahipliği yapan Beyoğlu ilçesinin d oğusunda lstanbul Boğazı ; güneyinde ve batısında Haliç (Eyüp); kuzeyinde Şişli ve Kağıthane ; kuzeydoğusunda ise Beşiktaş ilçesi vardır. Beyoğlu, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 3. sıradad ır. Demografik yapı endeksinde 14. sırada olan Beyoğlu, beşeri sermaye endeksinde 24., sağlıklı yaşam endeksinde 20., ekonomik gelişmişlik endeksinde 4., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 1., çevresel durum endeksinde 12. ve sosyal yaşam endeksinde ise 1. sırada yer almaktadır. İstanb ul 'da memnuniyet düzeyi açısından oı1a sıralarda yer alan Beyoğlu, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise 10. sıradadır. Mutluluk düzeyinin de yüksek olduğu Beyoğlu, özellikle ekonomik gelişmiş lik derecesinin yüksekliği, ulaşım imkanlannın ve sosyal yaşamın yoğun olarak yaşandığı bir ilçe o lma sından dolayı İstanbul ' da yaşam kalitesi en yüksek ilçelerden birisi olarak karşımıza ç ıkmaktadır.

113 112 ISTANBUL TICARET ODASI Büyükçekmece Harita 16. Büyükçekmece İlçe Sınırları Tablo 36. Büyükçckmece İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Mcmnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Büyükçckmccc Avrupa J , Büyükçekmece Gölü'nün Marmara Denizi'yle birleştiği bölgede gel i şen Büyükçekmece, 1987 yılında Çatalca'dan ayrılarak ilçe haline getirildi. Kuzeye gittikçe yerleşim seyrekleşir ve geniş boş düzlükler başlar. İlçenin merkezinde Büyükçekmece Gölü; güneyinde Marmara Denizi; batısında Silivri; kuzeybatısında ve kuzeyinde Çatalca; kuzeyinde Arnavutköy; doğusunda Beylikdüzü ve Esenyurt vardır. İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 15. sırada yer alan Büyükçekmece, demografik yapı endeksinde 5. sıradadır. Büyükçekmecc, beşeri sermaye endeksinde 11., sağlıklı yaşam endeksinde 13., ekonomik gelişmişlik endeksinde 21., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 30., çevresel durum endeksinde 32. ve sosyal yaşam endeksinde ise 20. sırada yer almaktadır. İstanbul ' da mcmnuniyct düzeyi açısından 4. sırada yer alan Büyükçekmece, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise 14. s ıradad ır. Mutluluk düzeyinin orta seviyelerde olduğu Büyükçekmece, özellikle demografik yapısı ilc eğitim ve sağlık düzeyinin etkisiyle İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 15. sırada yer almıştır.

114 ISTANBUL' DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRM AS I Çatalca Harita 17. Çatalca İlçe Sınırları Tablo 37. Çatalca İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Çatalca Avrupa , İstanbul'un yüzölçümü olarak en büyük ilçesi olan Çatalca Osmanlı döneminde de ayrı bir kazaydı. Nüfus olarak Adalar ve Ş ile'den sonra İstanbul'un en seyrek nüfuslu ilçelerinden biridir. Batısında Tekirdağ ili ve Silivri; kuzeyinde Karadeniz; güneyinde Büyükçekmece ve doğusunda Arnavutköy'le komşudur. Sahil uzunluğu 135 km, il merkezine uzaklığı ise 55 km.dir. Çatalca, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında I 7. sıradadır. Demografik yapı endeksinde 15. sırada olan Çatalca, beşeri sermaye endeksinde 13., sağlıklı yaşam endeksinde 5., ekonomik gelişmişlik endeksinde 34., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 32., çevresel durum endeksinde 11. ve sosyal yaşam endeksinde ise 32. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından 5. sırada yer alan Çatalca, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise sonlardadır. Mutluluk düzeyinin orta düzeyde olduğu Çatalca, demografik yapısının ve çevresel durumunun etkisiyle İstanbul' da yaşam kalitesinde 17. sırada yer almaktadır.

115 1 14 ISTANOlll. TICARET ODASI Çekmeköy Harita 18. Çekmeköy İlçe Sınırları Tablo 38. Çekmeköy İlçesi Bilgi Karta Adı Yaşam Memnuniyet Bulunduğu Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Ya ka (km 1 Mahalle Sıralaması ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Çekmeköy Anadolu , Ömerli, Alemdağ ve Taşdelen beldelerinin bir araya getirilmesiyle 2008 yılında oluşturulan Çekmeköy önceleri Ümraniye'ye bağlıydı. İlçenin doğusunda Şile ve Örnerli Baraj Gölü; kuzeyinde Beykoz; batısında Ümraniye; güneyinde Sancaktepe ilçesi yer alır. İlçe toprak larının büyük bölümünü engebeli topraklar oluş turur. istanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 32. sı rada yer alan Çekmeköy, demografik yapı endeksinde 16. sıradadır. Çekmeköy, beşeri sermaye endeksinde 20., sağlıklı yaşam endeksinde 38., ekonomik gelişmişlik endeksinde 36., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 27., çevresel durum endeksinde 33. ve sosyal yaşam endeksinde ise 37. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından sonlarda yer alan Çekmeköy, yaşanmak istenen ilçeler arasında da son sıralardadır. Mutluluk düzeyinin orta seviyede olduğu Çekmeköy, özellikle ekonomik gelişmişlik düzeyinin düşük olması, ulaş1m ve sosyal yaşam imkanlarının kısıtlılığınedeniyle İstanbul'da yaşam kalitesi düşük ilçelerden birisidir.

116 ISTANBUL'DA YAŞ AM KALITESI ARAŞTIRMAS I ) Esenler Harita 19. Esenler İlçe Sınırları Tablo 39. Esenler İlçesi Bilgi Kartı Ada Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Saralamasa Ya ka (km 1 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Saralamasa Bulunduğu Esenler Avrupa ı 8, , Cumhuriyet dönemine değin büyük Rum köylerine ev sahipliği yapan Esenler önceleri Bakırköy'e bağlıykcn Bayrampaşa ilçe yapılınca buraya katıldı. Daha sonra 1993 yılında ayrı bir ilçe haline getirilen Esenler'in batısında Bağcılar; güneyinde Güngören; doğusunda Bayrampaşa ; güneydoğusunda Zeytinburnu; kuzeydoğusunda Gaziosmanpaşa ve Sultangazi; kuzeyinde ise Başakşehir ilçesi bulunur. Esenler, çevresindeki ilçelerden farklı olarak, sanayi merkezi olmaktan çok bir yerleşim merkezi özelliğindedir. İstanbul Şehirlerarası Otobüs Terminali Esenler'de bulunmaktadı r. Esenler, İstanbul'da yaşarn kalitesi sıralamasında son sırada yer almıştır. Beşeri sermaye ve çevresel durum endeksinde de son sırada olan Esenler, demografik yapı endeksinde 17., sağlıklı yaşam endeksinde 32., ekonomik gelişmişlik endeksinde 24., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 35. ve sosyal yaşam endeksinde ise 17. sırada yer almaktadır. İstanbul'da mcrnnuniyet düzeyi ve yaşanmak istenen ilçeler açısından son sıralarda yer alan Esenlcr, İstanbul ' da yaşam kalitesi sıralamasında son sıradadır.

117 ( 16 lstanoul TICAR IIT ODASI 3.1 B. Esenyurt Harita 20. Esenyurt İlçe Sınırları Tablo 40. Esenyurt ilçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü NüfusYoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 1 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Esenyurt Avrupa , Kıraç, Yakuplu, Avcı lar ve Bahçeşehir'e bağlı mahalleterin derlenmesiyle 2008 yı l ında ilçe haline getirilen Esenyurt önemli karayollarının birleştiği bir noktada yer alır. Batısında Büyükçekmeee; doğusunda Avcılar ; güneyinde Beylikdüzü; kuzeyinde Başakşehir ve Arnavutköy ilc komşudur. İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 35. s ı rada yer alan Esenyurt, demografik yapı endeksinde I 8., beşeri sermaye endeksinde 35., sağlıklı yaşam endeksinde 25., ekonomik gelişmişlik endeksinde 37., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 24., çevresel durum endeksinde 37. ve sosyal yaşam endeksinde ise 25. sırada yer almaktadır. İstanbu l 'da memnuniyet düzeyi düşük olan ve yaşanmak istenen ilçeler açısında son sırada yer alan Esenyurt, İstanbu l 'da yaşam kalitesi sıralamasında da son sıralardadır.

118 İSTAN BUL'DA YAŞAM KALITES t ARAŞTIRMAS I J J Eyüp Harita 21. Eyüp İlçe Sınırlan Tablo 41. Eyüp İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km ı) Endeksi Saralaması Eyüp Avrupa , yılında Fatih ve Beyoğlu ilçelerine bağlı bölgelerin birleştirilmesiyle kurulan Eyüp ilçesi İstanbul'un önemli tarihi merkezlerinden biridir. Karadeniz kıyılarına kadar uzansa da Eyüp'te nüfus Haliç çevresinde yoğunlaşmıştır. 0-2 yolunun kuzeyinde yerleşim hemen hemen kesilir. İlçenin güneyinde Beyoğlu, Haliç, Gaziosmanpaşa, Bayrampaşa ve Kağıthane; doğu sunda Şişli (Ayazağa) ve Sanyer; batısın da Amavutköy, Sultangazi ve Başakşehir; kuzeyinde Karadeniz vardır. Eyüp, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 19. sıradadır. Demografik yapı endeksinde de 19. s ırada olan Eyüp, beşeri sermaye endeksinde 29., sağlıklı yaşam endeksinde 29., ekonomik gelişmişlik endeksinde 14., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 8., çevresel durum endeksinde 23. ve sosyal yaşam endeksinde ise ll. sırada yer almaktadır. İstanbul' da memnuniyet düzeyi açısından 7. sırada yer alan Eyüp, yaşanmak istenen ilçeler arasında da ilk sıralardadır. Aynı zamanda mutluluk düzeyi sıralamasında 4. sırada olan Eyüp, demografik yapısının ve ekonomik gelişmişlik derecesinin etkisiyle İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 19. sırada yer almaktadır.

119 1 l 8 ISTANBUL TICARRT ODASI Fatih Harita 22. Fatih İlçe Sımrtan Tablo 42. Fatih İlçesi Bilgi Karta Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Fatih Avrupa , Cumhuriyetin ilk yıllannda Suriçi'nde yalnızca İstanbul merkez ilçesi varken, daha sonra görev alanı Fatih ve Eminönü olmak üzere ikiye bölündü yılında Eminönü ilçesi feshedilerek Fatih' e katıldı ve tarih! yarımadada yine tek bir ilçe oluşturuldu. İstanbul'un tarihi merkezi olan Fatih ilçesi turizm ve ekonominin en canlı olduğu noktalardandır. Kuzeyinde Haliç; güneyinde Marmara Denizi, doğusunda İstanbu l Boğazı; batısında Zeytinburnu ve Eyüp ilçeleriyle komşudur. istanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 5. sırada yer alan Fatih, demografik yapı endeksinde 20. sıradadır. Fatih, beşeri sermaye endeksinde 7., sağlıklı yaşam endeksinde 10., ekonomik gelişmişlik ve ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 5., çevresel durum endeksinde 10. ve sosyal yaşam endeksinde ise 6. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından orta s ırada yer alan Fatih, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise ilk sıralardadır. Mutluluk ve memnuniyet düzeyinin orta seviyelerde olduğu Fatih, gerek ekonomik gelişmişlik derecesi, gerekse şehrin merkezinde olmasının getirdiği avantajlar nedeniyle İstanbul'da yaşam kalitesi yüksek ilçeler arasında yer almaktadır.

120 ISTANBUL'DA YAŞAM KALİTES I ARAŞTIRMASI Gaziosmonpa~a Harita 23. Gaziosmanpaşa İlçe Sımrları Tablo 43. Gaziosmanpaşa ilçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 1 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Saralaması Gaziosmanpaşa Avrupa , Gaziosmanpaşa ilçesi 1963 yılında Eyüp ve Çatalca ilçelerinden alınan bölgelerin birleştirilmesiyle o luşturuldu yılına değin İ sta nbul'un nüfus bakımından en büyük ilçesi olan Gaziosmanpaşa bu tarihte bölündü ve iki yeni ilçe ortaya çıktı. Böylece en küçük ilçelerden biri olan Gaz iosmanpaşa'nın komşuları doğuda Eyüp; kuzeyde Sultangazi; batıda Esenler ve Bayrampaşa; güneyde Zeytinburnu'dur. Gaziosmanpaşa İlçesi'nde ekonomik hayatın temelini küçük esnaf ve dış üretim faaliyetleri oluşturmaktadır. Gaziosmanpaşa, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 38. sıradadır. Sağlıklı yaşam ve sosyal yaşam endeksinde son sırada yer alan Gaziosmanpaşa, demografı.k yapı endeksinde 2 1., beşeri sermaye endeksinde 36., ekonomik gelişmişlik endeksinde 13., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 34. ve çevresel durum endeksinde ise 35. sıradadır. İstanbul' da memnuniyet düzeyi ve yaşanmak istenen ilçeler açısından son sıralarda yer alan Gaziosmanpaşa, aynı zamanda mutluluk düzeyinin de düşük olduğu ilçeler arasındadır. Tüm bu göstergeler Gaz i osmanpaşa'nın İstanb ul ' da yaşam kalitesi sıralamasında 38. sırada yer almasının nedenleridir.

121 120 ISTANBUL TiCARET ODASI Güngören Harita 24. Güngören İlçe Sınırları Tablo 44. Güngören İlçesi Bilgi Karta Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Güngören Avrupa ,17 ll yılında Bakırköy'den ayrılarak kurulan Güngören, İstanbul'un en küçük yüzölçümlü ilçesidir. Önceleri yalnızca birkaç köyden ibaret olan Güngören bölgesi önceleri Balkanlardan aldığı göçle, daha sonra iç göçlerle giderek büyüdü. İlçenin batısında Bahçelievler ve Bağcılar; doğusunda Esenler ve Zeytinburnu; güneyinde Bakırköy ilçesi yer alır. Güngören, İstanbuJida yaşam kalitesi sıralamasında 31. sıradadır. Demografik yapı endeksinde 22. sırada olan Güngören, beşeri sermaye endeksinde 32., sağlıklı yaşam endeksinde 18., ekonomik gelişmişlik endeksinde 25., u l aşım ve erişilebilirlik endeksinde 36., çevresel durum endeksinde 38. ve sosyal yaşam endeksinde ise 15. sırada yer almaktadır. İstanbu l 'da memnuniyet düzeyi açısından son s ıralarda yer alan Güngören, yaşanmak istenen ilçeler arasında da sonlardadır. Mutluluk ve memnuniyet düzeyi açısından düşük değerlere sahip Güngören, İstanbul ' da yaşam kalitesi düşük ilçeler arasındadır.

122 lsti\ndul' DA YAŞAM KALITEISI ARAŞTIRMAS I Kadıköy Harita 25. Kadıköy İlçe Smırlan Tablo 45. Kadıköy İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (kml) (kişi/kml) Endeksi Sıralaması Kadıköy Avrupa , ı İstanbul'da Anadolu Yakası'nın en eski yerleşim birimlerinden olan Kadtköy bugün de yakanın en işlek noktası durumundadır. Pek çok nezih semte ev sahipliği yapan Kadıköy'de Osmanlı döneminden kalma yapılara rastlanır. İ lçenin batısında ve güneyinde Marmara Denizi; kuzeyinde Üsküdar; doğusunda Ataşehir ; güneydoğusunda Maltepe ilçeleri yer alır. Kad ıköy ilçesi ülke ve kent ulaşımı açısından önemli bir konuma sahiptir. Anadolu'daki çeşitli merkezleri İstanbul'a ve kent içindeki çeşitli semtleri de birbirine bağlayan baz ı ana ulaşım yollan Kadıköy İlçesi'nden geçer. Kadıköy, İstanbul' da yaşam kalitesi sıralamasında ilk sırada yer almıştır. Beşeri sermaye, ekonomik gelişmişlik ve sosyal yaşam endeksinde 2. sırada olan Kad ı köy, demografik yapı endeksinde 24., sağlıklı yaşam endeksinde 26., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 7. ve çevresel durum endeksinde ise 8. sıradadır. İs tanbul ' da memnuniyet düzeyi açısından orta seviyelerde yer alan Kadıköy, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise 3. sıradadır. Aynı zamanda mutluluk düzeyinin de yüksek olduğu Kadıköy, eğitim düzeyi, ekonomik gelişmişlik derecesi ve sosyal yaşam imkanlarıyla ön plana çıkmakta ve başlıca bu nedenlerden dolayı İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında ilk sırada yer a l maktadır.

123 122 ISTANDUL TICARET ODASI Kağıthane Harita 26. Kağıthane İlçe Sınırlan Tablo 46. Kağıthane ilçesi Bilgi Kartı Adı Yaşam Memnuniyet Bulunduğu Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Ya ka (km 1 Sıralamasa ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Kağıthane Avrupa , yılında Şişli'den ayrılarak ayrı ilçe yapılan Kağıthane 0-1 ve 0-2 yolları arasında kuruludur. Engebeli bir arazi üstline yayılan ilçe son yıllarda iç göçle büyük nüfus artışı yaşamıştır. Batısında Eyüp; güneyinde Beyoğlu ve Şişli; kuzeyinde Şişli (Ayazağa); doğusunda Şişli ve Beşiktaş ilçeleriyle komşudur. Arazi yapısı engebeli olup, derelerden ve vadilerden oluşmuştur. Bu bölgeler ise yerleşim alanı olarak kullanılm aktadır. lstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 13. sırada yer alan Kağıthane, demografik yapı endeksinde ise 25. sıradadır. Kağıthane, beşeri sermaye endeksinde 27., sağlıklı yaşam endeksinde 17., ekonomik gelişmişlik endeksinde 6., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 7., çevresel durum endeksinde 14. ve sosyal yaşam endeksinde ise 12. sırada yer almaktadır. İstanbul'da düşük memnuniyet düzeyine sahip ilçeler arasında olan Kağıthane, yaşanmak istenen ilçeler arasında da sonlardadır. Mutluluk ve memnuniyet düzeyinin düşük olmasına rağmen, gerek ekonomik gelişmiş derecesi gerekse ulaşım imkanlarının etkisiyle Kağıthane, İstanbul' da yaşam kalitesi sıralamasında 13. sırada yer almaktadır.

124 !STANDUL'DA YAŞAM KALITESI A RAŞTIRMAS I Kortel Harita 27. Kartal İlçe Sınırlan Tablo 47. Kartalİlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Mcmnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Vaka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Kartat Anadolu ,54 20 ı 1, Kartal, 1928 yılında bağlı bulunduğu Üsküdar'dan ayrılarak ilçe haline getirildi. 1987'de Pendik'in, 1992'de Maltepe'nin ve 2008'de Sancaktepe'nin ilçe yapılmasıyla son biçimini aldı. İlçenin güneyinde Marmara Denizi ve açıkta Adalar; doğus unda Pendik; batısıoda Maltepe; kuzeyinde Sancaktepe ve Sultanbeyli ilçeleri bulunur. Kartal, istanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 21. sıradadır. Demografik yapı endeksinde 46. sırada olan Karta!, beşeri sermaye endeksinde 16., sağlıklı yaşam endeksinde 30., ekonomik gelişmişlik endeksinde 1 8., ulaşım ve erişilebi lirlik endeksinde 19., çevresel durum endeksinde 18. ve sosyal yaşam endeksinde ise 23. sırada yer almaktadır. İstanbul ' da memnuniyet düzeyi açısından 14. sırada yer alan Karta!, yaşanmak istenen ilçeler arasında son sıralardadır. Mutluluk düzeyi s ıralamasında orta sıralarda yer alan Karta!, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 21. sırada yer almaktadır.

125 124 ISTANBUL TICARET ODASI Küçükçekmece Harita 28. Küçükçekmece İlçe Sınırlan Tablo 48. Küçükçekmece İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyct Nüfusu Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişiikm 1 ) Endeksi Sıralaması Küçükçekmece Avrupa , D 1 00 ve TEM otoyolları arasında kalan Küçükçekmece adını kıyılarında kurulduğu lagün gölünden almıştır yılında Bakırköy'den ayrılarak ayrı ilçe dunımuna getirilmiştir. Batısında Küçükçekmece Gölü ve Avcılar; güneyinde Marmara Denizi ve Bakırköy; doğusunda Bahçelievler ve Bağcılar; kuzeyinde Başakşehir ilçesi vardır. İlçenin büyük bir kısmında yer alan yapılaşmalar, imar planı ve teknik şartlara uygun yapılmaktadır. Genellikle ferdi yapılaşmanın görüldüğü ilçede, 1990'lardan başlayarak "toplu konut" yapılaşmaları da hı zlanmıştır. Öte yandan gözle görülür oranda yapılan Organize Sanayi Bölgesi yatırımları, buradaki sanayinin gelişimini de hızlandırmıştır. İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 25. s1rada olan Küçükçekmece, demografik yapı endeksinde ise 23. sıradadır. Küçükçekmece, beşeri sermaye endeksinde 33., sağlıklı yaşam endeksinde 27., ekonomik gelişmişlik endeksinde 17., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 18., çevresel durum endeksinde 16. ve sosyal yaşam endeksinde ise 18. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından son sıralarda yer alan Küçükçekmece, yaşanmak istenen ilçeler arasında da son sıralardadır. Mutluluk düzeyi sıralamasında daha ön sıralarda yer almasına rağmen; demografik yapısı ve eğitim düzeyinin etkisiyle Küçükçekmece, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 25. sırada yer almaktadır.

126 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI Maltepe Harita 29. Maltepe İlçe Sınırlan Tablo 49. Maltepe İlçesi Bilgi Kartı Ada Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Saralamasa Ya ka (km 1 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Bulunduğu Saralaması Maltepe Anadolu , Maltepe, 1992 yılında Kartat'dan ayrı l arak ilçe yapıldı. Kadıköy'e yakınlığı ile hı z la gelişme olanağı bulan ilçenin kuzey kesimlerinde boş araziler görülür yılında Sancaktepe'nin ilçe yapılmasıyla bir miktar toprak ve nüfus düşüşü yaşamıştır. İ lçe, batıda ve güneybatıda Marmara Denizi ve açıklarda Adalar; doğuda ve güneydoğuda Karta!; kuzeydoğuda Sancaktepe; kuzeyde Ataşehir ve kuzeybatıda Kadıköy ile komşudur. Maltepe, İstanbul 'da yaşam kalitesi sıralamasında 26. sıradadır. Demografik yapı endeksinde 27. sırada olan Maltepe, beşeri sermaye endeksinde 12., sağlıklı yaşam endeksinde ll., ekonomik gelişmiş lik endeksinde 29., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 16., çevresel durum endeksinde 31. ve sosyal yaşam endeksinde ise 19. sırada yer almaktadır. İstanbul ' da mernnuniyet düzeyi aç ı sından orta sıralarda yer atan Maltepe, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise sonlardadır. Mutluluk ve memnuniyet düzeyinin düşüklüğüyle birlikte, demografik yapısı ve ekonomik gelişmişlik derecesinin etkisi sonucunda Maltepc, İstanbul ' da yaşam kalitesi sıralamasında 26. sırada yer almaktadır.

127 126 ISTANBUL TICARET ODASI Pendik Harita 30. Pendik İlçe Smarları Tablo 50. Pendik İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Pendik Anadolu , Pendik, İstanbul'un Anadolu yakasında yer alan ve Marmara Denizine salıili olan bir ilçesidir. Pendik 1987 yılında Kartal'dan ayrılarak ilçe haline getirildi. Yerleşimin genel olarak 0-4 otoyolunun güneyinde yoğunlaştığı ilçenin kuzeyinde köy yerleşimleri görülür. İlçe; doğuda Tuzla; güneyde Marmara Denizi; batıda Kartal ve Sultanbeyli; kuzeybatıda Sancaktepe; kuzeyde Örnerli Baraj Gölü ve Şile; ku zeydoğuda Kocaeli iliyle komşudur. İstanbul ' da yaşam kalitesi sıralamasında 24. s ırada yer alan Pendik, demografik yapı endeksinde ise 28. sıradadır. Pendik, beşeri sermaye endeksinde 21., sağlıklı yaşam endeksinde 3., ekonomik gelişmişlik endeksinde 23., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde l5., çevresel durum endeksinde 29. ve sosyal yaşam endeksinde ise 21. sırada yer almaktadır. İstanbul ' da mcmnuniyet düzeyi açısından orta sıralarda yer alan Pendik, yaşanmak istenen ilçeler arasında da orta sıralardadır. Mutluluk düzeyi sıralamasında 13. sırada olmasına rağmen, Pendik İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 19. sırada yer almaktadır.

128 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI AKAŞTJRMASI Sancaktepe Harita 31. Sancaktepe İlçe Sınırları Tablo 51. Sancaktepe İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Mcmnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 1 ) (kişilkm 1 ) Endeksi Sıralaması Sancaktepe Anadolu , yılında, bölgedeki belde belediyelerinin birleştirilmesi ve çevre ilçelerden mahalle eklenmesiyle kurulan Sancaktepe ilçesi İstanbul'un Anadolu Yakası'ndadır. Kuzeyinde Çekmeköy; batısında Ümraniye; Ataşehir ve Maltepe; güneyinde Karta!; güneydoğusunda Sultanbeyli; doğusunda Örnerli Baraj Gölü ve Pendik ilçeleriyle komşudur. Sancaktepe, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 30. sıradadır. Demografik yapı endeksinde 29. s ırada olan Sancaktepe, beşeri sermaye endeksinde 30., sağlıklı yaşam endeksinde 19., ekonomik gelişmişlik endeksinde 38., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 25., çevresel durum endeksinde 26. ve sosyal yaşam endeksinde ise 30. sırada yer almaktadır. İstanbul 'da memnuniyet düzeyi düşük ilçeler arasında yer alan Sancaktepe, yaşanmak istenen ilçeler arasında da son sıralardadır. Aynı zamanda mutluluk düzeyinin oldukça düşük seviyede olduğu Sancaktepe, özellikle ekonomik gelişmişlik derecesinin etkisiyle İstanbul 'da yaşam kalitesi sıralamasında 30. sırada yer almaktadır.

129 128 ISTANBUL TICARET ODASI Sarıyer Harita 32. Sanyer İlçe Sınırları Tablo 52. Sanyer İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Mcmnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (kml) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Sarıyer Avrupa 276, , Sarıyer, Avrupa Yakası'nda Boğaziçi'nin en kuzeydeki ilçesidir. Yerleşirnin kıyı şeridi boyunca yoğunlaştığı Sarıyer, İstanbul'un en tarihi semtlerine ev sahipliği yapar. Doğusunda ve kuzeyinde köy yerleşimleri bulunur. 2. Boğaz köprüsünün ilçeden geçmesiyle, ilçenin büyümesi ivme kazanmıştır. Kuzeyinde Karadeniz; doğusunda İstanbul Boğazı ; batısında Eyüp; güneybahsında Şişli (Ayazağa); güneyinde Beşiktaş ilçeleriyle komşudur. İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 7. sırada olan Sarıyer, demografik yapı endeksinde 30. sıradadır. Sarıyer, beşeri sermaye endeksinde 10., sağlıklı yaşam endeksinde 1., ekonomik gelişmişlik endeksinde 7., ulaşım ve erişilebilirl ik endeksinde ll., çevresel durum endeksinde 3. ve sosyal yaşam endeksinde ise 7. sırada yer almaktadır. İstanbul'da mernnuniyet düzeyi açısından orta sıralarda yer alan Sarıyer, yaşanmak istenen ilçeler arasmda ise 7. sırada gelmektedir. Aynı zamanda mutluluk düzeyi de yüksek olan Sarı yer, gerek eğitim ve sağlık düzeyinin, gerekse ekonomik ge lişim ile çevresel durum derecesinin etkisiyle İstanbul'da yaşam kalitesi yüksek ilçeler arasında yerini almıştır.

130 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARJ\ŞTfRMASI Silivri Harita 33. Silivri İlçe Sınırları Tablo 53. Silivri İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Vaka (km 1 ) (kişilkm 1 ) Endeksi Saralamasa Silivri Avrupa , Yüzölçümü olarak İstanbul'un en büyük ikinci ilçesi olan Silivri, Çatalca'yla birlikte istanbul'un en batısında yer alan iki ilçeden biridir. İlçe merkezi deniz kıyısında yer alır. Bununla birlikte çok sayıda köy yerleşimi de vardır. Batısında Tekirdağ ili; güneyinde Marmara Denizi; kuzeyinde ve batısında Çatalca; güneydoğusunda Büyükçekmece yer alır. Silivri, İstanbul ' da yaşam kalitesi sıralamasında 18. sıradadır. Demografik yapı endeksinde 32. sırada olan Silivri, beşeri sermaye endeksinde 14., sağlıklı yaşam endeksinde 4., ekonomik gelişmişlik ile ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 33., çevresel durum endeksinde 4. ve sosyal yaşam endeksinde ise 28. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyct düzeyi açısından 3. sırada yer alan Silivri, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise orta sıralardadır. Mcmnuniyet düzeyi yüksek olmasına rağmen, Silivri özellikle ekonomik gelişmişlik dcrecesinin etkisiyle İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 18. sırada yer almaktadır.

131 130 ISTANBUL TICARET ODASI Sultanbeyli Harita 34. Sultanbeyli İlçe Sınırlan Tablo 54. Sultanbeyli İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Sultanbeyli Anadolu ,86 ıs 9, İstanbul'da Anadolu Yakası'nda yer alan Sultanbeyli, 90'1ı yıllara değin küçük bir yerleşim birimi iken iç göç patlamasıyla düzensiz büyüdü. Hızla artan nüfus nedeniyle 1992 yılında bağlı bulunduğu Kartat'dan aynlarak ayn ilçe yapıldı. Bir bölümü devlet ormanlanyla kaplı olan ilçenin komşuları doğuda ve güneyde Pendik; batıda ve kuzeyde Sancaktepe; güneybatıda ise Kartal'dır. İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 37. sırada olan Sultanbeyli, demografık yapı endeksinde ise 34. sıradadır. Sultanbeyli, beşeri sermaye endeksinde 38., sağlıklı yaşam endeksinde 36., ekonomik gelişmişlik endeksinde 32., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 37., çevresel durum endeksinde 17. ve sosyal yaşam endeksinde ise 38. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından son s ıralarda yer alan Sultanbeyli, aynı zamanda mutluluk düzeyi sıralamasında da sonlardadır. Sultanbeyli çevresel durum endeksi dışında, tüm yaşam kalitesi göstergelerinde İstanbul'daki ilçeler arasında son sıralarda yer almaktadır. Bu durum Sultanbeyli'nin İstanbul ' daki yaşam kalitesi sıra l amasını doğrudan doğruya etkileyerek, yaşam kalitesi en düşük ilçeler arasında yer almasına neden olmaktadır.

132 ISTANBUL' DA YAŞAM KALinıst ARAŞTIRMASı Sultongazi Harita 35. Sultangazi İlçe Sınırlan Tablo 55. Sultangazi İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu MahaiJe Sıralaması Ya ka (km 1 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Sultangazi Avrupa , Sultangazi, İstanbul'un Avrupa Yakası'nda yer alır yılında Gaziosmanpaşa'ya bağlı 14, Eyüp ve Esenler'e bağlı birer mahallenin katılımıyla kuruldu. İlçe, kuzey ve doğuda Eyüp'e; güneydoğuda Gaziosmanpaşa'ya; batıda Başakşehir'e ve güneybatıda Esenler'e komşudur. Sultangazi, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 29. sıradadır. Demografık yapı endeksinde de 35. sırada olan Sultangazi, beşeri sermaye endeksinde 1 5., sağlıklı yaşam endeksinde 31., ekonomik gelişmişlik endeksinde sonuncu, ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 13., çevresel durum endeksinde 19., sosyal yaşam endeksinde ise 35. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından son sıralarda yer alan Sultangazi, yaşanmak istenen ilçeler arasında da son sıralardadır. Aym zamanda mutluluk düzeyi düşük olan Sultangazi, özellikle ekonomik gelişmişlik derecesinin de etkisiyle İstanbul ' da yaşam kalitesi düşük ilçeler arasındadır.

133 132 ISTANBUL. TICARET ODASI Şile Harita 36. Şile İlçe Sınırları Tablo 56. Şile İlçesi Bilgi Karta Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (krn 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Ş ile Anadolu , Karadeniz kıyısında kurulu olan Şile, yüz ölçümü bakımından Anadolu Yakası'ndaki en büyük ilçedir fakat nüfus olarak il genelinde Adalar'dan sonra en düşük nüfuslu ikinci ilçedir. Çok sayıda köyü bulunan ilçede istanbul'un önemli su havzalarından Darlık ve Örnerli barajları da yer alır. Kuzeyinde Karadeniz; batısında Beykoz ve Çekmeköy; güneybatısında Ömer li Barajı ve Pendik; güneyinde ve doğusunda Kocaeli ili vardır. İstanbul' da yaşam kalitesi sıralamasında 16. sırada olan Ş ile, çevresel durum endeksinde ilk sıradadır. Şile, demografik yapı endeksinde 31., beşeri sermaye endeksinde 18., sağlıklı yaşam endeksinde 2., ekonomik gelişmişlik endeksinde 35., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 31., sosyal yaşam endeksinde ise 33. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından 2. sırada yer alan Şile, yaşanmak istenen ilçeler arasında da orta sıralardadır. Aynı zamanda mutluluk düzeyi sıralamasında 6. sırada olan Şile, mutluluk ve menınuniyet düzeyi yüksek o lmasına rağmen, demografik yapısı ve ekonomik gelişmişlik derecesinin etkisiyle İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 16. sıradadır.

134 ISTANBUL'DA YAŞAM KAL1TES1 ARAŞTJRMI\Si Şi~li Harita 37. Şişli İlçe Sınırlara Tablo 57. Şişli ilçesi Bilgi Karti Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 1 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Şişl i Avrupa , y ı lı n da bağlı bulunduğu Beyoğlu'ndan ayrı l arak ilçe yapılan Şişli, 1987 yılına dek Kağıthane'yi de kapsıyordu. İ lçe, Kağıthane'n in aynlmasıyla ikiye bölündü ve iki parça arasında bağlantı ka lmadı. Seyrek yerleşim görülen kuzey bölgesi Ayazağa ve Mas l ak 'ı kapsamaktadır. İlçenin merkez komuşları kuzeyde ve batıda Kağıth ane; doğuda Beşiktaş; güneyde Beyoğlu iken Ayazağa bölgesi komuş lan kuzeyde ve doğuda Sarıyer; batıda Eyüp; güneydoğuda Beşiktaş; kuzeyde Kağıthane'dir. Şişli, İstanbul'da yaşam kalitesi sıra lamasmda 4. sıradadır. Ekonomik gelişmişlik endeksinde ilk sırada yer alan Şiş li, demografik yapı endeksinde 33., beşeri seımaye endeksinde 3., sağ l ıklı yaşam endeksinde 16., ul aşım ve erişilebi lirlik endeksinde 3., çevresel durum endeksinde 25. ve sosyal yaşam endeksinde ise 4. sırada yer a l maktadır. İstan bul'da memnuniyet düzeyi açıs ı ndan orta sıra l arda yer alan Şiş l i, yaşanmak istenen ilçeler arasmda 15. s ıradadır. Ancak mutluluk düzeyi açısından Şişli, sıralamanın sonlarına daha yakındır. Şiş l i' nin ekonomik gelişmişlik düzeyi, yaşam kalitesinin etkileyen en önemli unsur olarak karşımıza ç ı kmaktadır. Öte yandan eğitim düzeyi, ulaşım ve sosyal yaşam imkan l arı da ilçenin yaşam kalitesini artırtct etkenlerdendir. Bu nedenlerden dolay ı Şişli, Istanbul'da yaşam kalitesi en yüksek ilçelerin arasındadır.

135 J 34 ISTANBUL TICARET ODASI Tuzla Harita 38. 1\ızla İlçe Sınırlan Tablo 58. Thzla İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Stralaması Tuzla Anadolu , İstanbu l'un Anadolu Yakası'ndaki en uç ilçelerinden olan Tuzla, Marmara Denizi kıyısında yer alır. İ lçede yerleşim de kıyı bölgelerde yoğunlaşmıştır yılında Pendik'ten ayrı larak ilçe yapılan Thzla'nın batısında ve kuzeyinde Pendik; bıiineyinde Marmara Denizi; doğusunda banliyö olarak bitişik durumda olduğu Kocaeli ilinin Çayırova ve Darıca ilçeleri vardır. Ayrıca Tuzla ilçesinin kuzey bölümünde yer alan kısjmlarda ise birçok yeni sanayi sitesinin devreye girmesi ile ilçe daha fazla göç almaya başlamıştır. Birçok bölgede toplu konut projeleri yürürlüğe girmiştir istanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 22. sırada yer alan Tuzla, demografik yapı endeksinde de 36. sıradadır. Tuzla, beşeri sermaye endeksinde 9., sağlıklı yaşam endeksinde 8., ekonomik gelişmişlik endeksinde 26., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 9., çevresel durum endeksinde 30. ve sosyal yaşam endeksinde ise 16. sırada yer almaktadır. istanbul'da memnuniyet düzeyi düşük ilçelerden olan Tuzla, mutluluk düzeyi sıralamasında da orta sıralardadır. 1\ızla, özellikle demografik yapısının ve çevresel durum değerinin etkisiyle, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 22. sırada yer almaktadır.

136 IS'fANBUL' DA YA ŞAM KALITESI ARAŞTIRMAS I l Ümraniye Harita 39. Ümraniye İlçe Sınırları Tablo 59. Ümraniye İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 1 ) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Ümraniye Anadolu , 'lardan sonra nüfus patlaması yaşayan Ümraniye'de ilk belediye teşkil tı 1 963'te kuruldu ancak 1980'deki askeri müdahalede bu belediye feshedilerek Üsküdar'a bağlandı. Daha sonra 1987'de bu kez ilçe olarak Üsküdar'dan ayrıldı. Ataşehir ve Çekmeköy'ün 2008'de ilçe yapı lmas ıyla küçüldü. Ümraniye'nin komşuları batıda Üsküdar; güneyde Ataşchir; doğuda Sancaktepe ve Çekmeköy; kuzeyde Beykoz'dur. Ümraniye, İstanbul ' da yaşam kalitesi sıralamasında 20. sıradadır. Demografik yapı endeksinde de 37. sırada olan Ümraniye, beşeri sermaye endeksinde 28., sağlıklı yaşarn endeksinde 34., ekonomik gelişmişlik endeksinde 9., ulaşım ve erişi lebilirlik endeksinde 28., çevresel durum endeksinde 13. ve sosyal yaşam endeksinde ise 8. sırada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi açısından orta sıralarda yer alan Ümraniye, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise 8. sıradadır. Aynı zamanda mutluluk düzeyinde de orta s ıralarda olan Ümraniye, özellikle demografik yapısının etkisiyle İstanbu l 'da yaşam kalitesi s ıralamas ınd a 20. s ırada yer almaktadır.

137 136 ISTANBUL TICARET ODASI Üsküdar Harita 40. Üsküdar İlçe Sınırları Tablo 60. Üsküdar İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (Jonl) (kişi/km 1 ) Endeksi Sıralaması Üsküdar Anadolu , lo İstanbul'un en köklü yerleşim bölgelerinden olan Üsküdar cwnhuriyetin ilk y ı llarında Anadolu Yakası'nın tümünü kapsayan ayrı bir ildi. 1926'da İstanbul'un bir ilçesi haline getirildi. Üsküdar bugün Boğaziçi Köprüsü'nün geçiş güzergahı üzerindedir. Batıda ve kuzeyde istanbul Boğazı 'yla; güneyde Kadıköy' le; güneydoğuda Ataşehir'le; doğuda Ümraniye'yle ve kuzeydoğuda Beykoz'la komşudur. İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 1 O. sırada olan Üsküdar, demografik yapı endeksinde ise 38. sıradadır. Üsküdar, beşeri sermaye endeksinde 5., sağlıklı yaşam endeksinde 15., ekonomik gelişmişlik endeksinde 10., ulaşım ve erişilebilirlik endeksinde 4., çevresel durum endeksinde 6. ve sosyal yaşam endeksinde ise 14. s ı rada yer almaktadır. İstanbul'da memnuniyet düzeyi yüksek ilçeler arasında yer alan Üsküdar, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise 4. sıradadır. Aynı zamanda mutluluk düzeyi yüksek olan ilçelerden olan Üsküdar, demografik yap ısma rağmen diğer yaşam kalitesi göstergelerinin etkisiyle İstanbul 'da yaşam kalitesi yüksek ilçeler arasındad ır.

138 ISTANBUL' DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASı ) Zeytinburnu Harita 41. Zeytinburnu İlçe Sınırlan Tablo 61. Zeytinburnu İlçesi Bilgi Kartı Adı Bulunduğu Yaşam Memnuniyet Yüzölçümü Nüfus Yoğ. Kalitesi Nüfusu Mahalle Sıralaması Ya ka (km 2 ) (kişi/km 2 ) Endeksi Sıralaması Zeytinburnu Avrupa ll,3 ı ll 27 Tarihi yarımadaya yakınlığından ötürü 1940'lı yıllardan başlayarak hızla büyüyen Zeytinburnu, 1957 yılında bağlı bulunduğu Fatih'ten ayrılarak ilçe yapıldı. Küçük yüzölçürolü ancak yoğun nüfuslu olan ilçe son yıllarda İstanbul'un en önemli ulaşım merkezlerinden biri haline geldi. Doğuda Fatih'le; kuzeydoğuda Eyüp'le; kuzeyde Bayrampaşa'yla; ku zeybatıda Esenler'le; batıda Güngören ve Bakırköy'le; güneyde Marmara Denizi'yle komşudur. Zeytinburnu, İstanbul'da yaşam kalitesi sıralamasında 27. sıradad ır. Demografık yapı endeksinde son sırada yer alan Zeytinburnu, beşeri sermaye endeksinde 26., sağlıklı yaşam endeksinde 22., ekonomik gelişmişlik endeksinde 19., ulaşım ve er i şi l ebilirlik endeksinde 12., çevresel durum endeksinde 22. ve sosyal yaşam endeksinde ise ı 3. sırada yer almaktadır. İstanbul'da meınııuniyet düzeyi yüksek ilçeler arasında yer alan Zeytinburnu, yaşanmak istenen ilçeler arasında ise orta sıralardadır. Aynı zamanda mutluluk düzeyi sıralamasında 2. sırada olan Zeytinburnu, özellikle demografik yapısından kaynaklanan nedenlerden dolayı İstanbul 'da yaşam kalitesi düşük ilçelerin arasındad ır.

139

140 4. ilçelere Göre Saha Ara tırması Sonuçları alışmanın ~u ~ö~?münde anke~ s?nuçlarının il~~ bazı~da çapra.~ ~nalizlerine yer ve~il.ecektir. Ancak Ç soruların tumunun çapraz analızı yapılmamış, onemlı olarak gorulen soruların analızı sunulmuştur. Araştırmaya katılanlara yaşad ı kları yerin salon dahil kaç odalı oldugu soroldugunda belirtilen rakamların ortalama degeri 3.27 olarak sonuçlanmıştır. Dolayısıyla İstanbul 'daki konutlarda ortalama olarak salon dahil 3 odanın bulunduğu söylenebilir. Grafik 38. Konutun Fiziki Yapısı- İlçe Yaşadı~mız yerin salon dahil kaç odah oldugunu söyler misiniz? (Mutfak, banyo, tuvajet hariç) Sultangazi Avcılar Sultanbeyli Bayrampaşa Arnavutköy Karta! Bcylikdüzü Gaziosmanpaşa Sancaktepe Beyog ıu Tuzla Çekmeköy Kadıköy Ataşehir Beykoz Maltepe Küçükçekmece Ümraniye Kagıthane Ş ile Pendik Üsküdar Şişli Güngören Fatih Bagcılar Beşiktaş Zeytinburnu Bahçelievler Başakşehir Silivri Sarıyer Eyüp Çatalca Büyükçekmece Adalar Esenler Bakırköy Esenyurt 3,98 3, 71 3,54 3,50 3,47 3,45 3,44 3,44 3,43 3,43 3,43 3,43 3,41 3,39 3,38 3,37 3,34 3,30 3,29 3,29 3,28 3,27 3,25 3,25 3,23 3,21 3,21 3,10 3,06 3,05 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 3,00 2,88 2,79 2,76

141 140 ıstanru L rı CAI\F.TODı\SI Araştınnaya katılan deneklere iş hayatlanyla ilgili bir takım sorular yöneltilerek, işlerinden duydukları mcmnuniyct ve işlerinden kaynaklanan sorunlar ortaya konulmuştur. Öncelikle deneklere aşağıdaki ifadelerc ne dereec katıldıklarını 1-10 a rasında ifade etmeleri istenmiştir; - lşim çok stres li ve zahmetli/ çok emek isteyen bir iş - İşim sıkıcı ve kasvet/i - /şim bana mesleki gelişimimiçin iyifirsallar sunuyor - Sürekli kısa zamanda fazla iş yüküyle meşgulilm - Saglık koşullarına uygun olmuyan ve tehlike arz eden bir işim var - /şimi severekyapiyorum lşinin çok stresli ve zahmetli bir iş olduğunu ifade edenler en fazla Sultanbeyli (9.67), Kağıthane (8.17), Kartat (8.00), Pendik (7.94), Ümraniye (7.80) ve Sultangazi (7.07) ilçelerinde yoğunlaşırken, bu durumdan şikayctçi olmaya n ların çoğunluğu oluş turduğu ilçelerin başında Adalar (4.00), Şilc (4.00), Eyüp (4.70), Arnavutköy (4.73) ve Çatalca (5.00) gelmektedir. Görü ldoğü üıere çoğunluk l a sanayi bölgelerine yakın ilçelerde yaşayan kişiler i şler in çok emek istedlgini ifade etmişken, İstanbul'un merkezinin dı.şında sayı l abi lecek ilçelerde ise böyle bir durumla karşılaşılmamıştır. işin i sık ıcı ve kasvctli bulanlar Sultanbeyli (8.00), Şişli (6.73), Bayrampaşa (6.09), Beylikdilzü (6.00) ve Sultangazi (6.00) ilçelerinde çoğunl ukl a temsil edilirken; Arnavutköy (2.55), Adalar (2.67), Çatalca (3.50) ve Şilc (3.60)'de tersi durum söz konusudur. İşinin kendisine mesleki gelişimi için iyi fırsatlar sund uğunu ifade edenler en fazla ŞişJj (8.00), Beş i ktaş (7.67), Kadıköy (7. ı 5), Ataşehir (7.00) ve Bakırköy (6.88) ilçelerinde yogun l aşırkcn, Arnavutköy (2.36), Sultanbeyli (3.33) ve Sancaktepe (4.1 ı) ilçeleri bu ifadeyi destekleyenlerin azınlıkta olduğu ilçeterin başında yer a lm aktad ır. Sürekli kısa zamanda fazla iş yüküyle meşgul oldugunu ifade edenlerin çoğun l ukta olduğu ilç:eleıin başında Kagıthane (7.50), Ataşehir (739), Avcılar (7.08), Zeytinburnu (6.88) ve Şişli (6.80) gelirken, bu durumun az rastlandığı ilçeler ise Adalar (4.00), Çatalca (4.50) ve Silivri (4.80)'dir. Sultanbeyli (8.00), Tuzla (7.67), Avcılar (6.54), Bayrampaşa (5.9 l) ve Kağıthane (5.60) ilçeleri sağ lık koşullarına uygun olmayan ve tehlike arz eden bir işyerinde çalışanların ağırlıklı olarak bulunduğu ilçelerdir. Buna karşın, Adalar (2.00), Çatalca (2.00), Sarıyer (2.55) ve Silivri (2.86) bu durumla daha scyrek rastlanan ilçeterin başında gelmektedir. işini severek yaptığını ifade edenlerin ağırlıkta olduğu ilçclerin başında Çatalca (6.81), Şile (6.76), Adalar (6.63), Si livri (6.61) ve Buyükçekmcce (6.43) gelmekte iken, işini sevenlerin azınlıkta olduğu ilçeler ise Sultanbeyli (2.67), Güngören (2.70), Esenler (3.24) ve Sancaktepe (3.79) ve Arnavutköy (3.83)'dür.

142 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMA SI 141 Grafik 39. İş Hayatayla İlgili ifadeler 1 -İlçe İşim çok stresli ve zahmetli/ çok emek isteyen bir iş Sultanbeyli Ka gıthane Karta! Pendik Ümraniye Sultangazi Bayrampaşa i\ vcılar Beş i ktaş Beyoğlu Şiş l i Bak ırköy Maltepe Beylikdüzü Esenyurt Zeytinburnu Sancaktepe Ataşehir Başakşeh ir Tuzla Çekmeköy Sanyer Büyükçckmcec Bağcı l ar Gaziosmanpaşa Kilçilkçckmccc Beykoz Fatih Silivri Esenler Bahçelievler Güngören Kadıköy Üsk\ldar Çatalca Arnavutköy Eyüp Ş ile Adalar 9,67 8,17 8, 00 7, 94 7, 80 7,07 6,87 6,85 6,83 6,80 6,78 6,72 6,62 6,62 6,59 6,47 6,42 6,40 6,40 6,27 6,27 6,20 6,20 6,15 6, 1 ı 6,00 5,82 5,78 5,71 5,45 5,38 5,27 5,20 5,19 5,00 4,73 4,70 4,00 4,00 Grafik 40. lş Hayatıyla İlgili ifadeler 2 - İlçe Sultanbeyli İşim sıkıcı ve kasvetli Şiş li Bayrampaşa BcylikdUzü Sultangazi Beşiktaş Bagc ılar Ataşehir Sancaktepe Kağıthane i\ ve ıl ar Bakırköy Esenyurt Gazios manpaşa Beykoz Pendik Karta! Eyüp Ümraniye KUçUkçckmecc Maltepe Kadıköy Bahçelievler Fatih Bi.iyükçekmccc Tuzla Çekmeköy Güngören Başakşehir Üsküdar Esenler Sarıyer Silivri Zeytinburnu Beyoğ lu Ş ile Çatalca Adatar Arnavutköy 8,00 6, 73 6,09 6,00 6,00 5,83 5,80 5,80 5,68 5,62 5,54 5,50 5,47 5,33 5,27 5,24 5, 10 5,10 5,07 5,02 5,00 5,00 5,00 4,86 4,80 4,62 4,62 4,60 4,53 4,47 4,36 4,33 4,29 4,27 3,68 3,60 3,50 2,67 2,55

143 142 ISTANBULTICARET ODASI Grafik 41. İş Hayatayla İlgili İ fadeler 3 - İlçe İşim bana mesleki gelişimim için iyi fırsatlar sunuyor Grafik 42. İş Hayatayla İlgili ifadeler 4 -İlçe Sürekli kısa zamanda fazla iş yüküyle meşguluru Şiş l i Beşiktaş Kadıköy Ataş ehir Bakırköy A vcılar Maltepe Gaz ios manpaşa Bayrampaşa Beylikdüzü Güngören Zeytinburnu Adalar Esenyurt Büyükçekmece Bahçelievler Kağ ıthane Silivri Çekmeköy Tuzla Çatalca Küçükçekmece Beyoglu Başakşehi r Fatih Ş ile Sultangazi Esenler Üsküdar Bağcılar Pendik Karta! Sarıyer Beykoz Eyüp Ümraniye Sancaktepe Sultanbeyli Arnavutköy 8,00 7,67 7,15 7, 00 6, 88 6,5 o 6,43 6, 1 ı 6,09 6,00 6,00 6,00 6,00 5,94 5,80 5,76 5,74 5,7 1 5,7 1 5,7l 5,64 5,51 5,47 5,47 5,46 5,43 5,36 5,33 5,32 5,23 5,21 5,17 5,17 5,09 5,00 5,00 4,1 ı 3, ,36 Kağı th ane Ataşehir Avc ılar Zeytinburnu Şiş li Maltepe B eşiktaş Bayrampaşa Güngören Arnavutköy Esenyurt Sultanbeyli Gaziosmanpaşa Bağc ı lar Sancaktepe Beykoz Sultangazi Bahçelievler Ş ile Bak ı rköy Başakşehir Karta! Beylikdtizü Esenler Kad ıköy Pendik Büyükçekmece Fatih Üslctldar Sarıyer Çekmeköy Küçükçekmece Tuzla Beyoğlu Eyilp Ormaniye Silivri Çatalca Adalar,50,39 7,08 6,88 6, 80 6, 60 6,43 6,43 6,4 o 6,36 6,35 6,33 6,22 6, 19 6,1 ı 6,09 6,07 6,00 6,00 5,92 5,87 5,86 5,85 5,82 5,80 5,65 5,60 5,57 5,49 5,33 5,29 5,29 5,29 5,26 5,14 5,13 4,80 4,50 4,00

144 ISi ANBUL.DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 143 Grafik 43. İş Hayatıyla İlgili ifadeler 5 - İlçe Sa~hk koşullarına uygun olmayan ve tehlike arz eden bir işte çalışıyorum Sultanbeyli Tuzla Avc ı lar Bayram paşa Kagıthanc GUngörcn Gaz iosman p aşa Karta! Bagcılar Ümraniye Kadıköy BeylikdOzU Çekmeköy Pendik Ş ile Zeytinburnu KUçUkçckmcce Beşiktaş Arnavutköy Bahçelievler ÜskUdar Sancaktepe Beykoz Eyüp Esenyurt Ş işli Beyo~lu Esenler Sultangazi Fatih Bak ırköy Maltepe Ataşehir Başakşehir Büyükçekmece Silivri Sarıyer Çatalca Adalar 8,00 7,67 6,54 5,91 5,60 5,36 5,30 5,17 5,12 5,07 5,00 5,00 5,00 4,97 4,91 4,88 4,86 4,67 4,67 4,60 4,47 4,42 4,36 4,30 4, 12 4,09 4,00 4,00 4,00 3,89 3,83 3,63 3,27 3,20 3,20 2,86 2,55 ~ 2,00 ~ 2,00 Grafik 44. İş Hayatıyla İlgili ifadeler 6 - İlçe Çatalca Şi! c Adalar Silivri Büytikçekmece İşi mi severek yapıyorum Sarı yer Şişli Ataşehir Kart al Ümraniye Zeytinburnu Pendik Başakşehir Bakırköy Avcılar Beşiktaş Beyogı u Kadıköy Maltepe BeylikdüzU ÜskUdar Beykoz Eytip Fati h Bahçe! i ev ler Esenyurt Çekmeköy Küçükçekmece Gaziosmanpaşa Sultangazi Bayrampaşa Bağcı l ar Tuzla Kağıthane Arnavutköy Sancaktepe Esenler Güngören Sultanbeyli 6,81 6,76 6,63 6,61 6,43 6,23 6,16 6, lo 6,07 5, 81 5,56 5,48 5,33 5,24 5,14 4,94 4,88 4,82 4,75 4,62 4,60 4,53 4,50 4,49 4,48 4,24 4,40 4,35 4,33 4,3 ı 4,26 4,15 4,00 4,00 3,83 3,79 3,24 2,70 2,67

145 144 ISTANBUL. TICARET ODASI Deneklere işleriyle ilgili aşağ ı daki konulardaki memnuniyct düzeylerini 1-1 O aras ı belirtmeleri istenmiştir; - Ücret - Çalışma arkadaşları - Çalışma saati - Ocret drşı imkanlar (yol, yemek, servis vb.) - Çalışma ortamı Ücretinden memnuniyet düzeyi yüksek sayılabilecek bireylerin yoğunlaştığı ilçeler Ataşehir (6.20), Şile (6.19), Çatalca (6.05), Zeytinburnu (5.88) ve Beşiktaş (5.50) iken, memnuniyet düzeyi düşük seyreden ilçelerin başında Sultanbeyli (1.55), Arnavutköy (1.85), Sancaktepe (2.32) ve Tuzla (2.40) yer almaktadır. Çalışma saati açısından duyulan memnuniyet düzeyine bakıldığında Şile (6.70), Adalar (6.67), Çatalca (6.63), Maltepe (6.50) ve Ataşehir (6.30) ilçelerinin yüksek düzeyde, Sultanbeyli (2.30), Arnavutköy (2.36), Tuzla (2.50) ve Güngören (2.52) ilçelerinin ise düşük düzeyde olduğu ortaya çıkmaktadır. Grafik 45. İş Hayatıyla ligili Memnuniyct Düzeyi 1 - İlçe Ücret Grafik 46. İş Hayatıyla İlgili Memnuniyet Düzeyi 2 - İlçe Çalışma saati Ataşe hi r Ş ile Çatalca Zeytinburnu ~ eşiktaş Üsktldar Beyoğ lu E 'ip sillvri Sarıyer Avcı lar Adalar Maltepe Küçükçekmece BüyUkçekmece Şişli Kadıköy Başakşehır Kartat Fatih Bakırköy. Pendik Beykoz ümraniye Gaziosmanpaşa Bahçelievler Esenler Bagcılar Güngören Esenyurt Beylikdüzil Sultangazi Ka~ıthaoe Bayrampaşa Çekmeköy Tuzla Sancaktepe Arnavutköy Sultanbeyli 6,20 6,19 6,05 5,88 5,50 5,43 5,35 5,32 5,29 5,26 5,23 5, 4, LS 88 4, 82 4, 80 4,78 4,74 4,6 o 4,59 4,41 4,36 4,29 3,27 3,23 3,22 3,13 3,12 3,05 2,92 2,9 1 2,86 2,67 2,62 2,50-2,40-2,40-2,32 - ı.ss - 1,55 Ş ile Adalar Çatalca Maltepe Ataşehir Zeytinburnu Beyoğ l u Bakırköy Başakşehır Sarıyer Eyüp Bahçelievler Çekmeköy Avcılar Fatih Üskildar Beşiktaş Silivri Küçükçekmece Esenler Şi:;di Kadıköy Bii yükçekmece Ümraniye Beykoz Bağcılar Karta! Sultangazi Esenyurt Gaziosmanpaşa Beylikdüzü Pendik Bayrampaşa Kağ ıthane Sancaktepe Güngören Tuzla Arnavutköy Sultanbeyli - 6,70 6,67 6,62 6,50 6,30 68~7 5, 5, 71 5,4 o 5,39 5,37 5,29 5,29 5,23 5,22 5,09 5,00 5,00 4,72 4,71 4,66 4,60 4,60 4,55 4,45 4,42 4,30 4,26 4,20 3,19 3, 14 3,12 3,09 2,96 2,95 2,52 2,50 2,36 2,00

146 İSTANBUL'DA YAŞAM KALİTESI ARAŞTIRMASI 145 Çalışma ortamından duyulan memnuniyetin yüksek düzeyde olduğu ilçeler Şile (7.02), Ş i şli (6.89), Adalar (6.67), Ataşehir (6.50) ve Zeytinburnu (6.00) iken; Sultanbeyli (2.33), Bayrampaşa (3.00), Güngören (3.74) ve Tuzla (3.86) memnuniyct dtizeyinin düşük olduğu ilçelerdir. Çalışma arkadaşlanndan duyulan mcmnuniyct düzeyinin yüksek olan ilçeler, Şilc (7.59), Arnavutköy (7.5 1), Ataşehir (7.40), Sultangazi (7.37) ve Zeytinburnu (7.00) iken; düşük olan ilçeler ise Güngören (4.22), Sultanbeyli (4.67) ve Esenler (4.88)'dir. Ücret dışı yol, yemek yardımı gibi imkanlardan duyulan memnuniyet düzeyi Ataşehir (7.55), Şişli (7.50) ve Kadıköy (7.40)'de yüksek iken; Sultanbeyli (2.33), Güngören (3.52) ve Sultangazi (3.67)'de düşüktür. Grafik 47. İş Hayatıyla İlgili Memnuniyet Düzeyi 3 - İlçe Grafik 48. İş Hayatıyla İlgili Memnuniyet Düzeyi 4 - İlçe Çalışma ortamı Çalışma arkadaşları Ş ile Şişl i Adalar Ataşehir Zeytinburnu Çatalca Beşiktaş Üsküdar Bahçelievler Başakşehir Büyükçekmece Silivri Kadıköy Ümraniye Karta! Maltepe Sarıyer Avcılar Bakırköy Beykoz Bcylikdüzü Çekmeköy Sultangazi Fatih Pendik Eyüp Bey o gl u Bagc ıl ar Esenler Küçükçekmece Arnavutköy Esenyurt Gaziosmanpaşa Kağıthane Sancaktepe Tuzla Güngören Bayrampaşa Sultanbeyli 3,00 2,33 5,39 5,30 5,20 5,20 5,14 5,12 4,97 4,90 4,88 4,84 4,77 4,76 4,73 4,7 1 4,71 4,55 4,54 4,53 4,40 4,35 4,30 4,18 4,04 4,00 4,00 3,95 3,89 3,89 3,86 3,74 7,02 6,89 6,67 6,50 6, 00 6, 00 6, 00 Ş ile Arnavutköy Ataşehir Sultangazi Zeytinburnu Üsküdar Sarıyer Beykoz Tuzla Çekmeköy Beyoglu Beşiktaş BUyükçekmece Çatalca Şişli Gaziosmanpaşa Başakşeh ir Kagıthane Sancaktepe Silivri Esenyurt BeylikdOzU Avcılar Küçükçekmece Maltepe Eyüp Karta) Adalar Ümraniye Bakırköy Fatih Bayrampaşa Kadıköy Pendik Bagcılar Bahçelievler Esenler Sultanbeyli Güngören,59,51,,,40 7,37 7,00 7,00 6, 74 6, 73 6, 71 6, 71 6, 65 6, 64 6, 60 6,5 o 6,45 6,35 6,33 6,17 6,16 6,14 6,12 6,00 6,00 5,91 5,88 5,84 5,74 5,67 5,62 5,62 5,49 5,33 5,27 5,25 5,14 4,96 4,88 4,67 4,22

147 146 ISTANBUL TICARET ODASI ~ Grafik 49. İş Hayatıyla İlgili Memnuniyet Düzeyi 5- İlçe Ücret dışı imkanlar (yol, yemek, servis vb.) Ataşehir Şişli Kadıköy Başakşehir Beşiktaş Üsküdar Çatalca Zeytinburnu Maltepe Ş ile Fatih Beyogıu Bahçelievler Avcılar Beylikdüzü Esenler Küçükçekmece Ümraniye Kağıthane Eyüp Esenyurt Sarıyer Bakırköy Pendik Beykoz Adalar Bagcılar Karta! Büyükçckmece Silivri Çekmeköy Bayrampaşa Sancaktepe Tuzla Arnavutköy Gazio smanpaşa Sultangazi Güngören Sultanbeyli 2,33 4,44 4,33 4,29 4,25 4,16 4,09 3,91 3,89 3,67 3,52 7,55 7,50 7,40 7,37 7,22 7, 17 7, 06 6,95 6,75 6,69 6,52 6,49 6,34 6,23 6,14 6,06 6,05 5,94 5,91 5,89 5,82 5,74 5,57 5,45 5,36 5,26 5,15 5,04

148 lsti\nbui. 'DA YAŞAM KALITESI ARAŞT I RMA S I 147 Deneklere işlerind en kaynaklanan birtakım sorunlara ilişkin aşağıdaki durumlan, ne sıklıkta yaşadıkları sorulmuştur; - lşten eve, evle ilgili yapılması gereken bazı işleri yapamayacak kadar yorgun geliyorum. - İşim e harcad1ğım zaman nedeniyle ai/erne karşı olan sorumluluklarımı yerine geliremlyoru m. - Eve iş getiriyorum. - Ai/evi sorumluluktarım nedeniyle işime konsantre o lamıyorum. i ş ten eve, evle ilgili yapılması gereken bazı işle ri yapamayacak kadar yorgun gelenlerin yoğun laş tı ğı ilçeler Beyoğlu (7.54); Sancaktepe (7.50) ve Sultanbeyli (7.40) iken; Şile (3.33), Çatalca (3.89) ve Adalar (4.00) bu durumun daha az rastlandığı ilçelerdendir. İşine harcadığı zaman nedeniyle ailesine karşı olan sorumlulukl arı nı yerine getiremeycnler Gaziosmanpaşa (7.20), Tuzla (6.47) ve Esenyurt (6.22) ilçelerinde ağırlıktaykcn; Silivri (2.00), Şile (2.33) ve Çatalca (2.50) 'da daha az yoğunluğa sahiptirler. Grafik SO. İş Hayata- ifade 1-ilçe işten eve, evle ilgili yapılması gereken bazı işleri yapamayacak kadar yorgun geliyorum Beyoglu Sancaktepe Sultanbeyli Zeytinbumu Gaziosmanpaşa Tuzla Ataşehir Maltepe Bayrampaşa Küçtik~kmece. eşikta ş skudar Eyüp Sultangazi Başakşehir Beylikdüzü Büyilkçekmccc Şiş li Güngören Avcılar Kad ı köy Esenyurt Pendik Ümraniye Bağcı lar "Karta! Arnavutköy Çekmeköy Esenler Sa rıyer Bak ı rköy Fatih Kağıthane Bahçelievler Bcxkoz S ıli vri Adalar Çatalca Ş ile 7,54 7,50 7,40 7,38 7,25 7, 14 7,03 6,92 6,82 6,82 6,73 6,55 6,5 1 6, 45 6, 35 6, 29 6, 20 6,13 6,13 6, 08 5,93 5,88 5,82 5,67 5,64 5,64 5,64 5,57 5,33 5,06 4,96 4,95 4,88 4,77 4,72 4,17 4,00 3,89 3,33 Grafik 51. İş Hayatı - İfade 2 - İlçe İşime harcadıgım zaman nedeniyle ailcme karşı olan sorumlulukjımmı yerine getiremiyorum Gaziosmanpaşa Tuzla Esenyurt Kilxilkçekmece Zeytinburnu Bagcı l ıır BcyliK:di.lzü Şiş l i Beyoglu Beşiktaş Bayrampaşa Maltepe Avc ıla r Sul~.anbeyli Usküdar E üp Kadıköy.. Ataşehır U ımaniye Karta! Çekmeköy Pendik Güngören Arnavutköy Esenler Kağıthane Bahçelievler Sultangazi Başakşehir Sancaktepe Fatih Adalar Bakırköy Sarı yer Bilyilkçekmece Beykoz Çatalca Ş ile Sihvri 7,20 6,47 6,22 6, 14 6, 5, ,57 5,5 o 5,47 5,47 5, ,68 5,02 4,8 1 4,79 4,67 4,50 4,40 4,36 4,33 4,30 4, 19 4,18 4,18 4,08 3,79 3,76 3,73 3,65 3,58 3,48 3, , o 2,57 2, ,33 ~ 2,00

149 148 ISTANBUL TICARET ODASI Arnavutköy (8.14), Kadıköy (8.02), Sultanbeyli (7.91) ve Ataşehir (7.83) eve iş getirenierin agırlıkta olduğu ilçelerin başında gelirken; Adalar (2.00), Çatalca (3.64) ve Silivri (4.04) ilçelerinde bu duruma daha seyrck rastlanrnaktadır. Aitevi sorumlulukları nedeniyle işine konsantre olamayan bireylerin yogunlaştığı ilçeler Arnavutköy (6.59), Tuzla (6.47) ve Gaziosmanpaşa (6.47) iken; daha az yoğunlaşmanın yaşandığı ilçeler ise Şile (2.64), Adalar (3.00) ve Sarıyer (3.00)'dir. Grafik 52. İş Hayatı - ifade 3 - ilçe Anıavutköy Kadıköy Sultanbeyli Ataşehir BOyükçekmece Şişli Beşiktaş Pendik Ümraniye Karta I Bayrampaşa Sancaktepe Başakşehir Kağıthane GUngörcn Zeytinburnu Beyoglu Beykoz Gaziosmanpaşa Üsküdar Ş ilc Maltepe Sultangazi Bağcılar Çekmeköy Tuzla Küçükçekmece Avcılar BeylikdüzO Eyüp Esenyurt Fatih Esenler Sarıyer Babçe]jevler Eve iş getiriyorum Bakırköy Silivri Çatalca Adalar ,14 8,02 7,9 1 7,83 7,68 7,56 7,45 7, 18 7, 05 6, 78 6, 73 6,55 6,53 6,49 6,34 6,25 6,16 5,98 5,94 5,87 5,82 5,81 5,78 5,70 5,68 5,60 5,49 5,38 5,27 5,17 5,15 4,74 4,72 4,67 4,65 4,38 4,04 3,64 Grafik 53. İş Hayatı -İ fade 4- İlçe Allevi sorumluluk)arım nedeniyle Arnavutköy Tuzla Gazi osm anpaşa ümraniye Güngören Çekmeköy Maltepe BeylikdOzU Zeytinbum u BUyükçekmecc Karta) Pendik işime konsantre olaınıyorum Bayrampaşa Sancaktepe Sultanbeyli Beykoz Avcılar Beyoğlu Sultangazi K Oçükçekmece Beşiktaş Başakşehir Ataşehir Kadıköy Kağıthane Şişli Esenyurt Silivri Çatalca Bakırköy E yup Bağcılar Fatih Bahçelievler Esenler ÜskUdar Sarıyer Adalar Ş ile 6,59 6,47 6,47 6,45 6,14 6,11 6,00 6,00 5,94 5,80 5, 69 5, 65 5, 64 5, 57 5, 50 5,39 5,3 ı 5,12 5,00 5,00 5,00 5,00 5,00 4,90 4,76 4,74 4,68 4,47 4,40 4,33 4,33 4,32 4,16 4,02 3,61 3,09 3,00 3,00 2,64

150 ISTANHUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI }49 Araştırmaya katılanlara, "genel olarak sağtığınızı nasıl değerlendiriyorsunuz" sorusuna 1-10 arasında bir değer vererek belirtmeleri istenmiştir. Bu soruya alınan yanıtıann ortalamasına bakıldığında lo üzerinden 6.73 olduğu gözlenmektedir. İstanbul'da genel olarak sağlığını iyi değerlendirenterin yoğunlaştığı ilçeler Şişli (8.22), Şile (8.11), Ataşehir (8.00) ve Sarıyer (8.00) iken; Sultanbeyli (5.25), Gaziosmanpaşa (6.03), Esenyurt (6. 1 1) ve BeylikdüZO (6.12) ilçeleri sağlık dunımunu kötü hissedenlerin arttığı bölgelerdir. Grafik 54. Sağlık Durumu - Ilçe Şişli Ş ile Ataşehir Sarıyer Zeytinburnu Eyüp Ümraniye Karta! Bakırköy GUngören Bahçelievler Beyoğlu Başakşehir Pendik Adalar BUyOkçekınece Beykoz Beşiktaş Sultangazi Avcılar Çatalca Arnavutköy Küçükçekmece Silivri Tuzla Çekmeköy Bagcılar Bayrampaşa Maltepe Fatih Kadıköy Üsküdar Esenler Genel olarak sagh~ınızı nasıl dc~crlcndiriyorsunuz? Kağıthane Sancaktepe Beylikdüzü Esenyurt Gaziosmanpaşa Sultanbeyli 5,25 8,22 8, ı ı 8,00 8,00 7,94 7, 69 7, 67 7, 67 7, 66 7,58 7,52 7,48 7,37 7,33 7,33 7,25 7,24 7,22 7,21 7,16 7, 14 7,14 7, 14 7,09 7,07 7,07 6,98 6,96 6,87 6,84 6,75 6,63 6,62 6,51 6,26 6,12 6,1 ı 6,03

151 ı 50 ISTANUUL ricaret OOAS! Katılımcılardan, evlerinde yalnız otururken kendilerini ne kadar güvende hissettiklerini 1-1 O arasında bir değe r olarak ifade etmeleri i s tend iğinde ortalama değer 6.85 olarak ortaya ç ıkm ıştır. Buna karş ın yaşa nılan çevrede, gece yalnı z yürürken kendilerini ne kadar güvende hissettiklerine yönelik hesaplanan ortalama değe r ise 5.75'dir. Evinde ya lnız otururken kendini güvende hissedenlerin çoğunlukta oldu ğu ilçeterin başında Ataşehir (8.7 ı ), Ş ile (8.67), Adalar (8.56), Silivri (5.6) ve Çatalca (8.50) yer alırken ; Bayrampaşa (5.50), Esenler (5.78), Ba ğc ılar (5.82), Güngören (5.84) ve Gaziosmanpaşa (5.92) ilçeleri ise so ndadır. Aynı soru gece yalnı z yürürken duyulan güvenlik açts ından so rulduğunda Büyükçekmece (7.78), Silivri (7.60), Ataşehir (7.50), Şilc (7.50) ve Adalar (7.43) ilçeleri en fazla güvende hissedilen ilçeler iken; Gaz iosmanpaşa (4.12), Esenler (4.25), Bağcıl ar (4.39), Bayrampaşa (4.65) ve Arnavutköy (4.65) ise en az güvende hissedilen ilçelerdendir. Grafik SS. Güvenlik Sorunlan-İlçe Evinizde yalnız otururken kendinizi ne kadar güvende hissediyorsunuz? Ataşeh ir Ş ile Adalar Silivri Çatalca Sanyer Büyükçekmece Avcılar Beykoz BeylikdOzU Bcyo~ lu Bak ı rköy Ümraniye Başakşehi r Sultangazi Pendik Kartat ÜskOdar Eyüp Tuzla Çekmeköy Şişl i Kadıköy Maltepe Be şik taş Bahçelievler KUçilkçckmece Fatih Kağıthane Zeytinburnu Sultanbeyli Sancaktepe Arnavutköy Esenyurt Gaz i osmanpaşa Güngören Bage ıl ar Esenler Bayrampaşa 8,7 1 8,67 8,56 8,56 8,50 8, 17 8,17 8,06 8,00 7,80 7,77 7,72 7, 72 7, 70 7, 50 7, 48 7, 33 7,3 ı 7,2 7 7,2 o 7,2 o 7, 1 8 6,9 6 6,9 6 6,83 6,57 6,44 6,43 6,34 6,06 6,05 6,03 6,00 5,94 5,92 5,84 5,82 5,78 5,50 Grafik 56. Güvenlik Alg1s1 - ilçe Yaşadığınız çevrede, gece ya lnız yürürken kendinizi ne kadar güvende hissediyorsunuz? BüyOkçekmece Silivri Ataşehi r Ş ile Adalar Çatalca Başak şehir Sarıyer BeylikdOzU Avcılar Eyüp Pendik Ümraniye Beykoz Üsküdar Beş ik taş Bak ı rköy Zeytinburnu Tuzla Çekmeköy Bahçelievler Beyoğlu Karta! Fatih Kadıköy Sancaktepe Güngören Küçükçekmece Şiş l i Kağıthane Maltı.:pc Sultangazi Sultanbeyli Esenyurt Arnavutköy Bayrampaşa Bağc ıl a r Esenler Gaziosmanpaşa 7,78 7,60 7,50 7,50 7,43 7,33 6,84 6, 60 6, 53 6, 52 6,27 6,22 6,1 9 6, 14 6,0 o 5,87 5,86 5,73 5,60 5,60 5,57 5,46 5,44 5,30 5,22 5,13 5,08 5,05 4,95 4,91 4,86 4,8 1 4,74 4,67 4,65 4,65 4,39 4,25 4,12

152 Araştırmaya katılanların yaşadıkları ilçeyc ilişkin görtişleri, yaşamlarını sürdürdükleri alanlarda karşılaştıkları sorunlar ve aynı ilçede birlikte yaşadıklan topluma yönelik dcğcrlcndinnelcr sorgulanmıştır. Öncelikle "yaşadığınız ilçedeki insanlarm aşağıdaki alanlarda ne kadar kıtral/ara uyduk/arım belirtiniz" sorusu yönelti lmi ştir ; - Trafik kurallart - Kamuya aç1k alanlarda (park/arda, otobüslerde, hastanelerde vb.) diğer insanlara anlayış göstermek, saygilı davranmak - Komşuluk ilişkilerinde karşrlıklı anlayış göstermek, saygılı olmak - Çevreyi kir/etmemek Trafik kuralları aç ı sından yaşadığı ilçede kurallara uyulduğunu ifade edenlerin yoğunlaştığı ilçeler Sanyer (6.23), Eyüp (6.13), Adalar (6.06) ve Silivri (6.00) iken; Esenyurt (3.80), Sultanbeyli (3.83), Küçükçekmece (4.00) ve Sancaktepe (4.09) trafik kurallanna en az uyulan ilçclcrin başında yer almaktadır. Kamuya açık alanlarda diğer insanlara anlayış göstermek, sayg ılı davranmak açısından Şişli (7.20), Ataşehir (7.03), Sarıyer (6.58), Fatih (6.48) ve Eyüp (6.39) yüksek düzeyde ortalamaya sahip iken; Gaziosmanpaşa (3.83), Bayrampaşa (4.24), Arnavutköy (4.50), Güngören (4.51) ve Küçükçekmece (4.57) düşük ortalamaya sahiptir. Grafik 57. Yaşanilan Bölgede Toplum Kurallarına Uyum Düzeyi 1 - İlçe Grafik SS. Yaşanalan Bölgede Toplum Kurallarına Uyum Düzey12 -İlçe Sarıyer Eyüp Adalar Silivri Bakırköy Başakşehır B ilyukçckriıece Fatih Sultangazi :;; r Beyo~'~: F.scıiler Catalca Avc ıl ar Pendik Tuzla Ataşe hir C~kme~öy Dmranıye Bahç!,!l ievfer UskUdar Karta ı Kadıköy Kagıthane Ş ilc Maltepe GUngörcn BeY, koz Beşıktaş Beylil<dUzU Bayrampaşa Zeytinbum u Gaziosmanpaşa Bagcılar Arnavutköy Sancaktepe Küçükçekmece Surtanbey li Esenyurt Trafik kuralları 6,23 6, 13 6,06 6,00 5,83 5,72 5,70 5,67 5,61 5,60 5,54 5,53 5,50 5,49 5,4 1 5,33 5,33 5,33 s, 28 5, 28 5, 19 5, 05 5, 03 4,88 4,86 4,83 4,82 4,76 4,75 47 o 4,36 4,29 4,24 4,23 4,13 4,09 4,00 3,83 3,80 Kamuya açık alanlarda dl~er Insanlara anlayış göstermek, saygılı davranmak ======- ~ , Şişli Ataşeliir Sarıyer Fatih Eyüp Adalar Beşiktaş Beyoğlu J3al(ı rk"by Bey]ikdüzU Kadıköy U sk U dar SultanbeY,li Ş ıl e.. Pendik Umraniye Karta ı Sultangazi BUyükç~kınece Zeytınbum u Maltepe Bahçelicvrcr Çatalca Tuzla ÇekmeköY. Silivri Kağıthane Esenler Sancaktepe Beykoz Bagctlar Esenyurt Başakşehir Avcılar Küçükçekmece Güngören Arnavutköy ~ayrampaşa Gazıosmanpaşa ~==== ı- 6 g 4H '39 6'38 6'33 6,ÖO 6,00 5,90 5,83 5,76 5,75 5,71 5,70 5,60 s,52,so 44 5 '43 5, '35 5, 35 5, 25 5, 20 5, 20 5, 17 s, 5, '9 o 4,'78 4,78 4,7 o 4, 'S I 4'50 ~24 3, 3

153 152!STANBUL TICARET ODASI Komşu luk il i şki l eri açısından ise Sultanbeyli (8.00), Arnavutköy (7.60), Sanyer (7.35), Sultangazi (7.26) ve Üsküdar (7.22) mcmnuniyct düzeyinin yüksek; Kilçükçckınccc (4.30), Bayrampaşa (4.57), Güngören (4.76), Gaziosmanpaşa (4.95) ve Esenyurt (5.03) ise memnuniyet düzeyinin d üşük oldugu ilçelcrin başında gelmektedir. Çevrenin kirletilmemesi için gereken kurallara uyulduğu belirtilen ilçeterin baş ın da Ataşehir (7.60), Adalar (6.63), Şile (6.29), BeylikdOzU (5.70) ve Sarıyer (5.67) gelirken; Güngören (3.64), Esenyurt (3.72), Sultanbeyli (3.75) ve Esenler (3.82) ilçeleri sonlarda yer a lmaktadır. Grafik 59. Yaşanılan Bölgede Toplum Kurallarına Uyum Düzeyi 3 - İlçe Komşuluk ilişkilerinde karşılıklı anlayış göstermek, saygılı olmak Sultanbeyli Arnavutköy Sanyer Sultangazi Üsküdar Sancaktepe Eyüp Fatih Maltepe Beyoğlu Bakırköy Zeytinburnu Ş ile Avcılar Beylikdüz-u Kagıthane Pendik ümraniye Tuzla Çekmeköy Beykoz Karta! Bllyükçekmecc Beş i ktaş Adalar Bagcılar Bahçelievler Çatalca Silivri Şiş l i Kadıköy Ataşeh i r Başakşeh i r Esenler Esenyurt Gaziosma npaşa GUngören Bayrampaşa Küçükçekmece 8,00 7,60 7,35 7,26 7,22 7, 13 7, 03 6, 9 1 6, 74 6 ' 69 6,6 2 6,5 7 6,5 7 6,4 o 6,3 o 6,2 9 6,22 6,16 6,13 6,13 6,07 6,05 6,00 6,00 6,00 5,83 5,80 5,75 5,67 5,60 5,59 5,50 5,09 5,06 5,03 4,95 4,76 4,57 4,30 Grafik 60. Yaşanılan Bölgede Toplum Kurallarına Uyum Düzeyi 4- İlçe Ataşeh i r Adalar Ş ile BeylikdUztl Sanyer Eyüp Ümraniye Çatalca Pendik Üsküdar Sultangazi Fatih Karta! Kadıköy Silivri Büyükçekmece Beyoğlu Beykoz Zeytinburnu Saimköy Avc ılar Maltepe Başakşehi r Ş i şli Bahçelievler Sancaktepe KüçUkçekmece Bayrampaşa Kağıthane Tuzla Çekmeköy Beşiktaş Bağc ıl ar Arnavutköy Gazi o sma npaşa Esenler Sultanbeyli Esenyurt Güngören Çevreyi kirletmernek,60 6, 63 6,29 5,70 5,67 5,61 5,52 5,50 5,48 5,46 5,42 5,39 5,38 5,38 5,33 5,33 5,08 5,03 4,95 4,90 4,67 4,61 4,50 4,46 4,44 4,43 4,38 4,36 4,15 4, 13 4,13 4,13 4,08 4,06 3,84 3,82 3,75 3,72 3,64

154 :.ls::...:. ''!'.:::AN~B:.:::..U=..L'I::.:.)i\.:...:Y:..:..:A::!::.ŞA:.::.:.M KALITESi ARAŞTIRMASI 153 Özellikle :;on dönemlerde toplum içinde çeşitli kutuplaşmaların yaşandıgı, "mahalle baskısı " deyimiyle toplumdaki bazı gruplara çeşitli nedenlerden dolayı baskı uygulandığı gündeme getirilmektedir. Bu bağlamda katılımcılara yaşadıklan bölgede aşağıda belirtilen sosyal gruplar arasında bir anlaşmazhk ya da gerilimin olup olmadığı sorusu yöncltilmiş ve 1-1 O arasında bir değer vererek görüşlerini belirtmeleri i stcnmişti r; - Zenginler ve fakirler - Kadınlar ve erkekler - Yaşlılar ve gençler - Etnik kökenierifarklı gruplar - Dini inançlarıfarklı gruplar - Farkit mezhepler - Farkit cinsel tercihi olanlarla. toplumun diğer üyeleri arasında -Farklı siyasi düşünce gruplan Katılımcı l ara yaşadıkları bölgede aşağıda belirtilen sosyal gruplar arasında bir anlaşmazlık ya da gerilimin olup olmadığı son.ısu yönettiimiş ve 1-J O arasında bir değer vererek görüşlerini belirtmeleri istenmiştir. Buna göre zenginler ile fakirler arasında gerilimin en yüksek olduğu ilçeler Güngören (6.00), Bahçelievler (5.96), Esenler (5.94), Sultanbeyli (5.83) ve Bağcılar (5.66) iken; Arnavutköy (2.53), Kartat (3.24), Adatar (3.33), Ümraniye (3.36) ve Maltepe (3.70) ise gerilirnin en düşük seviyede olduğu ilçelerdir. Kadınlar ve erkekler arasında gerilimin en yüksek dozcyde yaşandığı ilçelerin başında Güngören (6.64), Bağcılar (5.73), Esenyurt (5.55), Sultangazi (5.50) ve Esenler (5.29) yer alırken; Adalar (2.00), Kadıköy (2.80), Zeytinburnu (3.05), Beşiktaş (3.14) ve Sarıyer (3.20) son sıra l ardadır. Bağcılar (6.18), Beşiktaş (5.67), Bahçelievler (5.32), Güngören (5.1 9) ve Esenler (4.94) yaşlılar ilc gençler arasındaki gerilirnin yuksek hi ssedild iği ilçclcrin başında gelirken; Çatalca (2.25), Arnavutköy (2.27), Adalar (2.67), Silivri (2.67) ve Şlle (2.69)' de bu gerilimin düşük düzeyde yaşandığı algısı yaygındır. Etnik kökenieri farklı gruplar arasındaki gerilimin yaşandığı ilçeler arasında Bağcılar (6.83), Güngören (6.64), Sancaktepe (6.6 1 ), Fatih (6.04) ve Bahçelievler (6.00) ilk sı ralarda iken; Büyükçekmece (2.00), Çatalca (2.20), Silivri (2.45), Arnavutköy (2.53) ve Başakşehir (2.60) son sıralarda yer almaktadır. Dini inançları farklı gruplar arasındaki gerilimin yüksek olduğu ilçeler Güngören (6.83), Sancaktepe (6.82), Beşiktaş (6.78), Avcılar (5.83) ve Esenler (5.80) iken; Çatalca (2.00), Silivri (2.00), Büyükçekmece (2.44), Şlle (2.57) ve Adalar (2.67) gerilimin düşük olduğu ilçelerdir. Farklı mezhepler arasındaki gerilimin yüksek olduğu ilçeler Sancaktepe (6.75), Ümraniye (6.52), Avcılar (5.95), Güngören (5.77) ve Fatih (5.73) iken; Adalar (2.00), Büyükçekmece (2.21), Çatalca (2.43}, Silivri (2.52) ve Şilc (2.57) gerilimin düşük olduğu ilçelerdir. Şişli (6.69), Beyoğlu (6.55), Fatih (6.35), Bahçelievler (5.88) ve Üsküdar (5.83) farklı cinsel tercihi olanlarla, toplumun diğer üyeleri arasındaki gerilimin yüksek olduğu ilçelerin başında gelirken; Adalar (2.00), Çatalca (2.50), Büyükçek.mece (2.67), Çekmeköy (2.80) ve Tuzla (2.80) gerilimin düşük olduğu ilçelerdendir. Farklı siyasi düşünce gruplan arasındaki gerilimin yoğun hissedildiği ilçeterin başında Sancaktepe (7.65), Güngören (7.55). Bahçelievler (7.00), Üsküdar (6.71) ve Esenler (6.59) yer ahrken; gerilimin düşük düzeyde lıissedildi~i ilçeler ise Çatalca (2.00), Büyükçekmcce (2.33), Silivri (2.33), Başakşehir (3.40) ve Şile (3.43)'dir

155 154 IS fanbul'tlcaretodasj Grafik 61. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 1 - İlçe Zenginler ve fakirler Grafik 62. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 2 - İlçe Kadınlar ve erkekler Güngören Bahçelievler Esenler Sultanbeyli Bağc ıl ar Beşiktaş Esenyurt BeylikdOzU Üsküdar Fatih BUyi.lkçekmcce Başakşehir Sultangazi Kad ıköy Bakırköy Şiş l i Silivri Eyüp Kağıthane Beykoz Bayrampaşa Çatalca Avc ıl ar Gaziosman paşa Zeytinburnu Tuzla Ş ile Çekmeköy Beyoğ l u KllçUkçckmecc Ataşe bir Sarıye r Sancaktepe Pendik Maltepe Ümraniye Adalar Karta! Arnavutköy 6,00 5,96 5,94 5,83 5,66 5,42 5,28 5, os 4, 98 4, 96 4,89 4,8 o 4,74 4,63 4,55 4,51 4,50 4,44 4,39 4,34 4,29 4,25 4,23 4,14 4,00 4,00 4,00 4,00 4,00 3,93 3,89 3,87 3,83 3,78 3,70 3,36 3,33 3,24 2,53 Güngören Bagcılar Esenyurt Sultangazi Esenler Sultanbeyli Beylikdüzü Balıçe l i ev ler Fatih Gaziosmanpaşa Üsküdar Başakşehir Avcılar Ka~ıthanc Beykoz Çekmeköy Bakırköy Sancaktepe Silivri Ataşehir Çatalca Büyükçekmece Karta! Maltepe KUç1lkçekmccc ümraniye Arnavutköy Bayrampaşa Pendik Eyüp Tuzla Şişli Beyoğlu Ş ile Sarıyer Beşiktaş Zeytinburnu Kadtköy Adalar 6,64 5, 73 5,55 5,5 o 5,29 5, 14 4,74 4,67 4,65 4,63 4,58 4,50 4,46 4,29 4,28 4,25 4,21 4,17 4,17 4,00 4,00 4,00 3,95 3,91 3,84 3,8 ı 3,81 3,79 3,70 3,69 3,60 3,60 3,54 3,43 3,20 3,14 3,05 2,80 2,00

156 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 155 Grafik 63. Sosyal Gruplar Arasmda Gerilim 3 - İlçe Yaşlılar ve gençler Grafik 64.Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 4 - İlçe Etnik kökenieri farklı gruplar Bağcılar Beşiktaş Bahçelievler Güngören Esenler Şiş l i Zeytinburnu Bakırköy Fatih Tuzla Çekmeköy Esenyurt Beylikdozu Avcılar Ataşehir Pendik Beykoz Sarıyer ÜskUdar Sultanbeyli Sancaktepe Sultangazi Küçükçekmece Gaziosmanpaşa Beyoğlu Ka~ıthane Kadıköy Kartat Ümraniye Maltepe Bayrampaşa Başakşehir Eyüp BüyUkçekmece Ş ile Silivri Adalar Arnavutköy Çatalca 6,18 5,67 5, 32 5,19 4,94 4,69 4,67 4,55 4,43 4,40 4,40 4,33 4,32 4,29 4,29 4,26 4,21 4,13 4,03 4,00 3,91 3,86 3,84 3,76 3,71 3,71 3,65 3,62 3,56 3,48 3,43 3,40 3,25 2,89 2,69 2,67 2,67 2,27 2,25 Bağcılar Güngören Sancaktepe Fatih Bahçelievler Sultanbeyli Adalar Avcıla r Beşiktaş Bak ı rköy Beylikdüzü Gaziosmanpaşa Kağ ı thane Şişli Esenler Tuzla Çekmeköy Ataşehir Maltepe Bayrampa~a Esenyurt Kad ı köy Zeytinburnu Üsküdar Beyoğlu Beykoz Eyüp Pendik Sarıyer Küçükçekmece Ş ile Sultangazi Ümraniye Karta! Başakşehir Arnavutköy Silivri Çatalca Büyükçekmece 6,83 6,64 6,61 6, 04 6, 00 5, 92 5, 80 5,6 o 5,5 o 5,4 5 5,37 5,32 5,22 5,14 4,94 4,67 4,67 4,5 1 4,48 4,43 4,39 4,38 4,29 4,19 4,15 4,14 4,12 4, 11 4,1 ı 4,07 4,00 3,86 3,48 3,43 2,60 2,53 2,45 2,20 2,00

157 ili ISTANBUL TICARET ODASr Grafik 65. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim S - İlçe Dini inançlan farkh gruplar Grafik 66. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 6 - ilçe Farklı mezhepler Güngören Sancaktepe Beşiktaş Avcılar Esenler Üsküdar Bağcılar Şişli Fatih Sultanbeyli Bcylikdüzü Kadıköy Kağıthane Bahçelievler Bakırköy Esenyurt Küçükçekmece Sultangazi Eyüp Maltepe Beyoğlu Sarıyer Ataşehir Gaziosmanpaşa Zeytinburnu Tuzla Çekmeköy Bayrampaşa Beykoz Pendik Kartat Ümraniye Başakşehir Arnavutköy Adalar Ş ile BUyOkçekmeee Silivri Çatalca 6,83 6,82 6,78 5, 83 5, 80 5,65 5,6 o 5,19 5,16 5,13 5,02 4,86 4,83 4,74 4,71 4,67 4,56 4,14 4,12 4,09 4,08 4,00 4,00 3,95 3,90 3,87 3,87 3,86 3,72 3,70 3,33 3,20 2,90 2,80 2,67 2,57 2,44 2,00 2,00 Sancaktepe Ümraniye Avetlar Gtıngören Fatih Beylikdüzü Esenler Bahçelievler Şişli Beşiktaş Bağcılar Üsküdar Bakırköy Esenyurt Eyüp Sultangazi Beyoğlu KüçUkçekrnecc Sultanbey i i Kağıthane Maltepe Gaziosmanpaşa Kadıköy Zeytinburnu Bayrampaşa Tuzla Çekmeköy Pendik Ataşeh i r Beykoz Karta! Sarıyer Başakşehir Arnavutköy Ş ile Silivri Çatalca Büyükçekmece Adalar 6,75 6,52 5, 95 5, 77 5, 73 5,37 5,29 5,24 5,20 5,17 5,13 4,88 4,86 4,83 4,56 4,56 4,46 4,36 4,35 4,32 4,26 4,10 3,87 3,81 3,79 3,60 3,60 3,48 3,43 3,38 3,05 2,96 2,90 2,85 2,57 2,52 2,43 2,2 1 2,00

158 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 157 Grafik 67. Sosyal Gruplar Arasmda Gerilim 7 - İlçe Farklı cinsel tercihi olanlarla, toplumun diğer üyeleri arasında Grafik 68. Sosyal Gruplar Arasında Gerilim 8 - İlçe Farklı siyasi düşünce grupları Şişli Beyoglu Fatih Bahçelievler Üsküdar Bagcılar GUngörcn BeylikdUzil Sarıyer Maltepe Beşiktaş Bakırköy Sancaktepe Avcılar Kagıthane Esenler Eyüp KüçUkçekmece Kadıköy Başakşehir Zeytinburnu Bayrampaşa Gazios manpaşa Pendik Esenyurt Beykoz Sultangazi Silivri Karta! Arnavutköy Ümraniye Sultanbeyli Ataşehir Ş ile Tuzla Çekmeköy BOyUkçckmecc Çatalca Adalar 6,69 6,55 6,35 5, 88 5, 83 5, 79 5,59 5,58 5,48 5,42 5,42 5,33 5,3 o 5,14 5,07 5,00 4,94 4,72 4,44 4,29 4,23 4,2 1 4,19 4, 15 3,94 3,66 3,63 3,33 3,33 3,33 3,32 3,22 3,20 3,14 2,80 2,80 2,67 2,50 2,00 Sancaktepe Güngören Bahçelievler ÜskUdar Esenler Balorköy Fatih Gaziosmanpaşa Esenyurt Bağcılar BeylikdOzU Ümraniye Kagıthane Avcılar Sultanbeyli Beşiktaş Kadıköy Sarıyer E yup Küçükçekmece Beyoğ lu Maltepe Şişli Pendik Bayrampaşa Beykoz Zeytinburnu Tuzla Çekmeköy Arnavutköy Ataşehir Karta! Sultangazi Adalar Ş ile Başakşehir Silivri BUyilkçekmece Çatalca -- 2, ,33 ~ 2,00 7,65 7,55 7,00 6,7 1 6, 59 6, 41 6, 39 6, 29 6, 25 6,24 6,2 ı 6,0 o 5,80 5,66 5,50 5,44 5,43 5,29 5,19 4,85 4,69 4,65 4,24 4,22 4,21 4, 14 4, 10 4,00 4,00 4,00 3,94 3,86 3,72 3,72 3,43 3,40

159 158 ISTI\NLIUL l'lt"aretoijasi Araştım1aya katılan bireylere yaşadıkları ilçede aşağıda sıralana n alanlardaki meınnuniyet düzeylerini 1-1 O arasında bir değer vererek i fade etmeleri istenmiştir; - Sosyal yaşam (.çpor, sinema, tiyatro, park vb.) - Ulaşım imkan ları - Hava kirliliği -Güvenlik - Çevre Kirliliği - Niifus yoğunluğu - Sağlık kurumları - Eğitim kurumları Buna göre yaşadığı ilçedeki sosyal yaşamdan memnun o lanların yoğunlaştığı ilçeler Kadıköy (7.89), Şişli (7.67), Zeytinburnu (7.56), Beşiktaş (7. 14) ve Küçükçekmece (7.05) iken; Sancaktepe (2.43), Sultanbeyli (3.14), Gaziosmanpaşa (3.67), Sultangazi (3.87) ve Arnavutköy (3.87) memnuniyelin düşük duzeyde olduğu ilçelerdir. Adalar (7.63), Çatalca (7.25), Büyükçekmcce (7.22), Si livıi (7.00) ve Şi l e (6.97) hava kirliliğinin az hissedildiği; Şiş li (3.37), Beşiktaş (4.08), Güngören (4.09), Bahçelievler (4.44) ve Bağcılar (4.46) ise hava kirliliğinin yüksek duzeyde hissedildiği ilçelerin başında yer alma kta dır. Güvenlik aç ı sın d an duyulan mernnuniyct sıra l amasında Ş ile (7.93), Adalar (7.71), A taşe h ir (7.3 1), Çatalca (7.20) ve Büyükçekmecc (7.00) ilk sıra larda ; Esenler (3.66), Gazio smanpaşa (4.00), Bayrampaşa (4.29), Arnavutköy (4.36) ve Sultanbeyli (4.49) son s ıralardadır. Çevre kirliliğinden en fazla memnuniyetsizlik duyulan ilçeler Sultanbey li (3.25), Şişli (3.76), Beyoğlu (4. l 5), Güngören (4. 18) ve Bayrampaşa (4.29) iken; Ş ile (6.86), Avc ıl ar (6.86), BUyükçekmcce (6.67), Ataşehir (6.63) ve Kartat (6.48) memnuniyet siı l ik düzeyinin azaldığ ı ilçelerdir. Nüfus yoğun luğundan duyulan m cınnuniyet düzeyinin yüksek olduğu ilçeler Adalar (7.00), Silivri (6.83), Çatalca (6.75), Büyükçckmcce (6.67) ve Ş ile (6.57) iken; Gaziosmanpaşa (3.09), Güngören (3.33), Bayrampaşa (3.42), Bahçelievler (3.95) ve Kağıthane (4.00) nüfus yoğun luğu ndan en fazla şikayet edilen ilçelerin başında gelmektedir. Ulaşım imkanları açısından memnuniyct düzeyi yüksek olan ilçelerin başında Zeytinburnu (8.38), Beyoğ lu (8.00), Şişli (7.89), Kadıköy (7.83) ve Fatih (7.43) gelirken; memnuniyetjn düşük düzeyde olduğu ilçeler Sancaktepe (2.87), Sultanbeyli (4.08), Ç3k.meköy (4.53), Arnavutköy (4.53) ve Başakşehir (4.67)'dir. Zeytinburnu (7.91 ), Fatih (7. 71 ), Silivri (7.67), Kadıköy (7.67) ve Çatalca (7.50) sağlık kurumla rı açısından en fazla memnuniyel duyulan ilçeler iken; Gaziosmanpaşa (2.67). Sancaktepe (3.39), Sultanbeyli (3.83), Arnavutköy (4.40) ve Sultangazi (4.40) ilçelerinde ise memnuniyet düzeyi düşüktür.eğitim kurumlan açıs ından Şişli (7.49), ÜskOdar (7.33), Fatih (7.25), Kadıköy (7.19) ve Beşiktaş (7.15) en fazla meıruıuniyet duyulan ilçelerin başında gelirken; Arnavutköy (2.60), Sancaktepe (2.70), Güngören (3.64). Gazi osmanpaşa (4.33) ve Sultanbeyli (4.58) merrınuiyet düzeyinin düşük o ldu ğu ilçclcrdendir.

160 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITF.SI ARA ŞTIRMASI 159 Grafik 69. Kentsel Memnuniyet Düzeyi 1 - İlçe Sosyal yaşam (spor, sinema, tiyatro, park vb.) Kadıköy Ş i şli Zeytinburnu Beşiktaş KilçOkçekmccc Beyogıu Bakuköy E yup Üsküdar Pendik Karta] Bahçelievler Ümraniye BeylikdüzO Ave ıl ar Kağıthane Silivri Maltepe Beykoz Adalar Sarıyer Fatih Ataşehir Çatalca Çekmeköy Başakşehir Bağcılar Ş ile BOyi.lkçekmecc Esenyurt Esenler Güngören Bayrampaşa Tuzla Arnavutköy Sultangazi Gaziosmanpaşa Sultanbeyli Sancaktepe 7,89 7,67 7,56 7, 14 7,05 6,97 6,93 6, 80 6, 75 6, 63 6, 62 6, 57 6, 48 6,3 ı 6,2 9 6,2 8 6,1 ı 6,0 4 6,0 o 6,0 o 5,92 5,64 5,54 5,53 5,44 5,42 5,41 5,40 5,28 4,94 4,65 4,36 4,29 4,15 3,87 3,87 3,67 3,17 2,43 Grafik 70. Kentsel Mcmnuniyet Düzeyi 2 - İlçe Zeytinburnu Beyoğ lu Şiş li Kadıköy Fatih Beşiktaş Bakırköy Bağcılar Bahçelievler Avcılar Üsküdar Ümraniye Kağıthane Pendik Karta] Sa rı ye r Eyüp Ş ile Çatalca Silivri Maltepe Ataşehir Adalar Küçükçekmece Beylikdi.lzi.l Büyükçekmece Sultangazi Beykoz Esenler Tuzla Esenyurt Bayrampaşa Gazi osmanpa şa Güngören Başakşehir Arnavutköy Çekmeköy Sultanbeyli Sancaktepe Ulaşım imkanları 8,38 8,00 7,89 7,83 7,43 7, 17 7, 07 7, 02 7, 00 6,9 ı 6,8 6 6,8 o 6,8 o 6,7 o 6,52 6,19 6,19 6,16 6,15 6,07 6,04 6,03 5,92 5,91 5,85 5,83 5,67 5,66 5,47 5,41 5,33 5,00 4,95. 4,91 4,67 4,53 4,53 4,08 2,87

161 J6Q IS fantlul TICARETODASI Grafik 71. Kentsel Memnuniyet Düzeyi 3- İlçe Hava ldrliliği Grafik 72. Kentsel Memnuniyet Düzeyi 4 - İlçe Güvenlik Adalar Çatalca Bilyükçekmece Silivri Ş ile Sarıyer Ümraniye Sultanbeyli 1\.vc ı la r Pendik Arnavutköy Ataşehir Başakşehi r BeylikdOzU Sancaktepe Tuzla Çekmeköy Kartat Beykoz Kadıköy Maltepe Fatih Sultangazi Eyüp Üskildar Bayram paşa Esenyurt Küçükçekmece Beyogıu Gaziosmanpaşa Bakırköy Zeytinburnu Esenler Ka~ılhane Bageı l ar Bahçelievler Güngören Beş i ktaş Şiş li 7,63 7,25 7,22 7,00 6,97 6,95 6,92 6,92 6,86 6,78 6,67 6, 34 6,1 o 6,0 o 5,9 ı 5,8 7 5,8 7 5,8 ı 5,7 9 5,7 8 5,57 5,42 5,35 5,12 5,ı2 4,93 4,89 4,85 4,85 4,8ı 4,69 4,67 4,65 4,59 4,46 4,44 4,09 4,08 3,37 Ş ile Adalar Ataşehir Çatalca Bilyilkçekmece Pendik Sarıyer Karta! Silivri Çekmeköy Avc ıl ar Eyüp Ümraniye Beylikdüzil Bakırköy Beykoz Başakşehi r Kadıköy Fatih Zeytinburnu Üsk'ı.ldar Sancaktepe Bahçelievler Şişli Maltepe Tuzla Bağc ıl ar Esenyurt Beyoğ l u Küçükçekmece Güngören Beşiktaş Kagıthane Sultangazi Sultanbeyli Arnavutköy Bayrampaşa Gaziosmanpaşa Esenler 7,93 7,7 1 7,31 7,20 7,00 6, 85 6, 84 6, 71 6, 67 6, 67 6,5 ı 6,5 o 6,5 o 6,4 o 6,07 6,00 6,00 5,88 5,87 5,81 5,59 5,57 5,56 5,47 5,35 5,30 5,28 5,28 5, 15 5,1 ı 5,09 5,00 4,93 4,93 4,49 4,36 4,29 4,00 3,66

162 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 161 Grafik 73. Kentsel Memnuniyct Düzeyi 5 - İlçe Grafik 74. Kentsel Memnuniyet Düzeyi 6- İlçe Çevre Kirlili~i Nüfus yo~unlu~u Ş ile Avcılar BUyilkçekmece Ataşehir Kartat Ümraniye Çatalca Silivri Pendik Bcylikdüzü Beykoz Başakşehir Sarıyer Kadıköy Arnavutköy Zeytin bu mu E yup Esenyurt Maltepe Bakırköy KUçUkçekmece Tuzla Fatih Çekmeköy Üskildar Esenler Gaziosmanpaşa Bahçelievler Adalar Sultangazi Bagcılar Sancaktepe Beşiktaş Kağıthane Bayrampaşa Güngören Beyog ıu Şişli Sultanbeyli 6,86 6,86 6,67 6,63 6,48 6,44 6,25 6,17 6,15 6,lO 5,72 5,7 o 5,68 5,56 5,47 5,43 5,25 5,22 5,04 5,03 4,89 4,80 4,80 4,80 4,78 4,76 4,71 4,68 4,67 4,65 4,63 4,52 4,33 4,29 4,29 4, 18 4,15 3,76 3,25 Adalar Silivri Çatalca BUyilkçekmece Ş ile Ataşehir Başakşehir BeylikdOzU Sultanbeyli E yup Avcılar Arnavutköy Zeytinburnu Sarıyer Beykoz Tuzla Çekmeköy Sultangazi Maltepe Bakırköy Kartat Esenyurt Pendik Ümraniye Fatih Küçükçekmece Beyoğlu Üsklidar Sancaktepe Esenler Kadıköy Bagcılar Beşiktaş Şişli Kağıthane Babçel i ev ler Bayrampaşa Güngören Gaziosmanpaşa 7,00 6,83 6,75 6,67 6,57 6,46 6, 20 6, 00 5,75 5,56 5,54 5,47 5,43 5,42 5,38 5,33 5,33 5,21 5,17 5,17 5,14 5,1 ı 4,96 4,96 4,80 4,62 4,62 4,46 4,41 4,35 4,35 4,23 4,16 4,16 4,00 3,95 3,42 3,33 3,09

163 162 ISTANIJUI. TICARET ODASI Grafik 75. Kentsel Memnuniyct Düzeyi 7 - İlçe Sa~lık kurumları Grafik 76. Kentsel Mcmnuniyct Düzeyi 8- ilçe , E~itim kurumları Zeytinburnu Fatih Silivri Kadıköy Çatalca Başakşehir Ataşeh i r Şiş l i Avc ı lar Bakırköy Sarıyer Beyogtu Ümraniye Pendik Karta! Ş ile Esenler Üskildar BeylikdOzU Maltepe Eyilp Bilyükçek.mece Esenyurt Beşiktaş Bahçelievler Beykoz Bağcı l ar Kagıthane Küçükçekmece Çekmeköy Adalar Tuzla Bayrampaşa Güngören Sultangazi Arnavutköy Sultanbeyli Sancaktepe Gaziosmanpaşa 7,91 7,71 7,67 7,67 7,50 7,20 6,97 6, 83 6, 80 6, 7 1 6, 71 6,54 6,52 6,44 6,33 6,27 6,1 2 6,10 6,1 o 6,09 6,00 5,97 5,87 5,86 5,80 5,72 5,70 5,66 5,34 5,20 4,86 4,67 4,50 4,48 4,40 4,40 3,83 3,39 2,67 Şiş li Üsküdar Fatih Kadıköy Beşiktaş Bakı_rköy Sarıyer Çatalca Maltepe Avcılar Eyüp Ataşehir Beyoglu Zeytinburnu Bahçelievler Bilyilkçekmece Silivri Pendik Bcylikdilzü Kartat Ümraniye Beykoz Esenyurt Başakşehir Kağıthane Adalar Küçükçekmece Ş ilc Tuzla Çekmeköy Esenler Sultangazi Bağcı l ar Bayrampaşa Sultanbeyli Gaziosmanpaşa Güngören Sancaktepe Arnavutköy,49 7,33 7,25 7,1 9 7,ı 5 7, ı o 7,06 6,97 6,86 6, 74 6, 71 6, 69 6, 62 6, 57 6,35 6,28 6, ı 9 6,1 9 6,10 6,05 6,00 5,93 5,67 5,58 5,56 5,47 5,4 ı 5,36 5,33 5,33 5,29 5,26 5,18 4,86 4,58 4,33 3,64 2,70 2,67

164 ISTANIJUL' I)II VIIŞAM KALilESI ARAŞTIRMASI 163 Araştinnaya katılanlara ilçelerinde yaşayanların aşağıdaki duru mlannın kendileri için ne kadar önemli olduğu sorusu yönehilmiştir; - Kı/ık kıyafet!eri - Aile yaşam biçimleri - Gelir dui umlart - Çocuklarının başarılan ve ahiokı - Eve giriş- çıkış saatleri Yaptıklari işleri - Dini inançlan ve yaşayış biçimleri - Siyasi düşünceleri - Etnik kökenieri Araştırmaya katılanlara ilçelerinde yaşayanların aşağıdaki durumlarının kendileri için ne kadar önemli olduğu sorusu yönelti lmi ştir. Bu bağ l amda ilçede yaşayanların kılık kıyafetlcrine önem verenlerin yoğunlaşttğı ilçeterin başında Esenler (6.65), Eyüp (6.16), Ümraniye (6.09), Başakşehir (6.00) ve Pendik (6.00) gelirken; Beyoğlu (2.53), Şişli (2.58), Kadıköy (2. 70), Beşiktaş (2.79) ve Avetlar (2.83) listenin sonundadır. Aile yaşam biçimlerine önem verenler Eyüp (8.00), Gungören (7.85), Fatih (7.64), Sancaktepe (7.56) ve Zeytinburnu (7.40)'da ağırlıktayken; Çatalca (3.50), Kadıköy (3.59), Beyoğlu (3.83), Beşiktaş (4.08) ve Silivri (4.33)'de daha az oranda temsil edilmektedir. Yaşadıkları ilçedeki diğer bireylerin gelir durumlannın önemli olduğunu düşünenler Kadıköy (6.00), Beşiktaş (5.57), Beylikdüzü (5.20), Maltepe (5.08) ve Ataşehir (4.82) ilçelerinde yoğunlaşırken; Çatalca (2.00), Silivri (2.50), Arnavutköy (2.53), Bağcılar (2.58) ve Sultanbeyli (2.58)'de ise daha az oranda temsil edilmektedir. Yaşadığ ı ilçedeki d i ğer bireylerin çocuklannın başarı ve ahlakını önemseyenlerin yüksek oranda temsil edildiği ilçeler Üsküdar (9.00), Bakırköy (8.90), Tuzla (8.57), Fatih (8.57) ve Zeytinburnu (8.38) iken; düşük oranda temsil edilen ilçeler ise Çatalca (4.50), Sancaktepe (4.83), Silivri (5.00), Küçükçekmece (5.19) ve Gaziosmanpaşa (5.29)'d ır. Aynı ilçede yaşadığı i nsanların eve giriş-çıkış saatlerini önemseyenler Bayrampaşa (7.69), Üsküdar (7.00), Fatih (7.00), Güngören (7.00) ve Esenler (6.9l)'de yoğuolaşırken ; Çatalca (2.50), Silivri (2.50), Büyükçekmece (2.78), Ataşehir (3.29) ve Beşiktaş (3.33)'da daha az oranda temsil edilmektedir. Aynı ilçede yaşadığı bireylerin yaptık l arı iş leriyle ilgilenenlerin ağırlıkta olduğu ilçeler Ümraniye (7.00), Çekmeköy (7.00), Güngören (6.73), Pendik (6.44) ve BeylikdUzü (6.44) iken; daha az oranda temsil edilen ilçeler ise Çatalca (2.75), Silivri (2.83), Büyükçekmece (3.00), Kadıköy (3.08) ve Şişl i (3.67)'dir. Yaşadığı ilçedeki insanların dini inançları ve yaşay ış biçimlerini önemseyenler Eyüp (8.00), Fatih (7.92), Güngören (7.82), Sultanbeyli (7.33) ve Zeytinburnu (6.86) ilçelerinde yüksek oranda; Çatalca (2.17), Silivri (2.25), Adalar (2.50), Büyükçekmcce (2.67) ve Beşiktaş (2.78) düşük oranda temsil edilmiştir. Siyasi duşünceleri aç ı sından yaşadığı ilçedeki insanlan değerlendirenler Güngören (6.82), Esenler (6.28), Avcı l ar (6.00), Bahçelievler (5.88) ve Gaziosmanpaşa (5.74)'da yüksek; Büyükçckmecc (2.00), Çatalca (2.00), Silivri (2.00), Sanyer (2.58) ve Maltepe (3. J4)'de düşük oranda temsil edilmiştir. Y aşadığı ilçedeki insanların etnik kökenierini önemseyenler Esenler (5.83), Esenyurt (5.52), Güngören (5.45), Gaz iosmanpaşa (5.31) ve Avc ıl ar (5.22)'da yoğunlaşırken ; Büyükçekmece (2.00), Çatalca (2. ı 0), Silivri (2.22), Adalar (2.25) ve Beşiktaş (2.35)'da daha az oranda temsil edilmektedir.

165 164 ISTANBUL TICARET ODASI Grafik 77. Toplumun Değer Yargilan 1- İlçe Kıhk kıyafetleri Grafik 78. Toplumun Değer Yargılan 2 - İlçe Aile yaşam biçimleri Esenler Eyüp Ümraniye Başakşehir Pendik Güngören Fatih Esenyurt Üsküdar Bageılar Kartat KüçO kçekınece Büyükçekmece Bahçelievler Beylikdüzü Gaziosmanpaşa Zeytinburnu Ş ile Sancaktepe Sultanbeyli Kagıthane Maltepe Sultangazi Beykoz Arnavutköy Çatalca Sarıyer Adalar Tuzla Çekmeköy Bayrampaşa Ataşehir Silivri Bakuköy Avcılar Beşiktaş Kadıköy Şişli Beyoglu 6,65 6, 16 6,09 6,00 6,00 5,89 5,83 5, 65 5, 56 5,5 o 5,29 5,2 o 5,1 ı 5,02 5,00 4,89 4,86 4,86 4,86 4,83 4,81 4,80 4,79 4,69 4,60 4,50 4,45 4,16 4,00 4,00 3,66 3,62 3,44 3,07 2,83 2,79 2,70 2, Eyüp Güngören Fatih Sancaktepe Zeytinburnu Bagcılar Üsküdar Kartat Ümraniye Ş ile Pendik Esenler Başakşehir Küçükçekmece Tuzla Çekmeköy Sultangazi Kagıthane Bahçelievler Maltepe Gaziosmanpaşa Arnavutköy Sultanbeyli Beykoz Beylikdilzil Sarıyer Esenyurt Bayrampaşa Büyükçckmeee Ataşehir Adalar Şişli Bakırköy Avcılar Silivri Beşiktaş Beyo~lu Kadıköy Çatalca 8,00 7,85 7,64 7,56 7,40 7,20 6, 95 6, 90 6, 88 6, 86 6, 81 6, 72 6, 67 6, 63 6,57 6,57 6,56 6,48 6,4 o 6,35 6,18 6,13 6,03 5,93 5,86 5,55 5,39 5,24 5,00 4,80 4,62 4,56 4,50 4,33 4,33 4,08 3,83 3,59 3,50

166 ISTANBUL' DA YAŞAM KALITESI ARAŞTLRMASI 165 Grafik 79. Toplumun Değer Yargıları 3- İlçe r ~ Kadıköy Beş iktaş Beylikdilzü Maltepe Ataşehir Eyüp Avcılar ÜskUdar Esenler Adalar Bahçelievler Beykoz Beyo~lu Pendik Ümraniye Kağıthane Zeytinburnu Güngören Karta! Ş ile Fatih Esenyurt Sarı yer Bakırköy Sultangazi Şişli Tuzla Çekmeköy Gaziosmanpaşa Sancaktepe Büyükçekmece Bayrampaşa Başakşeh i r Küçükçekmece Su ltanbeyli Ba~c ılar Arnavutköy Silivri Çatalca Gelir durumlan 6,00 5,57 5,20 5, 08 4,82 4,69 4,69 4,6 3 4,44 4,41 4,36 4,34 4,3 ı 4,26 4,24 4,10 4,10 4,06 4,05 4,00 3,9 1 3,89 3,81 3,72 3,72 3,56 3,43 3,43 3,38 3,13 3,1 ı 3,00 2,80 2,73 2,58 2,58 2,53 2,50 2,00 Grafik 80. Toplumun Değer Yargılan 4 - İlçe ÇocukJannın başarıları ve ahlakı Üsküdar Bakırköy Tuzla Fatih Zeytinburnu Bağcılar Adalar Ümraniye Karta! Sultanbeyli Güngören Ş ile Pendik Eyüp Kagıthane Bahçelievler Sultangazi Sarıyer Beyoğl u Çekmeköy BeylikdOzU Ataşe h ir Kadıköy Arnavutköy Beykoz Avcılar Esen ler Maltepe Şişli Esenyurt Bayrampaşa Büyükçekrnece Beşiktaş Başakşehir Gaziosmanpaşa KUçUkçekmccc Silivri Sancaktepe Çatalca 9,00 8,90 8,57 8,57 8,38 8, 14 8, 00 7, 96 7, 90 7, 83 7, 73 7, 7 1 7, 70 7, 62 7,29 7,28 7,26 6,90 6,84 6,80 6,80 6,78 6,62 6,57 6,55 6,29 6,22 6,22 5,89 5,78 5,71 5,67 5,58 5,40 5,29 5, 19 5,00 4,83 4,50

167 166 lstanuul TICARETODASI Grafik 81. Toplumun Değer Yargalan 5 - İlçe Eve giriş-çıkış saatleri Grafik 82. Toplumun Değer Yargıları 6- İlçe Yaptıkları işleri Bayrampaşa Üsküdar Fatih Güngören Esenler Esenyurt Kagıthan e Bahçelievler Eyüp Gaz i osmanpaşa Bey li kdüıü Ümraniye Bagcı l ar Pendik Sultanbeyli Zeytinburnu Ş ile Karta! Maltepe Çekmeköy Adalar Beykoz Beyo~lu Avetlar Bakırköy Tuzla Sarıyer Küçükçekmece Sultangazi Başakşeh i r Arnavutköy Sancaktepe Kadı köy Şiş l i Beş i ktaş Ataşehir Büyükçekmece Silivri Çatalca 7,69 7,00 7,00 7,00 6,91 6, 6 1 6, 5 1 6,22 6,16 6, 11 6, ı o 6,04 6,04 6,0 o 5,96 5,81 5,71 5,71 5,62 5,43 5,33 5,33 5,3 1 5,25 5,03 4,72 4,32 4,28 4,23 4,00 3,87 3,65 3,57 3,37 3,33 3,29 2,78 2,50 2,50 Ümraniye Çekmeköy Güngören Pendik Beylikdüzü Tuzla Maltepe Karta! Bagotlar Esenler Bahçelievler Gaziosma n paşa Avcı l ar Zeytin burnu Sultanbeyli Adala r Kag ı th a n e Üsküdar Bak ı rköy Eyüp Fatih Esenyurt Sarıyer Küçükçekmece Beykoz Sultangazi Beyoglu Başakşehir Sancaktepe Beşiktaş Arnavutköy Bay rampaşa Ataşeh ir Ş ile Şişli Ka dı köy Büyükçekmece Silivri Çatalca 7,00 7,00 6,73 6,44 6,44 6,40 6,22 6, 19 6, 17 6, 17 6, 16 6, 15 6, 11 6, lo 6, 00 6, 00 5,62 5,37 5,29 5,12 5,02 5,00 4,97 4,86 4,83 4,60 4,44 4,44 4,00 4,00 3,87 3,79 3,70 3,68 3,67 3,08 3,00 2,83 2,75

168 ISTANBUL' DA YAŞAM KALITESI ARAŞT IRMASI 167 Grafik 83. Toplumun De~er Yargıları 7- İlçe 1 Dini inançları ve yaşayaş biçimleri Grafik 84. Toplumun De~er Yargılan 8- ilçe Siyasi düşünceleri Eyüp Fatih Güngören Sultanbeyli Zeytinburnu Bağcılar Başakşehir Küçükçekmece Esenler Pendik Ümraniye Beyogıu BeylikdOzil Kartat Üskildar Sultangazi Bahçelievler Tuzla Çekmeköy Maltepe Kadıköy Beykoz Kağıthane Ataşehir Bakırköy Esenyurt Şişli Sarıyer Avcılar Gaziosman paşa Bayrampaşa Ş ile Arnavutköy Sancaktepe Beşiktaş Büyl.lkçekmece Adalar Silivri Çatalca 8,00 7,92 7,82 7,33 6, 86 6,5 2 6,4 o 6,4 o 6,3 3 6,2 2 6,2 o 6,13 6,00 5,90 5,89 5,72 5,71 5,57 5,57 5,57 5,53 5,24 4,81 4,78 4,48 4,44 4,33 3,87 3,78 3,29 3,21 3,20 3,07 3,00 2,78 2,67 2,50-2,25-2,17 Güngören Esenler Avcılar Bahçelievler Gaziosmanpaşa Bağc ı l ar Zeytinburnu Ümraniye Kadı:köy Esenyurt Beylikdüzü Şişli Fatih Beyoğlu Pendik E yup Adalar Karta! Üski.idar Beşiktaş Ş ilc Beykoz Bakırköy Tuzla Kağıthane Çekmeköy Ataşehir Sultangazi Sultanbeyli Arnavutköy Küçükçekmece Bayrampaşa Sancaktepe Başakşehir Maltepe Sarıyer Silivri Çatalca Büyl.lkçekmece 6,82 6,28 6, 00 5, 88 5, 74 5, 72 5,62 5,33 5,25 5,22 5,20 5,1 7 5,1 1 5,08 4,85 4,81 4,76 4,67 4,60 4,33 4,29 4,28 4,21 4, 14 4,14 4, 14 4,00 3,95 3,68 3,60 3,56 3,43 3,30 3,20 3,14 2, ,00 2,00 2,00

169 168 ISTANBUL TICARET ODASI Grafik 85. Toplumun Değer Yargıları 9- İlçe Etnik kökenieri Esenler Esenyurt Güngören Gaz i osmanpaşa Avcılar Beyoglu Bagcılar BeylikdüzO Bahçelievler Eyüp Zeytinburnu Fatih Tuzla Çekmeköy Üsküdar Beykoz Ataşehir Ş ile Kadıköy Şişli Arnavutköy Bak ı rköy Sultangazi Maltepe Pendik Küçükçekmece Sancaktepe Kağ ıthane Ümraniye Bayrampaşa Karta) Başakşehir Sarıyer Sultanbeyli Beşiktaş Adalar Silivri Çatalca Büytıkçekmece 4,80 4,43 4,43 4,35 4, 14 4,06 4,00 3,84 3,78 3,60 3,59 3,58 3,57 3,56 3,43 3,29 3,24 3,16 3,07 3,00 3,00 2,75 2,67 2,35 2,25 2,22 2,10 2,00 5,83 5, 52 5, 45 5,3 5,22 5,17 5,10 5,10 4,96 4,94 4,86

170 lstandul'da YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMA S I 169 Bulunduğu ilçede yaşamaktan memnun olma düzeyini 1-10 arasında puan vererek değerlendiren deneklerio ortalama değeri 7.02 olarak ortaya çıkmıştır. Bulunduğu ilçede yaşamaktan memnun olanların yoğunlaştığı ilçeterin başında Adalar (9.07), Ş ile (8.91), Silivri (8.83), Büyükçekmece (8.78) ve Çatalca (8.75) gelirken; Arnavutköy (4.62), Gaziosmanpaşa (4.98), Sultanbeyli (5.08), Bayrampaşa (5.36) ve Güngören (5.36) listenin sonlarında yer almaktadır. Grafik 86. İlçe Memnuniyeti - ilçe Bulundu~unuz ilçede yaşamaktan memnun musunuz? Adalar Ş ile Silivri Bilyükçekmece Çatalca Bakırköy E yup BeylikdOzU B aşakşehir Beykoz Zeytinburnu Ümraniye Üsküdar Kartat Avcılar Ataşehir Pendik Bahçelievler Fatih Beyoglu Sarıyer Beşiktaş Şişli Kadıköy Maltepe Ka~ıthane Esenler Küçükçekmece Esenyurt Tuzla Çekmeköy Sancaktepe Sultangazi Bagcılar Güngören Bayrampaşa Sultanbeyli Gaziosmanpaşa Arnavutköy 9,07 8,91 8,83 8,78 8,75 8, 50 8, 50 8,4 o 8,26 8,07 7,71 7,68 7,54 7,48 7,38 7,37 7,33 7,33 7,32 7,31 7,23 7,00 6,94 6,79 6,70 6,61 6,57 6,56 6,20 6,14 6,14 5,96 5,75 5,67 5,36 5,36 5,08 4,98 4,62

171 i 70 ISTANBUL TICARET ODASI Araştırmaya katılan bireylere yaşadıklan ilçede aşağıdaki belediye hizmetlerine yönelik memnuniyet dozeylerini 1-1 O arasında bir değer vererek belirtmeleri istenmiştir; - Çöp ve çevresel atık toplama hizmetinden - Belediyenin sosyal ve kültürel faaliyetleri - Kanalizasyon hizmetinden - Belediyenin sosyal yardımlanndan - Şebeke suyu hizmetlerinden - Belediyenin sağlık hizmetlerinden - Toplu taşıma hizmetlerinden - Belediyenin imar/iskan/ruhsat işlemleri - Zab ıta hizmetlerinden - Otopark - Yol/kaldırım yapımı hizmetlerinden - Park ve oyun alanları - Yeşil alanların miktarından - Pazar yerleri - Hava kirliliği ile mücadeleden - Sokakların aydınlatılması - itfaiye İlçeler bazında yukarıda sayılan hizmet alanıanna yönelik yapılan değerlendirmeler aşağıda sunulmuştur. Grafik 87. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 1 - İlçe Silivri Zeytinburnu BOyUkçckmece Ataşehir Çatalca.. Şile Umraniye Adalar Kartat Başakşehir Avcılar Pendik Beylikdüzü Beykoz Beyoğlu Sarıyer AmavutK.öy Bagcılar S iş! i Bakırköy Tuzla Çekmeköy Usküdar Esenyurt Fatih Eyüp Maltepe Ka gıthane Beşiktaş Esenler Bahçelievler Küçükçekmece Kadıköy Sultangazi OOngören Gaziosmanpaşa Bayrampaşa Sancaktepe Sultanbeyli Çöp ve çevresel atık toplama hizmetinden 5.[ ,00 ~17 3,2 9,00 8,78 8,67 8,5 ı 8,50 8,29 8 9~0 7, 7, 90 7, 90 7, 77 7, 74 7, 60 7,10 7,08 7,03 6,93 6,75 6,69 6,55 6,53 6,53 6,46 6,39 6,36 6,31 6,30 6,29 6,17 6,16 6,04 6,00 5,94 5,77 Grafik 88. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 2 - İlçe Ataşehir Zeytinburnu.. Karta! Umraniye Avcılar Pendik Çatalca Beyoğlu Tuzla Çekmeköy Silivri BUyUkçekmece Beylikdüzü Sarıyer Başakşehir Sil e B.ııkırköy UskUdar Maltepe Beykoz -S i ş li F'atıh Bagcılar Bahçelıevlcr Ka gıthane Sulta~azi eyüp Esenyurt Esenler Beşiktaş Kadıköy Küçükçekmece Güngören Arnavutköy Adalar Bayrampaşa Gaziosmanpaşa Sancaklcpe Sultanbey li Kanalizasyon hizmetinden 8, , 3 8,32 8,17 8,15 8,00 7,92 7,87 7,87 7,83 7,78 7, 70 7, 59 7,2 o 7,14 7,0 3 7,0 o 6,91 6, ,36 6,19 6, 14 6,14 6,06 6,06 6,05 6,00 5,97 5, , 3 4,86 4,71 4,35 3d33 25

172 ISTANBUL.'DA YAŞAM K.AJ.J resj ARAŞTIRMASI 171 Grafik 89. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 3 - İlçe Şebeke suyu hizmetlerinden Grafik 90. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 4- İlçe Toplu taşıma hizmetlerinden A taşeh i r Avc ılar Ümraniye Karta! BUyUkçekmece Zeytinburnu Silivri Pendik ÜskUdar Çatalca Tuzla Çekmeköy Beylikdüzü Sarıyer Beyog ıu Ş ile Adalar Bakırköy Sultangazi Beykoz Arnavutköy Maltepe Gaz iosmanpaşa Başakşehir Fatih Bagcılar Şişli Bahçelievler E yup Bayrampaşa Beşiktaş Küçükçekmece Kadıköy Kagıth ane Güngören Esenler Sultanbeyli Esenyurt Sancaktepe 8,86 8,29 8,24 8,24 8,11 8,00 8,00 7,92 7, 75 7, 75 7, 73 7, 73 7, 70 7, 55 7, 54 7, 43 7,33 7,17 7,1 2 7,1 o 7,07 6,87 6,86 6,80 6,53 6,53 6,40 6,38 6,25 6,2 1 6,00 5,94 5,91 5,90 5,83 5,51 5,17 5,06 4,43 Zeytinburnu Ataşehir Avcılar Kad ı köy Şiş li Fatih Eyüp Silivri Ş ile Beyoğlu Kartat Bağcılar Ümraniye Pendik Sultangazi Beşiktaş Bakırköy Adalar Sarıyer Esenyurt Başakşehir Beykoz Çatalca Büyükçekmcce Bahçelievler Esenler Maltepe Üsküdar Küçükçekmece Bayrampaşa Beylikdüzü Gaziosmanpaşa Güngören Tuzla Çekmeköy Kağı thane Sultanbeyli Arnavutköy Sancaktepe 8,65 8,51 8,29 8,10 7,80 7, so 7, 33 7,1 7 7,14 7,08 6,9 o 6,9 o 6,88 6,87 6,65 6,63 6,62 6,53 6,52 6,28 6,20 6,14 6,00 6,00 5,81 5,78 5,78 5,71 5,66 5,64 5,60 5,48 5,25 5,20 5,20 5,10 4,08 3,58 2,70

173 172 ISTANBUL TICARETODASI Grafik 91. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 5- İlçe Zabıta hizmetlerinden Grafik 92. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 6- İlçe YoiJkaldırım yapımı hizmetlerinden Sultanbeyli Ataşehir Beyogıu Büyü kçekmece Çatalca Silivri Kartat Şişli Pendik Ümraniye Beykoz Sarıyer Başakşehir BeylikdOzU Avetlar Ş ile Fatih Eyüp Bakırköy Zeytinburnu Üsküdar Arnavutköy Kadıköy Bayrampaşa Maltepe Gaziosmanpaşa Kagıthane Esenyurt Bagcılar Bahçelievler Esenler Küçükçekmece Sultangazi Güngören Adalar Sancaktepe Beşiktaş Tuzla Çekmeköy,37,26 8,85 8, 33 8, 25 8,17 8,0 o 7,89 7,70 7,64 7,59 7,55 7,40 7,30 7,26 7,14 7,07 7,06 7,03 6,90 6,68 6,53 6,50 6,50 6,48 6,43 6,24 6,22 6,20 5,96 5,95 5,84 5,67 5,33 5,33 5,13 4,58 4,53 4,53 Ataşehir BüyUkçekmece Esenyurt Başakşehir Sarıyer Bcylikdüzü Silivri Avcı lar Çatalca Ş ile Ümraniye Beykoz Şişli Pendik Fatih Beyoğlu Bakırköy Kartat Kadıköy Esen ler ÜskUdar Maltepe Sultangazi Eyüp Bayrampaşa Zeytinbum u Küçükçekmece Bahçelievler Gaziosmanpaşa Bagcılar Güngören Tuzla Çekmeköy Kağıthane Beşiktaş Sancaktepe Arnavutköy Sultan bey! i Adalar 7,83 7,78 7,61 7,40 7,35 7,20 7,17 7,09 7,00 6,86 6,82 6, 76 6, 74 6, 73 6, 71 6, 69 6, 69 6, 68 6, 66 6, 43 6,32 6,22 6,0 o 5,94 5,64 5,52 5,44 5,42 5,19 5,13 5,08 4,93 4,93 4,67 4,42 3,48 2,80 2,75 2,67

174 ISTANilUI..'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTJRMASl 173 Grafik 93. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 7- İlçe Yeşil alaniann miktanndan Grafik 94. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 8 - ilçe Hava kirliilgiile mucadcleden Ş ilc Beykoz Ataşehir Adalar BeylikdOzU Arnavutköy Esenyurt Sarıyer Avcılar Eytlp Başakşehir BUyUkçekmece Kadıköy Silivri Maltepe Üsküdar Esenler Çatalca Gaziosmanpaşa Zeytinburnu Karta! Pendik fatih Bayrampaşa Bakırköy Ümraniye Sultanbeyli Sullangazi Küçükçekmece Tuzla Çekmeköy Beyoğlu Beşiktaş Bahçelievler Güngören Bağcılar Şişli Kağıthane Sancaktepe 8,86 8,41 8,40 8,00 7, 70 7,33 7,28 7,23 7, 14 6,75 6,70 6,67 6,22 6,17 6,09 6,07 6,00 6,00 5,90 5,81 5,80 5,77 5,64 5,64 5,64 5,63 5,50 5,49 5,34 5,33 5,33 5,31 5,00 4,81 4,67 4,52 4,51 3,52 2,96 Adalar Ataşehir Beykoz Beylikdüzü Ş ile Kartat Esenyurt Sarıyer Ümraniye Avcılar Kadıköy Pendik Gaz i osmanpaşa Büyükçekmece Arnavutköy Başakşehir Bayrampaşa Çatalca Silivri Maltepe Esenler Sultanbeyli ÜskOdar Şişli Beyoğ lu Zeytinburnu Fatih Eyüp Sultangazi KOçOkçekmece Tuzla Çekmeköy Bağcılar Bakırköy Güngören Bahçelievler Kağıth a n e Beşiktaş Sancaktepe 7,52 7,50 7,43 7,37 7,22 7, 16 7,02 6,97 6,97 6,92 6,90 6,78 6,67 6,60 6,57 6,50 6,33 6,30 6,1 ı 6,08 6,04 6,00 5,85 5,81 5,78 5,75 5,44 5,25 5,20 5,20 5,15 s, ı o 5,00 4,96 4,15 3,83 2,87,33 8, 40

175 174 ISTANBUL TICARET ODASI Grafik 95. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 9- İlçe Belediyenin sosyal ve kültürel faaliyetleri Zeytinburnu Beşiktaş Ataşehir Sili vri BUyükçekmece Kartat Çatalca Ümraniye Pendik Başakşehi r Ş ile Esenler Beyogıu Beykoz Avcılar Kadıköy Fatih Maltepe BeylikdOzU Üsküdar Sarıyer Bayrampaşa Arnavutköy Şişli Sultangazi Bakırköy Gaziosma npaşa Eyüp KUçUkçckmccc Bahçelievler Bagcılar Güngören Adalar Kağıthane Tuzla Çekmeköy Esenyurt Sultanbeyli Sancaktepe,37 8,78 8, 50 8,17 8,1 ı 8,05 8,0 o 7,83 7,49 7,24 7, 14 7,14 7,08 7,03 6,97 6,97 6,93 6,87 6,80 6,68 6,58 6,43 6,27 6,23 6,14 6, l4 6,10 6,06 5,75 5,73 5,67 5,33 5,33 5,32 5,07 5,07 4,83 3,92 2,78 Grafik 96. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 1 O - ilçe Belediyenin sosyal yardımlarından Esenyurt Zeytinburnu Büyükçekmece Esenler Ataşcltir Silivri Şişli Çatalca Ş ile Kadıköy Karta ı Beykoz Adalar Beyoğlu Ümraniye Pendik Sarıyer Başakşehir Bcylikdüzü Avcılar Gaziosmanpaşa Fatih Maltepe Sultangazi Üsküdar Bayrampaşa Bakırköy Bagcılar Küçükçekmece Bahçelievler Eyüp Güngören Tuzla Beşiktaş Kagıthane Arnavutköy Çekmeköy Sultanbeyli Sancaktepe,44,38,33 9,lO 9,00 8,67 8, 41 8, 25 8,0 o 7,78 7,71 7,59 7,57 7,46 7,43 7,27 7,23 7,14 7, 10 6,97 6,67 6,58 6,52 6,5 ı 6,43 6,43 6,2 1 5,97 5,88 5,81 5,75 5,67 5,33 5,33 5,00 4,80 3,83 3,58 2,70

176 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞ1'lRMA Sl 175 Grafik 97. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet ll - ilçe Belediyenin sağbk hizmetlerinden Esenyurt Büyükçekmece Zeytinburnu Başakşehir Kadıköy Beşiktaş Ataşehir Bakırköy Esenler Kartat Beykoz Ümraniye Şişli Beyoglu Pendik Silivri Fatih Üsküdar Beylikdüzfi Ş ile Avcılar Sarıyer Maltepe Gaziosmanpaşa Tuzla Çekmeköy Bahçelievler Sultangazi Kağıthane Küçükçekmece Çatalca E yup Bagcılar Güngören Arnavutköy Bayrampaşa Adalar Sultanbeyli Sancaktepe 9,83 9,78 9,66 9,60 9,1 7 8,75 8,38 8, 00 7, 95 7, 76 7,6 6 7,5 5 7,5 4 7,4 6 7,3 7, 1 4 7,1 ı 7,1 ı 7, 1 7,0 o o 6,97 6,97 6,74 6,57 6,13 6,13 6,12 6,09 5,95 5,94 5,79 5,69 5,67 5,58 5,07 4,00 4,00 3,92 ~ 2,43 Grafik 98. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 12- İlçe Belediyenin imar/iskan/ruhsat BUyUkçekmece Başakşehir A taşehir Silivri Çatalca Beylikdüzü Beykoz Esenyurt Ş ile Kadıköy Karta! Bakırköy Şişli Pendik Ümraniye Esenler Sanyer Gaziosmanpaşa Üsküdar Zeytinburnu Arnavutköy Sultangazi Fatih Maltepe E yup Bayrampaşa Avcılar KUçUkçckmcce Beyoğ lu Kağıthane Bahçelievler Bağcılar Tuzla Beşiktaş Adalar Çekmeköy Güngören Sultanbeyli Sancaktepe işlemleri -- 2, ,47,33,25,20 9, 14 9,03 8, 41 8, 28 8,0 o 7,94 7,56 7, 10 7,10 7,00 6,90 6,81 6,80 6,76 6,7 1 6,69 6,67 6,65 6,53 6,39 6,06 5,93 5,90 5,78 5,77 5,62 5,58 5,2 1 5,07 5,07 5,00 4,17 4,00

177 176 ISTANI3UL T ICAR!iTODASı Grafik 99. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 13 -İlçe Grafik 100. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 14- İlçe Otopark Park ve oyun alanları Ataşehir BüyUkçekmece Silivri Başakşehir Çatalca Sultanbeyli Esenyurt BeylikdOzU 13cykoz Ş ilc Avcılar Kadıköy Ş i ş li Esenler Karta! Adalar Ümraniye Pendik Sarıyer Sultangazi Tuzla Çekmeköy Maltepe Eyüp Bakırköy Fatih Zeytinbum u Gaziosmanpaşa Üsküdar Küçükçekmece Beyoğlu Ka~ıthane Bahçelievler Bayrampaşa Arnavutköy Güngören Bagc ıl ar Beşiktaş Sancaktepe,32,27 9,17 9,Ol 8,80 8,75 8,67 8, 44 7,9 o 7,86 7,71 7,03 6,95 6,80 6,65 6,63 6,61 6,54 6,52 6,37 6, 13 6, 13 6, 13 6,12 6,07 6,04 6,00 6,00 5,93 5,44 5,23 5,22 5,12 5,07 4,93 4,58 4,43 4,33 3,57 Ataşehir Başakşe hir BUyUkçekmece Çatalca Sil iv ri Ş ilc Esenyurt Beykoz Beylikdüzü Zeytinburnu Avc ı lar Sarıyer Arnavutköy Eyüp Esenler Şişli Maltepe Bakırköy Gaziosmanpaşa Üsküdar Fatih Karta! Ümraniye Sultangazi Tuzla Çekmeköy Adalar Pendik Küçükçekmece Bahçelievler Bayrampaşa Beyoglu Sultanbeyli Kadıköy Güngören Ba~cılar Beşiktaş Ka~ıthane 3,86 Sancaktepe 2,43 8,8 1 8,80 8,78 8,75 8,67 8,29 8,22 7, 66 7, 60 7,1 4 7,03 6,90 6,80 6,75 6,65 6,57 6,57 6,55 6,43 6,32 6,31 6,15 6,08 6,05 6,00 6,00 6,00 5,96 5,72 5,65 5,57 5,54 5,50 5,41 5,08 4,87 4,33

178 ISTANBUL 'DAY AŞAM KALITESI ARAŞiiRMASI } 77 Grafik 101. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 15- İlçe Pazar yerleri Grafik 102. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 16- hçe Sokakların aydıntatılmasa Ataşehir Çatalca Ş ile Başakşehir Esenyurt Şişli BUyükçekmece Beykoz Beylikdüzü Silivri Adalar Arnavutköy Avcılar Zeytinburnu Karta( Beyo~lu Eyüp Pendik Sanyer Fatih Maltepe Esenler Ümraniye Bakırköy Üsküdar Gaziosmanpaşa Sultangazi Küçükçekmece Bahçelievler Bagcılar Bayrampaşa Güngören Ka~ıthane Kadıköy Tuzla Çekmeköy Sultanbeyli Beşiktaş Sancaktepe 2,78 8,60 8,50 8,00 8,00 7,94 7,94 7,89 7,79 7,70 7,67 7, 33 7,07 7,03 6,95 6,8 s 6,77 6,75 6,67 6,65 6,62 6,61 6,59 6,58 6,55 6,43 6,43 5,86 5,81 5,73 5,43 5,43 5,25 5,10 4,81 4,40 4,40 4,33 4,33 Zeytinburnu 8,66 Ataşehir 8,65 Şişli 8,57 Beykoz 7,86 Çatalca 7,75 Esenyurt 7, 61 Bilyükçekmece 7, 44 Başakşebjr 7, 40 Adalar 7, 33 Karta( 7,32 Silivri 7,17 Fatih 7,07 Sarıyer 7,03 Avcılar 7,03 Pendik 7,0 o Ş ile 6,97 Esenler 6,94 Ümraniye 6,94 Eyüp 6,94 BeylikdOzU 6,80 Beyoglu 6,77 Maltepe 6,74 Arnavutköy 6,67 Bakırköy 6,62 Üsküdar 6,57 Bahçelievler 6,27 Ba~cılar 6,27 Güngören 6,26 Gaziosmanpaşa 6,10 Küçükçekmece 5,90 Tuzla 5,87 Çekmeköy 5,87 Sultangazi 5,63 Bayrampaşa 5,36 Kadıköy 5,22 Kağıthane 4,76 Sultanbeyli 4,75 Beşiktaş 4,58 Sancaktepe 2,70

179 1 78!STANOVL T ICAKUT ODASI Grafik J 03. Belediye Hizmetlerinden Memnuniyet 17 - İlçe İtfaiye Ataşehir Karta! Zeytinburnu Çatalca Ümraniye Adalar Silivri Büyükçekmece Pendik Sultanbeyli Başakşehir Sarıyer Beyoglu Ş ile Tuzla Çekmeköy Kadıköy Beykoz Bakırköy Kag ıth anc Arnavutköy Fatih Üsküdar Şiş l i Gaziosmanpaşa B agc ı lar Eyüp Esenyurt BeylikdOzU Avcılar Bahçelievler Maltepe Esenler Güngören KüçOkçekmeee Sultangazi Bayrampaşa Beşiktaş Sancaktepe,,a 4,67 3,65 8, 70 9,56 9,51 9,45 9,43 9,35 9,33 9,24 9,22 9,15 9,08 8,6 5 8,6 2 8,5 7 8,4 o 8,4 o 8,34 8,07 7,93 7,81 7,60 7,56 7,54 7,49 7,48 7,43 7,38 7,1 1 7, 10 7,03 6,98 6,96 6,81 6,78 6,50 6,23 6,07

180 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMA S I 179 Araştırmaya katılan bireylere aşağıdaki konulardaki memnuniyet düzeylerini 1-1 O arasında belirtmeleri istenmiştir; -Eğit iminizden - Aile hayatmtzdan -Şu anki işinizden - Hayat standartlannızdan Yaşadığınız evden - Yaşadığınız ilçeden Evliliğinizden - Sağl tğımzdan - Sosyal yaşantınızdan - Kazancınızdan - Kişisel gelişiminizden - Manevi hayatınızdan Grafik ı 04. Kişisel Memnuniyet Düzeyi ı - İlçe Grafik 105. Kişisel Memnuniyct Düzeyi 2 - ilçe E~itlminizden Şu anki işinizden Kad ıköy Bakırköy Beş i ktaş Ataşehir Şişli Bahçelievler Maltepe Adalar GUngören BUyükçckmcce KUçUkçekmece Zeytinburnu Fatih Beykoz Sarıyer Silivri E yup Başakşehir Ba~cı l ar ÜskUdar Kartat Çatalca Pendik Tuzla Çekmeköy Bcylikdüzi.l Beyo~lu Esenler Ümraniye Ş ile Sultangazi Avc ıl ar Esenyurt Kağıthane Bayrampaşa Sancaktepe Gaziosmanpaşa Sultanbeyli Arnavutköy 7,83 7,48 7,38 7,33 7,22 7,00 6,98 6,92 6, 76 6, 74 6, 72 6, 67 6, 57 6, 52 6,34 6,1 7 6,12 6, ı o 6,04 5,97 5,95 5,89 5,88 5,87 5,87 5,86 5,77 5,65 5,46 5,33 5,22 5,09 5,00 4,95 4,79 4,70 4,54 4,1 7 4,00 Ş ile Üsktldar Beyoglu Adalar Çatalca Silivri Sarıyer Büyükçekmece Arnavutköy Sultangazi Ataşehir E yup Bakırköy Zeytin bu mu Küçtikçekmece Başak şehir Beykoz Güngören Şiş li Karta! Bahçelievler Esenler Avcı lar Ümraniye Pendik Esenyurt Maltepe Kadıköy Kağıthane Fatih Tuzla Çekmeköy Bağcılar Beş i ktaş Bayrampaşa Sancaktepe Gaz i osmanpaşa Beylikdilzll Sultanbeyli 8,33 7,87 7,86 7,69 7,67 7,56 7,42 7, 29 7, 27 7, 26 6,9 ı 6,81 6,77 6,75 6,7 l 6,7 ı 6,62 6,5 o 6,46 6,45 6,40 6,36 6,34 6,34 6,34 6,22 6,19 6, 16 6,1 ı 6,04 6,00 6,00 6,00 5,83 5,71 5,30 5,07 5,00 4,00

181 ] 80 ISTANOUI. TICARET 011ASI Grafik 106. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 3 - İlçe Grafik 107. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 4 - İlçe Hayat standartlarınızdan Yaşadığınız evden Üsküdar Sarıyer Eyüp Ataşehir Adalar Esenyurt Zeytinburnu Beyo~ l u Sultangazi Esenler Ş ile Maltepe Küçükçekmece Avcı lar Çatalca Bak ı rköy Başakşehir Bahçelievler Beykoz Güngören Büyükçekı:nece Kad ıköy Pendik Şiş l i Karta! Ümraniye Fatih Silivri Beş iktaş Bayrampaşa Ba~cı lar Gaziosmanpaşa Beylikdilzü Kagıthane Tuzla Çekmeköy Arnavutköy Sancaktepe Sultanbeyli 8,00 7,39 7,23 7, 02 6, 91 6, 89 6, 84 6, 69 6,62 6,59 6,57 6,57 6,52 6,34 6,25 6,21 6,00 5,96 5,92 5,90 5,89 5,88 5,84 5,83 5,80 5,79 5,78 5,50 5,25 5,21 5,12 5,12 5,10 5, 10 5,07 5,07 4,53 4,52 3,67 Adalar Ş ile BeylikdOz-o Os kildar Zeytinburnu Sarıyer Avcılar Ataşehir Arnavutköy Beykoz Sultangazi Sancaktepe Bağcılar Eyüp Beyoğlu Küçükçekmece Kadıköy Bahçelievler Büyükçekmeee Esenyurt Bakırköy Esenler Güngören Çatalca Ka gıthane Ümraniye Tuzla Çekmeköy Başakşehir Karta! Pendik Maltepe Silivri Fatih Ş i şli Bayrampaşa Sultanbey li Beşiktaş Gaziosmanpaşa 8,33 8,19 8,16 8,09 7,90 7,76 7,60 7,60 7,47 7,46 7, 29 7, 22 7, 16 7, 12 7, 08 6, 98 6, 95 6,82 6,78 6,72 6,69 6,59 6,57 6,5 o 6,49 6,41 6,40 6,40 6,40 6,39 6,38 6,30 6, 17 6,13 6, 1 ı 5,50 5,25 5,25 5,02

182 Grafik 108. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 5 - İlçe Yaşadı~ınıı ilçeden İSTANBUL'DA YAŞAM KALITESI AR.l\ŞTLRMASJ 181 Grafik 109. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 6 - İlçe Evliliğinizden Ş ilc Adalar Beykoz Avcılar Üsküdar Eyüp Zeytinburnu Beylikdüzü Bcyogıu Büytikçekmece Sultangazi Ataşehir Silivri Fatih Sarıyer Karta! Çatalca Ümraniye Kad ı köy Şiş l i Bahçelievler Pendik Maltepe Küçükçekmece GUngörcn Bakırköy Başakşeh i r Bağcılar Beşiktaş Tuzla Çekmeköy Esenler Kağıthane Sancaktepe Arnavutköy Bay rampaşa Esenyurt Sultanbeyli Gaziosmanpaşa 8,57 8,53 8,46 8,40 8,20 7,81 7,79 7,76 7,62 7, 56 7, 49 7, 43 7, 33 7, 29 7, 23 7,0 2 7,0 o 6,9 o 6,81 6,78 6,78 6,77 6,70 6,69 6,67 6,62 6,60 6,46 6,26 6,13 6, 13 6,06 6,00 6,00 5,60 5,57 5,50 4,67 4,49 Adalar Zeytinburnu Tuzla Çekmeköy Eyüp Üsküdar Arnavutköy Ş ilc Beyoğ l u Sultangazi Sarıyer Sancaktepe Ataşehir Bakırköy Karta! Fatih Ümraniye Beykoz BüyUkçekmeee Bahçelievler Kağıthane Pendik Ba~cı lar Küçükçekmece Şişli Maltepe Beylikdüzü Kadıköy Aveı lar Güngören Esenler Başakşehir Silivri Sultanbeyli Çatalca Esenyurt Beşiktaş Bayrampaşa Gaziosmanpaşa,33 9,13 9,02 9,00 8,96 8,78 8,62 8,57 8, 44 8, 42 8, 38 8, 35 8, 34 8, 33 8, 30 8, 22 8,1 ı 8,08 8,0 o 7,94 7,8 ı 7,78 7,64 7,54 7,47 7,41 7,33 7,09 7,09 7,00 6,93 6,91 6,67 6,67 6,56 6,50 6,29 6,25 5,61

183 182 ISTANBUL TICARETODASI Grafık 110. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 7 - İlçe Grafik 111. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 8 - İlçe Aile hayatınızdan Sağhğınızdan Adalar Zeytinburnu Ş ilc Sultangazi ÜskUdar Tuzla Çekmeköy Arnavutköy Beykoz Sarıyer Beyoğlu Eyüp Ümraniye Ataşehir Bakırköy Karta! Fatih Sancaktepe Pendik Kağ ı thane Beylikdüzi.l Avcılar Bağcılar Küçükçekmece Bahçelievler Maltepe Büyükçekmecc Kadıköy Silivri Başakşehir Çatalca Esenler Güngören Sultanbeyli Şişli Esenyurt Bayrampaşa Beşiktaş Gaziosmanpaşa 6,72 6,61 6,42 5,79 5,58 5,46 """',5 1,44,43,30 9,04 8,93 8,93 8,80 8, 62 8, 57 8, 5 1 8, 44 8, 38 8, 23 8, 21 8, 20 8,18 9 8,0 4 8,0 o 7,8 o 7,77 7,67 7,63 7,62 7,48 7,44 7,28 7,17 7,10 7,00 6,97 6,90 1 8,0 Ş ile Adalar Sarıyer Ataşehir Beykoz Zeytinburnu Ümraniye Kart al Pendik Beyoğlu Tuzla Çekmeköy Üsküdar Sultangazi Avcılar Arnavutköy Beylikdüzü Büyükçckmecc Eyüp Bakırköy Silivri Çatalca Bahçelievler Bagc ıl ar Küçükçekmece Maltepe Başakşehir Kağıthane Güngören Kadıköy Fatih Esenler Sancaktepe Esenyurt Şişli Beşiktaş Bayrampaşa Gazio smanpaşa Sultanbeyli 8,7 1 8,63 8,57 8,53 8,38 8,29 8,20 8,15 8,04 8,00 7,87 7,87 7,83 7,81 7, 77 7, 73 7, 60 7, 44 7, 44 7,38 7,33 7,25 7,1 7 7,1 4 7,13 6,91 6,90 6,83 6,80 6,75 6,58 6,55 6,43 6,22 6,17 5,83 5,79 5,61 5,08

184 IS'J'ANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTIRMASI 183 Grafik 112. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 9 - ilçe Grafik 113. Kişisel Mcmnuniyet Düzeyi 10 - İlçe Sosyal yaşantımzdan Kazancınızdan Beşiktaş Ataşehir Kadıköy Ş i şli Üsküdar Adalar Avc ıl ar Eyüp Zeytinburnu Küçükçekmece Güngören Bahçelievler Bcyogıu Fatih Maltepe Karta] Ümraniye Bakırköy Beylikdüzü Bağcı lar Beykoz Sultangazi Esenyurt Çatalca Büyükçekmccc Başakşehir Si livri Pendik Sanyer Kagı tha n e Tuzla Çekmeköy Ş ilc Esenler Bayrampaşa Arnavutköy Gaziosmanpaşa Sancaktepe Sultanbeyli 8,14 8,03 7,83 7,81 7,62 7,56 7,43 7,38 7,26 7,20 7,20 7, 12 7, 08 6, 97 6, 93 6, 93 6,7 3 6,7 3 6,7 o 6,6 9 6,5 9 6,5 o 6,5 o 6,5 o 6,4 4 6,4 o 6,3 3 6,28 6, 19 6, 10 6,00 6,00 5,92 5,87 5,36 4,80 4,78 4,35 4,33 Ş ile Ataşehir Kadıköy Üsküdar Avc ılar Maltepe Arnavutköy Beyoğ lu Sarıyer Beykoz Zeytin burnu Küçükçekmece E yup BeylikdOzU Bakırköy Güngören Fatih Şişli BUyUkçckmccc Başakşeh i r Kartat Bahçelievler Silivri Pendik Esenler Beşiktaş Çatalca Bayrampaşa Sultangazi Adalar Kağıthane Ümraniye Gaziosmanpaşa Sancaktepe Tuzla Çekmeköy Esenyurt Bağcılar Sultanbeyli 7,97 7,93 7,89 7,62 7,36 7,26 6, 98 6, 93 6, 92 6, 90 6, 77 6, 71 6, 60 6,32 6,32 6,3 o 6,24 6, 17 6,00 6,00 5,95 5,92 5,83 5,80 5,78 5,76 5,75 5,57 5,52 5,31 5,20 5,08 4,93 4,87 4,80 4,80 4,72 4,67 4,08

185 184 ISTANBUL TICARET ODASI Grafik 114. Kişisel Memnuniyet Düzeyi ll - İlçe KJşisel gelişiminizden Grafik 115. Kişisel Memnuniyet Düzeyi 12 - İlçe Manevi hayatınızdan Kadıköy Ataşehir Üsküdar Şiş l i Beşiktaş Zeytinburnu Maltepe Avcı l ar Beyo~lu Beylikdüzü Bakuköy Sarıyer Eyüp Silivri Büyükçekmece Küçükçekmece Bahçelievler Güngören Sultangazi Ümraniye Kartat Pendik Çatalca Başakşehir Beykoz Esenler Ş ile 1\ız la Fatih Çekmeköy Adalar Arnavutköy Ba~c ıl ar Esenyurt Kagıthane Bayrampaşa Sancaktepe Gaziosmanpaşa Sultanbeyli 8,29 8,14 8,08 7,69 7,62 7,47 7,39 7, 31 7, 22 7, 20 7, lo 7,!O 7, 07 7, 00 7, 00 6, 95 6,8 9 6,7 o 6,6 9 6,6 5 6,6 3 6,5 4 6,5 o 6,5 o 6,33 6,24 6,16 6,13 6, L3 6,08 6,00 5,96 5,94 5,91 5,76 5,36 5,04 4,73 4,50 Üsküdar Zeytinburnu Eyüp Sultangazi Arnavutköy Tuzla Fatih Çekmeköy Beykoz Ş ile Ataşehir Beyoğ lu Maltepe Avc ıl ar Güngören Bakı rköy Bahçelievler Adalar Sar ıyer Esenler Kartal Küçükçekmece Ümraniye Pendik Ba~c ılar Sultan bey li Beylikdüzü Ka~ıth ane Şiş l i Esenyurt Başakşeh ir Bayrampaşa Silivri Büyükçekmece Kad ı köy Beşiktaş Sancaktepe Çatalca Gaz iosma n paşa 5,17,33 9,14 9,00 8,69 8, 34 8, 33 8, 27 8, 27 8,08 8,07 7,89 7,88 7,57 7,54 7,52 7,52 7,51 7,42 7,35 7,24 7,22 7,15 7,14 7,00 6,98 6,90 6,83 6,72 6,67 6,40 6,33 6,33 6,28 6,17 5,75 5,65 5,50 5,27

186 ISTANBUL'DA YAŞAM KALITESI ARAŞTI RMAS I 185 Deneklere bu alanlar d1şında, hayatlarından ne kadar mutlu olduklarını 1-1 O arası belirtmeleri istendiğinde ortalama olarak 6.58 düzeyinde bir sonuca ulaşılmaktadır. Grafik 116. Mutluluk Düzeyi- İlçe PekJ butun bu saydıklarımızı duşununeniz hayatınızdan ne kadar mutlu oldu~unuzu belirtirmisiniz'? Adalar Zeytinburnu Beyoglu Eyüp Avcılar Ş ile Ataşehir Kadıköy Bakırköy Sarıye r Beykoz Üsküdar Pendik Ümraniye Kartat Küçükçekmece Fatih Esenyurt Tuzla Çekmeköy Esenler Çatalca Büyükçekmece Bahçelievler Silivri Bcylikdüztı Başakşehir Maltepe Güngören Sultangazi Şişli Bağcılar Kagıthane Sancaktepe Beşiktaş Sultanbeyli Bayrampaşa Gaziosmanpaşa Arnavutköy 8,14 8,07 7,90 7,77 7,77 7,7 1 7, 61 7, 55 7, 52 7,48 7,48 7,31 7,23 7,22 7,17 7,11 7,1 ı 7, 11 7,07 7,07 7,00 7,00 7,00 6,98 6,83 6,80 6,80 6,78 6,67 6,54 6,39 6,38 6,20 6,17 5,83 5,67 5,57 5,51 5,33

187 186 I STANllU L. TICIIRbfODASı Genel Bir Değerlendirme istanbul'da yaşam kalitesinin araştm ldığ ı bu çalışmada. hem nice! hem de nitel yöntemler kullamlmıştır. Niccl a nali,~; kısmında, yaşam kalitesinin belirleyicileri olarak saptanan değişkenler ile İstanb ul 'da 39 ilçeyi kapsayan yaşam kalitesi endeksi o lu şturulmuş tur. Bölümün ikinci kısmında ise istanbul 'da yürütülen bir alan araştırması ile bireylerin yaşam kalitesiyle ilgili sorulara verdiği yanıtlar değerlendirilmiştir. istanbul'da yaşam kalitesi endeksi, tararımızca tespit edilen değişkenie ri n kullanılmasıyla oluşturulmuştur. Toplam 7 ana alan olarak yapılan s ınıfland ırm a, demografik yapı, egitim, sağ lık, ekonomi, ulaşım, çevre ve sosyal yaşam başlıklarını içermektedir. Bazı verilere ulaşınakla yaşam lan sorunlara rağmen, bahsi geçen 7 ana alana ilişkin alt değişkenler tespit edi lmi ş ve toplam 54 değişkenc ait 2009 y ılı verileri derlenmiştir. Bu değişkenterin bazıları ham veriler iken çoğunda kişi başına, derslik başına, nüfusa göre gibi oransal ifadeler kullanılnıışlır. ilk bakışta farklı boyutlarda gözüken ve birbiriyle bağlantılı olan bu veriler, araştırmanın yönteminde de açık landığ ı üzere tek boyuta indirgenerek analizin ya pılmasına olanak tanıyacak forma geti rilmi ştir. Endcks sonuçları incelendigindc yaşam kalitesi yüksek olan ilçeleri, diğerler inden ay ıran ba7ı unsurlar ön plana çıkmışt ır. Bu unsurlar şu şeki lde özetlenebi lir: - İlçedeki ekonomik yapı yaşam kalitesini etkileyen en önemli unsurlardan birisidir. Gerek ilçe bazındaki fırma say ı sı gerekse ilçedeki vergi gelirinin düzeyi ekonomik durumun başlı ca belirleyicileri a ra sındadır. Aynı zamanda ilçedeki banka şube sayısı ve gayrimenkul değerleri ilçenin ekonomik yapısı hakkında ipuç l arı vermektedir. Tüm bu göstergeler ilçedeki iktisadi faaliyetlerin yoğunluk düzeyini göstermekte, gelir durumu hakkında bir fikir vermekledir. - İlçede yaşayaniann eği tim düzeyi, ilçedeki eğitim imkanlarının çeş itli l i ği ve kalitesi yaşam kalitesi nin önemli belirlcyicilerindcndir. Aynı ilçeyi paylaşan bireylerin birbirine yakın eğitim seviyesine sahi p o lması yaşam kalitesini art ı rıc ı etkcnlcrdendir. - Yaşam kalitesi düzeyi aza ldı kça sağlık sorunlarının artt ı ğı ve sağl ı k l a ilgili a lınan hizmet düzeyinin azaldığı göz l enmiştir. - Nüfus yoğunluğu yaşam kalitesini etkileyici bir unsur olarak ortaya çıkmıştır. - istanbul'daki en önemli sorun olarak tespit edilen lrafık ve ul aşım sorunl arına yönelik; ilçedeki ulaşım imkan l arının çeşitliliği ve erişi l ebil i rlik düzeyinin yüksek liği de yaşam kalitesini etkileyen önemli değişkcnlcrdcndir. Araşt ırma sonuçlanna bakı l dığında; İstanbul ' daki yaşam kalitesi sıralamasında 39 ilçe arasında Kadı köy'ün ilk s ırada yer ald ı ğı gözlenmektedir. Kcıdıköy' ü, Beşiktaş, Beyoğlu ve Şişli izlemektedir. Yaşam kalitesi endeksindeki sıralamada son s ı rada yer alan ilçe ise Esenler'dir. Esenler' le birlikte Gaz i osma npaşa ve Sultanbeyli, İ stanbu l 'da yaşam kalitesi en düşük olan ilçeler arasında yer almışlardır. istanbul'da yaşam kalitesinin konu edinildiği bu ça lı şmada, nicel analizin dışında, istanbul'da evreni temsil eden ömeklcm üzerinde geniş l emesine bir saha araştırmas ı y lirütül müştür. Araşlırma k apsamı nd a İsta nbul kent nüfusunu temsi l eden 18 yaş üstü kişiyle yü2 yüze görüşme ycıpılmıştır O dcncklen olu şan araştınnamızın ömcklcmi %95 güven ara lı ğında ± %2 hata payı içermekle birlikte, Istanbu l'daki 39 ilçenin toplam kent nüfusunu temsil edebilecek düzeydedir. Araştııman ın sonuçlanna göre, istanbul'da yaşayan bireyler çoğunlukla ayn ı evi paylaşmadıkları aile üyeleriyle her gün, arkadaş l arıyla ve komş ul arıyla haftada birkaç kez, diger akrabalanyla ise ayda 1-2 kez

188 :l.;;..st...;..an;:_;bui DA YAŞAM KALITESI A RAŞTIR\<IASI l 87 görüşmcktcdü. Görü ldüğü üzere araştımıaya katı l an l ar, aile üyesi dışında kalan akrabalanyla daha seyrek görüştüğünü ifade etmiş l erdir. Yapı l an görüşmel erde edinilen deneyimler, buradaki sonucun çoğunlukla İstanbul'daki ulaşım problemlerinden kaynaklandığını göstermektedir. istanbul'daki bireylerin günlük yaşam içinde ayımıak istediklerinden daha az zaman ayırmak zorunda kaldığ ı faaliyetlerin başında, gönüllü hayır işlerinde veya politik faaliyetlerde yer alma, hobi ve özel ilgi a l anları ilc küap, dergi okumak gibi faaliyetler yer almakladır. Buna karşın ayırmak istenilenden daha fazla zaman ayrılan faaliyetler arasında ise aile bireyleriyle gö rüşme, televizyon ve internet ilk sıra larda gelmektedir. İstanbul'da konuttarla ilgili öne sürülen sorunlann başında, konutun küçüklüğü ve dışanda balkon, bahçe, teras gibi oturulacak bir yerin olmaması gelmektedir. Araşt ı rmaya katılan l ar arasında her beş kişiden biri evinin küçüklüğünden ve dışarıda oturulacak bir yerin olmamasından şikayet etmektedir. Bunu, sokaktan ve komşulardan gelen gürültü ile rutubet/akın ıı/sızıntı gibi sorunlar izlemektedir. İstanbu l 'daki çal ı şanlar, sürekli kısa zamanda fa.da iş yüküyle meşgul olmalarından şikayet etmektedirler. Araştırmaya katılanların iş hayatlanyla ilg ı li en sık yaşad ı ğı sorun işten eve, evle ilgili yapılması gereken bazı işleri yapamayacak kadar yorgun ge lıncleridir. Öyle ki, bu durumu haftada birkaç kez yaşayan denek sayısı toplam örneklemin yaklaşık yarısın ı oluşturmaktadır. Bunu, işe harcanan zaman nedeniyle ai lesine karşı olan sorum lulukl arını yerine getirerneyen bireyler izlemektedir. Yaklaşık her üç kişiden biri ayda birkaç kez bu durumu yaşadığını ifade etmiştir. işi nedeniyle ailesine zaman ay ı rarnadıgın ı belirtenler de çoğunluktadır. 1\raştınnaınıza göre İstanbul'un en önemli problemlerinden biri olan ulaşım sorunları, yapılan bir çok alternatif ulaşım imkanianna rağmen halen yeterli dü'l.eyde çözü l ememiştir. İstanbul'da yaşayanlar işlerine, bazı durumlarda 2-3 araç değiştirerek ulaşmaktadır. Ortalama olarak bakıldığında, İstanbul'daki çalışanların i şleri n e yak laşık 1 saat içinde ulaşlıklan görü lm üştür ki; bu dunım Avrupa Birliği orta l amasının oldukça üstündedir. Kişinin sağlık durumu, yaşadığı orunlar, sağlık problemlerini çözme yöntemleri ve bu yöntemlerden duyulan mcmnuniyct düzeyi yaşam kalitesini doğrudan doğruya etki lemektedir. Araştınnaya katılan l ara, genel olarak sağlıklarını nasıl dcğerlendirdikleri sorulduğunda, ortalama olarak 1 O üzerinden 6.73 değerinin oluştugu gözlenmiştir. Sağlık alanında yaşanan en önemli sorun, doktor ve sağlık personeli say ı s ının yetersizl i ğidir. Temizlik/hijyen ise bir başka önemli sorun olarak gözlenmektedir. Araştırmaya katılaniann üçte ikisinin geçtiğimi7 y ı l içinde borç l andıgı, i.lçte birinin ise borç verdiği gözlenmektedir. Öte yandan son bir yıl içinde toplumun üçte biri sivil toplum kuruluşlarına yard ım ettiğinı ifade etmiş, her on kişiden biri ise sivil toplum kuruluşlanndan yardım aldığın ı belirtmiştir. Araştırmaya katılanların istediğinde yapabilme kapasitesinin en düşük olduğu alan ise akrabaların ya da tanıdıkların yan ında kalmadan, l hafialık bir tatil yapmak seçcncğ id ir. Güvenlik, yaşam kalitesinin önem li belirleyicilerinden birisidir. Araştırmam ı za göre istanbul'da en fazla mağduriyl:t duyulan suç alanı hırsızlıktır. Bunu sırasıyla kapkaç, yankesieilik, gasp ve dol andırıe ı lık gibi suçlar izlemektedir. Öte yandan katılımcılardan, evlerinde ya lnız otururken k<mdilerinı ne kadar güvende hissettiklerini 1-1 O arasında bir değer olarak ifade etmeleri istendiğinde, ortalama değer 6.85 olarak ortaya ç ı kmıştır. Buna karşın yaşanılan çevrede, gece yalnı z yürürken kendilerini ne kadar güvende hissettiklerine yönelik hesaplanan oı1alama değer ise 5.75 'dir.

189 188 ISTANBUL TICARC:l ODASI Araştınnamızın sonuçlarına göre, İstanbul'un en önemli sorunlan sırasıyla trafik, nüfus yoğunluğu ve asayiş sorunlarıdır. Genel olarak bakıldığında istanbul'da yaşayan bireylerin belediye hizmetlerinden duyduğu memnuniyet düzeyinin ortalaması ise 10 Uzerinden 5.82'dir. Özellikle son dönemlerde toplum içinde çeşitli kutuplaşmaların yaşandtğl, "mahalle baskıst" deyimiyle toplumdaki bazı gruplara, çeşitli nedenlerden dolayı baskı uygulandığı gündeme getirilmektedir. Araştınnamıza göre, toplumda sosyal gruplar arasında yaşanan gerilimler 1 O üzerinden orta değer olan 5 'in altında değerlere sahiptir. Dolayısıyla toplumda gruplar arası anlaşmazlık ve gerilime yüksek düzeyde rastlanmamaktadır. Ya da en azından böylt! bir gerilim hisscdilse bile, henüz dikkate değer bir di.izeye ulaşmamıştır. Sonuçlar incelendiğinde, toplum içinde en fazla anlaşmazltk ve gerilimin farklı siyasi düşünce gruplan arasında olduğu gözlenmiştir. Bunu etnik kökenieri farklı gruplar ile zenginler ve fakirler arasında yaşanan sorunlar izlemiştir. Öte yandan katılımcılar, siyasi görüşlerinden dolayı baskı altında olduklannı hissettiklerini ifade etmişlerdir. Öyle ki toplumun üçte biri zaman, zaman siyasi görüşünden dolayı baskı altında olduğunu belirtmiştir. Bunu dini inanç ve davranışlarından do l ayı baskı altında olduğunu hissedenler ile gelenek ve göreneklerinden dolayı baskı hissedenler izlemiştir. Araştınnaya katılan bireylere İstanbul'da hangi ilçede yaşamak istedikleri sorgulandığında ise, Adalar, Beşiktaş ve Kadıköy'ün ilk; Esenyurt, Sultangazi ve Gaziosmanpaşa'nın ise son sıralarda yer aldığı gözlenmiştir. Katılımcıların, kişisel durum ve gelişimlerine yönelik en fazla memnun oldukları alanların başında aile hayatı ve evlilikleri gelmektedir. İstanbul'da yaşayan bireylerin hayatlarından genel olarak memnuniyet düzeyleri 10 üzerinden 6.02'dir. Deneklere hayatlarından ne kadar mutlu olduklarını 1-1 O arası belirtmeleri i stendiğinde ise ortalama ol anık 6.58 düzeyinde bir sonuca ulaşılmıştır. Araştırmaya katılan bireyler, nasıl bir yaşamın mutlu edeceği sorusuna karşılık "sağ/tk/ı ve huzurlu bir yaşam", "sevdiklerimle birlikte olduğum bir yaşam", "başardı, yüksek kartyerli bir yaşam" ve "zengin, yüksek gelire sahip olduğum bir yaşam" sıralamas ını yapmışlardır.

190 Kaynakço Altuğ, F., vd.; (2009) Yerel Yönetimlerde Hizmetlerden Memnımiyet ve Yolsuzluklar, İSMMMO Yayınları, No: 121, İstanbu l. Andrews, F., S. Whitney; (1976) Sociallndicators of Well-being: Americans' Perception of Life Quality, Plenum, New York. Avrupa Yaşama ve Ça lışma Koşu ll arını İy i leştinne Vakfı; (2009) ikinci Avrupu Yaşam Kalitesi Anket-İlk Bulgular, (Çcvrimiçi: lfı les/ef0852 tr.htm) Bigelow, D.A., M.J. Gareau, D.J.Young, D.J.; (1991) Qua/ity oflife Questionnaire- Respondent Self-Report Version (lnterview Schedule), Western Mental Health Research Center, Oregon Health Sciences University, Portland, Oregon. Cohen, R.; ( 1 997), McGi/1 Quality of Life Questionnaire, (Çevrimiçi: org/ downloads/rneasures/mcgill gol.pdf). Dalkcy N, D. Rourkc; (1 973) The Delphi Procedure and Rating Quality oflife Factors, in The Quality of Life Concept, Washington, DC, Environmental Protcction Agency. DPT; (1996) Ilçe/erin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması ArCl.$tırması, Ankara, (Çevrimiçi: /ekutup.dpt.gov. tr/bolgcscl/). DPT; (2003) İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralamas ı Araştırması. Ankara, (Çevrim içi: /ekutup.dpt.gov. tr/bolgesel/gosterge/ pdt). DPT; (2004) İlçe/erin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Ara.şttrmas t, Ankara, (Çevr imiçi: Emür, S.II. ve D. Onsekiz; (2007) Kentsel Yaşam Kalitesi Bileşenleri Arasmda Açık ve YeşiL Alanların Önemi-Kayseri-Kocasinan ilçesi Park Alanları Analizi, Erciycs Üniversitesi SBE Dergisi, Sayı 22, Kayseri, ss.j European Foundation; (2005) Published European Foundation. First European Quality of Live Survey, Ed. Petra Böhnke, European Foundation, (2007) European Quality of L!fe Survey 2007, UK Data Arehive Study Number Evans, D.R.; (1994) Enhancing Quality of Life in Population At Large, Social lndicatots Research, Vol.33. Fırat, R.; (2005) Yaşam Kalitesi mi, Yaşam Standardı mı?, Köprü, Sivil Toplum & İleti şim, 90. Sayı, ( Çevrimiçi: kopnıdergisi.com/index.asp?bo lum=eskisayi lar&gosteı=yazi& Yaz i No=679). Geray, C.; (1998) Kentsel Yaşam Kalitesi ve Belediyeler, Türk İdare Dergisi, Say1 421, ss Havighurst, R.J; (1963) Successful Aging, in R.H. Williams, C. Tibbitts & W. Donolıue (Eds.), Process of Aging: Social and Psychological Perspectives, Vol. l, New York: Atherton, pp İç işleri Bakanlığı Araştırma ve Etütler Merkezi (AREM); (2007) Birinci Avrupa Yaşam Kalitesi Anke.ti:Türkiye'de Yaşarn Kalitesi, Değerlendirme Raporu, Ankara.

191 Koçak, 1 I.; (2008) Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kentsel Yaşam Kalitesinin YükseLtilmesine EtkiLeri, TMMOB Ilarita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi, ı. CBS Günleri Sempozyumu, Kasım 2008, Ankara, ss National Research Council; (2002) Community and Quality of Life: Data Needs for lnformed Decision Making, National Academy Press, Washington OC. Nielsen; (2008) Quality of Life Survey 2008 National Report, New Zealand, (Çcvrimiçi: htlp:// Özdamar, K.; (2004) Paket Programlar ile Istatistiksel Veri Analizi(Çok Değişkenli Analizle1~, Kaan Kitabevi, Yenilenmiş 5. bs., Eskişehir. Pacione, M.; (2003) Urban Environmental Quality and Human Wellbeing- a Social Geographica! Perspective,Landscape and Urban Planning, Cilt 65. Shin, D.C., D.M. Johnson; (1978) Avowed flappiness as an Overall Assessment of the Quality of Life, Social lndicators Research, Volume 5, Numbers 1-4, pp Şeker, M.; (2010) Mutluluk Ekonomisi, İktisat Fakültesi Sosyoloji Konfcransları, 39. Seri, istanbul, ss Tekeli, İ., vd.; (2004) Yaşam Kalitesi Göstergeleri: Türkiye Için Bir Veri Sistemi Önerisi, TUBA No:6, Ankara. Raporları, TÜİK; ( ) Yaşam Memnuniye/i Araştırmast, Ank.ara,(Çevrimiçi: Türksever, N.E.; (200 ı) Türkiye 'de Büyük Şeh ir Alanlarında Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Yöntem Denemesi, Basılmamış Doktora Tezi, İTÜ, İstanbul. URL ı; (2008) Quality of L[(e '07 in Twelve of New Zealand's Cities, (Çevrimiçi: hllp:// Ülcngin, B., F. Ülengin, Ü. Güvenç; (200ı) A Multidimensional Approach to Urban Quality of life: The Case of/stanbul, European Journal ofoperational Research, 130.WCED. Van Kamp, 1., K. Leidelmeijer, A. Marsman, de A. Hollander; (2003) Urban Environmental Quality and Human We/1-Being, Towards a Co nccptuaı Framework and Demarcation of Conccpts; a Literaturc Study, Landscape and Urban Planning, Cilt 65. pp Vcenhoven, R.; ( 1996) The Study of Life Satisfaction, (Ed.: W.E. Saris, R.Vcenhoven, A.C. Scherpenzeel ve B.A. Bunting), Comparative Study of Satisfaction with Life in Europc, Eötvös University Pres. Szalai, A.; ( ı 980) The Meaning of Comparative Research on the Quality of Life, The Quality of Life, cd. A.Szalai and F.Andrews, Sagc Beverly I-li lls, CA, pp World Valucs Survey Association, (2009) World Values Survey, (Çevrimiçi: /www. worldvaluessurvcy.org/). Yener, Z.; ve K. Arapkirlioglu; (1996) Şart mı, Ne Şartt Avrupa Kentsel Şartı, Ada Kentliyim, Yıl 2, Sayı 6. Zorba, E.; (2009) Yaşam Kalitesi ve Fziksel Aktivite, loth. International Sports Sciences Congress, October, ss:

192 Ek-1: Temel Bile~enler Analizi Temel Bileşen ler Analizi (Principal Component Analysis, PCA) orijinal p değişkenin varyans yapısını daha az sayıda ve bu değişkenierin doğrusal bileşenleri olan yeni değişkenieric ifade etme yöntemidir. Aralarında korelasyon bulunan p sayıda d eğişkcııin açıklad ığı yap ıyı, a ralarında korelasyon bulunmayan ve sayıca orijinal değişken sayısından daha az sayıda (p>k) orijinal değişkenicnn doğrusal bileşenleri olan deği~kenlerle ifade etme yöntemine Temel Bileşenler Analizi denir. Temel Bileşenler Analizi'nin ana amaç ları şu şekil dedir: Veri indirgernesi yapmak Tahminierne yapmak Veri setini bazı yöntemlerin analiz edebileceği forma sokmak (Temel bileşenler regresyon analizi, faktör analizi) ilişkili değişken setlerinden birimlerin/oluşumların temel bileşen sko rlarını hesaplamak ve birimleri bu skorlara göre sıraya dizrnek (büyükten kuc,;oğe, küçükten büyüğe sıralama) Bir oluşumu ifade etmek üzere p değişkente ilgili veri toplanmış ise bu değişkenierin belirlediği toplam deği şke nliği ifade etmek üzere k sayıda temel bileşen bulmak, böylece daha az sayıda değişken ilc çalışarak p boyutlu uzay yerine k boyutlu (k<p) bir uzayda çalışmak, böylece boyut indime amaçlanır. Genellikle istatistiksel analizlerde değişkenler arasında önemli duzeyde yüksek birlikte değişim ya da korelasyonların bulunması arzu edilmez. Veri setini birlikte değişim ya da korelasyonlardan -bir şekildeanndırarak. kullanmak gerekir. p sayıda ilişkili değişkeni, bu değişkenierin d oğrusal bileşenleri olan ve aralarında korelasyon bulunmayan k say ıda yeni yapay degişkenlcrlc ifade etmek mümkündür. Bu işlevi temel bileşenler analizi yerine getirmektedir. Bir veri setinde yer alan p değişken arasında öncml1 kovaryans ya da korelasyonlar saptanıyorsa bu veri setini analizlerde doğnıdan kullanmak yerine, bu setin doğrusal bileşenlerinden oluşan daha az say ıdaki doğrusal bileşenden oluşan bir seti kullanmak yararlıdır. Temel bileşenler analizi, daha önceden ortaya çıkarılamam1ş ilişkileri ortaya çıkanna ve sıradan sonuçlar diye nitelenemeyecek tahminler yapmaya izin veren bir yöntemdir. Temel bileşcnler, bizzat kendileri bir sonuç olmaktan ziyade sonuç a lm ayı sağlayıcı özelliğe sahiptirler. Çünkü temel bileşenler daha geniş incelemeler için bir ara adım özelliği taşır. Örneğin, çoklu regresyon analizi uygu l anması istenilen fakat regresyon varsayımlarından birisi olan çoklu bağımlı l ık koşulunun yerine gelmemesi nedeniyle regresyon analizinin uygulanamadığı durumlarda veriler temel bileşcn l e re göre temel bi lcşen s kor larına dönüştürülür ve yeni elde edilen verilere çoklu regresyon uygulanır. Kümelcınc analizi için koşullan sağlamayan veri setleri temel bileşen skorlarına dönüştürülerek kumeleme analizine uygun veriye dönüştürülür. Ayrıca, ö lçeklenmiş temel bileşenlef Faktör Analizi modelleri için Kovaryans matrisinin bir "facloring"i (çarpanlan) olurlar. Değişkenierin orijinal ölçüm değerlerinin, değişim aralıklarının ve ölçu birimlerinin çok tarklı olduğu durumlarda, değişken sayısının birim sayısından çok fazla olduğu (n<p) vb. durumlarda korelasyon ya da kovaryans matrislcrini nonsingular hale getirmek için veri indirgernesi yapmak ve ana bileşen skorları hesaplayarak kumeleme analizi uygulamak için temel bileşenler analizinden yararlanı lmaktadır. Temel bileşenler analizinin teorik kısmı Pukel Programlar tle fstatwiksel Veri Analizi (Özdaınar : ) kiıabındıın faydalanılarak lıaıırlanmı ş tlr.

193 Cebirsel olarak temel bileşenler p tane rastgele değişken X 1,X 2, Xp nin doğrusal bileşenleridir. Geometrik olarak bu doğrusal bilcşcnlcr, koordinat eksenleri Xı,Xı,... Xp olan orijinal sistemi döndürerek bulunan yeni koordinat sisteminin seçimini gösterirler. Yeni eksenler maksimum degişkenliği içeren yönleri gösterirler ve birlikte değişim yapısının daha basit ve daha az sayıda değişken ile açıklamasını verirler. X matrisindc yer alan p değişkenin doğrusal bileşenlerini bulmak için koyarvans matrisinin ya da korelasyon matrisinin özdeğerleri ve özvektörleri kullanılır. Bilindiği gibi özdeğerlere karşılık gelen özvektörler bjrbirlerine diktir (birbirlerinden bağımsızdırlar). Bu özellikten yararlanarak temel bileşenler, özdeğerleri n büyükluk sırası izlenerek önem sırasına göre hesaplanır. Aşağıda görüleceği gibi ana bileşenler; Xı,X2,... Xp değişkenlerinden oluşan X veri rnatrisindcn hesaplanan kovaryans matrisi :L (ya da korelasyon matrisinden) hesaplanır. X matrisinin çok değişkenli normal dağılım varsayınuru taşıması gerekmez. Öte yandan, çok değişkenli normal dağılım gösteren verilerden hesaplanmış temel bileşenler sabit yoğunluk elipsoidleri cinsinden faydalı yorumlamalara sahip6rler. Ayrıca toplum çok değişkenli normal dağılım gösteriyorsa örnek bileşenlerden çok değişkenl i normal dağılıma ilişkin çıkarsamalar (inferencc) yapılabilir. 'Arı X' =r Xı,X 2,...Xp] rastgele vektörünün kovaryans ınatris i I, ve bu matrisin özdeğerleri A. 1 ~. A.~... ~ ~ O olsun. Değişkenlere ilişkin doğrusal bilcşenlcr ; Yı = lı' Yı= lı' X' = lııxı + IııXı IrııXrı X' = Iı ıxı + InXı lrıxp Yp= Ip' X' = I ırxı + IıpXı lppxp olarak hesaplanır. Her bir temel bileşenin varyanst; Var (Yı)= lı':l lk i.k""' 1,2,...,p olarak hesaplanır. Temel bilcşenler, Yı,Yı,...,Yp birbirleri ilc ilişkili değildirler ve onlar varyanslannın büyüklüklerine göre sıralarurlar. Her bir temel bileşen özdeğerlere karşılık gelir. Bilindiği gibi orijinal değişkenlik ile p temel b ileşen in varyanslan toplamı birbirine eşittir. Ayrıca Total varyans, özdeğerler toplamına eşittir. Total Varyans= J.. ı + A Ap - Var(Y 1 ) + Var(Y 2 ) Var(Y p) Total Varyans= Var(Xı) + Var(X 2 ) Var(Xrı) Temel bileşenterin varyansı Var(Yi)= ı, 'L li şeklinde hesaplanır. İJk temel bileşen maksimum varyanslı doğrusal bileşendir. İkinc i temel bıleşen ikinci büyüklükte varyansa sahip olan bileşendir. Sırası ile temel bileşenler özdeğerterin büyüklük sıralamasına göre orijinal veri setinin varyansını açıklamada yüzde değerlerle ifade edilen ana bileşen varyanslan ile açıklanabilirler. Var ry 1 )= 1 i '2: 1 ı eşitliğini maksimize eden birinci temel bileşenin varyansını vennektedir. Bunu şöyle belirleriz: ı. temel bileşen, Var (li X)'i 1 ı' lı - 1 olacak şekilde maksimize eden J 1 'X doğrusal bileşenidir. 2. temel bileşen, Var (l ı X)'i h' lı = 1 ve Cov (1 1 'X, 1 2 'X )=O olacak şekilde maksimize eden lı'x doğrusal bileşenidir.

194 k. temel bileşen ı, ı, = 1 ve Cov ( lı'x, 1 k'x )- O olan Var (l,'x)'i maksimize eden ı ı'x doğrusal bileşenid ir.,l, randonı vektör X'= [ X 1,X~... Xpj nin kovaryans matrişi olsun. I'nin özdeğer-özvektör çiftleri (Aı,eı), (A.ı, eı),..., (Ap,ep) olsun. Burada /... 1 ~ A.~...? A~O d ır, i inci temel bileşen; Y i=ei'x=eı,xı +eıixı+... +er.xr dir. Var (Y,)- ci'l cı = Ai ve Cov (Y ı,y k) ei'l ek = Odır. Eğer bazı Aı ler eşit iseler ı, katsayılar vektörleri de eşit o lacaktır. Bu durumda Y, ler tek olmar.lar ve bazı temel bileşenler birbirlerine eşit olarak elde edilirler. p değişkenli orijinal veri matrisini p boyutlu uzayda gösterecek olursak oblik (eğik) eksenlerle göstermek gerekmektedir. Halbuki p temel bileşen, birbirlerine dik p tane eksen ile göstcrilirlcr. Böylece orijinal veri setinde değişkenler arasında bir bağıntı olsa bile temel bileşenler analizi ilc bulunan temel bileşenler arasında bağıntı ortadan kaldırılmış olur. Temel bileşenler birbirleriyle ilişkisizdir ve varyansları l:'nın özdeğerlerine eşittir. crıı + crı ı ı <Yprı =L~= ı Yar(X,) Aı + Aıt-... Ap -.,Ef=ı Var(Yı) L özdeğer l er köşegen matrisini göstersin. X veri matrisinin Total Varyaıısı aşağ ı daki gibi hesaplanır. i:f~ ı Yar(Xi) = tr (L) = tr (A) - Lf= ı Var( V,) Toplam populasyon varyansının cr ı ı + aı ı crpp / A t Ap olduğunda k'ıncı temel bileşen tarafından toplam varyanşırı açıklanma oranı aşağ ıd aki gibi hesaplanır (k= 1,2,..., p ). [ k' ın c ı temel biıeşerıe ait varyans oranı] =- Ak / A ı + A Ap Eğer oran ı,2,... k bileşenin varyans oranları toplamı %67'den büyük olmak koşulu ilc % 70, 80, 90 gibi büyük bir orana ulaşıyor ise p'nin büyük olduğu durumlarda ilk k tane (k<p) temel bileşen orijinal degişkcnliği açıklayacak yeterlilikte sayılabilir. Böylecep değişken yerine ilk k temel bileşen fa7.la bilgi kaybı olmaksızın orijinal oluşumu açıklamak Uzere kull a nılabilir. e,'- f c 1,, cı,,...,eri] özvektörünün her bir elemanı inceleme amacına hiı.met eder. ck,'nin büyüklüğü k ıncı dcğişkenin diğer değişkenleri göz önüne almaksızın 1. bileşenin önemini belirler. Özelde, ek, Yi ve Xk arasındak i korelasyon katsayısına orantılıdır. Diğer bir ifadeyle özvektör eleman ı temel bileşen ile orijinal değişken arasındaki korelasyon katsayısına orantılı bi.iyi.iklüktcdir. Temel bi l cşenler, veri setinde yer alan değişkenierin ölçi.i birimlerinin farklı olduğu ve deği~kenliklerinin tarklı olduğu dummlarda standardize veri matrisioden ya da Korelasyon matrisinden he aplanmalıdır. ZiJ=( Xii - ~l ) 1 crı, yaklaşımı ile veri sctindeki her bir değişkenc ilişkin veri vcktörü standardize edilirler. R korelasyon matrisi, ister standardize değerler isterse orijinal değerler üzerinden hcsaplansın, standardize değişkenler veri matrisinin kovaryans matrisi S ile korelasyon Matrisi R aynıdır. R matrisi orijinal ve standardize değişkenlerde aynı olduğundan, orijinal degişken için R matrisindcn, standardize değişkenler için S ya da R matrisine temel bileşenler analizi uygulamak benzer sonuçları ortaya koyar. Bu nedenle çoğu paket programda, standardıze değişkenler ve kovaryans matrisinden temel bileşenler analizi uygulaması algoritmaları tercih edilmektedir. Eğer standardize değişkenierin kovaryans matrisi üzerinden temel bileşen ler hesaplanacak ise veri matrisi standardize edilir. S=R matrisi hesap lanı r. Eğe r orijinal değerler kullanılarak hesaplanan

195 korelasyon matrisinc göre temel bileşenler hesaplanacak ise değişkenler aras ındaki ikili (bivariate) ilişki düzeyleri hesaplanarak R korelasyon matrisi hesaplanır. Orijinal \ standardize değerlerin korelasyon matrislcri birbirine eşittir. X veri matrisinde değişkenler aras ın da oldukça yiiksek korelasyonlar varsa orijinal değerlerin ölçü birimleri çok fark lı iseler (cm, kilogram, cm 3 vb.) ya da değişkenterin değişim ara lıkl a rı analizi etkileyecek kadar çok fark lılık gösteriyariarsa bu durumda verilerin standardize edilerek kullanılmas ı uygun o lmaktad ır. Verilerin standardize edilmesinde ortalama vcktörü ve standart sapma köşegen matrisinin elemanlarından yararlanı l ır. Buraya kadar açıkl a n an temel b il eşen ler yöntemi kısaca özetlerıecek olursa; n ölçümündcki p dcğişkene ait veri matrisi standart laş tırılm akta, standarllaştınlmış veri matrisinin korelasyon matrisi bulunmakta, korelasyon matrisinin ö7. değerleri ve sta ndart laşıınl m ış öz vektörleri hesaplanmakta, öz değerlerden temel bileşenlerin toplam varyans1 aç ıklama oran ları elde edilmektc ve her bir öz vektörun devrik vektörti ilc standartl aştırılmış veri matrisi çarpılarak temel bileşen değer l eri bulunmaktadır.

196 ito Yayınlan (2009} Züccaciye-Turizm Sektörleri Ekonomik Etkileşimi Züccaciyc-Turizm Sektörleri Ekonomik Etkileşimi (Broşür) Organik Tarım Bakımından Türkiye'nin Potansiyeli, Bugünkü Durumu ve Geleceği Sosyal Güven lik ve Vergi Mevzuatındaki Düzenlernelerin Etkileri Profesyonel Mutfak ve Ekipman ları İçin Avrupa Direktitleri ve Sta ndartl annın Uygulama Rehberi Haberlerden Yansıyan İTO: Taptancı Hallerin Tarım Sektörüne Katkıları ve Ekonomideki Önemi (Cd) Dünden Bugüne İstanbul'da Yaygın Eği tim E-Ticaret Güvenlik Rehberi O Türkiye'de Optometrik Ürünler Sektörü Meslek Dalları İtibariyle İstanbul'daki Meslek Liseleri Fiyat indeksleri (- Price rndices) İstanbul Balık Hali'nin Pazarlama ve Satış Durumu Türkiye'de ve Dünyada Tarımsa l Destekleme Politikası Türkiye'de Madencilik Düzenleyici Etki Analizi Rehberi İstanbul ' da Kırk Yıllık 40 Lczzct Durağı ( 40 Rclais Gourmands, 40 Ans d'l listoire des Saveurs d'istanbul) Türkiye'de Otelcilik ve Kongre Turizminin Geliştirilmesi Halkla Ilişkiler Yönetimi Geçmişten Günümüze istanbul Hanlan Herkes için Ekonomi Makrockonomik Göstergeler (=Macroeconomic lndicators} İşletmelerde İş Etiği ÖzüriOler Vadisi TelifHukukunda Yayın Söz leşmesi Örnekleri Vergi-Sosyal Güvenlik ve Ticaret İşlemleri Açısından Fatura Uygulama Rehberi KOBt Girişimcileri İçin Ya tınm Projelerinin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi istanbul'un EsnafLokantalan (İngilizce-Almanca) Forty Years Old 40 Tastc Tlavens in İstanbul (- Geschmacksoasen in İstanbul 40 Vierzig Jahrc Tradition) Dünden Bugüne Kapalıçarşı: Istanbul J Yaşayıp Unuttuğumuz İstanbu l

197 Türkiye'de Regülasyon ve ÖL.cllcştirmelerin Gelir Dağ ıl ımı Etkileri Türk İşletme Kültüründe Ortaklık ve Güven Devletin Bankacılık Sektöründe Düi'enleyici Dcnetlcyici Rolü ve Türkiye Uygulaması Devletin Bankac ılık Sektöründe Düzenleyici Denctlcyici RolU ve Türkiye Uygu l aması (2.bs) TUrk Ban kacı lık Sektöründe Pazar Ilakirniyeti ve Sektörün Rekabet Gilcünün Uyguma lı Analizi E-ihale Türkiye İnşaat Sektörü Hammadde Haritası İstanbul Ticaret Odası Yayın Broşürü Dcrsaadet Ticaret Odası : Türkiye Ticaretin Öncü Kuruluşu O Avrupa Kü ltür Başkenti İ s tanbul'da Gıda işyerlerinin Potansiyeli Paneli (DYO} 2009A 1 Türkiye İ laç Sanayi Türkiye ilaç Sanayi (2.bs.) Türkiye'de Tıbbi Cihaz ve Malzeme Üretimi Türkiye'de Tıbbi Cihaz ve Malzeme ithalat ı, Yara ttığ ı Kayıplar ve Çö~üm Önerileri Yeni Pcrakendecilik Sisteminde Top tancı Ha llerinin b.lemesi Gereken Stratejiler İ s tanbul ' un Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri Social and Econoın ı c lndicators of Istanbul Rakanı l arla Türkiye Ekonomisi Turkey in Figures Türkiye'de Yayın Hayatı (Türkçc-ing-Aim.Fr.) Başarı lı Ihracatçılar 2008 (=Outstanding Exporters 2008) Sürdürü lebilil kalkınma, yenilenebilir cncıji kaynakları ve hidrojen enerjisi: Türkiye Değerlend irmesi Y ılı İstanbul Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırm ası Başarılı Vergi Mükcllc11cri: 2008 (Kitap-CD) Topla ntı Yönetimi ve Kararlara Katılma Liderlik Sitillcri, Değişim Yönetimi ve Ekip Çal ı şmas ı Ahilik Kuruluşu, İlkeleri ve Fonksiyonla rı (Broşür) İTO Bilgi Merkezi ve Ulus l ararası Ticari Sınınandımıa Sistemi Yaşayıp Unuttuğu nı uz istanbul (2.bs.)

198 ito Yayınları (2010} Bir Zamanlar İsta nb ul: Şehir Mektupları (2. bs.) İstanbu l ' da Kırk Yıllık 40 Lczzct Durağ ı (=Fony Years Old 40 Taste Havens in istanbul) (bi.lyuk boy) İstanbu l 'da Kırk Y1 llık 40 Lezzet Durağı (=Forty Years Old 40 Taste IIavens in İstanbul (küçük boy) 20 l 0-6 T!.irk Yan Sanayi Borsası Üye Profil Araştırması (Tilrkçc-İng) Edebiyatımı ıda Ticaret ve Taeiri cr Haberlerden Yansıyan İTO: Fiyatİndeksleri (aylık) O Makroekonomik Göstergeler (3 aylık) Osmanlı ' dan Cumhuriyetc Özel Girişimci liğe Yönelik Devlet Politikaları Büyümenin Yolu Afrika'dan Geçiyor Şehbeııd er Raporlanna Göre J. Dünya Savaş ı Öncesi Osman h Ticareti Avrupa Birligi'nin Serbest Ticaret An l aşmaları'na TOrkiye'nin de Dahil Edilmesi Dünyada ve Türkiye'de c-i hracat Uygula m aları Mesleki ve Teknik Ortaöğretiınde Finansman Harcamalar ve Maliyet Güneş K allektörü U ygulama l arı İstanbul Kentiçi Ulaşımında Servis Taşımacılığı ABD Deneyimi l şığında Emek Piyasası RefomlU ve İşs izli ği Azalttcı Politikalar Ekonomik Rapor Karikatürlerle İstanbu l ' da Toplu Ulaşım Ku rumsahaşma ve Kriz Yönetimi İşletmelerde KLLrt.ımsallaşma ve Kurumsal iletişimi n Önemi Dünyada Ve Türkiye'de Mikro Finansman ve Yoksulluğun Azaltılmast- Teori ve Uygulamalar Tükelim ve Değerler Suyun İki Yakası: Sela nik -İstanbu l Kaybolan Meslekler ve Son Ustalar Global Krizde Türk Yan Sanayi Borsası ' nın Genel Durumu ve Beklentileri Gelişen Çin Turizm Pazarı ve Türkiye istanbul Ticaret Odası: The istanbul C haınbcr of Commerce: an institution devotcd to development of Turkey Türk Sineması: Sonmlar ve F ırsatlar Aile Kültürünün Aile İşletmesi Külti.irü Üzerindeki Etkisi ~51 Mikroekonomi ve Makroekonomi Düzeyinde Küresel Rekabet Gücünü Etkileyen Faktörler ve Stratejiler Mart ayı itibariyle Not; Yayınianınıza internet sitemizden tam metin olarak ücretsiz u1aşılabilmektedir

199

200