TÜRKİYE DE EN KÖTÜ BİÇİMLERDEKİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN SONLANDIRILMASI: 2014 HEDEFİNE DOĞRU YOL HARİTASI

Transkript

1 TÜRKİYE DE EN KÖTÜ BİÇİMLERDEKİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN SONLANDIRILMASI: 2014 HEDEFİNE DOĞRU YOL HARİTASI Dr. Şule Çağlar

2 KISALTMALAR...4 ÖNSÖZ...5 GİRİŞ...6 ULUSLARARASI ÇERÇEVE...8 ULUSAL ÇERÇEVE ELDE EDİLEN BAŞARILAR VE BELLİ BAŞLI SORUNLAR Çocuk işçiliğiyle ilgili politikalar ve yasal düzenlemeler Kurumsal tanımlar ve kapasite Çocuk işçiliğinin önlenmesi, çalışan çocukların işlerinden çekilmesi ve rehabilitasyonu için model müdahalelerde ölçek büyütülmesi ÇOÇUK İŞÇİLİĞİNİN EN KÖTÜ BİÇİMLERİNİN ORTADAN KALDIRILMASI İÇİN GELİŞTİRİLEN YOL HARİTASI TÜRKİYE DE ÇOÇUK İŞÇİLİĞİNİN EN KÖTÜ BİÇİMLERİNİN ORTADAN KALDIRILMASI: TASLAK YOL HARİTASI Odak Alanı 1: Sürdürülebilir kalkınma bağlamında çocuk işçiliği Gerekçe Stratejiler: Başlıca eylemler: Odak Alanı 2: Çocuk işçiliği, eğitim ve genç istihdamı Gerekçe Stratejiler: Başlıca eylemler: Odak Alanı 3: Kurumsal görevlerin belirlenmesi ve kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi Gerekçe Stratejiler: Başlıca eylemler: Odak Alanı 4: Çocuk işçiliğine karşı mücadeleyi amaçlayan müdahalelerin ölçeğinin büyütülmesi Gerekçe Stratejiler: Başlıca eylemler: Odaklanma Alanı 5: Ülke ölçeğinde, çok disiplinli ve kademeli (çocuk işçiliği) izleme mekanizması... 37

3 Gerekçe Stratejiler: Başlıca eylemler: Odak Alanı 6: Kaynakların harekete geçirilmesi Gerekçe Stratejiler:... 40

4 KISALTMALAR AB AK BKH ÇEM ÇHS ÇİA ÇİB Çİİ ÇSGB DG DPT EKBÇİ HDK HİE ILO IPEC İPKD İİMEK KNT MEB MZ PİO SHÇEK SIMPOC TBMM UNDAF UNDP UNICEF UYK ZBP ZBPPÇ Avrupa Birliği Avrupa Komisyonu Binyıl Kalkınma Hedefi Çıraklık Eğitim Merkezi Çocuk Haklarına dair Sözleşme Çocuk İşçiliği Araştırması Çocuk İşçiliği Bölümü Çocuk İşçiliği İzleme Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Danışma Grubu Devlet Planlama Teşkilatı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Hükümet dışı kuruluş Herkes için Eğitim Uluslararası Çalışma Örgütü Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Uluslararası Programı İl Proje Koordinasyon Dairesi İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulu Koşullu Nakit Transferi Milli Eğitim Bakanlığı Mutabakat Zaptı Pansiyonlu İl İlköğretim Okulları Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Çocuk İşçiliği İstatistik Bilgi ve İzleme Programı Türkiye Büyük Millet Meclisi Birleşmiş Milletler Kalkınma Yardımları Çerçevesi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu Ulusal Yönlendirme Kurulu Zamana Bağlı Program Zamana Bağlı Ulusal Politika ve Program Çerçevesi

5 ÖNSÖZ En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği, ivedilike çözüm aranan çok katmanlı ve çok boyutlu bir sorundur. Çocuk işçiliği pek çoklarına göre yalnızca ekonomik bir sorun gibi algılanmaktadır. Oysa ki, bu karmaşık sorunun sosyal, eğitsel, kültürel hatta tutum ve inanca dayalı boyutları da bulunmaktadır. Bu durum, zaman içerisinde çocuk işçiliğinin ortadan kaldırmak ya da en azından azaltmak için harcanan çabaların da değişik biçimler almasına yol açmaktadır. Türkiye de gerek ulusal, gerekse yerel düzeyde sorunun tanı, teşhis ve rehabilitasyonuna yönelik yoğun çabalar uzun yıllardır gösterilmektedir. Çocuk işçiliğine karşı, kamu kurum ve kuruluşları, işveren ve işçi kuruluşları ve sivil toplum örgütleri işbirliği içersinde etkin mücadele etmekte ve çocuk işçiliği konusunda çalışmalar yapmaktadırlar yılından bugüne kadar çocuklarla ilgili yürütülen muhtelif projelerden zengin deneyimler elde edilmiştir. Türk Hükümeti, hazırladığı zamana bağlı politika ve program çerçevesi yoluyla en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğini 2014 yılı itibarıyla sona erdirmeye yönelik önlemleri tanımlamıştır. Bu bağlamda, çocuk işçiliğine yönelik ülke politikaları belirlenmiş ve belirlenen politikaların uygulanması için izlenecek strateji ve yöntemler tespit edilmiştir. Ülkemizdeki çocuk işçiliği ile ilgili bilgi ve deneyim kuşkusuz çok önemli ve değerlidir. Ancak, günümüzde, küresel ekonomik sistemde ve kalkınma anlayışında meydana gelen değişmeler, AB ile uyum sürecinde yaşanan gelişmeler, ILO nun en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği ile mücadelede öncülük ettiği ve 2016 yılını hedefleyen Küresel Eylem Programı, ülkemizin 10 Subat 2009 tarihinde imzaladığı, Ulusal Saygın iş Programı Mutabakat Zaptı, ILO-IPEC 2010 yılında kabul edilen Küresel Yol Haritası ve ZBPPÇ nin öncelikleri birlikte düşünüldüğünde, ülkemizde çocuk işçiliği ile mücadele için uygun bir planlama sisteminin geliştirilmesi gerekliliği kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Çocuk işçiliğinin bir sorun olarak görülmesinin nedenleri açıktır. Çünkü çocuk işçiliğinin, Bin Yılın Kalkınma hedeflerine ulaşılmasında, yoksulluğun giderilmesinde, herkes için eğitimin sağlanmasında, cinsiyet duyarlılık ve eşitliğine erişilmesinde ve saygın iş koşullarının oluşturulmasında ciddi bir engel olduğu artık uluslararası ve ulusal aktörler tarafından benimsenmiştir. Bunun kanıtları, çeşitli küresel platformlarda ve araştırmalarda sunulmuştur. Çocukların çalışma yaşamından uzaklaştırılması ancak ve ancak sosyal politikalarla desteklenerek, yoksulluğun, işsizliğin, sosyal güvencesizliğin üstesinden gelinerek aşılabilir. Konuya bu boyuttan bakıldığında, 2014 yılına yaklaşırken, ülkemizde çocuk işçiliği sorununa yeni bir hız ve ivme kazandırmak elzemdir. Bu nedenle, kamu kurum ve kuruluşları, işveren ve işçi kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, sivil toplum örgütleri ve meslek kuruluşları ile işbirliği ve eşgüdüm içinde, önümüzdeki dört yıl için bir yol haritası oluşturma görev ve yükümlülüğü açıkca bizleri beklemektedir. Yol haritasının amacı, bize önümüzdeki dört yıl içerisinde öncelikli eylem alanlarının belirlenmesinde, mevcut programların güçlendirilmesinde, ulusal ve yerel düzeyde kaynakların harekete geçirilmesinde ve zamana bağlı programın daha sistematik ve etkin uygulanmasında bir yol gösterici olmaktır. Haritanın içeriği güncel konulardan ve örnek uygulamalardan hareketle belirlenmiştir ve ortaklar tarafından kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Hiç şüphesiz titizlikle hazırlanan bu yol haritası, tüm paydaşların katılım, işbirliği ve katkılarıyla daha da geliştirilecektir. Gülay Aslantepe ILO Türkiye Direktörü

6 GİRİŞ Türkiye, tarım temelli bir ekonomiden sanayileşmiş serbest piyasa ekonomisine geçiş süreci içindedir. Bu bağlamda, çocuk işçiliği olgusunun birbiriyle ilişkili ve bağlantılı çok sayıda etmenin sonucu olduğu açıktır ve bu olgunun çok yönlü ve katmanlı bir biçimde ele alınması gerekir. Çocuk işçiliği sorunu yıllarca Türkiye nin gündeminde üst sıralarda yer almıştır larda bu konuya karşı artan ilgi ve duyarlılıkla birlikte dikkatler sorunun ölçeğine ve niteliğine çevrilmiştir. Bu sayede önemli girişimler başlatılmıştır. Bugün Türkiye de çocuk işçiliği, ortadan kalkmak üzeredir. Birbiriyle bağlantılı birçok gayret sonucunda ülkede çalışan çocuk sayısında önemli bir azalma olmuştur. ILO-IPEC İstatistiksel Bilgi ve İzleme Programı (SIMPOC) yardımlarıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) 1994, 1999 ve 2006 yıllarında olmak üzere ülke ölçeğindeki üç Çocuk İşçiliği Araştırması (ÇİA) gerçekleştirmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan nicel veriler 2006 yılında, 6-17 yaş grubundan çocuğun bir tür ekonomik faaliyet içinde olduğunu göstermektedir. Bu sayı, söz konusu yaş grubundaki çocukların yüzde 5,9 una karşılık gelmektedir yılında çalışmakta olan çocukların 392 bini tarımda, 271 bini sanayide, 294 bini de ticaret ve diğer hizmetlerdedir. Bu çocukların yarısından biraz azı aile çiftliklerinde, dükkânlarında veya ailelerine ait diğer işlerde ücretsiz çalışmaktadır. Türkiye 182 sayılı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği ILO Sözleşmesini 2 Ağustos 2001 tarihinde onaylamış ve sözleşmenin yaşama geçirilmesini sağlamak üzere ülke mevzuatında değişiklikler yapmıştır. T.C. Hükümeti, ülkedeki çocuk işçiliğinin çok yönlü yapısını bütünüyle kabullenmiş ve ulusal kalkınma çalışmalarında tamamlayıcı bir unsur olacak resmi bir çocuk işçiliği politikası üretmek ve uygulamak amacıyla çeşitli adımlar atmıştır. Bu yolla hükümet, sorunu ortadan kaldırmadaki kararlılığını teyit etmiştir. Ülkedeki çocuk işçiliği sorunu analiz edilmiş ve bu doğrultuda Zamana Bağlı Ulusal Politika ve Program Çerçevesi (ZBPPÇ) geliştirilmiştir. Zamana Bağlı Ulusal Politika ve Program Çerçevesi nin stratejik hedefi, çocuk işçiliğini, en kötü biçimlerinin acilen ortadan kaldırılmasına öncelik vermek ve bunu 2014 yılında başarıyla gerçekleştirmektedir. ZBPPÇ, geçmiş başarıları birbirleriyle entegre etmeyi ve hızlandırmayı amaçlamıştır. Bu bağlamda ZBPPÇ, edinilen tecrübelerden faydalanarak, çocuk işçiliği ile bağlantılı politika ortamını daha elverişli hale getirebilme, güçlendirme ve ulusal öncelikleri gözetirken eş zamanlı olarak dış finansal destekli faaliyetler düzenleme çalışmalarını bir araya getirme olanağı sunmaktadır. ZBPPÇ nin, çocuk işçiliğiyle gelecekte yapılacak mücadele için yaptığı çalışmalar hayli olumludur. Bu çerçevede, Türkiye'de mevsimlik tarımda çalışma, küçük ve orta ölçekli işletmelerde ağır ve tehlikeli işler ve sokakta çalışma, çocuk işçiliğinin en kötü biçimi (ÇİEKB) olarak belirlenmiştir. Paydaşlar, görüş birliği içinde, 18 yaşından küçük erkek ve kız çocuklar tarafından gerçekleştirilen bu tür işlerin, çocukların sağlığına, güvenliğine ve gelişimlerine zarar verebileceği kararına varmıştır. Bu değerlendirme, mevcut verileri ve çocuk işçiliği alanında çalışmalar yapan sosyal ortakların saha deneyimlerini temel almıştır. Mevsimlik Tarım İşçiliği: Mevsimlik tarım işçiliği ilköğretim çağındaki çocukların eğitime devamını etkileyen önemli faktörlerden birisi durumundadır. Ülkemizde, tarım alanında çalışma biçimleri arasında, koşulları en ağır olan, mevsimlik tarım işçiliğidir. Mevsimlik tarım işçilerinin

7 elverişsiz yaşam koşulları barınma durumlarına da yansımaktadır. Ailelerin çadırlarda barınmaları çocukları daha fazla etkilemekte onları, sıcak, yağmur, sel gibi doğa koşullarına karşı korumasız kılmaktadır. Azalmakla birlikte kırsal kesimde çocuk işçiliği halen bir sorun oluşturmaktadır ve bunun başlıca nedeni de okul ve çalışma yaşamıyla ilgili asgari yaş zorunluluklarını uygulayacak kapasitenin kırsal kesimde çok etkili olmayışıdır. Bu çalışmanın en yoğun olduğu dönemlerde çocuklar okullarına düzenli devam edememekte, derslerinde geri kalmakta ve yeniden okula döndüklerinde bu açığı kapatamamaktadır. Bu nedenle, söz konusu çalışmaya katılan çocuklar çok küçük yaşlarda olduklarından, bu sektöre öncelikli sektörler arasında yer verilmiştir. Kayıt Dışı Kentsel Ekonomi: Türkiye de kentlerde çocuklar, düşük ücretlerle, ihmal ve istismar içeren güç koşullarda ve uygun olmayan işlerde çalışmaktadırlar. Bu sektöre önem verilmesinin nedeni, sektördeki çocukların genellikle altyapısı yetersiz, çalışma koşulları açısından gözetilmesi gereken, sağlık ve güvenlik konularında duyarlılığın az olduğu sanayi sitelerinde çalışmalarıdır. Bütün bunlar çocuklar açısından büyük bir risk oluşturmaktadır. Çocukların büyük bir bölümü sigortasız, yaşlarına uygun olamayan tehlikeli işlerde çalışmakta ve iş kazaları ve meslek hastalıkları ya da riskleri ile karşılaşmaktadır. Ayrıca mesleki eğitim, yaygın ve örgün eğitim olanakları bulamamaktadırlar. Çalışma saatlerinin uzun olması, yetersiz beslenme, düşük ücret, sosyal güvenlik haklarından yaralanamama, üretim tekniklerinin, aletlerin ve makinelerin çocuklar için uygun olmaması, patlayıcı ve zehirli maddelerinin varlığı bu tür işlerin çocuklar için en kötü koşullada çalışma olarak belirlenmesinin önemli nedenleri arasındadır. Sokakta Çalışma: Sokaklarda çalışan çocuklara yönelik endişeler son yıllarda artmıştır. Sorunun boyutlarını tam olarak ortaya koymak ve kesin rakamlar vermek güçtür; ancak, bu çocukların lokantalar, barlar, parklar vb. her yerde görülmesi, sorunun önemine ve giderek büyümekte olduğuna yeterli bir kanıttır. Sokaklarda çalışan çocuklar, yaptıkları işler itibarıyla çocuk işçiliğinin görece güvenli bir alanında çalışıyor gibi görülebilirler. Ancak araştırmalar göre, bu çocuklara yönelik en büyük tehlike, yaptıkları işin niteliğinden değil çalıştıkları ortamlardan kaynaklanmaktadır. Bu çocuklar, günün büyük bölümünde ya da tamamında ailelerinin ve toplumun korumasından yoksun kaldıklarından ve her tür ihmal ve tacizin gündeme gelebileceği ortamlarda çalıştıklarından, yetişkinlerin, daha büyük çocukların oluşturdukları çetelerin, alkoliklerin ve sokaklarda yaşayan madde bağımlılarının her tür istismar ve sömürüsüne açık durumdadırlar. Sokaklarda çalışan çocuklar sağlıkları açısından da çeşitli tehlikelerle karşı karşıyadırlar. Çocukların sokaktan alınıp onlara rehabilitasyon hizmetlerinin hızlı ve etkili bir biçimde sunulması son derce önemlidir. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğini 2014 yılına kadar ortadan kaldırma amacını taşıyan Zamana Bağlı Politika ve Program Çerçevesi (ZBPPÇ) benimsedikten sonra, bu yönde üretilen politikalar, stratejiler ve gerçekleştirilen etkinlikler, meyvelerini vermiştir yılına göre bugün çalışan çocuk sayısında sağlanan kaydadeğer azalma bunun en önemli göstergesidir. Bu bağlamda ILO-IPEC ülkemizde bu alanda sağlanan gelişmelerde ve ulusal hedeflerin gerçekleştirilmesinde önemli bir paydaştır. Tüm bu çabalara karşın, EKBÇİ nin ortadan kaldırılması günümüzde halen önemli bir sorun olarak karşımızda durmaktadır. Küresel ekonomik krizin etkilerinin hissedildiği ülkemizde, krizin etkileri çocukları, okula gitmekle bir işte çalışıp aile bütçesine katkıda bulunmak arasına

8 sıkıştırmakta ve dolayısıyla çocuklarda işçilik riskini artırabilmektedir. Sorunun çözümü için en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasına yönelik çabalar yoğunlaştırılmalı, hızlandırılmalı ve çocuk işçiliği konusuna ilgili bütün kurum ve sektörlerde, öncelik verilmelidir. Bu yol Haritası, Hükümet in ZBPPÇ uygulamasına destek için hazırlanmıştır. Yol haritası, başta en kötü biçimlerde çalışan çocuklar olmak üzere, çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması için öncelikli alanları belirleyerek bu yöndeki ulusal çabalara katkıda bulunmak amacındadır. Yol haritasının başlıca hedefi, ZBPPÇ nin 2014 yılına kadar gerçekleştirilmesine yönelik uygulanması planlanan politika, strateji ve faaliyetlere katkıda bulunmaktır. Yol haritasının ulusal stratejileri daha da güçlendirerek, hükümet, işveren ve işçi kuruluşları, özel sektör, hükümet dışı kuruluşlar, medya, araştırma kuruluşları, akademi, uluslararası kurum ve kuruluşlar gibi paydaşların çabalarını desteklemesi ve pekiştirmesi beklenmektedir. Yol Haritası, Zamana Bağlı Politika ve Program Çerçevesi (ZBPPÇ) ile elde edilen deneyimi temel almakta, yeni girişimlerle halen sürmekte olan başarılı etkinliklerin kaynaştırılmasını öngörmektedir. ZBPPÇ genel hedefi, çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinden uzaklaştırmak için ulusal kapasiteyi artırmak, risk altındaki çocukların bu tür işlere girmesini engellemek ve çocukların işten çıkartılarak eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerinin sağlanmasını hızlandırmaktır.. Yol Haritası ZBPPÇ nin hedefe başarıyla ulaşması için birbiriyle yakından ilişkili, çift yönlü bir strateji önermektedir: öncelikle en kötü biçimdeki çocuk işçiliğini ortadan kaldırması için elverişli bir politika ortamının hem ulusal hem de yerel düzeyde oluşturulması gerekmektedir. Bu bağlamda, savunmanın yanı sıra, ulusal sahiplenme, ulusal liderlik ve ulusal kapasitenin gelişmesini destekleyici etkinliklerin arttırılması, çocuk işçiliği ile ilgili ulusal politika ve stratejilere destek verilmesi önem taşımaktadır. Bu amaçla hazırlanan elinizdeki Yol Haritası,, Çalısma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışan Çocuklar Bölümünü nün (ÇÇB), uygulamanın merkezine alınması gerektiğini ve her düzeyde, paydaşlar arasında güçlü ittifaklar kurulmasının zorunlulu olduğunun altını sırarla çizmektedir. Yerel düzeye yönelik çalışmalar ise, bölge-tabanlı bütünsel programlar sayesinde çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerini azaltma ve önlemeye yönelik müdahalelerin ölçek ve kapsamlarının genişletilmesini kapsamaktadır. Çalışan çocuklar ile ilgili gerek uluslararası gerek ulusal birçok yasal ve sosyo ekonomik düzenlemeler bulunmaktadır. Çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin sona erdirilmesine için hazırlanan Yol Haritası aşağıda sıralanan yasal politika çerçevelerini temel almışıtr. ULUSLARARASI ÇERÇEVE Küresel politika çerçevelerinin ve politika değişikliklerinin ortaya çıkışı, çocuk işçiliğinin gündemin ön saflarına çıkartılması ve ilgili sorunlara dikkat çekilmesi ekseninde olağanüstü fırsatlar yaratmıştır. Türk Hükümetinin çocuk işçiliğini sona erdirme konusunda kararlılığı, ilgili uluslararası sözleşmeleri onaylamakta gösterdiği olumlu yaklaşım ve ulusal mevzuatını uluslararası sözleşmelerle uyumlu hale getirmesinden de anlaşılmaktadır. Aşağıda belirtilen uluslararası sözleşmeler, bir bakıma çocuk işçiliği ile mücadelenin çerçevesini belirlemektedir.

9 Çocukları işçi olmaya çeken veya iten etmenler Binyıl Kalkınma Hedefleri nden (BKH) yedisinin ilgi alanına girmektedir. Özellikle de yoksulluğun ve açlığın ortadan kaldırılması ve herkesin temel eğitim görmesi bu bağlamda değerlendirilebilir. Dolayısıyla, BKH nin gerçekleştirilmesine yönelik çabaların çocuk işçiliğinin sona erdirilmesine yönelik çalışmalarla bir arada yürümesi gerekir. Türkiye nin ulusal kalkınma öncelikleri devam etmekte olan reform süreçlerine bağımlı durumdadır ve dünya liderleri tarafından 2000 yılındaki Milenyum Zirvesi nde kabul edilen Milenyum Deklarasyonunda üstlenilen taahhütleri yansıtmaktadır. Türkiye, bu küresel çerçeveyi takip ederek bir yandan herkes için sürdürülebilir ve eşit kalkınmaya giden yolda dosdoğru ilerleyecek, bir yandan da başarılı bir şekilde Avrupa Birliği ne katılacaktır. Ülkemizin BKH raporları, Türkiye nin söz konusu hedeflere 2015 yılı itibariyle ulaşmak ve hatta onları aşmak yolunda bir bütün olarak gayet iyi ilerlediğini göstermektedir. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi 1 (1989) Türkiye tarafından 1995 yılında 4058 sayılı kanun 2 ile onaylanmıştır. Sözleşme, çocuk haklarını insan hakları kavramının içinde ele alır. Çocukların erişkinlerden farklı fiziksel, fizyolojik, davranışsal ve psikolojik özellikleri olduğunun ve sürekli büyüme ve gelişme gösterdiği bilincinin yerleşmesini öngörür. Çocukların bakımının bir toplum sorunu olduğunun ve bilimsel yaklaşımlarla herkesin bu sorumluluğu yüklenmesi gerektiğinin altını çizer. Bu sözleşme çerçevesinde TBMM bünyesinde kurulan Çocuk Hakları İzleme Komitesi, Sözleşme nin Türkiye de uygulanması, Çocuk Haklarıyla ilgili yasal düzenlemelerin uygulama sonuçlarının izlenmesi, sürecin raporlanması ve eksikliklerin giderilmesi için görüş bildirmekle görevlidir. Yine Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi nin 44. Maddesi uyarınca hazırlanan, dönemindeki gelişmeleri kapsayan birleştirilmiş ikinci ve üçüncü dönem Türkiye raporu 3, 2001 yılındaki ilk raporlama döneminden itibaren Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin genel ilkeleri ve hükümleri çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyeti nin mevzuatında ve idari uygulamasında sağladığı gelişmeleri detaylandırmaktadır. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirisi'nin ışığı altında Türk Çocuk Hakları Bildirisi 4 hazırlanmış ve bu bildiri 28 Haziran 1963 günü UNESCO Türkiye Milli Komisyonu 7. Genel Kurulunda kabul edilmiştir. Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi 5 (1996) Türkiye tarafından, 2001 yılında onaylanmıştır. Sözleşme, çocuk haklarının ve yüksek çıkarlarının geliştirilmesi gerektiğine ve çocukların özellikle kendilerini ilgilendiren ailevi durumlarda olmak üzere, bu hakları kullanma olanağına sahip olmaları gereğini vurgular. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK), Çocuk Hakları Sözleşmesi nin Türkiye de uygulanmasını koordine eden kurumdur. Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı yla işbirliği içinde çalışan SHÇEK, çocukların sokakta 1 Birleşmiş Milletler Enformasyon Merkezi ( ) Sayılı Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun 3 İkinci ve Üçüncü İlerleme Raporu Türkiye 4 Türk Çocuk Hakları Bildirisi 5 Çocuk Hakları İzleme Komitesi web sayfası, Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi (1996) ( haklarının kulalnılmasına ilişkin- av rupasözleşmesi.html) )

10 çalışmasının ve yaşamasının önlenmesini ve bu çocukların rehabilitasyonunu amaçlayan ve ülke çapında bir önleyici stratejinin ana hatlarını belirleyen Yeni Hizmet Modeli ni uygulamaya sokmak doğrultusunda önemli mesafe kat etmiştir (SHÇEK, 2007). Sokakta yaşayan ve/veya çalışan çocuklara ilişkin bir rapor yayınlanmış ve bunun sonucunda çocukların korunması için tahsis edilen kaynak miktarı artırılmıştır. Türkiye de ayrıca 2005 yılında, korunma ihtiyacı olan veya suça sürüklenen çocukların korunmasına, haklarının ve esenliklerinin güvence altına alınmasına ilişkin 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu 6 kabul edilmiştir. Bu kanunda koruyucu ve destekleyici tedbirler olarak, çocuğun öncelikle kendi aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik, danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında alınacak tedbirlerin neler olabileceği sıralanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı tarafından 25 Mart 2005 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan bir genelge, ülkenin büyük illerinde sokakta çalışan ve yaşayan çocuklara yardım sağlamak amacıyla tedbirler alındığını göstermiş ve aynı zamanda göç sorununa işaret etmiştir. ILO, çocuk işçiliğini tanımlama ve düzenleme ölçütü olarak istihdama kabulde asgari bir yaş belirlemeyi esas almıştır. ILO 1919 yılındaki Uluslararası Çalışma Konferansının ilk oturumlarında çocuk işçiliği konusundaki ilk uluslararası anlaşmayı kabul etmiştir (5 sayılı sanayide asgari yaş sözleşmesi-1919). Bu sözleşme 14 yaşın altındaki çocukların sanayi işletmelerinde çalışmasını yasaklamaktadır. Daha sonra 1973 yılında bu konuda daha kapsamlı bir sözleşme olan 138 sayılı Asgari Yaş Sözleşmesi 7 kabul edilmiştir. Dönüm noktası olarak da tanımlanabilecek bu sözleşme, ücretli veya kendi hesabına çalışmasına bakılmaksızın bütün çocukları ve tüm ekonomik sektörleri kapsamaktadır. Bu sözleşme istihdama kabulde asgari yaşa ilişkin en kapsamlı ve otoriter uluslararası tanımlamayı temsil etmektedir. Sözleşmeyi onaylayan ülkeler asgari yaşı sabitlemek ve çocukların çalıştırılamayacağı yaş aralıklarını tanımlamak zorundadırlar. Türkiye 138 sayılı Asgari Yaş Sözleşmesi ni 1998 yılında onaylamıştır. Bu sözleşme kapsamında, Anayasa nın 50. Maddesinde yer alan Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar, çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar hükmüne ek olarak, 4857 Sayılı İş Kanunu nun 71. Maddesi ile çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Bu kanuna göre; on beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Türkiye, ILO nun Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Uluslararası Programı (IPEC) ile işbirliği halinde çocuk işçiliğine karşı doğrudan harekete geçen ilk altı ülke arasındadır. ILO/IPEC ile Türkiye arasındaki uzun dönemli kapsamlı teknik işbirliği ( ) çerçevesinde TC Hükümeti kapsamlı bir politika ve program çerçevesi belirlemiştir. Bu çerçevede, ülkede çocuk işçiliğinin sona erdirilmesine ilişkin ulusal öncelikler ve hedefler belirlenmiştir. Çocuk işçiliğiyle ilgili politikalar ve programlar ülke mevzuatında bulunmaktadır sayılı Çocuk Koruma Kanunu 7 Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü (

11 1990 lı yıllarda önceliğin en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin sona erdirilmesine verilmesi konusunda genel bir yaklaşım ortaya çıkmıştır. Dünya çapında bu konuya artan ilgi sonucu, ILO 1999 yılında 182 sayılı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Sözleşmesi 8 ve buna bağlı 190 sayılı tavsiye kararını hazırlamış ve kabul etmiştir. 182 sayılı sözleşmeyi onaylayan ülkeler en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğini acil bir konu olarak ele almak, yasaklamak ve sona erdirmeye yönelik ivedi ve etkin önlemler almak zorundadır. En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği ile ilgili, Türkiye, 2 Ağustos 2001 tarihinde 182 sayılı ILO sözleşmesini kabul etmiş ve sözleşme hükümlerine göre ulusal mevzuatını yeniden düzenlemiştir. Buna ilave olarak da, 2002 tarihinde en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin sona erdirilmesi için zamana bağlı politika ve program çerçevesini hazırlamış ve bu tür çocuk işçiliğinin tamamen ortadan kaldırılması için 2014 yılını hedef almıştır 9. Türkiye ayrıca çocuk işçiliği ile ilgili olan diğer beş ILO sözleşmesini de kabul etmiştir 10. Gözden geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı 11, (2004) Türkiye tarafından 2006 yılında onaylanmıştır. Avrupa Sosyal Şartı, herkesin sosyal haklardan yararlanma hakkının sağlanması gerektiğini kabul eder. Sözleşme, kent ve kırsal nüfusun yaşam düzeyini geliştirmek ve sosyal refahını yükseltmek için her türlü kuruluşun ortak çabalarıyla gerçekleştirilen bir eylem alanı oluşturulması hususunda kararlıdır. Avrupa Sosyal Şartı nda söz edilen, sosyal güvenlik hakkı, sosyal ve tıbbi yardım hakkı, sağlığın korunması hakkı, sosyal refah hizmetlerinden yararlanma hakkı, özürlülerin toplumsal yaşamda bağımsız olma, sosyal bütünleşme ve katılma hakkı, ailenin sosyal, yasal ve ekonomik korunma hakkı, çocukların ve gençlerin sosyal, yasal ve ekonomik korunma hakkı 12 da uluslararası standartların bağlayıcılığı açısından önem taşımaktadır. Hükümet, Avrupa Birliği birlikte müzakerelerde çocuk işçiliği mevzuat çalışmalarını 2004 yılında tamamladı. AB normlarına elverişli hale getirilen Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Çocuk işçiliği aynı zamanda Birleşmiş Milletler Kalkınma Yardımları Çerçevesi (UNDAF) ve Türkiye nin AB ye üyelik sürecinin çerçevesini belirleyen Ortak İçerme Belgesi (OİB) içinde öncelikli göstergelerden biri olarak yer almıştır. Görüşmelerde ÇİB nin sağladığı kılavuzluk, çocuk işçiliğiyle ilgili stratejilerin gelişimini şekillendirmiştir sayılı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi ( 9 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışan Çocuklar Bölümü, Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi İçin Zamana Bağlı Ulusal Politika ve Program Çerçevesi, (Ankara 2002) 10 Sözleşme 15 : Asgari Yaş (Trimci ve ateşçiler), 1959; Sözleşme 58: Asgari Yaş (Deniz) (revize), 1959; Sözleşme 77: Gençlerin Tıbbi Muayenesi (Sanayi) 1984; Sözleşme 123: Asgari Yaş (Yeraltı işleri), 1992; Sözleşme 59: Asgari Yaş (Sanayi) (revize), Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KGSM), Gözden geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı, (2004), 12 Madde, 12,13,11,14,15,16,17.

12 ULUSAL ÇERÇEVE Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti çocuk işçiliğini ortadan kaldırmak için kararlı hareket etmiştir. Bu kararlılık, anayasal ve hukuki düzenlemelerle desteklenmiş, bu düzenlemelerin yaptırımları ve çocuk işçiliğinin sona erdirilmesi için tüm ülke genelinde yürütülen programlar daha ileri düzeyde gelişmelere önderlik etmiştir. Türkiye, yıllar boyunca ve çok çeşitli girişimlerle çocuk işçiliği sorununun üstesinden gelirken, çalışan çocuk sayılarında da önemli azalma sağlamıştır. Türkiye çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasının kararlı bir siyasi irade, yeterli kaynak ve zamana bağlı ulusal bir programla desteklendiğinde olanaklı olduğunu kanıtlamıştır. Ulusal bir öncelik olarak eğitime yatırım, başta hükümet, işveren ve işçi kuruluşları olmak üzere tüm ortaklar tarafından sahiplenme ise diğer yapı taşlarını oluşturmuştur. Türkiye için oluşturulması planlanan Yol Haritası aşağıda sıralanan yasal ve politika çerçevelerini temel almıştır. TC Anayasası hiç kimsenin yaşına, cinsiyetine ve yeteneklerine uygun olmayan işlerde çalıştırılamayacağını hükme bağlamıştır. Anayasada yer alan haklara ek olarak çocukların istihdamına ilişkin kimi temel yasal düzenlemeler de vardır. Birincisi, sayılı İş Yasası 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmasını yasaklamakta ve yasada yer alan hükümlerin uygulanmaması halinde ceza öngörmektedir sayılı İş Kanunu nda madde 71 e göre On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Çocuk ve genç işçilerin işe yerleştirilmelerinde ve çalıştırılabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişmeleri, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır. İkincisi, sayılı yasayla değişik 3308 sayılı Mesleki Eğitim Yasası, çalışma yaşamından önce tüm çocukların bilgi ve becerilerinin artırılmasına yönelik eğitim görmelerini öngörmekte, sorunlu eğitimlerini tamamladıktan sonra bir işyerinde çalışmaya başlayan çocuklara çıraklık eğitimini zorunlu saymaktadır. Üçüncüsü, 222 sayılı Temel Eğitim ve Öğretim Yasası ilkokul çağındaki çocukların okul dışındaki saatlerde çalışmalarını ancak okul kayıt belgelerinin ibrazıyla mümkün saymaktadır. Dördüncüsü, zorunlu eğitimi beş yıldan sekiz yıla çıkaran 4306 sayılı Eğitim Yasası, 15 yaşından küçük çocukların okula devamlarını sağlama yönünde önemli bir girişimdir. Belediyeler Yasası ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu yasası da çocuk işçiliği ile ilgili önlemler içermektedir. Umumi Hıfzısıha Kanunu, Polis vazife ve Salahiyet Kanunu, Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunun ve Sosyal Sigortalar Kanunu çocuk işçiliği ve çocuğun çalıştırılması ile ilgili maddeler içermektedir sayılı kanun 16, korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk, sakat, yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetlere ve bu hizmetleri yürütmek üzere kurulan teşkilatın kuruluş, sayılı Yasa 14. Madde hariç eski sayılı İş Yasanının yerine geçmiştir sayılı yasa 10 Haziran 2001 tarihinde çıkarılmış, böylece eğitim ve öğretimle ilgili daha önceki çeşitli yasaların değişmesini de beraberinde getirmiştir. 15 Türk Hukuk Sitesi, 16 Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu (

13 görev, yetki ve sorumluluklar ile faaliyet ve gelirlerine ait esas ve usulleri düzenlemektedir. Aynı kanunun 3. maddesinde sosyal hizmetler, kişi ve ailelerin kendi bünye ve çevre şartlarından doğan veya kontrolleri dışında oluşan maddi, manevi ve sosyal yoksunluklarının giderilmesine ve ihtiyaçlarının karşılanmasına, sosyal sorunlarının önlenmesi ve çözümlenmesine yardımcı olunmasını ve hayat standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesini amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünü, olarak tanımlanmaktadır 2005 yılında Meclis Araştırması Komisyonu TBMM Başkanlığı na, sokakta yaşayan/çalışan çocuklar hakkındaki raporunu sunmuştur. Raporda, anayasa ile belirlenmiş bir görev olan, çocukların korunması ve topluma kazandırılması hususunda ilgili kurum ve kuruluşların yetersiz kaldığı, bu sorunun göç ve işsizlik başta olmak üzere, ekonomik ve sosyal sorunlarla bağlantılı olduğu ve birçok devlet kurumunun sorumluluk alanına girmesi sebebiyle, çözümünün çok boyutlu bir çalışma gerektirdiği vurgulanmıştır. Raporda Türkiye Cumhuriyeti Kanunları nın, yaş arasında koruma altına alınmayı mümkün kılmadığı gibi tespitlere yer verilmektedir. Çocukları sokağa iten göç, ekonomik, sosyal ve diğer benzer sorunlar tespit edilerek yasal boşlukların doldurulması, gerekli önlemlerin alınması gerekliliği raporda vurgulanan bir diğer noktadır sayılı yasa çerçevesinde dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile engellilere büyükşehir belediyeleri tarafından da sosyal hizmet ve yardımlar sunulmaktadır. Engelli merkezleri, sağlık merkezleri, hastaneler, gezici sağlık üniteleri, kültür ve sanat merkezleri ile yetişkinler, yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetler bunların arasındadır. Aynı yasa çerçevesinde, büyükşehir belediyeleri tarafından, üniversiteler, yüksek okullar, meslek liseleri, kamu kuruluşları ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği içerisinde sosyal tesisler kurulmakta, meslek ve beceri edindirme kursları açılmaktadır sayılı yasadan sonra 2005 yılında yürürlüğe giren Belediye Yasası, sosyal hizmet alanını daha da genişletmiştir. Belediyeler, kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açabilmektedir. Yaşlılara, kadın ve çocuklara, engellilere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin geliştirilmesi amacıyla gönüllü kişilerin katılımı ile birlikte hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırma programları planlanabilmektedir. Konutu olmayan dar gelirli kişilere arsa tahsisi yapılabilmesi de bu yasayla mümkün olmuştur yılında yürürlüğe giren 5302 sayılı İl Özel İdaresi yasası 19 belediyeler mevzuatındaki benzer hükümlerle donatılmıştı. Ayrıca yoksullara mikro kredi verme, çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları açabilme yetki ve sorumluluklarının İl Özel İdarelerine verilmesi hükümleri eklenmiştir. Yine aynı sayılı yasayla, Eğitim, Kültür ve Sosyal Hizmetler Komisyonu il genel meclisi tarafından kurulması zorunlu ihtisas komisyonları arasında tanımlanmıştır. Çocuk koruma kanunu kapsamında koruma ve destekleme tedbirlerinin uygulanması için 24 Aralık 2006 tarihinde bir kararname yürürlüğe girmiştir. Bu kararname ile çocuk polisinin ve sosyal hizmet görevlilerinin sorumluluklarını ve bunların çocuk mahkemeleriyle olan ilişkilerini 17 Meclis Araştırma Komisyonu nun Sokakta Yaşayan/Çalışan Çocuklar üzerine raporu 18 Büyükşehir Belediyesi Kanunu 19 İl Özel İdaresi Kanunu

14 açıklığa kavuşturulmuştur. Söz konusu kararname, çocuklarını ihmal ve istismar eden ailelere gerekli yaptırımların uygulanmasına da imkân tanıyacaktır. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü tarihinde kabul edilen, tarihinde de Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunla Fon Genel Sekreterliği, Başbakanlığa bağlı bir Genel Müdürlük olarak teşkilatlandırılmıştır. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Stratejik Planında ( ) kurumun vizyonunu şu biçimde tanımlamaktadır: Katılımcı, şeffaf, etkin bir biçimde hizmet sunan ve ülkemizin sosyal yardım politikalarını belirlemede öncü, uzmanlığa dayalı bir kurum olmak 21 Genel Müdürlük bu vizyon ve amaçlar doğrultusunda gelir getirici, istihdam eğitimi, işbirliğine yönelik sosyal hizmet, geçici istihdam ve toplum kalkınması konularında projeler yürütmektedir. Sosyal Yardım Programları ile ise aile, sağlık, eğitim, özürlü yardımları ile işsizliğin ve yoksulluğun belirgin olarak yaşandığı yerlerde yaşayan veya doğal afet, terör, yangın gibi nedenlerle mağdur olan vatandaşların acil ihtiyaçları için özel amaçlı yardımlar yapılmaktadır 10 Subat 2009 tarihinde Çalısma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıgı ve ILO Saygın İş Programı Mutabakat Zaptını imzaladı. Türkiye Hükümeti ve ILO, Ulusal Saygın İş Programını Türkiye deki sosyal ortakların da isbirligiyle, uygulayacaklarını beyan ettiler. ILO, Türkiye ye: 182 sayılı ILO Sözlesmesi çerçevesinde çoçuk isçiligi ile mücadele konusunda teknik destek saglanması, Sosyal diyalogun güçlendirilmesi, Gençlerin istihdamına iliskin durum tespiti ve Ulusal Eylem Planı nın hazırlanması, Kadın-erkek esitliginin saglanması ve kadın istihdamının arttırılması alanlarında her türlü teknik destegi saglayacak. Türkiye, çocuk işçiliğine karşı düzenlenen kampanyanın desteklenmesine yönelik mevzuat ve açık ulusal politikalar bağlamında kayda değer bir ilerleme sağlamıştır. Haydi Kızlar Okula kampanyası, okula devam etmeyen kızların sayısını azaltmaktadır. Dünya Bankası tarafından finanse edilen ve Sosyal Dayanışma ve Yardım Fonu tarafından dağıtılan Koşullu Nakit Transferi (KNT) şeklindeki nakit sübvansiyonu düşük gelirli ailelerin çocuklarını okula yollamalarını teşvik etmiş ve böylece okula kayıt oranları artmıştır. KNT, kızlar için daha yüksek tutarda ilave teşviklere sahipti. Haydi Kızlar Okula aynı zamanda çocukların sorunları, özellikle de kadınlar arasındaki yaygın okuma yazma bilmeme oranının olumsuz etkileri ile ilgili genel farkındalığı artırmak anlamında önemli başarılar elde etmiştir yılında gerçekleştirilen Yedinci Çocuk Forumu nda, 25 ilde çocuk haklarının tanıtılıp saygınlaştırılması için çocuklar öncülüğünde yeni bir kampanya başlatılmıştır. Sokakta yaşayan ve/veya çalışan çocuklar hakkında bir rapor yayınlanmış ve bunun sonucunda çocukları korumaya dönük kaynak tahsisinde artış gerçekleşmiştir. Ardından, Temmuz 2005 te yeni bir çocuk koruma kanunu kabul edilmiştir T.C. Başbakanlik Sosyal Yardimlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Stratejik Plan Ankara-2008

15 Devlet Planlama Teşkilatı tarafından dönemi için hazırlanan Türkiye Ulusal Kalkınma Planı, çocuk işçiliğiyle mücadeleye büyük önem vermektedir. Planın ( ) maddesinde 22 gelir dağılımının iyileştirilmesi, sosyal içerme ve yoksullukla mücadele önemli bir amaç olarak sunulmuştur. Plan, Sosyal hizmet ve yardımlar sisteminde eşitlik, sosyal adalet, etkinlik ve etkililik ilkeleri esas olacağını belirterek kadın, çocuk, engelli ve yaşlılarla ilgili önlemleri sıralamaktadır. Sistemden yararlanacak kişilerin belirlenmesi amacıyla ortak bir veri tabanı oluşturulacağı, nitelikli personel eksikliğinin giderileceği ve yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının sosyal hizmet ve yardımlar alanındaki faaliyetlerinin destekleneceği 23 belirtilmektedir. Yukarda belirtilen gerek ulsulararsı gerek ulusal çeçeveler çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin ülkemizde 2014 yılında sona erdirilmesi için elverişli bir politik ortam yaratmaktadırlar. Tüm bu olanak ve fırsatlarla sıkı işbirlikleri geliştirmek ve eşgüdüm içerisinde çalımak Yol Haritasının uygulanmasını mümkün kılacaktır. ELDE EDİLEN BAŞARILAR VE BELLİ BAŞLI SORUNLAR Türkiye de, geride bıraktığımız yıllar içinde çocuk işçiliğinin önlenmesi ve çalışan çocukların işlerinden çekilmesi ve tam potansiyellerini geliştirmeleri için daha gelişkin fırsatlar tanınması doğrultusunda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Çocuk işçiliğiyle mücadelede gösterilen eşgüdümlü çabalar dikkate değer başarılarla sonuçlanmıştır ve bugün daha önce hiç olmadığı kadar çok sayıda çocuk okula devam etmektedir. Kanunlar ve sosyal politika mekanizmaları güçlendirilmiş ve bu sayede ülkede çocuk işçiliğinin durumu iyileştirilmiştir. Artık birlikte çalışmanın pek çok yolu bulunmaktadır ve sosyal ekonomi politikalarındaki ilerlemeler çocukların gelişme olanaklarında sürdürülebilir bir artışın sağlanması konusunda eşsiz fırsatlar sunmaktadır. Bu yatırımlara ve elde edilen etkileyici sonuçlara rağmen Türkiye bir dizi sorunla karşı karşıyadır ve yenileri ortaya çıkmaktadır. Aşağıdaki konularla ilgili güçlükler varlığını sürdürmektedir. Çocuk işçiliğiyle ilgili politikalar ve yasal düzenlemeler Çocuk işçiliği konusununülke politikalarına entegrasyonu: Türkiye de ulusal kurumlar çocuk işçiliğini kalkınma çabalarının ayrılmaz bir parçası haline getirmek için uzun zamandan bu yana uğraş vermekte ve sorunu daha geniş kapsamlı ulusal programlarla ilişkilendirebilmek için girişimlerde bulunmaktadır. Çocuk işçiliği ile mücadele programları çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması ile ulusal kalkınma politikaları, yoksulluğun ortadan kaldırılması, sürdürülebilir ekonomik kalkınmanın sağlanması ve eğitime erişimin temin edilmesini sağlayan politikalar arasındaki karşılıklı ilişkileri gayet iyi kavranmış olsa da, ülkede politikalar arası uyum ve sinerjinin her seviyede artırılması ve yaygınlaştırılması adına hala kayda değer bir boşluk mevcuttur. Hükümetin yoksulluğu azaltma stratejileri, eğitimin kalitesinin yükseltilmesi, sosyal refah ve diğer kalkınma meseleleri gibi Ulusal Kalkınma Planına da yansıyan son dönem taahhütleri ile BM Binyıl Kalkınma Hedefleri, çocuk işçiliğine verilecek tepkinin ölçeğini daha 22 Dokuzuncu Kalkınma Planı, 23 Dokuzuncu Kalkınma Planı Madde

16 da büyütecek ve kapsamını genişletecek kaynakların yaratılması için gerçek bir açılım sunmaktadır. Bütün bu değerli çabalara karşın, kapsamın ve ölçeğin uyumlu ve tutarlı bir şekilde artırılması amacıyla AB, BM kurumları ve Dünya Bankası programlarıyla ve diğer ulusal programlarla çocuk işçiliği ile mücadele bağların daha iyi kurulması için yoğun faaliyetlere ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, Milli Eğitim Bakanlığı nın kaliteli eğitime erişimi artırmak için tasarlanan programları, kız çocuklarının eğitimi programları, telafi eğitimleri ve e-okul sistemi de çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması için elverişli ortamlar yaratarak önemli fırsatlar sunmaktadır. Ülkedeki gençlerin istihdamıyla ilgili politika ve programlarla çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması arasında güçlü bağlar tesis edilmelidir. Geçmişte çocuk işçi olarak çalışmış kimselerin ve yaş aralığındaki riskli gençlerin istihdam edilebilirliğini üretken istihdama yönelik eğitim programlarıyla artırmanın yolları da bulunmalıdır. Ulusal çocuk işçiliği politikası: 2002 yılında önemli kilometre taşlarından birisi, Türkiye de EKBÇİ nin ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir Ulusal Zamana Bağlı Politika ve Program Çerçevesi nin geliştirilmesiydi. Hükümetin inisiyatif ve öncülüğünde başlatılan çerçeve, her seviyeden ulusal kurumun deneyimlerini harekete geçiren bir katalizör etkisi yarattı. ZBPPÇ, stratejik doğrultuyu belirlemekte ve önümüzdeki dört yıllık (2014 yılına kadar) ulusal hedeflerinin gerçekleştirilmesi için yürütülen çalışmalara kılavuzluk eden genel çerçeveyi sağlamıştır. Bununla birlikte, çocuk işçiliğinin doğasına ve dinamiklerine ilişkin daha fazla bilgi ve anlayışa sahip olunduğunda ve sorunu ele almanın etkin yollarına ilişkin daha fazla deneyim ve iç görü elde edildiğinde ZBPPÇ nin stratejik öncelik ve tercihlerinin de güncelleştirilmesi ve yeniden uyarlanması gerekecektir. ZBPPÇ nin düzenli olarak yeniden gözden geçirilmesi bu nedenle kaçınılmazdır. Ek olarak, zamanla stratejik önceliklerin de yeniden tanımlanması gerekecektir. Söz konusu süreçte bu önemli unsurların evrimi ve aynı zamanda kaynakların durumu konusunda dikkatli olmak önemli hale gelecektir. Şu anda ZBPPÇ nin uygulanması için tahsis edilmiş bir bütçe mevcut değildir. Hedefler gerekli kaynaklar olmaksızın gerçekleştirilemez. Bu nedenle, ilgili bakanlıkların çocuk işçiliği programlarına yönelik kaynaklarına yeterli fonun aktarılması, acil ihtiyaçlardan birini oluşturmaktadır. Gösterilen politik kararlılığa mali, bütçesel ve yasal adımların eşlik etmesi gerekmektedir. Kaynak yaratma konusunda stratejilerin belirginleştirilmesi ve finansman öncelikler belirlenirken ZBPPÇ için gereken kaynak ve faaliyetlerin gözden kaçırılmamasının güvence altına alınması da kritik önem taşımaktadır. Ulusal ve uluslararası mali kaynakların daha fazla kısmının bu alana tahsis edilmesini sağlayacak etkin bir diyalogun geliştirilmesine odaklanmak bu nedenle gereklidir. Çocuk işçiliği ile mücadele konusunda kaynakların güçlendirilmesi için, mali kaynak sağlaması ihtimali bulunan ve sağlayacak olan kesimlere daha fazla dikkat edilmeli ve dolayısıyla bu kesimlere ulaşmak için hedefi iyi belirlenmiş bir iletişim stratejisi tasarlanarak uygulanmalıdır. Mevzuat ve uygulama: Çocuk işçiliğine karşı etkin bir mevzuatın kabul edilmesi ve yürürlüğe sokulması ancak bilgi ve kavrayış düzeyinin yüksek olduğu pro-aktif bir politika ortamında gerçekleşebilmektedir. Bunların her ikisi de çocuk işçiliğinin sürdürülebilir şekilde önlenmesi ve

17 ortadan kaldırılması için zorunludur. Türkiye de kayda değer bir ilerleme sağlanmış olmasına karşın mevzuat alanındaki gelişmelerin ve reformun desteklenmesi için sürekli veri toplama ve izleme faaliyetlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye de çocuk işçiliği kanun ve yönetmelikleri mevcut olsa dahi, bunların uygulanması konusunda aksaklıklar yaşanmaktadır. Mevzuatın tam olarak uygulanmasını sağlamak için, ilgili kamu kurumlarının hukuki yaptırım alanındaki görev ve sorumluluklarını açıkça tanımlayan yazılı materyallerin tasarlanması, yayınlanması ve dağıtılması konusunda da desteğe ihtiyaç vardır. Veri tabanı ve bilgi temelinin inşa edilmesi ve kullanılması: Geçmişte yürütülen araştırmalar, Türkiye deki çocuk işçiliği sorununun büyüklüğü ve kapsamı hakkında bilgi vererek farkındalık ve anlayış düzeyinin artmasına katkıda bulunmuştur. Araştırmaların odaklandıkları konular ve sonuçları pek çok kamu politikasının belirlenmesinde ve çok sayıda programın değerlendirilmesinde kılavuz olarak kullanılmış ve çocuk işçiliği ile ilgili ulusal tartışmalara yeni tema ve yaklaşımların girmesini sağlamıştır. Bütün bu değerli çabalara karşın, çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerine ilişkin bilgi ve kavrayışın hala derinleştirilmesine ve artırılmasına ihtiyaç vardır. ZBPPÇ bağlamı da yine ulusal ve yerel planlamanın güçlü kanıt temeli, daha gelişkin bir stratejik bilgi mevcudiyeti ve erişilebilirliğini gerektirmektedir. En kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği konusunda veri kalitesinin, mevcudiyetinin ve güvenilirliğinin artırılması ve çocuk işçiliği ile ilgili mevcut veri tabanlarının daha da geliştirilmesini gerektirmektedir. Mevcut verinin etkin kullanılması ve geniş çapta dağıtılması ile araştırma sonuçlarının uygun politika ve programlara dönüştürülmesi konusunda da ulusal kapasitede de eksiklikler bulunmaktadır. Tekrarlanabilir deneyim ve modellerle ilgili strateji, araç ve yaklaşımlara ilişkin bilgi alışverişinin kolaylaştırılması ve elde edilen tecrübelerin, öğrenilen derslerin genişletilmesi alanında da güçlükler mevcuttur. Toplumsal seferberlik, savunma ve politika diyalogu: Türkiye de çocuk işçiliğinin bir kalkınma sorunu olarak öne çıkartılması ve toplumsal seferberlik yoluyla etki yaratılması konusunda ilerleme kaydedilmiştir. Bilinç yaratmada ve çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasının savunulması doğrultusunda kaydedilen önemli mesafeye karşın önümüzde bir dizi sorun daha durmaktadır. Mevcut duyarlılık geliştirme ve savunma çalışmalarının gözden geçirilmesi ve kapsamlı ve araştırmaya dayalı bir ulusal savunma stratejisi benimsenerek daha da güçlendirilmelidir. Çocuk işçiliğiyle ilgili sorunların medya programlarına bütünüyle entegre edilmesi gerekmektedir; ulusal medyanın temel mesajları yapıcı bir şekilde güçlendirmesini ve özellikle EKBÇİ hakkında bilgi vermesini sağlamak için çalışmalar yapılmalıdır. Medyanın ilgisi ulusal ortaklardan destek sağlanması ve çocuk işçiliği konusunda bir ulusal uzlaşma yaratılması fırsatını sağlayacaktır. Türkiye deki işveren ve işçi örgütleri koalisyonların oluşturulması, siyasi irade ve işbirliğinin inşa edilmesi ve çocuk işçiliğiyle ilgili diyalog ve işbirliği mekanizmalarını kurumsallaştırmak doğrultusunda önemli adımlar atmıştır. Çocuk işçiliğini konu alan kamu politikalarının ve bütçelerinin oluşturulmasını amaçlayan politika yönelimli savunma koalisyonlarının desteklenmesi için bu kesimlerin makro düzeyde yoğun çaba göstermeleri gerekmektedir. Aynı kesimlerin mikro düzeydeki görevleri ise çocuk işçiliğine karşı kanunların çıkarılmasını ve

18 uygulama mekanizmalarının güçlendirilmesini sağlamaktır. Faaliyetlerinin çocuk işçiliğiyle ilgili farkındalığı sürdürülebilir hale getirmeye, bu konuyu ülke gündeminde tutmaya ve çocuk işçiliğinin hem ulusal ölçekte hem de dünyada ortadan kaldırılması için daha fazla sayıda ittifakın geliştirilmesine odaklanmaya devam etmelidir. Kurumsal tanımlar ve kapasite Türkiye şimdiye dek çok zengin deneyimler elde etmiş ve geçmişteki programlar sayesinde pek çok kurum çocuk işçiliği ile mücadele kapasitesini geliştirmiştir. Bu çalışmalar devam etmektedir. Ülkede çocuk işçiliğiyle ilgili sorunların çözülmesi ilgili kayda değer bir teknik kapasite (örneğin, ÇSGB, MEB ve SHÇEK vb) mevcuttur. Bununla birlikte bu kapasite, ZBPPÇ nin bütün yönlerini ele alacak ülke çapında çok katmanlı, çok sektörlü bir sistemin tümüyle hizmetine girmesi bağlamında henüz yeterli düzeye ulaşamamıştır. Ülke çapında böylesi bir sistem yalnızca verilen mücadelenin etkinliğini artırmakla kalmayacak, kalkınma politika ve uygulamalarının çocuk işçiliğiyle ilgili gelecekteki riskleri azaltacak şekilde gerçekleşmesini de güvence altına alacaktır. Bu nedenle, çocuk işçiliği ile ilgili öncelikli kurumların mevcut görevleri çerçevesinde hareket ederken çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması için ilave sorumluluklar üstlenmeleri de temel ihtiyaçlardan birini oluşturmaktadır. Bu da, çeşitli düzeylerdeki öncelikli alanlarda mevzuat hazırlamayı ve kurumsal kapasite geliştirmeyi gerektirebilir. Çocuk işçiliği ve ilgili konularda etkin politikalar üretilmektedir. Buna karşın, bu politikaların gerçekçi bir şekilde eyleme dönüşerek uygulamaya sokulması, gerekli deneyim ve kapasitenin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması adına hala kayda değer bir ihtiyaç bulunmaktadır. Geçmişteki programlar sayesinde çok sayıda kurum kapasite geliştirmiş olsa da bu kapasitenin daha büyük ölçekte artırılması ve yaygınlaştırılması gerekmektedir. Ulusal kurumları bütün düzeylerde ve sektörlerde daha etkin ve verimli hale getirecek, kapsamlı bir şekilde etki yaratacak, sistem düzeyinde değişime yol açacak ve ulusal sonuçlara işbirliği halinde yönlendirecek kapasite artırma çalışmalarına odaklanılmalıdır. Çocuk işçiliğiyle ilgili sorunların özellikle politika belirleme düzeyinde etraflıca gündeme alınmasını teşvik edecek ulusal düzeyde çocuk işçiliği ile mücadele konusunda uygun, etkin ve elverişli bir politika ortamı yaratılmasını sağlayacak kurumsal kapasite geliştirme faaliyetlerine öncelik verilmelidir. Ayrıca, personel eğitimlerinin veya sistem/yapı iyileştirme faaliyetlerinin çok ötesine geçen daha karmaşık ve kapsamlı bir kapasite geliştirme bakış açısının benimsenmesi gerekmektedir. Aynı zamanda, merkezi ve yerel düzeyde kapasite geliştirilmesi için her iki düzeyde özgün kapasite ihtiyaçların karşılanmasını ve merkezden yerele sağlanacak teknik ve idari desteğin güçlendirilmesii için özel programlar geliştirilmelidir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın Çocuk İşçiliği Bölümü : ÇİB, karşılaştırmalı avantajları ve tanımlı görevleri dolayısıyla gelecekte de belirleyici rol oynamaya devam edecektir. ÇİB, çocuk işçiliği konusunun daha iyi anlaşılması için çeşitli sektörlere, politika üreticilere, devlet kurumlarına, Sivil Toplum Kuruluşları na, işveren ve işçi kuruluşlarına, meslek kuruluşlarına ve toplum liderlerine yönelik kapsamlı programlar gerçekleştirilmiştir. Çocuk işçiliğine, çok sektörlü platformlar yoluyla yaklaşılması gerektiğinin anlaşılmasıyla, ÇÇB,

19 Danışma Grubu (DG) ve Ulusal Yürütme Kurulu (UYK) ile düzenli olarak politika diyaloğu toplantıları gerçekleştirmiştir. Bölümün çocuk işçiliği ile mücadelede ülkemizdeki stratejik liderlik görevi, ZBPPÇ de açıkça Bölüme ayrıca, politika ve programları uygulamaya koymada ulusal kurumlara yardımcı olma temel sorumluluğu yüklenmiş durumdadır. Bununla birlikte, ÇİB nin talep belirlenimli ve proje yönelimli desteklerden uzaklaşması gerekmektedir. Bunun yerine daha stratejik ve odaklı kapasite geliştirme faaliyetlerine, ulusal ve yerel düzeyde analizler yapmaya ve aynı zamanda politikalar arası diyalogu geliştirmeye doğru daha etkin bir yaklaşım benimsemesi için daha fazla çaba harcanması zorunludur. Ayrıca, Birimin iyi uygulamaları, tekrarlanabilir modelleri ve kazanımları tanıtma, tanımlama, gruplandırma ve yayma konusundaki merkezi rolünü artırmasına ihtiyaç vardır. ÇİB, yerelden ulusala ve ulusaldan küresel düzeye uzanan iletişim zincirinde yaşamsal bir halkadır. Bu nedenle, bu koruma savunma ve iletişim rolüne daha yakın ilgi gösterilmelidir. İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurullarının 24 oluşturulması, çocuk işçiliği ile mücadele konusunda yerel düzeyde oldukça önemli fırsatlar yaratmaktadır. Bu kurullar ilin iş gücü, istihdam ve mesleki eğitim ihtiyacını tespit etmek veya ettirtmek, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları ile işletmelerde yapılacak mesleki eğitim ve istihdam konularında etkinlik ve verimliliği artırmak amacıyla yerel düzeyde politikalar oluşturmak, plan yapmak ve kararlar almak, ilgili kurum ve kuruluşlara görüş ve önerilerde bulunmak amacıyla kurulmuştur. Kurul, Vali nin başkanlığında çok sektörlü 25 üyelerden oluşur. Kurul kararları bağlayıcıdır. Kurul, alınan kararlara ilişkin eylem planı hazırlar. Sorumlu kurum ve kuruluşları belirler, uygulamaları ve sonuçlarını takip eder. Yerel düzeyde çocuk işçiliği konusunun bu kurulların gündemine alınması, tutulması ve düzenli aralıklarla ele alınması oldukça stratejik bir girişim olacaktır. Bu stratejik yaklaşımın hedefleri şu biçimde sıralanabilir: i) çocuk işçiliği sorunlarının, çok-sektörlü ve bütüncül yaklaşımlarla ele alınmasını sağlamak; ii) destekleyici kurum ve politika ortamının yaratılması suretiyle program hedeflerine yeterince geniş bir ölçekte ulaşmak; iii) çocuk işçiliğinin durumunu analiz etme, programlar hazırlama, izleme ve çocuk işçiliğine ilişkin tüm hususlarda koordinasyon sağlamaya yönelik bölgesel kapasiteyi arttırmak. Kurul üyelerinin kapasitelerini arttırmak ve bilgi ve becerilerini geliştirmek amacıyla illerde bir başlangıç eğitimi düzenlenmelidir. Bu kurulların çocuk işçiliğinin engellenmesi, ortadan kaldırılması ve rehabilitasyonu ile ilgili tekrarlanabilir deneyimlerin ve kabul edilmiş modellerin belirlenmesi, üretilmesi ve paylaşılmasında önemli rolü iyi kullanılmalıdır Mayıs 2008 Pazartesi Resmi Gazete sayı: kanun no: İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 25 Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediyesi bulunan illerde Büyükşehir Belediye Başkanı veya Genel Sekreteri veya yardımcısı,il Özel İdare Genel Sekreteri, İl Sanayi ve Ticaret Müdürü, İŞ-KUR İl Müdürü,İl Ticaret ve/veya Sanayi Odası Başkanı, İşçi, İşveren Konfederasyonları ile Türkiye Sakatlar Konfederasyonu ndan birer temsilci, İl Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Başkanıİlde bulunan fakülte veya yüksek okulların çalışma ekonomisi ve endüstri ilişkileri bölümü veya mesleki teknik bölümlerinden Vali nin belirleyeceği bir öğretim üyesi

20 Ortaklık geliştirme, güçlendirme ve eşgüdüm sağlama: Çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasında etkin ve sürdürülebilir sonuçlar elde etmek için geliştirilen ortaklıklar ve işbirliği sorunun çözümünde belirleyici bir etmen olabilmektedir. İşbirliğinin geliştirilip sürdürülmesi ve bunların çocuk işçiliğine karşı seferber edilmesi, Türkiye de elde edilen başarılarda önemli ve merkezi bir yer tutmuştur. Ulusal kurumlar ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde stratejik ortaklıkların inşa geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve güçlendirilmesi konusunda örnek başarılar elde etmişlerdir. Elde edilen etkileyici sonuçlara karşın konuyla ilgili eksiklikler halen mevcuttur. İşbirliği amacıyla oluşturulan komiteler, kurullar ve ortaklıklar, niteliği itibariyle geçici ve proje bazlı olmuştur. Ülke çapında sürdürülebilir sistematik, kapsamlı ve tutarlı koşulları, işbirliği biçimi ve konuları önceden saptanmış ortaklıklar henüz oluşturulmamıştır. İlgili bakanlık ve kurumların ülke çapındaki politika ve planlama çerçeveleri bağlamında birbirleriyle uyum içinde çalışmalarının sağlanması amacıyla sinerjinin artırılması ve yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bu ise Türkiye de çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması amacıyla ortak sektör politikalarının, stratejilerinin, eylem planlarının ve finansal çerçevelerin geliştirilmesi ve benimsenmesi yoluyla mümkündür. Türkiye de çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması konusunda özel sektörün potansiyeli tam olarak değerlendirilebilmiş değildir. Konuyla ilgili programların özel sektörle işbirliği geliştirme sürecinin güçlendirilmeye ve desteklenmeye ihtiyacı bulunmaktadır. Bu programlar, özel sektör ile ortaklıklarını güçlendirerek yeni finansman, teknoloji ve bilgi kaynaklarını kapsayan ilave kaynakları harekete geçirebilir. Özel sektörün tutum, davranış ve uygulamaları üzerinde etki yaratarak onların sosyal sorumluluklarını geliştirmeye daha güçlü şekilde odaklanılabilir. Bunun için örneğin, çocuk-dostu ve aile-dostu işyeri politikalarının, toplum sosyal yardım programlarının ve çocuk işçiliğinin önlenmesine yönelik faaliyetlerin ortaklaşa geliştirilmesi sağlanabilir. Özel sektörle stratejik ortaklıkların geliştirilebilmesi için öncelikler, hedefler ve programlar birlikte tanımlanabilir. Özel sektörün ayrıcalıklı avantajları ve mevcut potansiyeline dayanılarak programlar oluşturulmalıdır. Ancak bunlar aracılığıyla çocuk işçiliği ile mücadele de daha hızlı ve etkin adımlar atılabilir. Kaynakların büyük ölçekte harekete geçirilebilmeleri için daha etkin ve proaktif çaba gösterilmesi ihtiyacı da bulunmaktadır. Mali kaynakların yanı sıra iş dünyasından mali olmayan katkıların artırılması da amaçlanmalıdır. Çocuk işçiliğinin önlenmesi, çalışan çocukların işlerinden çekilmesi ve rehabilitasyonu için model müdahalelerde ölçek büyütülmesi Hükümet, Türkiye de en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin dört yıl içerisinde 2014 yılında ortadan kaldırılmasını hedeflemektedir. Temel bazı alanlarda en iyi uygulamaları yansıtan başarılı küçük ölçekli pilot proje örnekleri mevcuttur. Ülkemiz, çocukların iş hayatından uzaklaştırılıp rehabilitasyon hizmetlerinin hızlı ve etkili verilmesi, cinsiyet duyarlılığına sahip kapsamlı, bütünleşmiş ve yöresel temelli programların oluşturulması, bu çocuklara eğitim hizmetleri sağlanması ve risk altındaki diğer çocukların çalışma hayatına başlamalarının önlenmesi konusunda zengin deneyimlere sahiptir. Ne yazık ki, bu çabaların geniş ölçekte ülke çapında uygulaması henüz gerçekleştirilememiştir. Hükümetin 2014 yılı hedefini gerçekleştirilebilmesi için, çalışan çocukların sayısında azalma sağlayacak büyük ölçekli ve ulusal kaynaklı programlara önemli ihtiyaç duyulmaktadır. Artık görev, ZBPPÇ hedefleriyle tümüyle uyumlu çabaların ölçeğinin kitlesel düzeyde artmasını sağlamaktır.