Haseki'ye yeni vizyon

Transkript

1 SAYI: 15 EKİM, KASIM, ARALIK ,5 TL Dr. Mustafa Aksoy kilimlerdeki tarihi şifreleri anlatıyor SAYI: 15 - EKİM, KASIM, ARALIK TL Dizilerle düze çıkmak Televizyon dizileri hayatımıza yön verme iddiasını terk etmiyor. Haseki'ye yeni vizyon Başhekim Sarılar, projelerini dergimiz okurları için anlattı. Yeni Ufuklar Derneği başarı dolu 10 seneyi geride bıraktı.

2 Dr. MUSTAFA AKSOY Kilimlerde Kardeşliğin izini siiriiyor. Röportaj: A.Yasin GÜLER 16 yıl önce bir derginin kapağında gördüğü çok güzel ve otantik bir halıkilim 'damgası'dikkatini çeker Aksoy'un... O merakla peşine düştüğü 'damga ya binlerce kilometre ötede, başka topraklarda rastlayışı ise merakını daha da kamçılar ve ilginç bir bulguya ulaşır BİRAZ coğrafya bilgisine sahip olanlar, "Kardeşim Almatı nere, Tunceli nere?" diye sorup, onun çalışmalarının aslında nasıl da iğneyle kuyu kazmak olduğuna burun kıvırabilirler. Keza, Kars ile Buhara'yı yanyana tahayyül etmek de kimilerine ütopik gelebilir. Ortaasya'dan Balkanlar'a dek geniş bir sahada halı, kilim, mezar taşı, at koşumu, süs 1 2 Yeni Ufuklar eşyası ve benzeri objelerde tarihin ve kardeşliğin izini sürüyor Dr. Mustafa Aksoy. Kendi imkanlarıyla bugüne dek 13 ülkede saha araştırması yapmış. Kendi dilinde'neyin peşinde olduğunu've'ne tür sonuçlara ulaştığını'öğrenmek amacıyla kendisiyle hoş bir sohbete koyulduk. İlgiyle okuyacağınızı umuyoruz. Efendim kimdir Mustafa Aksoy? 1959 yılında Kadirli'nin Yusufizzetin köyünde Torun cemaatinin bir üyesi olarak dünyaya gelmiş bir beni âdemdir. Okul hayatınız? ilkokulu köyümde, ortaokulu Kadirli Merkez Orta Okulu'nda, liseyi Adana Endüstri Meslek Lisesi'nin Torna-Tesviye bölümünde okudum. Daha sonra Fırat Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Antropoloji bölümünü kazandım. Ancak bölümün adı YÖK kanunu ile sosyoloji oldu. Bu nedenle bir dönem antropoloji bölümünden okuduktan sonra sosyoloji bölümünde okumaya devam ederek bu bölümden mezun oldum. Ünvânınız sosyolog ama? Bir dönem antropoloji de okuduktan sonra YÖK Kanunu ile bölümün adı sosyoloji olarak değiştirildi. Ama hocalarımızın bazılarının uzmanlık alanı antropoloji olduğundan sertifika alacak kadar antropoloji dersi de aldım. Ayrıca Mehmet Eröz'ün çalışmaları beni disiplinler arası bir çalışmaya yönlendirdiği ve çalışmalarımda antropolojiyle, tarihle sık sık karşı karşıya kaldığımdan, kendimi klasik anlamda sosyolog olarak tanımlamakta zorlanıyorum. Peki, akadem isyenlik serüveniniz nasıl başladı? Benim hayatımda plansızlıklarla gelen yani bazılarının ifadesiyle tesadüflerin yeri çoktur. Akademisyenliğim de öyle oldu. Bir gün Marmara Üniversitesinde görev yapan bir arkadaşımdan bir konu hakkında bilgi almak için telefon etmiştim. Benim nerelerde olduğumu sordu ve ertesi gün üniversitede benimle görüşmek istediğini söyledi. Ben de dediği saatte oraya vardım. Sonra dekanlığa dilekçe verdim ve o hafta içinde göreve başladım. TÜRKİYE'DE BİR İLK Sosyoloji bölümünden mezun olduktan sonra yüksek lisans tezi olarak"safahat'taki Bazı Kavramların SosyolojikTahlili"adlı tezimde Akif ve Safahat'ı edebiyat sosyoloji açısından değerlendirdim. Sonra doktora Evet, Doğu Anadolu hakkında kültür sosyoloji bağlamında doktora tezimi 1995 Haziranı'nda tamamladım. Bu tez Türkiye'de kültür sosyoloji alanında yapılmış ilk, Doğu Ana

3 / ROPORTAJ dolu hakkında sosyoloji konusunda yapılmış ikinci tezdir. Bu tezin bir başka özelliği daha vardı sanki? Şöyle bir özelliği daha var ki tezin savunulmasından sonra tekrar bölgeye gidilerek tezin test edilmesidir. Tezim "Doğu Anadolu Kültürü Üzerine Bir İnceleme" adıyla ikinci baskısını yapmıştır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi hakkında başka çalışm a nız var mı? "Doğu ve Güneydoğu Anadolu'dan Terör Nedeniyle Göç Eden Ailelerin Sorunları" (Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını, Ankara, 1998.) adıyla kitaplaşmış bir çalışmam var. Bu çalışma hâlâ konu hakkında bölgede yapılmış en geniş kapsamlı saha çalışmadır. Bu çalışmanın bazı sonuçlan "Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri'nde Terörün Neden ve Sonuçlan "adlı makalede dile getirildi. Bu çalışmayı Başbakanlık yaptırdığı halde çalışma basında tartışılmamış hatta hiç gündeme gelmemiştir. Adeta çalışma yok sayılmıştır. METODOLOJİ İNSANIN GÖZÜ... Bilim hakkındaki özellikle de bilim metodolojisi hakkındaki görüşlerinizi de öğrenmek isteriz. Bilim yapmanın yolunun yöntemden geçtiğine inandığımdan kendimize özgü bir yöntemimiz olmadığı takdirde değerlerimizi anlamamızın mümkün olmadığına inandığımdan kendimize özgü bir yöntem geliştirmenin zaruretine inandığımdan bu konuda akademik anlamda 15 yıldır çalışıyor ve okuyorum. Metodoloji bilimle ilgilenen insanın gözüdür. Yani hangi metodoloji anlayışına sahipseniz dünyayı öyle görüp öyle algılarsınız. Bu konuda bir eser vermek niyetinde misiniz? 15 yıllık uğraşı sonucunda altmış sayfa civarında yazabildim. Umarım bu çalışma bu sene yayınlanır. Metodoloji hakkındaki tespitlerinizin bir kısmını bizimle paylaşır mısınız? Çıkacak kitabınızın da dibacesi mahiyetinde okurlarım ı za sunalım. Meselenin tarihî arka planına bakmakta fayda var. Hovvard 1775 yılında İngiltere ve Galler'in çeşitli bölgelerindeki cezaevlerindeki mahkûmlar ve idarecilerden cezaevlerinin şartları hakkında bilgiler topladığı bir eser yazmıştır. Bu eser sosyal bilimlerde ilk bilimsel, ilk saha çalışması ve uygulamalı ve teorik metodolojinin kullanıldığı ilk eser sayılmaktadır. Peki fıkıh, hadis, kelâm gibi ilimlerin metotları..? Aslında özellikle İslâm tarihindeki hadis çalışmaları bu çalışmadan çok daha bilimsel olduğu halde ne ilahiyat fakültelerinde okutulan yöntem, ne de hadis yöntemi hakkındaki çalışmalarda, ne de diğer sosyal bilimlerle ilgili bölümlerde okutulan yöntem derslerinde hadis çalışmalarında kullanılan yönteme dikkat edilmediğini gördüm. Oysa hadis çalışmalarında kullanılan yöntem ve teknikler bugün dahi sosyal bilimlerde kullanılan yöntemle mukayese edilemeyecek kadar ileri bir anlayışına sahiptir. Peki bu konuda zikrettiğim ilimlerle ilgilenen kişilerle görüştünüz mü? Konuyu bazı hadis uzmanlarına sorduğumda haklı olduğuma iyi bir konuya işaret ettiğime dair bazı destekleyici görüşler alsam da, genelde hadis çalışmalarında kullanılan yöntemi, sosyal bilimlerde kullanılan bir yöntem olarak değerlendirmenin mümkün olmadığını dile getirdiler. Aynı kişiler,"hovvard'ın çalışmaları ile hadis derleyicilerinin çalışmalarını karşılaştırmak doğru değildir ve biri dini konu, diğeri ise sosyal bir konu" dediler. Bu görüşler karşısında günümüzde hadis çalışması yapanların ne kadar seküler ve batıcı olduklarını anlamış oldum. Bu ahvâl ve şerait içinde Türkiye'de sosyal bilimler hangi metoda göre yapılıyor? Tespitlerime göre Türkiye'de sosyal bilimler batı bakış açısıyla yapılıyor ve onların kavramları, araçları ve anlayışlarıyla kendimizi değerlendiriyoruz. Oysa her sosyal yapı birbirinden farklıdır. Dolayısıyla evrensel bir sosyal yapı yoktur. Bundan dolayı da her sosyal yapıyı kendi dinamikleri ve tarihi süreci içinde değerlendirmek gerekir. Bu nedenle Türkiye'nin kendine özgü yöntem geliştirmesi olmazsa olmazdır. Aksi takdirde aydınım diyenlerle halk arasında mesafe her gün daha açılacaktır. Bu konuda ilgi çekici bir tespitim de şudur; Türkiye'de muhafazakâr olduklarını söyleyenler yöntem açısından maddeci, pozitivist ve evrimci, solcu olduğunu söyleyenlerin de bazıları ise muhafazakârdır. O nedenle bazen özellikle muhafazakar kesimin islami kanadı için "yöntemde Marksist camide Müslüman"tabirini kullanırım. Ama bu bir çelişki olmuyor mu? Tabi ki bu bir çelişki. Bu çe- Yeni Ufuklar

4 Damgalar vasıtasıyla kadınlarımız, tarihçilerden habersiz Türk kültür coğrafyasının sınırlarını çizerken, diğer yandan da Türk tarihini yazmaktadırlar. lişkiden olacak ki bugün Türkiye'deki muhafazakârların bir kısmı yani İslamcı muhafazakârlar hızla Protestanlaşıyor. Milliyetçi muhafazakârların bir kısmı içe kapanarak millet kavramını ırk ile açıklama yoluna gidiyor, çağın şartları karşısında yeni kavramlar üretmek ve gündem oluşturmak yerine, savunmada kalmayı bir şey yapma olarak algılıyor, bir kısmı ise liberalleşiyor. Peki efendim neden kültür sosyolojisi diye sorsam? Kültür sosyolojisi yapıyorum çünkü sosyal hayatın bir bütün olduğuna inanıyorum. Bilimler arasındaki sınırlar bilindiği gibi 19. yüzyılın sonunda 20. yüzyılın başında ortaya çıkmıştır. Dünya bu anlayışı 1945'den sonra terk etmiş olsa da bizde bu anlayışa inatla devam edilmektedir. Oysa sosyal yapı araştırmaları bir bütün olarak ele alınmalı, ancak konuyu ele alan araştırmacı uzmanlık alanını daha çok önce çıkararak araştırmasını yapmalıdır. Mesela bir tarihçi bir yerin tarihi hakkında araştırmaya yapıyorsa oranın dini yapısını, gelenek göreneklerini, dilini, maddi kültür unsurlarını, sosyal etkileşim gibi birçok sosyal faktörü görmezden gelemez. Eğer öyle yaparsa yaptığı tarihçilik değil kronolojik çalışma olur. Bildiğim kadarıyla Türk kültür tarihi alanında da çalışmalarınız var... Türk kültür tarihi çalışmaları yapmaya çalışıyorum. Ama bir sosyolog olarak bu çalışmalara devam ediyorum. Böylece Türkiye'deki tarih çalışmalarına ve sosyal araştırmalara bir bakış açısı kazandırmaya çalışıyorum. Aslında benim bu yaptığım çok yeni ve orijinal bir şey değil ama ben dağınık yapılanları biraz daha metotlu yapmaya çalışıyorum. Mesela "Makedonya'da Balballar, İskitler-Türkler"adlı çalışmam kültür tarihi çalışmalarının önemini vurgulamaktadır. Batılı ve yerli yazılı tarih eserlerinde Türklerin Tuna'nın güneyine geçtiği tarih 5. asır olarak belirtilir. Oysa Makedonya'da 3. asra ait balballar vardır ve bilindiği gibi balballar bir Türk mezar geleneğidir. Bu tespitimden dolayı Balkanlarda Türk varlığını ben en azından iki asır daha geriye götürülmesi gerektiğine yukarıdaki yazımda işaret ettim. Peki ya inanç hocam? inanç konusu Türk tarihini değerlendirmede en büyük sorunlardan biridir. Türkiye'de tarihi ve sosyal yapıya genelde İslamiyet üzerinden bakıldığı için özellikle İslam öncesi Türk varlığına fazla dikkat edilmemektedir. Bundan dolayı da özellikle Balkanlar ve Anadolu'da İslam öncesi Türk varlığı görmezden gelinmiştir. Mesela Bogomilizm ve Balkanlardaki etnografya eserleri dikkate alınmadığı takdirde Balkanlarda Osmanlıdan önceki Türk varlığı kısmen Avrupa Hun imparatorluğu bağlamında Atilla üzerinden açıklanabilir. İmparatorluk öncesi Balkanlarda Hunların varlığı özelliklede de Karadeniz'in kuzeyinde Türk varlığı göz ardı edilir. Anadolu'da ise Herodot ( ) dahi M. 0. yazdığı eserde İskitlerden ve onların kımız içtiğinden, akrabası olan Megessetler'in Samsun Vezirköprü'de devlet kurduklarından ve krallarının Tomris adında Türk isimli bir bayandan haber vermektedir. ETNOGRAFYA İHMAL EDİLDİ Bir grup akademisyenletrt adına "Damgaların Göçü"belgeselini hazırlamıştık. Orada da gösterildiği üzre, İslam öncesi Ankara'nın Güdül ilçesinde Türk varlığını belgeleyen kaya resimleri ve Runik alfabesi örnekleri ve Türklere ait diğer etnografya eserlerini tespit ettik. Bu belgeler Anadolu'daki Türk varlığının daha İslam öncesi döneme dayandığının en güzel işaretleridir. Tarihçiler ve sosyal bilimcilerin çoğu ya yazılı kaynakları esas almakta ya da sahada yaptıkları mülakat ve gözlemlerle Türkiye hakkında söz söylemektedir. Türkiye'deki etnografya eserleri sosyal bilimler için son derece önemlidir. Bu konuda yıllarda Ali Rıza Yalgan (Yalgın) önemli çalışmalar yapmış olsa da bu çalışmalar özellikle 1960'iı yıllardan sonra ya unutulmuş ya da görmezden gelinmiştir. Biraz bu etnografya eserlerin- 1 4 Yeni Ufuklar

5 den söz etmeniz mümkün mü? Etnografya eserleri Türkiye'nin kültürel yapısı anlamada son derce önemlidir. Mesela ilk koç-koyun heykelli ve balbal şeklindeki mezar taşları Altaylar ile Moğolistan'da tespit edilmiş ve bunların Türklere ait olduğu başta Rus araştırmacılar ile çok sayıda Batılı araştırmacılar tarafından kabul edilmiştir. Bu mezar taşlarının son örnekleri de Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da. Hatta bu örneklerin yakın tarihe kadar hayatiyetini sürdürmüştür. Mesela 1965 tarihli koçbaşlı ve 1969 tarihli balbal mezar taşlarını Tunceli'de yaptığım araştırmalarda tespit etmiştim. Bu mezar taşlarının Tunceli'de kullanılması bir tesadüf olamaz. Çünkü bu mezar taşları Hakkâri, Mardin, Diyarbakır, Kars, İğdır, Erzincan, Elazığ, Van, Bitlis gibi şehirlerimizde de mevcut olduğunu tespit ettim. Diğer yandan Hakkâri'de yapılan bir kazıda Veli Sevim tarafından 13 balbal bulunmuş bunların tarihleri M. Ö , Mardin Kızıltepe'de yapılan bir araştırmada bulunan iki balbalın tarihi ise M. Ö yüzyıl olarak tespit edilmiştir. Balbalları sadece Türkler kullanmış dem iştiniz biraz önce... Evet onun için bu belgeler - yani bu mezar taşlarının Türk olmayan başka halklar tarafından kullanılmayışı- Kürtlerin ve Zazaların, Farsların bir kolu olduğunu savunan görüşleri de çürütmektedir. Çünkü bu tip mezar taşlarına Farslarda rastlanmamıştır. Ayrıca İran'da Türkler, Kürtler ve Farslar eskiden olduğu gibi günümüzde de beraber yaşamaktadırlar. Bu beraberliğe rağmen Fars halı kilimlerindeki damga ve şekiller ile İran'daki Kürtlerin kullandığı şekil ve damgaların hiçbir ilgisi yokken, İran'daki Kürtler ile Türklerin halı-kilimlerindeki şekil ve damgalar aynıdır.türk, Zaza, Kürt halı-kilimleri ve bunlarda kullanılan damga, şekil ve fotoğraflar için www. mustafaaksov.com adlı özel siteme bakılabilinir. Türk etnografya eserleri ve damgalarını diğer ülkelerinkilerle karşılaştırmak için 1996'dan beri kendi imkânlarımla bugüne kadar 13 ülkede (Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan Türkmenistan, Iran, Azerbaycan, Türkiye, Ukrayna, Moldova, Romanya, Makedonya, Kosova) saha araştırmaları yaptım. Sözün tam burasında bu dam galar bahsini sormak isterim. Nedir damgalar? Neden bu denli önemlidir? Sosyo-kültürel değişim sorunu üzerine yapmış olduğum araştırma ve incelemelerimin malzemeleri arasında etnografik eserler bulunmuyordu. Ancak, araştırmalarım sırasında, etnografyaya karşı duyduğum şahsi ilgimden dolayı, bu konu hakkında da bilgi topluyor, yazılanları okuyor, anlamaya ve kendi kendime açıklamaya çalışıyordum. Gördüğüm damgalar, büyüleyici bir etki ile beni sürekli peşinden sürüklüyordu. Bunların sırrını çözmem, onları anlamam ve açıklamam gerektiğini düşünmeye başladım. Zira damgalar tarihçilerden habersiz sessizce tarih yazıyorlardı. Nasıl oluyor bu? Alan çalışması sırasında karşılaştığım damgaların kendilerini anlatan ve açıklayan bir dili olmalıydı ve muhakkak ki vardı. Sanki benim alanda karşılaştığım ve gördüğüm damgalar, kuşaktan kuşağa yenilenen biçimleri ile binlerce yıldan bu yana bize içlerinde sakladıkları bir bilgiyi anlatmaya çalışıyor, kendilerini çok iyi tanıyan eller ve zihinler vasıtasıyla nesilden nesile aktarılırken, geçmişi geleceğe taşıyorlardı. Dillerini çözecek ve sırlarını yeni nesillere aktaracak uzmanları sabırla bekleyen halleri vardı. Damgaların büyülü bir dünyasının olduğunu düşünüyorum. O nedenle damgalar bize ne anlatmak istiyorlar? Bunlara niçin ihtiyaç duyulmuş, nasıl ortaya çıkmışlardı? Anavatanları neresiydi, hangi tarihi süreçleri aşarak günümüze gelmişler ve farklı coğrafyalarda nasıl var olabilmişler? Ve benzeri sorulara cevap aramak gerekiyor. Eğer bu benzeri sorulara cevaplar verilebilirse damgaların nasıl tarih yazdığı daha net anlaşılacaktır. Bu sorulara cevap bulmak için çıktınız yola... Tabi. Bunların yanında araştırmayı harekete geçiren ve beni kendi büyüsü ardından sürükleyen onların zamana gösterdikleri bu olağanüstü direncin dayandığı kaynağa erişme Şırnak Çimkent Türkmenistan Taş Oğuz Hakkari Türkmenistan Balkan

6 isteğidir. Bu istek, benim açımdan bakıldığında, damgaların dilini çözme ve öğrenme güçlüklerini aşma bakımından büyük bir motivasyon oldu diyebilirim. Peki bu araştırma kilimlere nasıl uzadı? Bir gün,1996 yılı Haziran ayında, Nûbihar dergisinin kapağında çok güzel ve otantik bir halı-kilim damgası gördüğümde hemen dergi yazı işlerini arayıp o kapağı niçin ve hangi açıklamaya dönük kullandıklarını öğrenmek istedim. Derginin o zamanki yazı işleri müdürü önce bilgi vermekten çekindi; ama konuşma ilerleyince, o damganın Doğu ve Güneydoğu'da yaşayan Kürtler tarafından en çok kullanılan bir damga olduğunu söyledi. Bundan bir süre sonra Ekim ayında Kazakistan'ın Türkistan (tarihî Yesi şehri) şehrinde kurulu Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi'nden, Eski Türk inançları hakkında araştırma yapmak üzere aldığım bir davet üzerine Kazakistan'a gittim. Üniversitenin bulunduğu Türkistan'a ulaşım Taşkent'ten daha kolay olduğu için Özbekistan'ı kullanmıştım. Daha Taşkent havaalanından çıktığımda, sokaktaki bir elektrik direğinde Nûbihar dergisindeki damgayla karşılaştım. Aynı damga ve benzerleri, Taşkent'ten Çimkent'e (Kazakistan) giden yol boyunca pek çok defa karşıma çıktı. Öyle ki, insan elinin değdiği her yerde o damga vardı. Çok geçmeden, Nûbihar dergisinin yazı işlerinin Kürtlere ait dediği damganın KazakTürklerinin milli damgası olduğunu öğrendim. Eski Türk İnanışları hakkında araştırma yapmaya gitm iştiniz hâlbuki... Kazakistan'a İslam öncesi Türk inançları hakkında araştırma yapmaya gitmiş olsam da, bu duruma ilgisiz kalamazdım. Gördüğüm damgaları fotoğraf!ayarak arşiv oluşturmaya başladım. Çünkü başından beri sürekli beni kendilerine doğru çeken damgaların önemine olan inancım, karşıma çıkan bu benzerlikler nedeniyle ete kemiğe bürünmüş bir gerçeklik olarak karşıma çıktı ve beni, dillerini öğrenmeye zorladılar. Bu nedenle, inançların yanı sıra, aynı zamanda yörenin etnografik eserlerini de incelemeye başladım. Böylece 1996 Kasım'ında akademik anlamda çalışmaya başladığım damgalar konusu, bir daha çıkmamak üzere hayatıma girmiş oldu. Kasım 1996'dan 1997 Haziran ayına kadar Almatı şehrinden Aral gölü kenarındaki Aral kentine kadar uzanan saha içinde, yani Güney Kazakistan'da, zaman zaman da Özbekistan ve Kırgızistan'a geçerek saha araştırmaları yaptım. Haziran 1997'nin sonuna doğ ivfc^v W

7 ru Kazakistan'dan, kara yoluyla Özbekistan'a geçtim. Özbekistan'daki araştırmalarımın son halkasını oluşturan Kara kal pakistan'dan Kazakistan'ın Hazar kıyısındaki Mangışlak yarımadasına geçtim. Türk tarihinin önemli kültür merkezlerinden biri olan Mangışlak'tan, Hazar Denizi kıyılarını takip ederek ulaştığım Türkmenistan'ın Balkan bölgesinde araştırmalar yaptıktan sonra, Türkmenbaşı'ndan deniz yoluyla geçtiğim Azerbaycan/Bakü'deki çalışmalarım takip etti. Son olarak Gürcistan (Özel nedenler dolayısıyla Gürcistan'da araştırma yapamadım.) üzerinden Kars, İğdır ve Van'da incelemelerde bulunarak İstanbul'a döndüm. Peki ya sonra? Türkistan deneyiminin önümde açmış olduğu yeni ufuklardan, edindiğim şaşırtıcı bilgilerden güç alarak yeniden Doğu ve Güneydoğu Anadolu'ya yüzümü döndüm ve 1997 Ağustos'unda büyük bir heyecanla henüz doğruluğunu gözüm ile görüp yeterince ifade edemediğimi düşündüğüm büyük sevdanın, damgaların dilinin ardına düşerek tekrar araştırmalara giriştim. Her ulaştığım veri, bendeki araştırma dürtüsünü körüklüyor ve ardı sıra sürüklüyordu. Bu heyecanla Eylül 1999'a kadar Türkiye'de çeşitli yerlerde araştırmalar yaptım. Türkiye'de yılları arasında Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak görev yaparken, Üniversitedeki çalışmalarımdan kalan zamanlarda Kırgızistan, Kazakistan ve Türkmenistan'da damgalar ve etnografya hakkında araştırmalara devam ettim. Çalışmanın önemli ayaklarından birini 2001 yılı Ekim ayında gerçekleştirdiğim Sibirya gezisi oluşturdu. Rusya Federasyonuna bağlı özerk Altay, Hakas ve Tuva cumhuriyetlerinde çok yararlı saha araştırmaları yaptım. 2002'den beri damgalarla ilgili etnografik eserler üzerine saha çalışmalarımı sürdürmekteyim. Araştırma süreci içinde çeşitli ülkelerde (2004 Ağustos'unda Ukrayna, 2005 Eylül'ünde İran, 2007 Mayıs'ında Kazakistan, 2008 Mayıs'ında Türkmenistan, 2008 Ocak'ında Romanya Kars ve Moldova, 2008 Mayıs'ında Kosova, Ağustos 2012'de Makedonya) damgalarla ilgili bir dizi saha araştırmaları yaptım. Damgalar ile alakalı Türkiye'de en son saha çalışmasını 2012 Mayıs'ında gerçekleştirdim. Hocam Allah gayretlerinizi artırsın. Bu çalışm alarınızın heyecanı m uhakkak geniş kitlelere duyurulması gerektiği şeklinde bize de sirayet etti. Değerli zamanınızdan bize de vakit ayırdığınız için okurlarımız adına teşekkür ederiz. Ben teşekkür ederim arkadaşlar. Her zaman beklerim. MESAFELER UZAK, GÖNÜLLER YAKIN Ü Hakkari Buhara Yeni Ufuklar 17