GELİR VERGİSİ BEYANNAME REHBERİ

Transkript

1 GELİR VERGİSİ BEYANNAME REHBERİ Şibli GÜNEŞ YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR

2 GELİR VERGİSİNİN KONUSU Maddi vergi kanunlarında, en önemli aşama verginin konusunun ortaya konmasıdır. Vergini konusu denilince, verginin üzerinden alındığı unsur anlaşılır. Verginin konusu kavramı ile verginin ne üzerine konulduğunu anlatılmak istenir. Gelir vergisinin konusu ise, gerçek kişilerin elde ettikleri gelirlerdir. Bu bağlamda, 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun (GVK) 1. maddesinde Gerçek kişilerin gelirleri Gelir Vergisine tabidir. Gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. hükmü yer aldıktan sonra gelirin unsurları Gelir Vergisi Kanunu nun 2 inci maddesinde 7 bent halinde aşağıdaki gibi sayılmıştır. 1. Ticari kazançlar; 2. Zirai kazançlar; 3. Ücretler; 4. Serbest meslek kazançları; 5. Gayrimenkul sermaye iratları; 6. Menkul sermaye iratları 7. Diğer kazanç ve iratlar 1- TİCARİ KAZANCIN VERGİLENDİRİLMESİ 1.1- Ticari Faaliyetin Kapsamı Gelir Vergisi Kanunu nun 37. maddesinde her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır. şeklinde yapılan tanımlamadan sonra GVK nın uygulaması açısından aşağıda sayılan faaliyetlerden doğan kazançların da ticari kazanç olduğu belirtilmiştir. 1- Maden, taş ve kireç ocaklarının, kum ve çakıl istihsal yerlerinin, tuğla ve kiremit harmanlarının işletilmesinden; 2- Coberlik işlerinden (Borsaya kayıtlı olarak ve kendi nam ve hesabına hisse senedi ve tahvil alım satımı yapılması); 3- Özel okul, hastane ve benzeri yerlerin işletilmesinden; 4- Devamlı olarak gayrimenkul inşa edip satan veya devamlı olarak (bina, arsa, dükkan, kat, daire...vs.) alım satımı ile uğraşanların bu işlerinden; 5- Kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerinden; 6- Satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından elde edilen kazançlar; 7- Diş protezciliğinden elde edilen kazançlar. Yukarıdaki bölümde açıklandığı üzere, Gelir Vergisi Kanunu her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançları ticari kazanç olarak değerlendirmiş olmakla birlikte, yukarıda sayılanları ticari kazanç olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirleyerek oluşabilecek tereddütleri bertaraf etmiştir. Ticari Faaliyetin Özellikleri Bir faaliyetin ticari faaliyet olarak değerlendirilebilmesi için taşıması gereken bazı özellikler bulunmaktadır. Buna göre; Faaliyetin yerine getirilmesinin sermaye ve emeğe dayanıyor olması,

3 Faaliyetin devamlı olması (Bir takvim yılı içerisinde birden fazla tekrarlanan veya birden fazla takvim yılında tekrarlanan işlemlerde de devamlılık olduğu varsayılacaktır), Gelir getirici faaliyetlerin bir organizasyon dahilinde yapılmış olması(işyeri açma, işçi çalıştırılması, ticaret siciline kaydolunması v.b.), Müessesenin, ticari ve sınai bir müessese şekil ve mahiyetinde olması, Gerekmektedir Şirket Ortaklarının Gelir Vergisi Karşındaki Durumu Şahıs Şirketlerinin Ortakları Kollektif Şirket Ortaklarının Durumu Türk Ticaret Kanunu nun 153 üncü hükmü uyarınca, kollektif şirket, gerçek kişilerin ortak olabildiği ve üçüncü şahıslara karşı şirket borçlarından dolayı ortaklarının sınırsız sorumlu olduğu şirketlerdir. Türk Ticaret Kanunu açısından kollektif şirketlerin tüzel kişiliklerinin bulunmasına rağmen, Gelir Vergisi Kanunu açısından bunların tüzel kişilikleri bulunmamakta, doğrudan doğruya şirketin ortağı olan gerçek kişiler vergiye tabi tutulur. Bunun yanında, gerek stopajı ve gerekse Katma Değer Vergisi bakımından kollektif şirketler vergi sorumlusu sıfatıyla muhatap alınmışlardır. Bu bakımdan, Gelir Vergisi Kanunu karşısında, kollektif şirket ortağının kişisel teşebbüs sahibi olan mükelleflerden farkı yoktur. Bu husus, Gelir Vergisi Kanunu nun 37 nci maddesinde aynı kanunun 66'ncı madde hükmü mahfuz olmak üzere kollektif ortaklıklarda ortakların ortaklık karından aldıkları paylar şahsi ticari kazanç hükmündedir denilmek suretiyle açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle, kollektif şirketlerde ortaklar, şirketten aldıkları paylar dolayısıyla gelir vergi mükellefidirler. Bu duruma göre, kolektif şirketler ticari veya zirai faaliyette bulunmaları durumunda şirket ortakları ticari kazanç elde ederler. Vergi Usul Kanununda kollektif şirketler birinci sınıf tacir olarak sayılmış ve bunlar iş hacimlerine ve sair hususlara bakılmaksızın bilanço usulüne göre defter tutmak zorundadırlar.(vuk Madde 176/4). Diğer yandan, gelir vergisi stopajı ve KDV bakımından kollektif şirketlerin tüzel kişiliği muhatap alınmıştır Adi Komandit Şirket Ortaklarının Durumu Türk Ticaret Kanunu nun 243 üncü maddesinde düzenlenmiş olan adi komandit şirketler ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek maksadıyla kurulan ve şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya bir kaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış ve diğer ortak veya ortaklarının sorumluluğu koydukları sermaye ile sınırlandırılmış olan şirket komandit şirkettir. şeklinde tanımlanmıştır. Komandit şirketlerde biri sorumluluğu koyduğu sermaye ile sınırlı olan komanditer diğeri ise sorumluluğu sınırsız olan komandite olmak üzere iki türlü ortak vardır. Komandite ortakların şirket kazancından aldıkları pay ticari kazanç; komanditer ortakların pay ise menkul sermaye iradıdır. Bu gelirler ortaklar tarafından, şirket karının ilişkin bulunduğu takvim yılında elde edilmiş sayılır. Komanditer ortakların payı olan menkul sermaye iradı, tevkifiyata tabi tutulmadığından dolayı Gelir Vergisi Kanunu nun 86/1-d maddesi hükmünde belirtilen sınırın aşılması durumunda gelirin beyan edilmesi gerekir. Diğer taraftan, şirket kazanç elde etmese bile komandite ortak yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadır. (GVK Madde 85) Bu durumda komanditer ortağın elde ettiği kar payı olmayacağından beyan sorumluluğu da bulunmayacaktır. Komandit şirketler de bilanço usulüne göre defter tutarlar ve birinci sınıf tacirdirler. Ayrıca, zirai faaliyetle uğraşsalar dahi ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilirler. (VUK Madde 176/4).

4 Adi Şirket Ortaklarının Durumu Adi şirketler; Türk Ticaret Kanunu nda değil Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Adi şirketlerin tüzel kişilikleri bulunmamaktadır. Şahıs şirketlerinde olduğu gibi adi şirketler de gelir vergisi mükellefi değildirler. Ticari faaliyette bulunan adi ortaklıklarda ortakların payına düşen kazançlar ayrı ayrı ticari kazanç sayılmış olup, ortaklar da bu payları beyan etmek zorundadırlar. Adi ortaklıklar da Katma Değer Vergisi ve stopaj açısından sorumlu kılınmışlardır. Adi ortaklıklardaki ortak, basit usulde gelir vergisine tabi olabileceği gibi, ikinci sınıf taciri olarak işletme defteri veya birinci sınıf tüccar olarak bilanço esasına göre defter tutabilirler. Zirai faaliyette bulunan adi ortaklıklar çiftçi olarak işlem görmekte ve belli sınırları aştıkları takdirde zirai kazanç bakımından gelir vergisine tabi tutulmaktadırlar. Daha kapsamlı bir anlatımla, kollektif ortaklıklarda ortakların, adi veya eshamlı komandit ortaklıklarda komandite ortakların ortaklık karından aldıkları paylar, bu şirketler zirai faaliyette bulunsalar dahi şahsi ticari kazanç sayılmasına karşın, adi şirket ortaklıklarında ortakların elde ettiği kazancın türü ortaklığın faaliyetine göre belirlenmektedir. Bu duruma göre, zirai faaliyette bulunan adi şirket ortakları çiftçi olarak değerlendirilmekte ve bu faaliyetleriyle kanunda belirlenen limitleri aştığı takdirde zirai kazanç bakımından gerçek usulde gelir vergisine tabi tutulmaktadırlar Şahıs Şirketlerinin Serbest Meslek Faaliyetinde Bulunmaları Halinde Ortakların Durumu Gelir Vergisi Kanunu nun 52. maddesine göre, kollektif şirket ortaklarının şirket kazancından aldıkları paylar şirket zirai faaliyette bulunsa dahi ticari kazanç olarak vergilendirilir. Bu durumun istisnası aynı kanunun 66 ıncı maddesinde belirtilmiştir. Bu maddeye göre serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif şirketin ortaklarının elde ettiği kazanç serbest meslek kazancı sayılacaktır. Bu durumda, adi ve kollektif şirket ortakları ile adi komandit şirketlerin komandite ortaklarının bu şirketlerden elde ettikleri kazançlar serbest meslek kazancı sayılır Sermaye Şirketlerinin Ortakları Anonim, limited ve eshamlı komandit şirketler sermaye şirketleridir. Sermaye şirketleri gelir vergisi kapsamı dışında bırakılarak, Kurumlar Vergisi mükellefleri arasında yer almakta olup, bunların kazancı, kurum kazancı olarak kurumlar vergisine tabi tutulmaktadır. Anonim, limited şirketlerin ortaklarının şirket karından aldıkları paylar menkul sermaye ıradı sayılmaktadır. Diğer yandan, eshamlı komandit şirketlerde komanditer ortağın payı da menkul sermaye ıradı olmasına karşın, komandite ortakların kardan aldıkları paylar şahsi ticari kazanç olup gelir vergisine tabi tutulmuştur. Ayrıca, eshamlı komandit şirketlerde komandite ortağın payı şahsi ticari kazanç hükmünde olduğundan kurumlar vergisine tabi tutulmayacak olup, kurumlar vergisi matrahının belirlenmesi aşamasında indirim olarak dikkate alınacaktır. Eshamlı komandit şirketlerde komandite ortakların ortaklık karından aldıkları paylar, şahsi ticari kazanç olup, gelir vergisine tabidir Ticari Kazancın Vergilendirilmesi - Gelir vergisine tabi olmayıp İstisna ve Muafiyetten Yararlananlar: - Esnaf muaflığından yararlananlar (GVK md.9) - İhracat muaflığından yararlananlar (GVK md.7/1) - Diplomat muaflığından yararlananlar (GVK md.15)

5 - PTT acentelerinde kazanç istisnası (GVK Mük. md. 18) - Eğitim, öğretim işletmelerinde kazanç istisnası (GVK md. 20) - Sergi ve panayır istisnası (GVK md.30) - Serbest Bölgedeki Yürütülen Faaliyetlerden Elde Edilen Kazanç İstisnası - Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Yapılan Faaliyetler Sonucu Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna - Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilerin İşletilmesinden ve Devrinden Elde Edilecek Kazançlara İlişkin İstisna -Yatırım İndirimi - Gelir vergisine tabi olanlar: a) Basit usulde vergilendirilenler b) Gerçek usulde vergilendirilenler: - İşletme Defteri Tutanlar(II.sınıf tüccarlar) - Bilanço Esasına Göre Defter Tutanlar ( I.sınıf tacirler) Basit Usulde Vergilendirilecek Olanlar Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesine göre; 47 ve 48 nci maddelerinde yazılı şartları topluca haiz olanların ticari kazançları basit usulde tespit olunur. Gelir Vergisi Kanununun 51 inci maddesinde yazılı faaliyetlerde bulunanlar, basit usulün şartlarını taşısalar dahi basit usulde vergilendirmeden yararlanamazlar TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE VERGİLENDİRİLMESİ Ticari kazançların vergilendirilmesinde, basit usul koşullarını taşımayan mükellefler gerçek usulde vergilendirilir. Yukarıda çeşitli şekillerde açıklandığı üzere, basit usul ile gerçek usulün vergilendirilmesi konusunda kanunda öngörülen bu ayrım elde edilen kazancın miktarı, faaliyet türü ve hacmi açısından ortaya çıkan farklılıktan kaynaklanmaktadır. Ticari kazançları gerçek usulde vergilendirilecek olan mükellefler tutacakları defterler yönünden iki sınıfa ayrılırlar: Birinci sınıf tacirler İkinci sınıf tacirler Birinci Sınıf Tacirler Bilanço Esasına Göre Defter Tutanlar Gelir Vergisi mükelleflerinden hangilerinin, birinci sınıf tacir sayılacağı 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu nun 177'nci maddesinde belirtilmiştir maddede belirtilen hadler; Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanlardan yıllık alımları veya satımları tutarları VUK`da belirtilen miktarlardan fazla olanlar (2012 yılı için yıllık alımlarda TL veya yıllık satımlarda TL) Diğer işlerle uğraşanlardan bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatı VUK`da belirtilen miktarı aşanlar (2012 yılı için TL) İlk iki bentlerde yazılı işleri beraber yapanlardan 2 nci bentte anılan iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı VUK`da belirtilen miktarı aşanlar (2012 yılı için TL)

6 Her çeşit ticaret şirketleri (Şahıs şirketleri olan kolektif, adi komandit şirketleri ve sermeye şirketleri olan limited, anomim, eshamlı komandit şirketleri) ile kooperatifler Kurumlar vergisine tabi diğer tüzel kişiler (Bunlardan bir kısmı Maliye Bakanlığı nın izin vermesi durumunda işletme hesabı esasına göre defter tutabilirler) Kendi istekleri ile bilanço esasına göre defter tutanlar Bilanço Esasında Tutulması Zorunlu Defterleri Bilanço esasına tabi olan mükellefler aşağıda yazılı olan defterleri tutmak zorundadır: - Yevmiye defteri - Defteri kebir - Envanter defteri Bilanço Esasına Göre Ticari Kazancın Tespiti Birinci sınıf tacirler, hesaplarını bilanço esasında tutacakları defterlerde takip ederler. GVK nın 38 inci maddesinde açıklandığı üzere Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet fark olarak tanımlanmıştır. Birinci sınıf tacirler, hesap dönemi sonunda bilanço çıkarırlar. Bunun için işletmeye dahil mevcutları, alacakları ve borçları saptarlar ve VUK hükümlerine göre değerlerler. Tek Düzen Hesap Planına uygun olarak çıkarılan bilançoya ticari bilanço" denir. Ticari bilançonun vergi kanunlarına uyumlaştırılmış haline mali bilanço denmekte olup, vergi kanunları bakımından mali bilanço esas alınmaktadır. GVK nın 38 inci maddesindeki tanımdan hareketle, bilanço esasına göre ticari kazanç, mali bilançolar üzerinden hesap dönemi sonunda ve başındaki öz sermaye tutarları arasındaki farktır. Ayrıca, hesap dönemi içinde söz konusu işletmenin sahip veya sahiplerince; İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir, İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur. Ticari Kazanç = Dönemsonu Özsermeye Dönembaşı Özsermeye + Çekilenler Eklenenler Dönem sonundaki öz sermayenin dönem başındakine göre fazla olan kısmı o dönemin ticari kazancı sayılır. Tersi durumda ise fark, zararı gösterir. Ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanunu'nun değerlemeye ait hükümleri ile bu Kanunun 40 ve 41 inci madde hükümlerine uyulur İkinci Sınıf Tacirler 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu nun 178. maddesinde, ticari kazanç sahiplerinden 177. maddede yazılı olanların dışındakiler ile Kurumlar Vergisi mükelleflerinden işletme hesabı esasına göre defter tutmalarına Maliye Bakanlığı tarafından müsaade edilenler ikinci sınıfa dahil oldukları açıklanmıştır. Ayrıca yeni işe başlayan tüccarlar yıllık iş hacimlerine göre sınıflandırılıncaya kadar ikinci sınıf tacirler gibi hareket ederler İşletme Hesabı Esasında Ticari Kazancın Tespiti İkinci sınıf tacirler, kazançlarını işletme hesabı esasında tespit ederler. Bu usulde kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılatlarla, giderler arasındaki müspet farktan oluşur. Giderlerin daha fazla olması halinde zarar doğmuş olur. İşletme hesabı esasına tabi mükelleflerin genel olarak tutmak zorunda oldukları tek defter, işletme hesabı defteridir.

7 Ticari Kazancın Tespitinde İndirilecek Giderler Gelir safi tutarları üzerinden vergiye tabi tutulmaktadır. Safi tutarı tespit edebilmek için, gayri safi hasılattan indirilebilecek giderler aşağıda açıklanmıştır. Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler, Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı ve demirbaş olarak verilen giyim eşyası (Resmi ve özel daire ve müesseselerce hizmet erbabına işin icabı olarak verilen ve bunların işten ayrılmaları halinde geri alınan giyim eşyası), İşle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar, İşle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri, Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri, İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçlar, VUK hükümlerine göre ayrılan amortismanlar, İşverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar, İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, ( ten itibaren İşverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen ve ücretle ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılacak katkı paylarının toplamı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz. Gerek işverenler tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, gerekse bu Kanunun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi kapsamında indirim konusu yapılacak prim ödemelerinin toplam tutarı, ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15'ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz.). Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli Ticari Kazancın Tespitinde Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler Genel olarak işletme sahip ve yöneticilerinin kişisel kullanım veya tatminleri için yapılan veya işle ilgili olmayan kişisel kusuruna bağlı olan giderler kanunen kabul edilmeyen gider olarak kabul edilmiştir. Buna göre, ticari kazançtan indirimi kabul edilmeyen ödemeler aşağıda ele alınmıştır Gelir Vergisi Kanununa Göre İndirilemeyecek Giderler - Teşebbüs Sahibi ile Eş ve Çocuklarının İşletmeden Çektikleri Değerler - Teşebbüs Sahibi ile Eş ve Küçük Çocuklarına Yapılan Ödemeler - Teşebbüs Sahibinin İşletmeye Koyduğu Sermaye İçin Yürütülen Faizler - Teşebbüs Sahibi ile Eş ve Küçük Çocuklarının İşletmeden Olan Alacaklarına Yürütülen Faizler

8 - Yukarıda yazılı olan işlemler hariç olmak üzere, teşebbüs sahibinin, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyatlar üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunması halinde, emsallere uygun bedel veya fiyatlar ile teşebbüs sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki işletme aleyhine oluşan farklar, - Her Türlü Para Cezaları ve Vergi Cezaları ile Teşebbüs Sahibinin Suçlarından Doğan Tazminatlar, - İşletmenin Faaliyet Konusu İle İlgili Olmayan Deniz ve Hava Taşıtlarına İlişkin Gider ve Amortismanlar - Basın Yoluyla işlenen Fiillerden Doğan Tazminatlar - Alkol ve Alkollü İçkilerle Tütün ve Tütün Mamullerine İlişkin Reklam Giderleri(tamamı gider yazılamaz.) - Gelir Vergi ile Diğer Şahsi Vergiler Diğer Kanunlara Göre İndirilemeyecek Giderler - Hesaplanan KDV - Özel İletişim Vergileri - Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) Kanunu na Göre İndirilemeyecek Giderler - Ödenmeyen Sigorta Primleri ile Kıdem Tazminatları İçin Ayrılan Karşılıklar Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Niteliğindeki Diğer Giderler Gelir Vergisi Kanunu'nun 41. maddesinde sayılmamasına karşın, aşağıda sayılan bazı giderlerin ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilmesi mümkün değildir. - Vergi kanunlarında çalınan, kaybolan mal bedellerinin gider veya zarar olarak yazılmasına veya bunlar için karşılık ayrılmasına olanak veren her hangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle çalınan, kaybolan mal bedellerinin gider kaydedilmesi de mümkün olmayıp bu tutarların kanunen kabul edilmeyen giderler olarak dikkate alınması gerekir. - Vadeli çekler için hesaplanan reeskontlar ile mevcut borç senetlerini reeskonta tabi tutmayıp, buna karşın alacak senetlerinin reeskonta tabi tutan kurumların hesapladıkları reeskontlar kanunen kabul edilmeyen gider niteliğindedir. - İşletmede çalışan personelin ölümü durumunda ailesi ve çocuklarına kanuni zorunluluk olmaksızın verilen yardımlar ile vefat ilanları karşılığında verilen meblağlar ve çelenk masrafları da indirilemez. - Kanunen yasaklanmış faaliyetlerin yapılmasından kaynaklanan giderler (Rüşvet, yasa dışı örgütlere yapılan bağış ve yardımlar vb.); - Maliyet olarak dikkate alınması gereken harcamaların doğrudan gider yazılmaz. Diğer taraftan, dönemsellik ilkesi gereği cari yıl haricindeki geçmiş veya gelecek yıllara ait giderler indirilemez. - İşletmedeki sayım noksanlarının sebebinin dönem içerisinde tespit edilebilmesi durumunda, işletmeler açısından herhangi bir sorun yoktur. Ancak, dönem sonu geldiği halde sayım ve tesellüm noksanlarının sebebinin tespit edilememesi durumunda prensip olarak işletme içi denetim yoluyla ilgililer adına borç kaydı yapılır. Bu şekilde kasa veya emtia stoku sayımında tespit edilen ancak nedeni belirlenemeyen sayım noksanlarının vergi matrahından indirilmesi mümkün değildir. - Kanunlarda düzenlenen özel haller hariç olmak üzere belgelendirilemeyen giderler; Vergi Usul Kanunu'nda düzenlenmemiş bulunan karşılıklar gider olarak dikkate alınamaz.

9 1.4- Yıllara Yaygın İnşaat İşlerinin Vergilendirilmesi Bir inşaat ve onarım işinin Gelir Vergisi Kanununun 42. Maddesi kapsamında vergilendirebilmesi için aşağıda yer alan üç özelliği taşıması gerekir. 1 - Faaliyetin; inşaat ve onarma işi olması gerekir. - İnşaat ve onarma işinin başkalarının hesabına ve taahhüde bağlı olarak yapılması gerekir. - İnşaat ve onarma işinin birden fazla takvim yılını kapsaması gerekir. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin başlangıç tarihi - Yapılan sözleşmede yapılacak işin yer teslimi öngörülmüş ise, yerin teslim edildiği tarih başlangıç tarihi; - Sözleşmede yer teslim tarihi belirtilmemiş ise, sözleşmede belirtilen işin başlangıç tarihi, - Sözleşmede bunların hiçbiri belirtilmemiş ise, sözleşme tarihi, işin başlangıç tarihi olarak kabul edilir. Yıllara Sari İnşaat Ve Onarım İşinde İşin Bitiş Tarihi Gelir Vergisi Kanunu nun 44. maddesinde, inşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağının idarece onaylandığı tarih, diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir hükmü yer almaktadır. - Ortak Genel Giderler Ve Amortismanların Dağıtılması Bir yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde, ortak genel giderlerin ve amortismanların dağıtımı G.V.K nun 43. maddesinde düzenlenmiştir. Bu duruma göre, bir takım giderler vardır ki, işlerle direkt ilişkilendirilmesi mümkün olmadığından birebir dağıtımı da mümkün değildir. İşletme bünyesinde tüm işler için ortak olarak oluşan ve müşterek giderler diye adlandırılan genel giderlerin dağıtılmasına ilişkin GVK nın 43 üncü maddesinde bir takım esaslar belirlenmiştir. Bu esaslar uyarınca 2 ; - Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işi 42 nci madde kapsamına girmeyen işlerle birlikte yapılıyorsa her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde, diğer işlere ait satış veya hasılat tutarının birbirine olan oranı dahilinde dağıtılacaktır. - Yine yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile diğer işlerde ortak olarak kullanılan makine, teçhizat, bina, nakil vasıtaları gibi duran varlıkların amortismanları bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre dağıtılır. Ortak gider dağıtımı sırasında şu hususlara dikkat edilmelidir. 3 - Kanun metnindeki diğer işler den maksat her türlü ticari ve sınai faaliyeti yanında yıllara yaygın iş organizasyonu çerçevesinde yapılan makine veya gayrimenkul kiralamaları, duran varlık satışları, iştirak gelirleri gibi arızi gelirleri de kapsamaktadır. Dolayısıyla, müşterek giderlerden bunlara da pay verilmelidir. - Ticari işletmenin faaliyetlerinin bir sonucu olan mevduat faizi ve repo geliri gibi finansman gelirlerine de müşterek giderlerden pay verilebilmesi mümkündür. ( tarih ve B.07.0.GEL.0.51/ /15541 sayılı Bakanlık özelgesi bu yönde görüş vermiştir.) 2. Zirai Kazançlar 2.1. Temel Vergilendirme Şekli 1 GÜNEŞ, Şibli, Yıllara Yaygın İnşaat Taahhüt ve Onarım İşlerinde Hesapların İşleyişi ve Vergilendirme Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Mart-2008, sayı:51. 2 GÜNEŞ, Şibli, Yıllara Yaygın İnşaat Taahhüt ve Onarım İşlerinde Hesapların İşleyişi ve Vergilendirme Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Mart-2008, sayı:51. 3 a.g.m.

10 GVK'nın 53'üncü maddesinde çiftçilerin elde ettikleri zirai kazançların herhangi bir ayrıma tabi tutulmaksızın GVK'nın 94'üncü maddesine göre hasılatları üzerinden hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirileceği hükme bağlanmıştır. Ancak söz konusu madde hükmüne göre; - 54'üncü maddede yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşan veya, - Bir biçerdövere veya bu mahiyetdeki motorlu araca sahip olan veya, - On yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olan, çiftçilerin kazançları gerçek usulde tespit olunarak vergilendirilecektir. Bu şekilde gerçek usulde vergilendirilecek çiftçiler kazançlarını zirai işletme hesabı veya diledikleri takdirde bilanço esasına göre tespit edeceklerdir. Diğer taraftan, GVK'nın 53'üncü maddesine göre, bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca veya on yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olmakla birlikte bu araçları zirai işletmesinin dışında tutan çiftçilerin bu araçların işletilmesi dolayısıyla elde ettikleri gelirlerine ticari kazanç hükümleri uygulanacaktır. Söz konusu araçların zirai işletme dışında tutulması bilanço esasında vergilendirilen çiftçiler için bu araçların zirai işletme aktifine kaydedilmemesi, işletme esasına göre defter tutan çiftçiler için ise bu araçlara ilişkin gider ya da hasılat unsurlarının zirai işletme defteriyle ilişkilendirilmemesi anlaşılmalıdır. İşletme büyüklüğü ölçülerini ve yukarıda belirtilen sınırlamaları aşmayan çiftçiler hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirilecekler ve beyanname vereceklerdir. Bu çiftçilerin tevkif suretiyle ödedikleri veriler nihai vergiler olacaktır. 3. ÜCRETLER Gelir Vergisi açısından bir ödemenin ücret ya da başka bir gelir unsuru olarak vergilendirilip vergilendirilmeyeceği aşağıda sayılan üç unsura göre tespit edilecektir. Bu üç unsur birlikte varsa elde edilen gelir ücret olarak vergilendirilecek, aksi takdirde ücretten söz etmek mümkün olmayacaktır. Ücreti meydana getiren 3 temel unsur: Bir işverene tabi olma: Herhangi bir ödemenin ücret olarak kabul edilebilmesi için gerekli olan ilk unsur çalışanın işverene tabi olmasıdır. İşveren; hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dâhilinde çalıştıran gerçek veya tüzel kişidir. Çalışanın işverene bağlılığı, fiili olabileceği gibi kanun, tüzük, yönetmelik veya sözleşmelerle de saptanmış olabilmektedir Belli bir iş yerine bağlı olma: İş yeri; ticari, sınai, zirai ve mesleki bir faaliyetin yürütülmesi için tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerlerdir. Bu yerlere bağlılık, hukuki anlamda bir bağlılıktır. Hizmetin mutlaka fiilen işyerinde yapılması zorunlu değildir Hizmetin karşılığı olarak bir ödemenin yapılması: Ödeme bir hizmet karşılığı değilse ücret sayılmasına imkân yoktur. Hizmet karşılığı olarak yapılan ödeme, nakit (haftalık, aylık vb.), ayın (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) veya para ile temsil edilebilen menfaatler (konut, araç sağlanması gibi) şeklinde olabilir. Ücret gelirleri iki şekilde vergilendirilmektedir: -Gerçek ücretler, -Diğer ücretler. Gerçek Ücretler :Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde ilke olarak gerçek usul kabul edilmiştir. Vergi, gelirin gerçek ve safi tutarı üzerinden alınmaktadır. Ücretin Safi Tutarının Tespiti : Ücretin safi tutarı, işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan yararlar toplamından (yani ücretin gayrisafi tutarından) bazı indirimlerin yapılmasından sonra kalan tutardır. Bu indirimler şunlardır:

11 *Emekli aidatı ve sosyal sigorta primleri, *OYAK ve benzeri kamu kurumlarınca yapılan yasal kesintiler, *Sosyal güvenlik destekleme primi, *Şahıs sigorta primleri, *Bireysel emeklilik katkı payları, *Sendikalara ödenen aidatlar (işçi ve memur sendikaları), *Sakatlık indirimi. Gerçek Usule Tabi Ücretlerin Vergilendirilmesi : Gerçek usule tabi ücretlerin vergilendirilmesi iki şekilde yapılmaktadır: Ücretten işveren tarafından vergi kesintisi yapılması, Elde edilen ücretin yıllık beyanname ile beyan edilmesi. Kesinti Yoluyla Vergilendirme: Ücretlerin ödenmesi sırasında sorumlular tarafından verginin kesilerek vergi dairelerine yatırılmasına kesinti (tevkifat) usulü denilmektedir. Gerçek usulde elde edilen ücretlerin vergilendirilmesi esas olarak bu yöntemle yapılmaktadır. Ücretin Yıllık Beyanname ile Beyan Edilmesi : Tek işverenden alınmış ve kesinti suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dâhil edilmeyecektir yılında elde ettikleri ücret gelirleri nedeniyle beyanname vermek zorunda olan kişiler şunlardır: 1-Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ve birden sonraki işverenden aldığı ücretlerin toplamı TL yi (Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar) aşan ücretliler, 2-Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı (GVK 23/14. Md. kapsamında ücret geliri elde edenler hariç), 3-İstisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri, 4-Maliye Bakanlığınca yıllık beyanname ile bildirilmesi gerekli görülen ücret ödemesi yapılanlar, 5-Ücreti kesinti yoluyla vergilendirilmeyen yukarıda sayılanlar dışında kalan ücretliler. Öte yandan dar mükellef gerçek kişiler, tamamı Türkiye'de kesinti suretiyle vergilendirilmiş olan ücret gelirleri için yıllık beyanname vermeyecekler ve diğer gelirleri için beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dâhil etmeyeceklerdir. 4. SERBEST MESLEK KAZANÇLARI Serbest Meslek Kazancının Tarifi: Serbest meslek faaliyeti, sermayeden çok şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari niteliği olmayan işlerin işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır. Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. Tahkim işleri dolayısıyla hakemlerin aldıkları ücretler ile kollektif, adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek faaliyeti neticesinde doğan kazançlar da, serbest meslek kazancıdır. olur. Serbest meslek faaliyetinin bir işverene tabi olarak yapılması halinde, elde edilen gelir ücret geliri Serbest Meslek Kazancının Tespiti: Bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan fark serbest meslek kazancıdır.

12 Serbest meslek kazançlarında indirilecek giderler: Serbest meslek kazançlarının tespitinde hâsılattan indirilecek giderler Gelir Vergisi Kanunu nun 68. maddesinde bentler hâlinde açıklanmıştır. Söz konusu madde 5035 sayılı Kanun la tarihinden geçerli olmak üzere yeniden düzenlenmiştir. Yapılan yeni düzenlemeler çerçevesinde serbest meslek faaliyetinin ifası sırasında yapılan ve belgelendirilmek suretiyle gider kabul edilen ödemeler aşağıdaki gibidir. - Serbest meslek kazancının elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler - Hizmetli ve işçilerin giderleri - Mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri - Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve taşıtlar için VUK a göre ayrılan amortismanlar - Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller - Mesleki faaliyetin ifası için başka meslek erbabından alınan hizmet bedelleri - Emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar - Ödenen meslek ilan reklam vergileri, işyerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar ile kanun ilam ve mukavelenameye göre ödenen tazminatlar - Kiralanan ya da envantere dahil taşıtların giderleri - Binek otomobillerin satın alınmasına ilişkin olarak ödenen ÖTV nin maliyet veya gider yazılması - Binek otomobillerin satın alınmasına ilişkin olarak indirilemeyen KDV nin maliyet veya gider yazılması Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar gider olarak indirilemez. 5.GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARI GVK nın 70. maddesinde sayılan mal ve hakların gerçek kişiler tarafından kiraya verilmesinden sağlanan gelirleri ifade etmektedir. Gayrimenkullerin alım-satımından sağlanan kazançlar, gayrimenkul sermaye iradı olarak değil, GVK nın mükerrer 80. maddesi hükmü çerçevesinde, değer artış kazancı olarak vergilendirilmektedir. Bu nedenle, gayrimenkullerin alım-satımından elde edilen kazançlar, GMSİ olarak değerlendirilmez. GVK nın 70. maddede sayılan mal ve hakların neler olduğu aşağıda sıralanmıştır. - Arazi ve bina gibi gayrimenkuller, - Gemi ve gemi payları, - Motorlu nakil ve cer vasıtaları, - Maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatları, - Voli mahalleri ve dalyanlar, - Gayrimenkullerin ayrı olarak kiraya verilen mütemmim cüz leri ve teferruatı ile bilumum tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemeleri, - Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar, - Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika, marka, ticaret ünvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan, sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı, - Telif hakları.

13 Gayrisafi hasılat : GVK nın 70. maddesinde sayılan mal ve hakların kiraya verilmesinden, bir takvim yılı içinde, o yıla veya geçmiş yıllara ilişkin olarak, nakit veya ayni olarak tahsil edilen kira bedellerini ifade etmektedir. Safi İradın Belirlenmesi Sırasında Kullanılacak Yöntemler Mükellefler safi iradı hesaplarken, iki farklı gider yöntemini kullanabilirler. Bunlar gerçek gider ve götürü gider yöntemleridir. Bu yöntemlerin seçimi konusunda mükellefler serbest bırakılmışlardır. Belirtilen gider usulleri arasında ortaya çıkacak vergi yükünü dikkate alarak serbestçe tercih yapabileceklerdir. Gerçek gider yöntemini seçen mükelleflerin, yaptıkları giderlerle ilgili belgeleri 5 yıl süresince saklamaları ve vergi dairesince istendiğinde ibraz etmeleri gerekmektedir. Götürü gider usulünü tercih eden bir mükellefin, iki yıl geçmedikçe bu usulden gerçek gider usulüne geçmesi mümkün değildir. Örneğin, gerçek usulde ticari, zirai ve serbest meslek kazancından dolayı beyanname vermeyen bir kişinin, sahibi bulunduğu konuttan 2012 yılında TL kira geliri elde eden bir kişinin, bu yıl içinde yaptığı indirilebilir nitelikteki giderleri toplamı TL olduğu varsayımı ile kişinin, gerçek veya götürü gider usulünü seçmesi halinde hesaplanan vergi matrahları ve bunlar üzerinden ödenecek vergi tutarları aşağıdaki gibi olacaktır. Gerçek Gider Yöntemi; Gayrisafi hasılat İstisna tutar (-) Kalan ( ) Götürü Gider Yöntemi; TL TL TL Gerçek gider [( / ) x 8.000] (-) TL Gelir vergisi matrahı ( ) Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi TL için TL + ( ) x % 20 = 40 TL Gayrisafi hasılat İstisna tutar (-) Kalan ( ) 6- MENKUL SERMAYE İRATLARI Götürü gider ( x % 25) (-) TL TL TL TL TL Gelir vergisi matrahı ( ) TL Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi TL için TL + ( ) x % 20 = TL 2.050TL Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde edilen kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır. Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesine göre kaynağı ne olursa olsun aşağıda yazılı gelirler menkul sermaye iradı sayılmaktadır:

14 Her çeşit hisse senetlerinin kâr payları (temettü gelirleri), İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kâr payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar), Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kâr payları, Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri ile diğer her türlü tahvil ve bono faizleri (Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler dahil olmak üzere), Her çeşit alacak faizleri, Mevduat faizleri, Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller, İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kâr paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar, Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri, Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları ile kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr payları ve özel finans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları (Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kâr payları dahil), Repo gelirleri. Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından çeşitli adlarla yapılan ödemeler, Yukarıda sayılanlar dışında Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre ihraç edilen her türlü sermaye piyasası aracından elde edilen kâr payı, faiz, kira vb. gelirler. 7- DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR Diğer kazanç ve iratlar ikiye ayrılmaktadır. - Değer artış kazançları - Arızî kazançlar 7.1- Değer Artış Kazançları Vergilendirilecek Değer Artış Kazançları: Aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazançlarıdır. 1. İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 3. Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanunî mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

15 4. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 5. Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 6. İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tâbi çiftçilerin ziraî istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar (Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır.). Bu maddede geçen "elden çıkarma" deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder. Bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, tarihinden itibaren TL. Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır. Faaliyetine devam eden ticarî bir işletmenin kısmen veya tamamen satılmasından veya ticarî işletmeye dahil amortismana tâbi iktisadî kıymetlerle birinci fıkrada yazılı hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar ticarî kazanç sayılır ve bunlara ticarî kazanç hakkındaki hükümler uygulanır Vergilendirilmeyecek Değer Artış Kazançları Aşağıdaki yazılı hallerde değer artışı kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez: 1. Ferdi bir işletmenin sahibinin ölümü halinde, kanunî mirasçılar tarafından işletmenin faaliyetine devam olunması ve mirasçılar tarafından işletmeye dahil iktisadî kıymetlerin kayıtlı değerleriyle (bilanço esasına göre defter tutuluyorsa bilançonun aktif ve pasifiyle bütün halinde) aynen devir alınması. 2. Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devrolunması, devir alan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten, devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması (Bu ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.). 3. Kollektif ve adi komandit şirketlerin bu maddenin (2) numaralı bendinde yazılı şartlar dahilinde nev'i değiştirerek sermaye şirketi haline dönüşmesi (Kollektif ve adi komandit şirketlerin şekil değiştirerek anonim şirket haline dönüşmesi halinde şekil değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarının anonim şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.) Safi Değer Artış Kazancının Tespiti: Değer artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından, elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunur. Hâsılatın ayın ve menfaat olarak sağlanan kısmının tutarı Vergi Usul Kanununun değerleme ile ilgili hükümlerine göre tayin ve tespit olunur. Maliyet bedelinin mükelleflerce tespit edilememesi halinde maliyet bedeli yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre, takdir komisyonlarınca tespit edilecek bedel, kazancı bilanço veya işletme hesabı esasına göre tespit edilen işletmelerde ise son bilançoda veya envanter kayıtlarında gösterilen değer esas alınır.

16 İşletmeye dahil amortismana tâbi iktisadî kıymetlerin elden çıkarılması halinde, iktisadî kıymetlerin maliyet bedeli yerine amortismanlar düşüldükten sonra kalan net değeri esas alınır. Menkul kıymetlerin elden çıkarılmasında, iktisap bedelinin tevsik edilememesi halinde Vergi Usul Kanununun 266 ncı maddesinde yazılı itibari değer iktisap bedeli olarak kabul edilir. Dar mükelleflerin (kurumlar dahil), yabancı sermaye mevzuatına göre ilgili mercilerden izin almak suretiyle, Türkiye'ye bizzat getirdikleri nakdî veya aynî sermaye karşılığında iktisap ettikleri menkul kıymetler ile iştirak hisselerini elden çıkarmalarından doğan değer artışı kazançlarının hesabında, kur farkından doğan kazançlar dikkate alınmaz. Şu kadar ki, bu mükelleflerin Türkiye'de elde ettikleri kazançların, münhasıran bu menkul kıymet veya iştirak hisseleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye iratlarından ve bu kıymet veya hisselerin elden çıkarılmasından doğan değer artışı kazançlarından ibaret olması şarttır. Bu mükelleflerin, Türkiye'de menkul kıymet alım satımıyla devamlı olarak uğraşmaları halinde, kur farkından doğan kazançlar da ticarî kazancın hesabında dikkate alınır. Kur farkından doğan kazançların hesabında, menkul kıymet veya iştirak hisselerinin iktisabına tahsis edilen yabancı sermayenin bu kıymet veya hisselerin iktisap tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan Yeni Türk Lirası karşılığı ile bu kıymet veya hisselerin elden çıkarılması tarihindeki aynı miktar yabancı sermayenin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan Yeni Türk Lirası karşılığı arasındaki fark esas alınır. Mal ve hakların elden çıkarılmasında iktisap bedeli, elden çıkarılan mal ve hakların, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsünce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında artırılarak tespit edilir. Şu kadar ki, bu endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının % 10 veya üzerinde olması şarttır Arizi Kazançlar Vergiye tâbi arızi kazançlar aşağıdadır: 1. Arızî olarak ticarî muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar. 2. Ticarî veya ziraî bir işletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi, henüz başlamamış olan böyle bir faaliyete hiç girişilmemesi, ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen hâsılat. 3. Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar ile peştemallıklar (kiracıya ait tesisat ve malların tahliye ve devri sırasında kiralayan veya yeni kiracıya devrinde doğan kazançlar dahil). 4. Arızî olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hâsılat. 5. Gerçek usulde vergiye tâbi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil). 6. Dar mükellefiyete tâbi olanların 45 inci maddede yazılı işleri arızî olarak yapmalarından elde ettikleri kazançlar. Bir takvim yılında (1), (2), (3) ve (4) numaralı bentlerde yazılı olan kazançlar (henüz başlamamış olan ticarî, ziraî veya meslekî bir faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar hariç) toplamının 2012 yılı için TL. kısmı gelir vergisinden müstesnadır. Yapılamayacak Olanla

17 8- GELİRİN TOPLANMASI VE BEYANI 8.1. Yasal Düzenlemeler Gelirin toplanması ve beyanı ile toplama yapılmayan haller, GVK nın 85 ve 86 ncı maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddelere aşağıda yer verilmiştir: "Gelirin toplanması ve beyan Madde 85- Mükellefler, ikinci maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Bu Kanuna göre beyanı gereken gelirlerin yıllık beyannamede toplanması zorunludur. Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler. Bu hüküm şirketlerin faaliyet ve tasfiye dönemlerine şamil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır. Yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar: 1.Mükellefin bunları Türkiye'de hesaplarına intikal ettirdiği yılda; 2.Türkiye'de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dışındaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildiği yılda; elde edilmiş sayılır." "Toplama yapılmayan haller Madde 86- Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez. 1.Tam mükellefiyette; a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar, bu Kanunun 75 inci maddesinin (15) numaralı bendinde yazılı menkul sermaye iratları, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı, b) Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dahil), c) Vergiye tabi gelir toplamının [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tabi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları, d) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı lirayı aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları. 2. Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar."

18 8.2. Yıllık Beyanname ile Beyan Edilecek Gelirler Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde gelir unsurları itibariyle tam ve dar mükellefiyet esasında beyan edilecek kazanç ve iratlar aşağıda açıklanmıştır Ticari, Zirai ve Mesleki Kazançlar Tam mükellefiyette; Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar ile gerçek usulde vergilendirilen ticari, zirai ve serbest meslek kazançları tutarı ne olursa olsun (zarar edilmiş olsa dahi) yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Tasfiye halinde bulunanlar da dahil olmak üzere kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının kazançları için de tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir. Dar mükellefiyette; Dar mükellef gerçek kişiler ticari kazançları ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları ile tevkif yoluyla vergilendirilmemiş serbest meslek kazançları için yıllık beyanname vermek zorundadır. Tevkif yoluyla vergilendirilmiş serbest meslek kazançları için yıllık beyanname verilmeyecektir Ücretler Tam mükellefiyette; Tam mükellef gerçek kişiler tevkif yoluyla vergilendirilmiş, tek işverenden alınan ücretleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyeceklerdir. Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2012 yılı gelirleri için lira) aşması halinde birinci işverenden alınan da dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebilecektir. Tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirleri (Gelir Vergisi Kanununun 64 üncü maddesinde yer alan diğer ücretler hariç) için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir. Dar mükellefiyette; Dar mükellef gerçek kişiler, tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri için beyanname vermeyeceklerdir. Bu uygulamada, ücret tutarının ve işveren sayısının bir önemi bulunmamaktadır Gayrimenkul Sermaye İratları Tam mükellefiyette; Tam mükellef gerçek kişiler, vergi tevkifatına tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iratları için beyan sınırını (2012 yılı gelirleri için lira) aşmaları halinde beyanname vereceklerdir. Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut kira geliri ile ilgili olarak 2012 yılı için istisna tutarı olan liranın aşılması halinde beyanname verilecektir.

19 Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2012 yılı beyan sınırı olan lirayı aşmayan, tevkifat ve istisna uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye iratları için yıllık beyanname verilmeyecektir. Konut kira geliri ile vergi tevkifatına tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradının birlikte elde edilmesi halinde, liralık haddin hesabında; konut kira geliri için istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar ile tevkifata tabi tutulmuş gayrimenkul sermaye iradının brüt tutarının toplamı dikkate alınacaktır. Dar mükellefiyette; Dar mükellef gerçek kişiler Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş gayrimenkul sermaye iratları için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname vermeyeceklerdir. Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut kira gelirleri ile ilgili olarak (yurt dışında yerleşik olup dar mükellefiyet esasında vergilendirilmekte olan Türk vatandaşları da dahil) 2012 yılı için istisna tutarı olan liranın aşılması halinde yıllık beyanname verilecektir Menkul Sermaye İratları Tam Mükellefiyette; 2012 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı tutarı ne olursa olsun, bir kısmı ise elde edilen gelirin belirli bir tutarı aşmaması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir Tutarı Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları Aşağıda belirtilen gelirler tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek olup, diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir. 1. Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan, - Mevduat faizleri, - Özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları, - Repo gelirleri, tarihinden sonra ihraç edilen Devlet tahviil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler. - Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları. - Geçici 67.md. kapsamında tevkifata tabi tutulmuş olan diğer menkul kıymet ve sermaye piyasası araçları gelirleri /10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta poliçeleri (BES vb.) dolayısıyla elde edilen menkul sermaye iratları. 3. Kurumlar vergisi mükelleflerinin 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar payları.

20 Belirli Bir Tutarı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Olan Menkul Sermaye İratları a TL'nı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları 1- Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısının lirayı aşmaması halinde yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir tarihinden önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirler, 3-. Tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler, Elde edilen gelirin lirayı aşması halinde bu gelirlerin tamamı(kar paylarında yarısı) yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Vergi tevkifatına tabi tutulmuş menkul sermaye iratları ile tevkifata tabi tutulmamış menkul sermaye iratlarının birlikte elde edilmesi halinde, liralık haddin hesabında toplam tutar dikkate alınacaktır. b TL'nı Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları Türkiye'de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağıda belirtilen menkul sermaye iratlarının liralık tutarı aşmaması halinde, bu iratlar beyan edilmeyecektir. - Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri. - Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller. - İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar. - Her nevi alacak faizleri. - Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları liralık tutar bir istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğine yönelik tespitte dikkate alınacak bir haddir. Bu had yukarıda belirtilen gelirlerin her biri için ayrı ayrı uygulanmayacak olup, bu gelirlerin toplam tutarı dikkate alınacaktır. c- Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu Faiz Gelirleri Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu (TL cinsinden) Faiz Geliri: İhraç Tarihi tarihinden önce tarihinden sonra %84,4 oranında indirim uygulandıktan sonra Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifata kalan tutar TL yi aşıyorsa beyan tabi olduğundan beyan edilmeyecektir. edilecektir.