Bilgi Yönetiminde Son Gelişmeler: Amazoogle, İşbirliği ve Açık Erişim

Transkript

1 Bilgi Yönetiminde Son Gelişmeler: Amazoogle, İşbirliği ve Açık Erişim Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html -1

2 Plan Her yerden bilgiye erişim Amazoogle Ters-yüz kütüphane İşbirliği Neler yapılabilir? -2

3 Bilgi Teknolojileri Dünyayı Değiştiriyor Her yerden bilgiye erişim Haftada 7 gün 24 saat insan, mekân, ürün ve hizmetlerle ilgili bilgilere erişim Cep telefonu: telefon, e- posta, web, alış veriş, vd. Sensörler ve gerçek zamanlı veri hizmetleri Mekân duyarlı aygıtlar RFID Kişiselleştirme Anında tatmin What we find changes who we become -3

4 Amazoogle World Is Flat -4

5 Amazon.com da World is Flat -5

6 Kitapla İlgili Ayrıntılı Bilgiler... -6

7 Kitapla İlgili Ayrıntılı Bilgiler

15 Inside This Book -15

16 Kitapta En Sık Geçen Sözcükler -16

17 Okunabilirlik İstatistikleri -17

18 İçindekiler Sayfası -18

19 İlk Bölüm -19

20 Kitaptan Rastgele Sayfalar -20

21 Kitap İçinde Arama: Turkey -21

22 Kitapta Turkey Geçen Sayfalar -22

23 İlgili Sayfa Turkey -23

24 Kitabın Elektronik Kopyası -24

25 Yazarın Diğer Kitapları -25

26 Google da World is Flat -26

27 Kitap Tanıtımı: Yazarın Web Sayfası -27

28 Yayınevinin Tanıtımı -28

29 Kitap Tanıtımı: The New York Times -29

30 Kitap Tanıtımı: The NY Review of Books -30

31 Kitap Tanıtımı: Wired Dergisi -31

32 Kitapla İlgili Bilgi: Wikipedia 1-32

33 Kitapla İlgili Bilgi: Wikipedia 2-33

34 Yazarın Konferansı -34

35 Yazarla İlgili Bilgi: The NY Times -35

36 Tanıtım: MSNBC Sitesi -36

37 Ücretsiz Video -37

38 Kitabın Ses Kaseti / CD si -38

39 Fiyat Karşılaştırması -39

40 Kütüphanelerde World Is Flat -40

41 Hacettepe de World is Flat -41

42 Bilkent te World is Flat -42

43 ODTÜ de World is Flat Burada olmalıydı -43

44 Dünya Düz Değil! Üniversitelerimiz henüz Dünyanın düz olduğundan habersiz! Belki kitap henüz kataloglanmadığı için kataloglarda yok Belki de hiç ısmarlanmadı Ama kütüphane katalogları herhangi bir yardım da sunmuyor Bizde yok ama şu kütüphanelerden hemen sağlayabiliriz Amazon.com dan hemen çevrimiçi olarak ısmarlayabiliriz Amazon.com dan satın alabilirsiniz kitapla ilgili daha fazla bilgiye şuralardan (Amazon.com, Google, Yahoo! vs.) erişebilirsiniz kitapla ilgili tanıtım/eleştiri yazılarına şu sayfalardan erişebilirsiniz kitapla ilgili tanıtım/eleştiri yazıları bizde bulunan şu dergilerde yer almaktadır. İsterseniz elektronik kopyalarına erişebilirsiniz. aynı yazarın şu kitapları var.... Bakalım yurt dışındaki kütüphanelerde durum nasıl? -44

45 Kaliforniya Üniversitesinde World is Flat -45

46 Kitapla İlgili Ayrıntılı Bilgi

47 Kitapla İlgili Ayrıntılı Bilgi

48 İçindekiler... Kongre Kütüphanesinden -48

49 Yazarın Diğer Yapıtları -49

50 Dünya Düz. Ama... Kişiselleştirme yok. Herkese kitapla ilgili aynı bilgi gösteriliyor. Bizim kullanıcımız olmadığınız için size kitabın elektronik kopyasını gösteremiyoruz. İsterseniz İçindekiler sayfasını gösterelim. Başka??? Kaliforniya Ü. kataloğu da pek fazla yardım sunmuyor. Bizim elektronik kopyamızı kullandıramayız ama size en yakın şu kütüphaneden kitaba erişebilirsiniz Amazon.com dan satın alabilirsiniz kitapla ilgili daha fazla bilgiye şuralardan (Amazon.com, Google, Yahoo! vs.) erişebilirsiniz kitapla ilgili tanıtım/eleştiri yazılarına şu sayfalardan erişebilirsiniz kitapla ilgili tanıtım/eleştiri yazıları bizde bulunan şu dergilerde yer almaktadır. Bunların bedava olanlarını siz de kullanabilirsiniz

51 Amazoogle a Karşı Kütüphaneler... Kütüphane kataloglarının da kullanıcıya en az Amazoogle kadar yardımcı olması gerekmez mi? Kütüphanelere giden kullanıcı sayıları giderek azalıyor Nerede bu kullanıcılar? Web de Kaynak ve hizmetlerini web aracılığıyla sunan kütüphanelerin kullanıcı sayıları hızla artıyor O zaman kütüphane kaynak ve hizmetlerini ağa taşınmak zorunda Nasıl? -51

52 Ters Yüz Kütüphane Kütüphaneler kullanıcıların bulunduğu ortamlarda olmalı Kullanıcılar kütüphane ortamlarında değil Kütüphaneler kullanıcıların iş/öğrenme akışlarının bir parçası olmalı Kaynak: Dempsey,

53 Kullanıcı ortamında kütüphane Kütüphane ortamında kullanıcı değil Öğrenim yönetim sistemleri PDA lar Lab kitapları Kampus geçidi (portal ı) Ders kitapları Sergiler Kişisel koleksiyonlar Okuma listeleri kullanıcı ortamı kaynak ortamı kütüphane Sanal referans Kurumsal arşivler Farklı kaynaklardan hizmetlerin esnek bir biçimde toplanması Dijital koleksiyonlar Kaynak: Dempsey, 2005 E-rezerv Katalog Toplamalar Lisanslı koleksiyonlar Kataloglama -53 K.a ödünç ver.

54 Kullanıcılar Ne İstiyor? Tek arama sistemiyle zengin koleksiyonlara erişim Zengin metadata (ONIX, içindekiler sayfaları, vs.). Tam metinlere erişim Kişiselleştirme Tek şifreyle tüm kaynaklara erişim Güvenlik / Mahremiyet Birden fazla formata erişim: e-kitaplar, MPEG, JPEG, RSS ve diğer itme teknolojileri E-postaya doğrudan erişim, paylaşma Ve kullanıcılar tüm bunları kütüphaneye gitmeden yapmak istiyorlar Kaynak: Rethinking How We Provide Bibliographic Services for the University of California Aralık

55 Hizmetlerin Kullanıcı Ortamlarına Taşınması Kullanıcıların doğrudan kaynaklara erişebilmesi İçerik ve hizmetlerin kampus sanal öğrenme sistemleri ve ders yönetim sistemleriyle (WebCT, Blackboard, vd.) bütünleştirilmesi İçerik ve hizmetlerin kurumsal portal lara gömülmesi Bibliyografik ve tam metin bilgilerin dikkatli bir biçimde dış arama motorlarına açılması Kaynak: Rethinking How We Provide Bibliographic Services for the University of California Aralık

56 Aramanın Üç Aşaması Tek arama sistemleri Kütüphane verileri ve arama motorunu sağlıyor Kataloglar, öz-dizin veri tabanları, e-arşivler, vs. Parçalanma, her sistemin ayrı ayrı öğrenilmesi vs. Meta arama Kütüphane veri ve arama sağlıyor, meta arama işleticisi aramayla etkileşime giren kullanıcı arabirimi sağlıyor Birden fazla veri tabanında yapılan çapraz aramalar Veriler Veri tabanı işleticileri verilerini başka arama ve kullanıcı arabirimi işleticileriyle paylaşıyor (OAI PMH) Veriler arama motorlarının örümceklerine açılıyor Kaynak: Dempsey, Nov

57 Bazı Örnekler -57

58 OCLC Open WorldCat -58

59 Google - OCLC İşbirliği -59

60 Türkiye de World Is Flat -60

61 İncirlik de Var -61

62 Kitapla İlgili Bilgiler -62

63 Kitabın Farklı Basımları -63

64 Eleştiriler -64

65 OCLC - Yahoo! İşbirliği -65

66 Sonuç Aynı -66

67 Kanatsız Kuşlar -67

68 Kanatsız Kuşlar Yok! -68

69 Birds Without Wings -69

70 Birds Without Wings Var -70

71 Bilkent ve Boğaziçi nde Var -71

72 Bilkent te Yeniden Aramak Gerekli -72

73 Türkçesi Var (Hani Yoktu?) -73

74 Boğaziçi nde doğrudan kayda erişiliyor -74

75 Bilgiler Kongre Kütüphanesi nden -75

76 Kitaptan Bir Bölüm -76

77 İçindekiler sayfası: ECIP -77

78 Boğaziçi nde de Türkçesi Var -78

79 OCLC - Google Scholar İşbirliği -79

80 Information Retrieval -80

81 Tam Metin Teknik Rapor -81

82 Tam Metin Tez -82

83 Tam Metin ACM Makalesi 1-83

84 Tam Metin ACM Makalesi 2-84

85 Tam Metin JASIST Makalesi -85

86 OCLC s Fiction Finder Project -86

87 FRBR Örneği -87

88 Grokker -88

89 Kişiselleştirme -89

90 Federe Arama -90

91 Tam Metin Makaleye Erişim -91

92 PDF Kopyası -92

93 Maryland Üniversitesi Sistemi Tek bütünleşik kütüphane sistemi kullanan konsorsiyum üyesi kütüphanelerin topluca aranması -93

94 Avusturya Üniversite Kütüphaneleri Ağı -94

95 Servis Yönelimli Mimari Kullanıcı hizmetleri Küt. kataloğu Meta arama Arama motorları Ders yönetim sistemleri Kurumsal Portal lar Kişisel tarayıcı Çevreleri ve Masa üstü araçlar Web hizmetleri Keşfet Topla Bul Yarat İste Paylaş Teslim Metadata Toplama ve tek tek Sadece seçme/ güvenilir/arşivlenmiş koleksiyonlar için Sahip olunan fiziksel nesneler için MARC kayıtları, DC, ONIX, Minimal vs. Lısanslı elektronik nesneler için DC, VRA vs. Yerel olarak yönetilmeyen seçme kaynaklar için metadata SFX, Knowledge Base, vs. Kütüphane Yönetim işlevleri Fiziksel nesnelerin envanter denetimi Bulma, Ödünç verme Mevcutların Günlenmesi Statü değişiklikleri vs. için MARC kayıtları, DC, ONIX, Minimal vs. E- kaynakların envanter denetimi ERM vs. Satın alma Ödeme Sağlama vs. Faturalama Ücretlendirme Cezalar vs. -95 Kaynak: Rethinking How We Provide Bibliographic Services for the University of California Aralık 2005, s. 42.

96 Sanal Güzergâh Olarak Kütüphane Amazoogle yaklaşımı merkezileşme sağlıyor 100 den fazla kütüphane, dermelerini, veri tabanlarını Google Scholar a açtı. Böylece daha büyük kullanıcı grupları bu içeriğe erişebilecek OCLC Open WorldCat Google Print -96

97 Neler Yapılabilir? I Kütüphaneler dikey silolar halinde bölünmeye son vermeli Uygulamalar ayrılmalı, veriler birleştirilmeli Metadata hazırlamada işbirliği yapılmalı OAI PMH (Açık Arşivler Girişimi Metadata Harmanlama Protokolu) ile harmanlanabilen metadata hazırlanmalı Metadata ve tam metin bilgiler mümkün olduğunca arama motorlarına açılmalı (OAIster, Google Scholar, Yahoo! Subscriptions vd.) -97

98 Neler Yapılabilir? II Kütüphanelerde İş Akışı Değiştirilmeli Sağla-Katalogla-Rafa Koy Sağla- Mevcut Metadata ile Rafa Koy- Metadata Geliştirme Sürecini Başlat yaklaşımı Mükemmel bibliyografik kayıtlar oluşturmak yerine metadata, yayıncılardan geldiği şekliyle kabul edilmeli ve kaynaklar hemen kullanıcıya sunulmalı Her kaynağın özgün kataloglaması otomatik olarak yapılmamalı -98

99 Neler Yapılabilir? III Kütüphaneler web bilgi uzayında birer sanal güzergâh olmalı Aranan bilgilere erişilebilmeli Çünkü, bulduklarımız kim olduğumuzu belirliyor / değiştiriyor -99

100 What we find changes who we become Cartoon by Doug Sheppard and Katrin L. Salyers -100

101 Bilgi Yönetiminde Son Gelişmeler: Amazoogle, İşbirliği ve Açık Erişim Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html -101