Bibliyografik Evrenin Gelişimi ve Kütüphanelerde Bağlı Veri Yaklaşımları

Transkript

1 Bibliyografik Evrenin Gelişimi ve Kütüphanelerde Bağlı Veri Yaklaşımları Arş. Gör. Tolga ÇAKMAK 19 Nisan 2013 Boğaziçi Üniversitesi

2 İçerik Bilginin Düzenlenmesi Bilgi Düzenleme Sistemleri Kataloglamada Yeni Yaklaşımlar Bağlı Veri Kavramı, Veri Kaynakları ve Çevrimiçi Kataloglar Bilginin Düzenlenmesinde Kavramsal Modeller FRBR ve BIBFRAME

3 Bilginin Düzenlenmesi Bilgi kaynaklarındaki çeşitlenme Web kaynakları Yapılandırılmamış bilgi Dijital kütüphaneler Düzenleme Tanımlama Yönetim Bilgi kaynağının içeriğinin küçük parçalar (metadata) halinde tanımlanması

4 Bilginin Düzenlenmesi Karşılaşılan sorunlar; Terminolojik ayrılıklar Metadata tutarsızlıkları yazar adlarının veriliş biçimleri, konu ilişkilendirmeleri

5 Bilginin Düzenlenmesi Kataloglama Tanımlayıcı Kataloglama Konu Kataloglaması Tanımlayıcı Kataloglama: Bilgi kaynağının temel özelliklerine yönelik unsurların katalog bilgileri Konu kataloglaması: Kontrollü sözlüklere yönelik olarak kaynak tanımlama süreci

6 Bilgi Düzenleme Sistemleri Bilginin düzenlenmesinde kullanılan bütün şema türleri Sözlükler, Yetke Dizinleri, Sınıflama Şemaları, Konu başlıkları, Terim listeleri Ontolojiler, Semantik ağ yapıları, Açık veri kaynakları, Taksonomiler, Faset düzenlemeler Dijital kütüphanelerde veri paylaşımını ve bilgi erişimi geliştirmek için kullanılan düzenleme sistemleri Kullanıcıların bilgi ihtiyaçları ile dermedeki kaynaklar arasındaki bağlantıyı kuran sistemler (Hodge, 2000)

7 Bilgi Düzenleme Sistemleri (Kaynak: Clarke ve Zeng, 2012)

8 Bilgi Düzenleme Sistemleri Terim Odaklı Yapılar; Terimler Terimler arası ilişkiler; use, use for, broader term, narrower term Kapsam notları Terime ilişkin açıklayıcı/tanımlayıcı diğer notlar (Tanımlar, tarihsel notlar) Kavram Odaklı Yapılar; Kavramlar, Kavramlara yönelik tercih edilen ve edilmeyen etiketler, Kavramlar arası ilişkiler Kavramı tanımlayan/açıklayan unsurlar (tanımlar, notlar )

9 Bilgi Düzenleme Sistemleri Dokümanların Web inden Verilerin Web ine geçiş NISO Report, 2012

10 Kataloglar ve Kataloglamada Yeni Yaklaşımlar Yalnızca kaynakların künyelerini sunmakla sınırlı olmayan yapılar, Paylaşılmış veriler aracılığıyla daha fazla kontrollü sözlük kullanımı ve yetke dizini kullanımı, Veri ayrıştırma, URI tabanlı düzenlemeler, FOAF, OWL, SKOS, gibi yapıların birlikte kullanımı, Yazar başlıklarına yönelik kullanımlarda esneklik, Kullanıcılarca üretilen içerikle entegrasyon (crowd-sourcing)

11 Kataloglar ve Kataloglamada Yeni Yaklaşımlar Sunulan bibliyografik verilere ek bilgiler Kaynağın bibliyografik denetime yönelik bilgileri Kullanıcılarca üretilen içerik Yorumlar Etiketler Oylama seçenekleri Diğer kaynaklardaki verilerle bağlantılar; İçindekiler bölümleri, Yazar biyografileri, Öz ve Özet bilgileri, Değerlendirmeler/Tanıtımlar, Kapak resimleri, Eklentiler (Örn; Google Books)

12 Bağlı veri ve Çevrimiçi Kataloglar Arama algoritmalarındaki değişim Çok yönlü (yeni veri kaynakları) Yapay zeka, bulanık mantık çözümleri Web üzerinde yer alan diğer kaynaklarla ilişkilendirme Sistemlerin bu yapıya uygun biçimde geliştirilmesi ve kavramların tanımlanması

13 Bağlı Veri Web deki bilgilerin modellenmesi ve anlamlandırılması Bilgilerin birbiriyle ilişkilendirilmesi

14

15 «Kütüphaneye gitmek!»

16 Link Kullanılabilirliği

17 dbpedia Bağlı veriler çerçevesinde önemli projelerden biri Kullanıcılar tarafından üretilmiş içeriğin işlenmesi Wikipedia ile ilişkili Metinsel bilgilerin RDF bilgilerine dönüştürülmesi

18 dbpedia

19 Bağlı Veriler - relfinder

20

21 FRBR 1. Grup Varlıklar Work Expression Manifestation Item

22 FRBR Yaklaşımları

23 336 $a text $b txt $2 rdacontent 337 $a unmediated $b n $2 rdamedia 338 $a volume $b nc $2 rdacarrier

24 MARC Kaynakları

25 Bibliographic Framework

26 BIBFRAME 4 Temel Unsur Eser Work; Kataloglanan materyalin kavramsal özüne yönelik kaynak FRBR daki eser ve anlatım unsurlarına eş değer Örnek Instance Eserin bireysel ya da materyal olarak şekillenmesi Otorite Authority Eser ile eserin somutlaştırıldığı örnek arasındaki bağlantıyı sağlayan temel unsurlar Kişi, Yer, Konu, Kurum Açıklama/Bildirim- Annotation Kapak resimleri, Tanıtımlar/Değerlendirmeler, İçindekiler bölümleri (Kaynak:McCallum,2012)

27 BIBFRAME

28 BIBFRAME Açıklama-Bildirim Eser Work; İçindekiler bölümü, alıntılar, reviewlar, öz-özet bölümleri Örnek Instance Kitabın kapak görüntüsü, Web sitesinin anasayfası Otorite Authority Yazar biyografileri, kurum bilgileri Yönetimsel Metadata (Kaynak:McCallum,2012)

29 Sonuç

30 Bibliyografik Evrenin Gelişimi ve Kütüphanelerde Bağlı Veri Yaklaşımları Arş. Gör. Tolga ÇAKMAK 19 Nisan 2013 Boğaziçi Üniversitesi