SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI

Transkript

1

2 SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI İKTİSADİ RAPOR 2016 Yayın No:2016/1 SAMSUN Aralık 2016 İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN i

3 Bu eserin tüm telif hakları Samsun Ticaret ve Sanayi Odası na aittir. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın ismi kaydedilmek koşulu ile yayından alıntı yapmak mümkündür. Ancak Samsun Ticaret ve Sanayi Odası nın yazılı izni olmaksızın yayının tamamı veya bir bölümü kopyalanamaz, çoğaltılamaz, ticari amaçlarla kullanılamaz. 1.BASKI Aralık 2016, SAMSUN SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI Hançerli Mahallesi Abbasağa Sokak No: / İlkadım SAMSUN Tel: Faks: E-Posta: samsuntso@samsuntso.org.tr Web: Hazırlayan: İbrahim ÇELİK Samsun TSO, Genel Sekreter Yardımcısı Cilt-Baskı: Bu Yayın 1200 Adet Basılmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN ii

4 SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI SUNUŞ Üyelerimizin ve bölgemizin ihtiyaçları doğrultusunda politikalar üreterek, sınai, ticari ve sosyal bakımdan ülke kalkınmasına destek sağlamayı misyon olarak belirleyen Odamızın en önemli amacı Samsun un kalkınmasına yönelik projeler üreterek kentimizin ekonomik bağlamda gelişmesini sağlamaktır. Şüphesiz bu gelişim sürdürülebilir olmalıdır. Bu da rasyonel bir bakış açısıyla sağlanabilir. Sorunların doğru ve yerinde tespitinin, üretilen çözümlerin uygulanabilirliğinin sağlanması güvenilir bilgi ile mümkündür. Potansiyeli, mevcut kaynakları, ihtiyaçları, sağlayacağı faydayı doğru ölçmek gerekir. Bu anlayışa ve gerekliliğe istinaden her yıl kentimize ilişkin tüm istatistiki verileri derleyip bir kaynak haline getiriyoruz. Tabiri caizse kentin bir sayısal fotoğrafını çekiyor, ilimizin ve iş dünyamızın yaşadığı sorunlara doğru tespitler konulması için aracı oluyoruz. Kentimizin sayısal bir fotoğrafı niteliğinde olan bu kaynak farklı birçok kurumca hazırlanan verilerin titiz bir çalışma sonucu detaylı olarak bir araya getirilmesiyle oluşturulmaktadır. Çalışmamızda şehrimize ait toplumsal ve kültürel yapı, ekonomik yapı ve makroekonomik göstergelere yer verilmiştir. Raporumuzun başta üyelerimize, karar vericilere, iş dünyasına, akademisyenlere, kısacası toplumdaki bütün kesimlere yönelik bir yol haritası oluşturacağına inancıyla, Samsun İktisadi Rapor 2016 çalışmasının hazırlanmasında büyük emeği geçen odamız çalışanları başta olmak üzere katkısı olan tüm kişi ve kurumlara teşekkür ederim. Salih Zeki MURZİOĞLU Yönetim Kurulu Başkanı TOBB Yönetim Kurulu Üyesi İ KTİSADİ R APOR 2016, S AMSUN iii

5 İÇİNDEKİLER SAYFA KONU 1 GENEL DURUM 2 ULUSLARARASI ENDEKSLER VE TÜRKİYE 5 KISACA TÜRKİYE EKONOMİSİ 8 KISACA SAMSUN 25 TÜRKİYE EKONOMİSİ 39 TARİHÇE 43 COĞRAFİ YAPI 49 NÜFUS 57 DEMOGRAFİK GÖSTERGELER 65 İÇ GÖÇ 73 KISACA İLÇELER 79 EKONOMİK YAPI 81 GAYRI SAFİ YURTİÇİ HASILA 91 GELİŞMİŞLİK 95 KAMU YATIRIMLARI 101 YATIRIM TEŞVİKLERİ 109 SANAYİ 111 SANAYİ SİCİL KAYITLARINA GÖRE SAMSUN SANAYİİ 113 KAPASİTE RAPORU İSTATİSTİKLERİ 115 ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ 117 KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ 119 İSO 500 FİRMALARI 123 SAMSUN SERBEST BÖLGESİ 127 MARKA/PATENT/FAYDALI MODEL/ENDÜSTRİYEL TASARIM 133 FİRMA İSTATİSTİKLERİ 137 ODALAR (TİCARET VE ESNAF SİCİL) 139 SAMSUN TSO 144 ESNAF ODALARI 147 İŞ KAYITLARINA GÖRE GİRİŞİM 149 DIŞ TİCARET 150 İHRACAT 155 İTHALAT 162 TİM İLK 1000 İHRACATÇI FİRMA LİSTESİ 163 SAMSUN GÜMRÜK MÜDÜRLÜĞÜ DIŞ TİCARET VERİLERİ 171 BANKACILIK 189 PROTESTOLU SENETLER 195 ÇEK İSTATİSTİKLERİ 199 VERGİ İSTATİSTİKLERİ 200 VERGİ TAHAKKUK VE TAHSİLATI 202 MÜKELLEF SAYILARI 204 VERGİ REKORTMENLERİ 205 İŞGÜCÜ/İSTİHDAM/İŞSİZLİK 211 SOSYAL GÜVENLİK 222 İŞ KAZALARI 223 TARIM VE HAYVANCILIK 237 ULAŞTIRMA 251 ENERJİ VE MADENLER 252 SAMSUN İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI 253 ELEKTRİK ENERJİSİ 257 EĞİTİM 265 YÜKSEK ÖĞRETİM 269 SAĞLIK 275 KÜLTÜR 279 TURİZM 285 SPOR 289 KONUT SATIŞLARI 297 YAŞAM ENDEKSLERİ 299 SAMSUN KOSGEB 301 İŞKUR 303 ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI 305 TARIM VE KIRSAL KALKINMAYI DESTEKLEME KURUMU 307 AVRUPA BİRLİĞİ HİBELERİ 311 SAMSUN KAÇINCI SIRADA? 315 KAYNAKÇA İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN iv

6 GENEL DURUM İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 1

7 ULUSLARARASI ENDEKSLER VE TÜRKİYE E-Devlet Kalkınma Endeksi: Birleşmiş Milletler e-devlet Kalkınma Endeksi, bilgi iletişim alanındaki çeşitli altyapısal gelişmeler ve vatandaşların bilgi ve iletişim teknolojilerine uyumunu gösteren bir ölçme endeksidir. 193 ülkenin kapsandığı 2016 yılı verilerine göre İngiltere (Birleşik Krallık) 0,9193 ile en yüksek, Somali ise 0,027 endeks değeri ile en düşük endeks değerine sahip ülkedir. Türkiye, 0,59 e-devlet Kalkınma Endeks değeri ile 2016 yılında 68. sırada yer almaktadır. Özet Yenilik Endeksi: Avrupa Komisyonu'nun 2016 yılı raporuna göre, Türkiye Özet İnovasyon Endeksi'nde 2015 yılında 0,267 endeks değeri ile 36 ülke arasında 32. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan İsviçre'yi İsveç ve Danimarka takip etmektedir. Daha İyi Yaşam Endeksi, 2016: Endeks, OECD'ye üye 34 ülke, OECD ortalaması ve ilaveten Brezilya, Letonya, Rusya Federasyonu ve Güney Afrika için hesaplanmaktadır. OECD'ye üye 34 ülke arasında Daha İyi Yaşam Endeksi'ne bakıldığında, hanehalkı net kullanılabilir gelirde; OECD ortalaması $ iken, Türkiye $ düzeyindedir. Hanehalkı mali zenginliğinde ise ilk sırada Amerika Birleşik Devletleri yer alırken, Türkiye OECD üye ülkeleri arasında en son sıradadır. Toplam 38 ülke içinde yaşam memnuniyetinde ilk sırada İsviçre ve Norveç yer alırken, Güney Afrika son sırada, Türkiye ise 35. sırada yer almaktadır. Türkiye çok uzun saat çalışanlar göstergesinde son sırada yer almaktadır. Küresel Perakende Gelişme Endeksi: A.T. Kearney Küresel Perakende Gelişim Endeksi sonuçlarına göre, Türkiye 2015 yılında 11. sırada iken 2016 yılında 6.sırada yer almıştır. Endeks kapsamında 2015 yılında ilk sırada Çin son sırada Angola, 2016 yılında ilk sırada yine Çin son sırada ise Mısır yer almaktadır. E-Katılım Endeksi: Birleşmiş Milletler Kamu Yönetimi Ağı'nın 2016 raporuna göre, Türkiye 0,6271 endeks değeri ile 193 ülke arasında 60. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan İngiltere'yi (Birleşik Krallık), Avustralya ve Japonya takip etmektedir. Son sırada ise Cibuti, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Tuvalu yer almaktadır. KOF Küreselleşme Endeksi: Endeks, küreselleşmenin ekonomik, sosyal ve politik boyutlarını kapsar yılı Mart ayında yayımlanan ve 2013 yılı değerlerini gösteren son çalışmada 207 ülke veya coğrafi birimin 192'si için endeks hesaplaması açıklanmaktadır yılında Türkiye 69,95 endeks değeri ile 192 ülke arasında 44. sırada yer almaktadır yılında birinci sırada yer alan Hollanda'yı, İrlanda ve Belçika takip etmektedir yılından 2013 yılına gelindiğinde, Türkiye 63. sıradan 44. sıraya kadar bir ilerleme göstermiştir. Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi: Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi ülkelerin politik, ekonomik ve düzenleyici değişikliklerden nasıl etkilendiğini göstermektedir yılında, yabancı doğrudan yatırımın yapılacağı en iyi ülke 2,02 puan ile Amerika Birleşik Devletleri'dir ve 25 ülke içinde 1. sırada yer almıştır. Bu ülkeyi Çin 1,82 puanla 2.sırada ve 1,80 puanla Kanada 3. sırada takip etmiştir. Aynı yılda, Norveç en son sırada yer almıştır yılında Türkiye 25 ülke arasında yer almamıştır. Küresel Rekabet Endeksi: Bağımsız bir uluslararası organizasyon olan Dünya Ekonomik Forumu, Küresel Rekabet Endeksi ile ülkeleri rekabet güçlerine göre sıralamaktadır raporuna göre, Türkiye 4,39 endeks değeri ile 138 ülke arasında 55. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan İsviçre'yi, Singapur ve Amerika Birleşik Devletleri takip etmektedir sırada ise Yemen yer almaktadır yılından 2016 yılına gelindiğinde, Türkiye 61. sıradan 55. sıraya kadar bir gelişme göstermiştir. Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi: Kanada'nın önde gelen düşünce kuruluşu Frazer Enstitüsü tarafından yayımlanan Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi nde dünya genelinde ülkeler sıralanırken ekonomik özgürlüğü destekleyen politikaları baz alan ölçütler kullanılmaktadır. Kişisel tercih hakkı, gönüllü mübadele, serbest rekabet ve özel mülkiyet hakları ekonomik özgürlüğün köşe taşları olarak tanımlanmaktadır. Son yayımlanan 2016 raporunda 2014 yılı verilerine yer verilmiştir. Bu raporda Türkiye 6,86 endeks değeri ile 159 ülke arasında 90. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Hong Kong'u, Singapur ve Yeni Zelanda takip etmektedir sırada ise Venezuela yer almaktadır. Suriye'den sivil savaş nedeniyle 2011 ve 2012 yıllarında veri elde edilememiştir. Yasal Hakların Gücü Endeksi: 2015 yılında verisi olan 188 ülke içinde Yasal Hakların Gücü Endeksi'ne göre Karadağ, Kolombiya ve Yeni Zelanda 12 puan ile ilk sırada yer almışlardır. Bu ülkeyi 11 puan ile Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Kamboçya, Mikronezya ve Ruanda izlemiştir. Aynı yılda, 0 puan ile Batı Şeria ve Gazze, Bolivya, Doğu Timor, Eritre, Libya, Sao Tome ve Principe, Ürdün ve Yemen Cum. sonuncu sırada yer almıştır. Türkiye 2015 yılında endeks kapsamında 3 puan ile değerlendirilmiştir. Türkiye 188 ülke içinde Yasal Hakların Gücü Endeksi'ne göre 127 nci sıradadır. İnsani Gelişme Endeksi: İnsani Gelişme Endeksi: Uzun vadeli ilerlemeyi, insani gelişmenin üç temel boyutu olan uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgiye erişim, iyi bir yaşam standardı kapsamında ele alarak ölçen bir endekstir yılı raporunda 195 ülke içinde verileri mevcut 188 ülkeye bakıldığında, 2014 yılında İnsani Gelişme Endeksi sıralamasında Norveç, 0,944 ile en yüksek endekse sahip ülke, Nijer ise 0,348 ile en düşük insani gelişme endeksine sahip ülkedir. Türkiye 2014 yılında 0,761 endeks değeri ile 72. sırada yer almıştır. Aynı yılda satın alma gücü paritesi cinsinden kişi başına gayri safi gelire (2011 SGP $) bakıldığında verisi olan 190 ülke içerisinde Katar $ ile ilk sırada, Türkiye ise $ ile 60. sırada yer almıştır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 2

8 Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi: Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, "Bilgi Toplumunun Ölçümü" adında bir kitap yayımlamakta ve bu kitabın içeriğinde Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi'ne yer vermektedir. 167 ülkenin yer aldığı Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi'nde 2015 yılında ilk sırada Kore Cumhuriyeti yer alırken, bu ülkeyi Danimarka ve İzlanda takip etmektedir. Türkiye, 2015 yılında 5,58 endeks değeri ile 167 ülke arasında 69. sırada yer almaktadır. Açık Pazar Endeksi: Bağımsız bir uluslararası organizasyon olan Uluslararası Ticaret Odası, Açık Pazar Endeksi ile ülkeleri ülke pazarına giriş kolaylığına göre sıralamaktadır raporuna göre, Türkiye 3,2 endeks değeri ile 75 ülke arasında 51. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Singapur'u Hong Kong, Lüksemburg, Belçika ve Hollanda takip etmektedir. Son sırada ise Sudan yer almaktadır yılında 3,4 puan 47. sırada yer alan Türkiye 2015 yılında 3,2 puan ile 51. sıraya gerilemiştir. İş Yapma Kolaylığı Endeksi: Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kuruluşu işbirliğinde yürütülen İş Yapma Projesi nin amacı dünya genelinde iş yaşamındaki yasal düzenlemeleri iyileştirmektir. 189 ülkenin kapsandığı 2015 yılı iş yapma kolaylığı endeksi'ne bakıldığında, ilk sırada Singapur yer almaktadır. Eritre ise 189. sıralama değeri ile en düşük iş yapma kolaylığı endeksine sahip ülkedir. Türkiye, 189 ülke içinde 55. sırada yer almaktadır. Bütçe Şeffaflığı Endeksi: Bağımsız enstitü ve araştırmacıların ortaklığıyla oluşturulan Uluslararası Bütçe Ortaklığı İnsiyatifi, Bütçe Şeffaflığı Endeksi ile ülkeleri bütçe hazırlama ve uygulama süreçlerindeki şeffaflıklarına göre sıralamaktadır raporuna göre, Türkiye 44 endeks değeri ile 102 ülke arasında 40. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Yeni Zelanda'yı, İsveç ve Güney Afrika takip etmektedir. Son sıralarda ise Myanmar, Katar ve Suudi Arabistan yer almaktadır yılından 2015 yılına gelindiğinde, Türkiye 40. sıradan 58. sıraya gerilemiştir yılında ankete 2012 yılına göre yeni bir ülke katılmıştır. Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi: Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi, cinsiyete dayalı ayrımların büyüklüğünü ve kapsamını göstermek ve sürecini izlemek için bir çerçevedir. 145 ülkenin yer aldığı küresel cinsiyet uçurumu endeksinde, 2015 yılında ilk sırada 0,881 ile İzlanda yer almaktadır. Yemen ise, 0,484 ile en düşük endeks değerine sahip ülkedir. Türkiye 0,624 endeks değeri ile 145 ülke arasında 130. sırada yer almaktadır. Ticareti Kolaylaştırma Endeksi: Bağımsız bir uluslararası organizasyon olan Dünya Ekonomik Forumu, Ticareti Kolaylaştırma Endeksi ile ülkeleri dış ticarete konu olan malların serbest dolaşımını hangi ölçekte kolay hale getirdiğine göre sıralamaktadır raporuna göre, Türkiye 4,32 endeks değeri ile 138 ülke arasında 46. sırada yer almaktadır. Birinci sırada yer alan Singapur'u, Hong Kong, Hollanda, Yeni Zelenda ve Finlandiya takip etmektedir sırada ise Çad yer almaktadır ve 2012 yıllarında 62. sırada yer alan Türkiye 2014 yılında 46. sıraya yükselerek gelişme göstermiştir. EFA (Herkes için eğitim) Kalkınma Endeksi (EDI): 92 ülkenin 2015 yılı EDI (EFA Kalkınma Endeksi) sıralamasında ülkeler yüksek, orta ve düşük kalkınma puanları bakımından üç başlığa ayrılmıştır ve Türkiye bu sıralamada yüksek grupta ve 50. sırada yer almaktadır. Türkiye nin EFA Kalkınma Endeksi puanı 0,950 dir. Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA): Türkiye nin 2012 yılı için matematik alanındaki ortalama PISA puanı 448 dir. Türkiye bu puanla programa katılan tüm ülkeler içerisinde 44. Sırada, OECD ülkeleri içerisinde 32. sırada yer almaktadır. Türkiye nin 2012 yılı okuma becerisi alanındaki ortalama puanı ise 475 tir. Bu puanla Türkiye programa katılan tüm ülkeler içerisinde 40. sırada, OECD ülkeleri içerisinde ise 31. sırada yer almaktadır. Türkiye nin 2012 yılında fen okuryazarlığı alanındaki ortalaması 463 puandır. Bu puanla, Türkiye, programa katılan tüm ülkeler içinde 43. sırada, OECD ülkeleri içerisinde ise 32. sıradır. Ekonomik Kırılganlık Endeksi: Ekonomik Kırılganlık Endeksi (Economic Vulnerability index-evi), BM Genel Kurulu tarafından ifade ihtiyacına yanıt olarak Kalkınma Politikası Komitesi tarafından tanımlanmıştır. Uluslararası kalkınma politikası için tasarlanan EVI, arasında uzanır. Yüksek bir puan yüksek düzeyde kırılganlık anlamına gelmektedir yılı raporuna göre, Türkiye 11,8 endeks değeri ile 145 ülke arasında 1. sırada yer almaktadır. Türkiye'yi, Güney Kore ve Cezayir takip etmektedir sırada ise Kiribati Cumhuriyeti yer almaktadır. Avrupa 2020 Rekabet Endeksi: Dünya ekonomik Forumu (WEF ) tarafından yayınlanan Avrupa 2020 Rekabet Endeksi 2014 raporuna göre Türkiye göre 3,83 puanla (min:1 maks:7), 28 ülkeli AB ülkeleri sıralamasında 26. sıradaki Macaristan ile aynı puanı almış, Bulgaristan ve Yunanistan ile diğer aday ülkelerden Makedonya ve Sırbistan'ın üzerinde yer almıştır yılı için birinci sırayı 2.'likten yükselen Finlandiya 5,28 değeriyle almış, 2010 ve 2012 yıllarında ilk sırada yer alan İsveç 2014'te ikinci sıraya düşmüştür. Bu ülkeleri 2014'te sırasıyla Hollanda, Danimarka ve Almanya takip etmiştir. Türkiye'nin puanı hesaplanmaya başladığı 2012'de 3,75'ten, 2014'te 3,83'e yükselmiştir. Annelerin Endeksi: Save the Children" Örgütü tarafından 179 ülke için "annelerin endeksi" hesaplanarak bir rapor hazırlanmıştır. Anne refahını etkileyen temel konu başlıkları: anne sağlığı, çocuk sağlığı, eğitim durumu, ekonomik durum ve siyasi durum olarak belirlenmiştir. Endeks sıralamasına göre Türkiye 179 ülke içerisinde 65. sırada yer almaktadır. En iyi durumda olan Norveç'i, Finlandiya ve İzlanda takip etmektedir sırada bulunan ülke ise Somali'dir. Kaynak: TÜİK, Uluslararası Endeksler İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 3

9 ULUSLARARASI ENDEKSLER ÖZET TABLO Türkiye; Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksine göre 145 ülke arasında 130 uncu sırada, Yasal Hakların Gücü Endeksine göre 188 ülke arasında 127 nci sırada, Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksine göre 159 ülke arasında 90 ıncı sırada, İnsani Gelişme Endeksine göre 188 ülke arasında 72 nci sırada, Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksine göre 167 ülke arasında 69 uncu sırada, E-Devlet Kalkınma Endeksine göre 193 ülke arasında 68 inci sırada, Annelerin endeksinde 179 ülke arasında 65 inci sırada, E-Katılım Endeksinde 193 ülke arasında 60 ıncı sırada, Bütçe Şeffaflığı Endeksinde 103 ülke arasında 58 inci sırada, Küresel Rekabet Endeksinde 138 ülke arasında 55 inci sırada, İş Yapma Kolaylığı Endeksinde 189 ülke arasında 55 inci sırada, Açık Pazar Endeksinde 75 ülke arasında 51 inci sırada, EFA (Herkes için eğitim) Kalkınma Endeksinde (EDI) 92 ülke arasında 50 nci sırada bulunmaktadır. 22 farklı uluslararası endeks ve Türkiye sıralaması aşağıdaki tablodadır. Endeks Ülke Sayısı Türkiye Kaçıncı Sırada Veri Tarihi Rapor Tarihi Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi Yasal Hakların Gücü Endeksi Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi İnsani Gelişme Endeksi Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi E-Devlet Kalkınma Endeksi Annelerin Endeksi E-Katılım Endeksi Bütçe Şeffaflığı Endeksi Küresel Rekabet Endeksi İş Yapma Kolaylığı Endeksi Açık Pazar Endeksi EFA (Herkes için eğitim) Kalkınma Endeksi (EDI) Ticareti Kolaylaştırma Endeksi KOF Küreselleşme Endeksi Daha İyi Yaşam Endeksi, Özet Yenilik Endeksi Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) Avrupa 2020 Rekabet Endeksi Küresel Perakende Gelişme Endeksi Ekonomik Kırılganlık Endeksi Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi İlk 25 ülke içinde yok. Kaynak: TÜİK, Uluslararası Endeksler İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 4

10 KISACA TÜRKİYE EKONOMİSİ 2012 yılında %2.1, 2013 yılında %4.2, 2014 yılında %3.0 oranında büyüyen Türkiye, 2015 yılında %4.0 oranında büyümüştür yılında Türkiye nin GSYH değeri Milyar dolar olarak gerçekleşmiştir yılına kadar yükseliş eğiliminde olan kişi başına GSYH, 2014 yılında 10,395 dolar, 2015 yılında ise 9,257 dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de Kişi başına GSYH değeri 2007 yılı seviyesine kadar gerilemiştir. Türkiye 2015 yılı itibariyle dünyada 18 inci büyük ekonomidir. Türkiye de, 2005 yılında istihdamın %25.5 i tarım sektöründeyken bu oran 2015 yılında %20.6 ya gerilemiş, 2005 yılında istihdamın %21.6 sı sanayi sektöründeken bu oran 2015 yılında %20.0 ye gerilemiş, 2005 yılında istihdamın %5.6 sı inşaat sektöründeken bu oran 2015 yılında %7.2 ye yükselmiş, 2005 yılında istihdamın %47.3 ü hizmetler sektöründeyken 2015 yılında bu oran %52.2 ye yükselmiştir döneminde tarım sektöründe istihdam edilenlerin sayısı %9.3 oranında artmış, sanayi sektöründe çalışanların sayısı %25.7 oranında artmış, inşaat sektöründe çalışanların sayısı %74.5 oranında artş, hizmetler sektöründe çalışanların sayısı %49.7 oranında artmıştır. Türkiye de, 2005 yılında işsizlik oranı %9.5 iken bu oran 2015 yılında %10.3 olarak gerçekleşmiştir. Tarım dışı işsizlik oranı 2005 yılında %12.0 iken bu oran 2015 yılında %12.4 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de işsiz sayısı 2005 yılında 2 milyon 58 bin kişi iken bu rakam 2015 yılında 3 milyon 57 bin kişi olarak gerçekleşmiştir döneminde 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus %19.6 oranında artmış, istihdam edilenler %35.6 oranında artmış, işsiz sayısı da %48.6 oranında artmıştır yılından itibaren işsizlik oranı ve işsiz sayısı bariz bir şekilde artış eğilimi göstermektedir. Türkiye de vergi yükü (Vergi gelirlerinin GSYH ya oranı) 2002 yılında %18.6 iken 2015 yılında bu rakam %23.8 olarak gerçekleşmiştir döneminde GSYH (1998 bazlı) (TL) %457.4 oranında artarken vergi gelirleri %613.1 oranında artmıştır yılında bir önceki yıla göre GSYH (1998 bazlı) (TL) %11.7 oranında artarken vergi gelirleri %15.8 oranında artmıştır döneminde Türkiye de vergi yükü %27.9 oranında artmıştır. Türkiye de vergi yükündeki artış dikkat çekicidir. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 5

11 Türkiye nin cari işlemler dengesinin Gayri Safi Yurt içi hasılaya oranı 2002 yılında (-)% 0.27 iken 2015 yılında (-)%4.48 oranında gerçekleşmiştir yılında 626 Milyon ABD doları cari işlemler açığı veren Türkiye 2015 yılında 32 Milyar 241 Milyon ABD doları cari açık vermiştir döneminde Türkiye nin cari işlemler açığı % oranında (50 kat) artmıştır döneminde toplam 8.24 milyar $ özelleştirme yapan Türkiye döneminde toplam milyar $ özelleştirme uygulaması yapmıştır yılında Brüt Dış Borç Stokunun GSYH ya oranı %56.2 olan Türkiye de bu oran 2015 yılında %55.3 olarak gerçekleşmiştir yılında Türkiye nin toplam brüt dış borç stoku milyar dolar iken 2015 sonunda dış borç stoku milyar dolar artarak milyar dolara yükselmiştir sonunda 64.5 milyar dolar olan toplam kamu sektörü dış borç stoku 2015 sonunda 48.7 milyar dolar artarak milyar dolara yükselmiştir yılında 43.1 milyar dolar olan toplam özel sektör dış borç stoku 2015 sonunda milyar dolar artarak milyar dolara yükselmiştir döneminde Kamu toplam dış borç stoku %75 oranında artmış, Özel Sektör toplam dış borç stoku %558 oranında artmış, Türkiye Brüt dış borç stoku da %207 oranında artmış, kısa vadeli Kamu dış borç stoku %1490 oranında artmış, kısa vadeli özel Sektör dış borç stoku %533 oranında artmıştır yılında milyar TL olan kamu brüt iç borç stoku 2015 sonu itibariyle 319 Milyar TL artarak milyar TL ye yükselmiştir yılında milyar TL olan kamu brüt toplam borç stoku 2015 sonu itibariyle 465 Milyar TL artarak milyar TL ye yükselmiştir döneminde Türkiye kamu brüt iç borç stoku %205.6 oranında artmış, kamu brüt toplam borç stoku %180.8 oranında artmıştır döneminde Türkiye de ihracat %298.9 oranında artarken ithalat %302.0 oranında artmış, toplam dış ticaret hacmi ise %300.7 oranında artmıştır yılında bir önceki yıla göre ihracat %8.75 oranında azalırken, ithalat %14.43 oranında azalmıştır döneminde kişi başına ihracat %20.2 oranında artarken, kişi başına ithalat %9.2 oranında artmıştır. Türkiye nin 2002 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı %69.9 iken 2015 yılında bu oran %69.4 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de 2002 yılında bankacılık sektörü sermaye yeterliliği [Özkaynaklar/( (Kredi + Piyasa + Operasyonel Riski İçin Gerekli Sermaye Yükümlülüğü)*12.5)*100] %24.18 iken bu rakam 2015 yılında %15.60 olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 6

12 2007 yılında 67.6 Milyar TL olan tüketici kredileri stoku 2015 yılında 306 Milyar TL ye yükselmiştir. Tüketici kredi stoğundaki artış dikkat çekicidir yılında Tüketici kredilerinin Gayri safi yurtiçi hasılaya oranı %8.0 iken 2015 yılında bu rakam %15.7 olarak gerçekleşmiştir döneminde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla %131.6 oranında artarken tükecici kredileri %352.9 oranında artmıştır yılında bir önceki yıla göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (TL) %11.7 oranında artarken tükecici kredileri %8.6 oranında artmıştır yılında %9.35 olarak gerçekleşen yıllık tüketici fiyat artış oranı 2015 yılında %8.81 olarak gerçekleşmiştir. Tüketici fiyatları 2012 yılından itibaren artış eğilimi göstermektedir yılında %11.58 olarak gerçekleşen yıllık yurtiçi üretici fiyat artış oranı 2015 yılında %5.71 olarak gerçekleşmiştir. Yurtiçi üretici fiyatları 2013 yılından itibaren düşüş eğilimi göstermektedir. Türkiye de 2002 yılında kamu yatırımlarının vergi gelirlerine oranı %23.8 iken 2015 yılında bu oran %13.4 olarak gerçekleşmiştir döneminde vergi gelirleri %613.1 oranında artarken kamu yatırımları %300.7 oranında artmıştır yılında bir önceki yıla göre vergi gelirleri %15.8 oranında artarken, kamu yatırımları %10.6 oranında artmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 7

13 KISACA SAMSUN Binlerce yıllık tarihi ile birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehir olan Samsun halen bölgesinin sosyoekonomik açıdan en büyük kentidir. Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin Karadeniz e döküldükleri deltalar arasında yer alan Samsun 9,364 Km² yüz ölçüme sahiptir. Coğrafi konum olarak kuzey enlemleri, ve doğu boylamları arasındadır. Kuzeyinde Karadeniz in yer aldığı ilimizin komşuları; doğusunda Ordu, batısında Sinop, güneyinde Tokat ve Amasya, Güney batısında ise Çorum illeridir. Samsun genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak sahil şeridi ve iç kesimlerinde iklim iki ayrı özellik gösterir. Aynı gün içerisinde havanın bir kaç kez değiştiği görülür. NÜFUS Türkiye nüfusunun 13,648,270 kişi olduğu 1927 yılında nüfusu 260,868 kişi olarak tespit edilen Samsun, nüfus büyüklüğü açısından 63 il arasında 17 nci sırada yer almaktaydı yıl sonu itibariyle 1,269,989 kişilik nüfus büyüklüğü ile 16 inci sırada bulunan Samsun, 2015 yılsonu itibariyle 1,279,884 kişilik nüfusu ile 81 il arasında yine 16 ncı sırada yer almıştır yılında Samsun un nüfusu 2014 yılına göre 9,895 kişi artmıştır. İlin yüzölçümü km² (göller hariç) ile Türkiye yüzölçümünün yaklaşık %1.2 sini oluşturmaktadır. Samsun da kilometrekareye düşen nüfus 1927 yılında 29 kişi iken, 2015 yılında 141 kişiye yükselmiştir yılında Türkiye de kilometrekare başına nüfus 18 kişi iken, 2015 yılında 102 kişiye yükselmiştir yılları arasında Türkiye nin nüfusu %476.9 oranında artarken, Samsun un nüfusu %390.6 oranında artmıştır yılında Samsun nüfusu ülke nüfusu içinde %1.91 lik paya sahipken 1965 yılına bu oran %2.41 e yükselmiş, 1965 yılından sonra düşüş eğilimine girerek 2015 yılı sonunda %1,63 oranına kadar gerilemiştir döneminde Samsun ilinin yıllık nüfus artış hızının genel olarak ülke ortalamasından yüksek, döneminde ise düşük olduğu görülmektedir yılında yıllık nüfus artış hızı Türkiye ortalaması binde olurken Samsun da nüfus artış hızı binde 7.76 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un nüfus payı sürekli azalma eğilimindedir. Samsun un nüfus payı döneminde artmış, 1965 yılından itibaren kesintisiz azalarak 2015 yıl sonunda %1.63 e kadar gerilemiştir. DEMOGRAFİK GÖSTERGELER Türkiye de 2015 yılında gerçekleşen 1,325,783 adet doğumun 17,127 adedi Samsun da gerçekleşmiştir yılında %1.47 olan Samsun un doğum sayısı payı 2015 yılında %1.29 a kadar gerilemiştir. Samsun un doğum sayısı payı düşüş eğilimindedir. Türkiye de 2015 yılında gerçekleşen 405,218 adet ölümün 8,135 adedi Samsun da gerçekleşmiştir yılında %1.92 olan Samsun un ölüm sayısı payı 2015 yılında %2.01 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un ölüm sayısı payı artış eğilimlidir döneminde ölüm sayısı Türkiye de %9.6 oranında artarken, Samsun da %14.4 oranında artmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 8

14 2002 yılında evlenme sayısı payı %1.98 olan Samsun un 2015 yılında payı %1.54 olarak gerçekleşmiştir yılında Samsun da 10,126 evlilik gerçekleşmişken, 2015 yılında 9,310 evlilik gerçekleşmiştir yılında boşanma sayısı payı %1.62 olan Samsun un 2015 yılında payı %1.42 olarak gerçekleşmiştir yılında Samsun da toplam 1,547 boşanma gerçekleşirken, 2015 yılında boşanma sayısı 1,867 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de kaba intihar hızı 2007 yılında yüzbinde 3.98 iken 2015 yılında yüzbinde 4.11 olarak gerçekleşmiş, Samsun da kaba intihar hızı 2007 yılında yüzbinde 5.86 iken 2015 yılında yüzbinde 4.08 olarak gerçekleşmiştir yılında intihar sayısı payı %1.04 olan Samsun un 2015 yılında payı %1.62 olarak gerçekleşmiştir yılında Samsun da toplam 24 adet intihar olurken 2015 yılında bu rakam 52 adet olarak gerçekleşmiştir. İÇ GÖÇ Samsun net göç veren bir şehirdir genel nüfus sayımına göre 51,644 kişi ile (toplam iç göçün %5.1 i) en fazla net göç veren Samsun yılları arasında aldığı göçten daha fazla göç vererek sürekli net göç vermiştir. Şehir 2008 yılında 5,229 kişi, 2009 yılında 707 kişi, 2010 yılında 9,407 kişi, 2011 yılında 8,305 kişi, 2012 yılında 9,312 kişi, 2013 yılında 3,860 kişi, 2014 yılında 3,462 kişi, 2015 yılında 2,909 kişi net göç vermiştir. Samsun un net göç hızı 2008 yılında binde -4.23, 2009 yılında binde -0.57, 2010 yılında binde -7.48, 2011 yılında binde -6.61, 2012 yılında binde -7.41, 2013 yılında binde -3.05, 2014 yılında binde -2.72, 2015 yılında binde olarak gerçekleşmiştir. Süreklilik arz eden net iç göç ve nüfus payı azalışı şehrin sahip olduğu imkân ve potansiyel ile örtüşmediği açıktır. Kentin iç göç ve nüfus hareketleri ayrı bir araştırma konusu olarak ele alınabilir. KISACA EKONOMİK YAPI Samsun, ekonomisi ve nüfusu ile Karadeniz Bölgesi'nin halen en büyük kentidir. Şehrin ekonomisinde sanayi ve hizmet sektörlerinin payları artarken tarım sektörünün payı azalmaktadır. Bafra ve Çarşamba ovalarında yetiştirilen ürünler öncelikle bölge ihtiyacını gidermekle birlikte, yurdun dört bir yanına da pazarlanmaktadır. Tarım ürünlerinin İhracat imkânları şehrin ekonomisine ciddi katkı sağlayacak potansiyele sahiptir. Samsun' da yapılan hayvancılık ailelerin kendisini geçindirmesine yönelik olmakla birlikte gelişmeye müsait ve yatırım yapılabilecek bir alandır. Karadeniz havzasında önemli bir coğrafi konuma sahip olan Samsun, deniz, kara, hava ve demiryolu ulaşım imkânları ile büyük potansiyele sahiptir. Turizmin Samsun ekonomisindeki payı az olmakla birlikte il merkezinde olduğu gibi ilçe ve köylerde de gezip görülmeye değer çok sayıda tarihi ve turistik yerler mevcuttur. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 9

15 GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA [GSYH] 2004 yılında toplam 7 milyar 40 milyon TL gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olan Samsun, 2014 yılında toplam 24 milyar 335 milyon Türk Lirası gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olmuştur. Samsun un toplam gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %1.22 iken 2014 yılında bu pay %1.19 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un gayrisafi yurtiçi hasıla payı azalma eğilimlidir döneminde Samsun ilinin toplam gayrisafi yurtiçi hasılası %245.6 oranında artarken Türkiye ortalaması %254.3 oranında artmış, tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasılası Samsun da %138.6 oranında artarken Türkiye ortalaması %147.8 oranında artmış, sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasılası Samsun da %413.3 oranında artarken Türkiye ortalaması %297.5 oranında artmış, hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasılası Samsun da %243.3 oranında artarken Türkiye ortalaması %259.8 oranında artmıştır. Samsun ilinin tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %2.30 iken 2014 yılında bu pay %2.21 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un tarım sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı azalma eğilimlidir. Samsun ilinin sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %0.69 iken 2014 yılında bu pay %0.89 olarak gerçekleşmiştir. Bölgenin sanayi sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı artma eğilimlidir. Samsun ilinin hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı 2004 yılında %1.28 iken 2014 yılında bu pay %1.22 olarak gerçekleşmiştir. Bölgenin hizmetler sektörü gayrisafi yurtiçi hasıla payı azalma eğilimlidir. Türkiye nin kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılası 2004 yılında 5 Bin 961 ABD doları iken 2014 yılında 12 Bin 112 ABD doları olarak hesaplanmıştır. Samsun ilinin kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılası 2004 yılında 4 Bin 61 ABD doları iken 2014 yılında 8 Bin 790 ABD doları olarak hesaplanmıştır döneminde Türkiye nin kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılası dolar bazında %103.2 oranında artarken Samsun ilinde %116.5 oranında artmıştır yılında bir önceki yıla göre Türkiye nin kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılası dolar bazında %2.9 oranında azalırken Samsun ilinde %2.4 oranında azalmıştır. Samsun ili kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla bakımından çok gerilerde yer almaktadır. Samsun, 2014 yılında Kişi Başı GSYH bakımından 38 inci sırada yer almış ve bu değer Türkiye ortalamasının %73 ü kadardır. Samsun ilinin de içinde yeraldığı TR83 bölgesi (Samsun-Tokat-Çorum-Amasya) 2014 yılında 8 Bin 66 ABD doları kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla ile 26 bölge içinde 18 inci sırada yer almıştır döneminde TR83 bölgesinde kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla % oranında artarken Türkiye ortalaması % oranında artmıştır yılında bir önceki yıla göre TR83 bölgesinde kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla %3.34 oranında azalırken Türkiye ortalaması %2.95 oranında azalmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 10

16 SAMSUN İLİ GELİŞMİŞLİK PERFORMANSI Samsun, Devlet Planlama Teşkilatının hazırlamış olduğu İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) raporuna göre Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında (81 il içinde) (artı) olan endeks değeri ile 32 inci sırada yer almaktadır. Samsun İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (1996) raporunda (eksi) olan gelişmişlik endeksi ile 76 il arasında 35 inci sırada yer almaktaydı. SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK Samsun 1996 yılı Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Araştırması raporuna göre endeks değeri ile 76 il içinden 35 nci sırada yer almıştır. Samsun Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) raporuna göre gelişmişlik endeks değeri ile 81 il arasında 32 inci sırada yer almıştır yılı SEGE çalışmasına göre Samsun, Artvin, Iğdır, Bayburt, Ardahan, Adana, Çorum, Bartın, Erzurum, Adıyaman, Rize, Amasya, Sinop, Bingöl ve Şırnak illeri yükselen iller grubunda yer almaktadır. Bu illerden Artvin, Iğdır ve Samsun 5 er sıra, Ardahan ve Bayburt 3 er sıra, Amasya, Bingöl, Rize, Sinop ve Şırnak 2 şer sıra, Adana, Adıyaman, Bartın, Çorum ve Erzurum illeri ise 1 er sıra artış gösteren iller arasında bulunmaktadır. Kalkınma Bakanlığı, en son 2003 yılında yayımlanan ''İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması'nı (SEGE) 2011 yılı için güncellemiştir. Yeni teşvik sistemine dayanak teşkil eden SEGE 2011'de, daha önce İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa, Eskişehir, Tekirdağ ve Antalya ile birlikte ilk 10'da yer alan Yalova ve Adana'nın yerini Denizli ile Muğla aldı yılında yapılan çalışmada oluşturulan sosyoekonomik gelişmişlik sıralamasında 10'uncu sırada yer alan Antalya 5'inci sıraya yükselirken, 5'inci sıradaki Bursa 6'ıncı sıraya geriledi. Daha önce 8'inci sırada yer alan Adana 16'ıncı, 9'uncu sırada yer alan Yalova da 13'üncü sıraya düştü yılı SEGE çalışmasında 32 inci sırada yer alan Samsun, 2011 Yılı sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi çalışmasında 81 il arasında bir sıra gerileyerek 33 üncü sırada yer almıştır. KAMU YATIRIMLARI Kamu yatırımları, yatırım ortamının iyileştirilmesi, yatırımların ve istihdamın artırılması, şehrin sosyoekonomik durumunun iyileşmesi için büyük önem arz etmektedir döneminde Samsun un toplam kamu yatırımlarından almış olduğu payda önceki yıllara göre önemli bir artış olmakla birlikte 2011, 2012, 2013, 2014 ve 2015 yılları kamu yatırım payında önemli bir düşüş mevcuttur. Samsun 2015 yılı programında bir önceki yıla göre %1.1 oranında artışla 301 milyon 463 bin TL kamu yatırımı almıştır. Aynı dönemde Türkiye de toplam kamu yatırımları %10.6 oranında artmıştır döneminde kamu yatırım tutarı Türkiye de %300.7 artarken Samsun da %395.4 oranında artmıştır., grafikte gösterilen paylar muhtelif illere yapılan yatırımlar hariç hesaplanmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 11

17 YATIRIM TEŞVİK Yüksek Planlama Kurulunun 16 Ekim 1997 tarih, 97/88 sayılı kararı ile 1. Derecede kalkınmada öncelikli yöreler kapsamına alınan ve halen kalkınmada öncelikli yöre statüsünde bulunan Samsun, 19 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile desteklerin uygulanması açısından altı bölgeye ayrılan yatırım teşvik sisteminde 3. Bölgede yer almaktadır. Samsun 2015 yılında toplam sabit yatırım tutarı 461 milyon Türk Lirası olan 1 adedi yabancı sermayeli olmak üzere toplam 45 adet yatırım teşvik belgesi almıştır. Bu 45 adet yatırım teşvik belgesinin istihdam rakamı 1,362 adettir. Samsun un 2002 yılında %1.02 olan yatırım teşvik belge sayısı payı 2015 yılında %0.98 oranında, 2002 yılında %1.11 olan sabit yatırım tutar payı 2015 yılında %0.45 oranında, 2002 yılında %0.87 olan istihdam sayısı payı 2015 yılında %0.92 oranında gerçekleşmiştir. KISACA SAMSUN SANAYİ Samsun ilinin coğrafi konumu ve yapısı sanayi yatırımları için diğer Karadeniz illerine göre daha avantajlı durumdadır. Şehrin bu özelliği başta bakır, gübre ve sigara fabrikaları olmak üzere büyük sanayi işletmelerinin bölgede kurulmasına zemin hazırlamıştır. Şehirde kamuya ait sanayi tesisleri ile başlayan sanayileşme süreci 1980 sonrası dönemde Organize Sanayi Bölgelerinin kurulması ve özel sektör yatırımları ile devam etmektedir. İlimizde Samsun Merkez OSB, Samsun Gıda İhtisas OSB, Kavak OSB, Bafra OSB ve Havza İhtisas OSB olmak üzere toplam 5 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. OSB lerde ağırlıklı olarak makine sanayine yönelik yedek parça, enjeksiyon ürünler, cerrahi el aletleri ve medikal ürünlerin imalatı, mobilya imalatı ile gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmeler yer almaktadır. Samsun da Üretim ve İhracatın büyük bir kısmı başta Merkez OSB olmak üzere Organize Sanayi Bölgelerinde gerçekleşmektedir. Samsun ilinde 2016 yılı itibariyle toplam 15 adet küçük sanayi sitesi mevcut olup bu sanayi sitelerinde toplam 6,430 adet işyerinde yaklaşık 22 bin kişi çalışmaktadır. Samsun İlinde Sanayi Siciline Kayıtlı Sanayi İşletmesi Sayısı 2 Bin 358'dir. ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ Samsun ilinde biri Gıda ihtisas olmak üzere 5 OSB bulunmaktadır. OSB lerde ağırlıklı olarak makine sanayine yönelik yedek parça, enjeksiyon ürünler, cerrahi el aletleri ve medikal ürünlerin imalatı, mobilya imalatı ile gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmeler yer almaktadır. Samsun Organize Sanayi Bölgesi nin doluluk oranı yüzde 100 dür. Kavak OSB nde 13 işyeri ve Bafra OSB nde ise 20 işyeri faaliyettedir. Kavak ve Bafra OSB lerinde yatırımcılar için arsa tahsisleri devam etmektedir. İl genelindeki OSB lerde toplam 6 Bin 36 çalışan bulunmaktadır. İlin tarım ve gıda potansiyelini ortaya çıkaracak olan Gıda OSB İhtisas OSB olarak faaliyette olup yer tahsisleri tamamlanmıştır. 12 işletme üretime başlamıştır. İşletmeler tam olarak faaliyete geçtiğinde Samsun, tarım ve tarıma dayalı sanayinin gelişmesine de önemli katkı yapacaktır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 12

18 KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ Samsun ilinde 2016 yılı itibariyle toplam 15 adet küçük sanayi sitesi mevcut olup bu sanayi sitelerinde toplam 6 Bin 430 adet işyerinde yaklaşık 22 bin kişi çalışmaktadır. Tekkeköy ilçesinde 3 adet, Canik ilçesinde 2 adet, Çarşamba ilçesinde 1 adet, Bafra ilçesinde 2 adet, Terme ilçesinde 1 adet, Ondokuzmayıs ilçesinde 1 adet, Alaçam ilçesinde 1 adet, Vezirköprü ilçesinde 1 adet, Havza ilçesinde 2 adet ve Ladik ilçesinde 1 adet küçük sanayi sitesi mevcuttur. SAMSUN SERBEST BÖLGESİ Samsun Serbest Bölgesinin toplam ticaret hacmi 2002 yılında 11 Milyon 907 bin dolar iken bu rakam 2015 yılında 120 Milyon 920 bin dolar olarak gerçekleşmiştir döneminde Samsun Serbest bölgesinin toplam ticaret hacmi %915.5 oranında artmış, 2015 yılında ise bir önceki yıla göre %8.9 oranında artmıştır. Samsun Serbest bölgesinin toplam ticaret hacmi 2014 yılında 111 milyon 84 bin dolar iken bu rakam 2015 yılında %8.9 oranında artışla 120 milyon 920 bin dolar olarak gerçekleşmiştir yılında bir önceki yıla göre Türkiye serbest bölgelerinde toplam ticaret %9.7 oranında azalmıştır. MARKA.PATENT.FAYDALI MODEL.ENDÜSTRİYEL TASARIM 2015 yılında Samsun dan 166 adet Marka başvurusu, 25 adet Patent başvurusu, 23 adet Faydalı Model başvurusu, 37 adet (dosya) Endüstriyel Tasarım başvurusu yapılmıştır. Samsun un 2002 yılında %0.46 olan Marka başvuru sayısı payı 2015 yılında %0.63 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %1.51 olan patent başvuru sayısı payı 2015 yılında %0.45 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %0.66 olan faydalı model başvuru sayısı payı 2015 yılında %0.67 olarak gerçekleşmiş, 2002 yılında %0.33 olan endüstriyel tasarım başvuru sayısı (dosya) payı 2015 yılında %0.45 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2015 yılında bir önceki yıla göre marka başvuru sayısı %8 oranında artmış, patent başvuru sayısı %17 oranında azalmış, faydalı model başvuru sayısı %15 oranında artmış, endüstriyel tasarım dosya sayısı %54 oranında artmıştır. Bafra Pidesi ( ), Terme Pidesi ( ), Samsun Kaz Tiriti ( ), Samsun Simidi ( ), Bafra Zembili ( ) Samsun ilinin Tescilli Coğrafi İşaretleridir. AÇILAN KAPANAN FİRMA SAYILARI Samsun da 2015 yılında 490 şirket, 8 kooperatif, 396 gerçek kişi ticari işletme kurulurken, 60 şirket, 19 kooperatif, 199 gerçek kişi ticari işletme kapanmıştır yılında bir önceki yıla göre açılan şirket sayısı Türkiye de %15.6 oranında artarken, Samsun da %19.8 oranında artmış, kapanan şirket sayısı Türkiye de %13.5 azalırken, Samsun da %49.2 oranında azalmıştır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 13

19 TİCARET VE SANAYİ ODALARI İlimizde 6 adet Ticaret ve Sanayi Odası mevcuttur. Bu Odalara kayıtlı toplam faal üye sayısı (askıdaki firmalar hariç) tarihinde 10 Bin 501 adettir. Firmaların Bin 506 adedi Anonim şirket, 5 Bin 1 adedi Limited Şirket, 3 Bin 640 adedi gerçek kişi ticari işletme, 238 adedi kooperatif, 68 adedi kollektif şirket, 47 adedi iktisadi işletme, 1 adedi de komandit şirket tipindedir. ESNAF ODALARI tarihi itibariyle Samsun ili 33 Bin 797 adet esnaf sayısı ile 13 üncü sırada, %2.64 olan esnaf/nüfus oranı ile 25 inci sırada, 72 adet oda sayısı ile 12 nci sırada, 469 olan oda başına düşen esnaf sayısı bakımından 30 uncu sırada yer almaktadır. Türkiye de tarihi itibariyle 1 Milyon 602 Bin 182 adet esnaf bulunmaktadır. Samsun un esnaf sayısı payı %2.11 olup nüfus payı olan %1.63 oranının üzerindedir. İŞ KAYITLARINA GÖRE GİRİŞİM 2015 yılı iş kayıtlarına göre girişim sayıları incelendiğinde Samsun, 53 Bin 395 adet girişim sayısı ve %1.49 pay ile 17 nci sırada yer almaktadır. Samsun ilinde payı en fazla olan girişim %1.87 oranı ile ulaştırma ve depolama sektöründe, payı en düşük olan sektör ise %0.36 pay ile Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründedir. Samsun da en fazla sayıda girişimci 19 Bin 364 adet ile Toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe, en az sayıda girişimci de 32 adet ile Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründedir. İHRACAT 2015 yılında Samsun da yerleşik 252 firma, 137 ülkeye toplam 398 Milyon 436 Bin dolar ($) ihracat gerçekleştirmiştir. Samsun ihracat tutarı sıralamasında 2015 yılı rakamlarına göre 26 ncı sıradadır. İTHALAT 2015 yılında Samsun da yerleşik 303 firma, yine 82 ülkeden toplam 670 milyon 485 Bin dolarlık ithalat gerçekleştirmiştir yılında Samsun ithalat tutarına göre 21 inci sırada yer almıştır. SAMSUN GÜMRÜK MÜDÜRLÜĞÜ Samsun Gümrük Müdürlüğünde 2002 yılında 330 milyon 398 bin dolar ihracat işlemi yapılırken 2015 yılında 1 milyar 17 milyon 12 bin dolar ihracat işlemi yapılmıştır. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün ihracat işlem payı 2002 yılında %0.92 iken bu rakam 2015 yılında %0.71 olarak gerçekleşmiştir. Samsun Gümrük Müdürlüğünce 2002 yılında 413 milyon 809 bin dolar ithalat işlemi yapılmışken 2015 yılında 2 milyar 156 milyon 165 bin dolar ithalat işlemi yapılmıştır. Samsun Gümrük Müdürlüğü nün ithalat işlem payı 2002 yılında %0.80 iken bu rakam 2015 yılında %1.04 olarak gerçekleşmiştir. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 14

20 BANKACILIK Samsun da tarihi itibariyle 19 bankanın toplam 142 adet şubesi bulunmaktadır yılsonu itibariyle Türkiye de toplam 11 Bin 113 adet banka şubesi mevcuttur. Türkiye de Katılım Bankaları Birliğinin tarihli raporuna göre toplam Bin 140 adet katılım bankası şubesi bulunmaktadır. Samsun da 4 katılım bankasının toplam 9 adet şubesi bulunmaktadır. Samsun un katılım bankası şube sayısı payı %0.78 kadardır yılında 72 adet banka şubesi sayısı ile %1.19 paya sahip olan Samsun 2015 yılsonunda 142 adet banka şubesi sayısı ile %1.28 paya ulaşmıştır. MEVDUAT VE KREDİ döneminde Samsun da toplam mevduat %189.0 oranında artmış, tasarruf mevduatı %174.3 oranında artmış, tüketici kredileri %407.6 oranında artmış, toplam nakdi krediler %487.4 oranında artmış, nakdi krediler %471.5 oranında artmış, takipteki alacaklar % oranında artmış, gayri nakdi krediler de %439.9 oranında artmıştır. Aynı dönemde Samsun da kişi başına toplam mevduat %177.5 oranında artarken kişi başına toplam nakdi krediler %464.0 oranında artmıştır. PROTESTOLU SENETLER Samsun un 2002 yılında %0.72 olan protestolu senet tutarı payı 2015 yılında %1.77 oranına yükselmiş, 2002 yılında %1.19 olan protestolu senet sayısı payı ise 2015 yılında %2.03 e yükselmiştir. Samsun, Protestolu senet sayısına göre 2002 yılında 16 ncı sırada iken 2015 yılında 10 uncu sıraya, protestolu senet tutarına göre ise 2002 yılında 17 nci sırada iken 2015 yılında 12 nci sıraya yükselmiştir. KARŞILIKSIZ ÇEKLER 2015 yılı Ocak-Aralık döneminde Samsun un karşılıksız işlemi yapılan çek sayısı 11 Bin 999 adet olup payı %1.55 olarak gerçekleşmiştir yılı Ocak-Aralık döneminde Samsun un karşılıksız işlemi yapılan çek tutarı 267 Milyon 546 Bin TL olup payı %0.98 olarak gerçekleşmiştir. VERGİ Samsun ve Türkiye nin dönemindeki vergi tahakkuk ve tahsilatları incelendiğinde Samsun un tahsilat nispetinin Türkiye ortalamasının altında kaldığı görülecektir yılında tahsilat nispeti Türkiye ortalaması %92.18 iken Samsun da bu oran %85.23 olarak gerçekleşmiş, 2015 yılında tahsilat nispeti Türkiye ortalaması %84.69 iken Samsun da bu oran %81.77 olarak gerçekleşmiştir. Samsun; tahsilat nispeti sıralamasına göre 2006 yılında 37 nci iken 2015 yılında 17 nci, tahsilat artışı sıralamasında 2006 yılında 30 uncu iken 2015 yılında 29 uncu, toplam tahsilat içindeki pay sıralamasında 2006 yılında 18 inci iken 2015 yılında 15 inci, tahakkuk artışı sıralamasında 2006 yılında 32 nci iken 2015 yılında 36 ncı, toplam tahakkuk içindeki pay sıralamasında 2006 yılında 19 uncu iken 2015 yılında 16 ncı sırada yer almıştır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 15

21 İŞSİZLİK, İŞGÜCÜ Samsun da işsizlik oranı 2008 yılında %7.8 iken 2013 yılında %6.6 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de işsizlik oranı 2008 yılında %11.0 iken 2013 yılında %9.7 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da işgücüne katılım oranı 2008 yılında %56.6 iken 2013 yılında %50.5 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de işgücüne katılım oranı 2008 yılında %46.9 iken 2013 yılında %50.8 olarak gerçekleşmiştir. Samsun da istihdam oranı 2008 yılında %52.2 iken 2013 yılında %47.2 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye de istihdam oranı 2008 yılında %41.7 iken 2012 yılında %45.9 olarak gerçekleşmiştir. ÖNCELİKLİ YAŞAM KALİTESİ Samsun un Aralık 2015 itibariyle öncelikli yaşam göstergeleri incelendiğinde; Toplam Sosyal Güvenlik kapsamı kişi sayısı bakımından %1.61 pay ile 16 ncı sırada, Toplam Sosyal Güvenlik kapsamı dışında kalan nüfus bakımından %2.42 pay ile 7 nci sırada, Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif Çalışan Kişi Sayısına göre %1.35 pay ile toplam nüfus payının çok altında ve 17 nci sırada Sosyal Güvenlik Kapsamsında aylık Alan Kişi Sayısına göre %2.02 pay ile toplam nüfus payının çok üzerinde ve 10 uncu sırada olduğu görülecektir. TARIM Samsun 2002 yılında 341 Bin 453 hektar toplam işlenen tarım alanına sahipken 2014 yılında bu rakam 280 Bin 709 hektara gerilemiştir döneminde toplam işlenen tarım alanı Türkiye de %13.4 oranında azalırken Samsun da %17.8 oranında azalmıştır yılında toplam işlenen tarım alanı 2013 yılına göre Samsun da %1.8 oranında artarken, Türkiye de %0.6 oranında artmıştır yılında 1,791 hektar yem bitkileri alanına sahip olan Samsun da 2014 yılında bu alan 58,228 hektara çıkmıştır. Toplam işlenen tarım alanı bakımından Samsun 2002 yılında %1.43 paya sahipken bu rakam 2014 yılında %1.36 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2002 yılında %2.83 olan bitkisel üretim değeri payı 2015 yılında %2.99, 2002 yılında %1.88 olan canlı hayvanlar değeri payı 2015 yılında %1.58, 2002 yılında %2.09 olan hayvansal ürünler değeri payı 2015 yılında %0.63 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un 2015 yılında 2 Bin 799.TL Kişi başına bitkisel üretim değeri ile Türkiye ortalamasından (1,520.TL) yüksek, 904.TL kişi başına canlı hayvanlar değeri ile Türkiye ortalamasından (928.TL) düşük, 274.TL kişi başına hayvansal ürünler değeri ile Türkiye ortalamasından (707.TL) düşük olduğu görülmektedir. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 16

22 ULAŞTIRMA Samsun kara, deniz, hava ve demir yolları şeklinde her türlü ulaşım imkânını sunan ve Karadeniz Bölgesini iç ve batı Anadolu ya bağlayan önemli bir ulaşım merkezidir. Samsun uluslararası hava alanının tamamlanması ile ulaşım konusunda çok önemli bir merkez haline gelmiştir. İlimiz karayolu ile Samsun-Ankara, Samsun- Amasya-Tokat, Samsun-İstanbul, Samsun-Trabzon-Rize istikametleri ile yurdun her yönüne dağılım imkânına sahiptir. TRAFİK KAZALARI Samsun 2015 yılında trafik kazası sayısı bakımından 3,654 kaza ve %2.00 pay ile 16 ncı sırada, hayatını kaybeden insan sayısı bakımından 171 kişi ve %2.27 pay ile 11 inci sırada, yaralı sayısı bakımından da 6 Bin 183 yaralı ve %2.03 pay ile 16 ncı sırada yer almaktadır yılında Türkiye de yaklaşık her 24 kazada bir kişi hayatını kaybederken Samsun da her 21 kazada bir kişi hayatını kaybetmiştir yılında Türkiye de kaza başına ortalama 1.66 kişi yaralanırken Samsun da kaza başına yaralı sayısı 1.69 olmuştur. MOTORLU KARA TAŞITLARI Samsun, 2015 yıl sonu itibariyle toplam araç sayısı bakımından 302 Bin 391 adet araç ile %1.51 paya sahip ve 18 inci sırada, otomobil sayısı bakımından %1.32 pay ve toplam 139 Bin 773 adet otomobil ile 19 uncu sırada bulunmaktadır. Samsun, 2015 yıl sonu itibariyle bin kişi başına özel otomobil sayısı bakımından 109 araç ile Türkiye ortalaması olan 134 aracın çok altında ve 46 ncı sırada bulunmaktadır. Samsun, 2015 yıl sonu itibariyle 12 Bin 576 adet minibüs ile %2.80 paya sahip olup 5 inci sırada, 48 Bin 287 adet traktör ile %2.85 paya sahip ve 8 inci sırada, 57 Bin 153 adet kamyonet ile %1.76 paya sahip ve 14 üncü sıradadır yıl sonu itibariyle Türkiye de araçların %53.0 ü otomobillerden oluşurken Samsun da bu oran %46.2, Türkiye de araçların %8.5 i traktör iken Samsun da bu oran %16.0 dır. İKTİSADİ RAPOR 2016, SAMSUN 17