DİYARBAKIR DA YILLARI ARASINDA MEYDANA GELEN ATEŞLİ SİLAH YARALANMASINA BAĞLI ÖLÜMLERİN ADLİ İRDELENMESİ

Transkript

1 T.C. DİCLE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ADLİ TIP ANABİLİM DALI DİYARBAKIR DA YILLARI ARASINDA MEYDANA GELEN ATEŞLİ SİLAH YARALANMASINA BAĞLI ÖLÜMLERİN ADLİ İRDELENMESİ Dr. İSMAİL BOZKURT TIPTA UZMANLIK TEZİ DİYARBAKIR-2015

2 T.C. DİCLE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ADLİ TIP ANABİLİM DALI DİYARBAKIR DA YILLARI ARASINDA MEYDANA GELEN ATEŞLİ SİLAH YARALANMASINA BAĞLI ÖLÜMLERİN ADLİ İRDELENMESİ Dr. İSMAİL BOZKURT TIPTA UZMANLIK TEZİ Prof. Dr. SÜLEYMAN GÖREN TEZ DANIŞMANI DİYARBAKIR-2015

3 TEŞEKKÜR İhtisasa başlamam konusunda ve eğitimim süresince yardımlarını esirgemeyen, beni daima destekleyen ve tezimle ilgili çalışmalarım sırasında desteğini ve bilgisini esirgemeyen tez danışmanım Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı değerli hocam Sayın Prof. Dr. Süleyman GÖREN'e, Eğitim süresi boyunca yetişmemizde büyük emekleri ve katkıları bulunan değerli hocam Sayın Doç.Dr. Yaşar TIRAŞÇI ve Yrd.Doç.Dr. Cem UYSAL a ve yine aile ortamı içinde birlikte çalıştığım sevgili asistan arkadaşlarım Dr.Mustafa KORKMAZ, Dr.Kasım BULUT, Dr. Übeydullah DURMAZ, Dr. Aydın ALTINAL ve Dr. İsmet ADANIR a teşekkürlerimi sunarım. Beni bugünlere getirip her anımda destek olan sevgili babam ve anneme saygılarımı, gösterdiği sabır ve anlayışı ile hayatımın her aşamasında bana destek olan biricik eşim Esra ADIYAMAN BOZKURT a, hayatıma anlam katan çocuklarım Selma ve Cemil e sevgilerimi sunarım. i

4 ÖZET Amaç: Ateşli silah yaralanmalarına bağlı ölümler ülkemizde ve yurt dışında giderek artmaktadır. Ateşli silah yaralanmalarına bağlı ölümler adli tıp açısından otopside elde edilen bulgular ve delillerin adli tahkikatın seyrinde ayrı bir önemi vardır. Bu çalışmada tarihleri arasında Diyarbakır il ve ilçeleri ile çevre il ve ilçelerde meydana gelen ve Diyarbakır Grup Başkanlığında otopsileri yapılan Ateşli Silah yaralanmasına bağlı meydana gelen ölüm olgularının incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler: Bu çalışmada 5440 ölü muayene ve adli otopsi olgusunun raporları retrospektif olarak değerlendirildi. Bunlardan ateşli silah yaralamasına bağlı ölüm meydana gelen 1102 ( % 20,25) olgu çalışmaya dahil edildi. Yaş, cinsiyet, orijin, mevsim, ay, yıl, silahın türü, mermi giriş sayısı, atış mesafesi, elde edilen mermi çekirdeğinin çapı ve yapısı, ek travmatik bulgu olup olmadığı, olay yeri, mermi giriş yeri, alınan örneklerin toksikoloji sonuçlar açısından incelendi. Bulgular: Olguların 879 (% 79,8) si erkek, 223 (% 20,2) si kadın, yaş ortalaması 28,82+13,56 (min: 0, max: 82). Ateşli silah yaralanmasına bağlı ölümlerde cinayet 668 (% 60,6) vaka ile en fazla olurken; 327 (% 29,6) vaka ile intihar, 33 (% 3) vaka ile kaza ve 74 (% 6,8) vaka da orijin belirtilmediği görüldü. Ölümlerin genellikle yaz aylarında oluştuğu tespit edildi. Ölümlerin 735 (% 66,7) sinde tek giriş yarası olduğu, 149 (% 13,5) inde beş ve beşten fazla giriş yarası mevcuttu. Ölümlerin 419 (% 38) inde giriş deliği baş boyun bölgesinde idi. ii

5 Sonuç: Çalışmamızda tüm adli ölümler arasında ateşli silah yaralanmasına bağlı ölümlerin oranı önceki çalışmalardan daha yüksek bulunmuştur. Olguların bölgemizde yüksek oranda bulunması ateşli silahların denetimi ve kontrolü konusunda yasal düzenlemelerin daha sıkı yapılması ve halkın bu konuda bilinçlendirilmesinin gerektiği kanaatine varıldı. silah Anahtar Sözcükler: Ateşli silah yaralanmaları, ölüm, otopsi, adli tıp, ateşli iii

6 ABSTRACT Aim: Firearm-related deaths increase dramatically in both our country and the other countries. This type of death examinations and autopsies which is very significant procedure to find and define evidences have a very important role in forensic medicine due to significant function in criminal investigations. The aim of this study is to evaluate firearm related death examinations and autopsies that occur within the Diyarbakır and other adjacent places Material and Methods: In this study, the reports of 5440 death examinations and forensic autopsy findings are retrospectively analyzed. There were 1102 (20.25%) firearm-related death included in this study. Age, gender, origin, season, month, year, type of weapon, number of bullets in the body, shooting range, the structure of bullet projectile, additional trauma findings, crime scene investigations, bullet entry side and toxicological results of samples were evaluated. Results: 879 (79.8%) were male while 223 (20.2%) of total cases were female. The mean age was (min: 0, max: 82). Homicide was the highest percentage with 668 (60.6%) cases than suicides [327 cases (29.6%)]. Accidents with 33 (3%) cases and other 74 (6.8%) not-originated case were observed. It is detected that most of the cases took place in summer time. The examination showed that there was a single bullet wound in 735 (66%) cases while there were five or more wounds in 149 (13%) cases. Bullet entry hole was at head-neck region in 419 (38%) cases. iv

7 Conclusion: In this study, the level of firearm-related deaths is found relatively higher than the other studies. The occurrence of high number of such cases proved that, strict legislation of firearm control regulation and raising public awareness about the issue are required. Key Words: Firearm injury, death, autopsy, forensic medicine, firearm v

8 İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR... i ÖZET... ii ABSTRACT... iv İÇİNDEKİLER... vi KISALTMALAR... viii 1. GİRİŞ VE AMAÇ GENEL BİLGİLER Tanımlar Tarihçe Barutun Tarihsel gelişimi Mermilerin Tarihsel gelişimi Ateşli Silahların Tarihsel Gelişimi Ateşli silahların Sınıflandırılması Yivli Setli Uzun Namlulular Yivli Setli Kısa Namlulular (Tabanca) Otomatik Tabancalar Yivsiz- Setsiz Uzun Namlulular Yivsiz- Setsiz Kısa Namlulular Ateşli Silahların Mekanizması Mermi Fişek Kovan Kapsül Barut Mermi Çekirdeği Yiv Set- Kalibre Namlu Şok Atış Artıkları ve Ateşli Silahların Tespit Yöntemleri Ciltte Barut Artıklarının Tespit Elbiselerde Barut Artıklarının Tespiti Ateş Edilen Silahın Tespiti Ateşli Silahlarla Oluşan Yaralar vi

9 2.6.1 Giriş Deliği Traje (Mermi Yolu) Çıkış Deliği Av Tüfeği Yaraları Ateşli Silahlarda Atış Mesafesi Bitişik Atış Bitişiğe Yakın Atış Yakın Atış Uzak Atış Ateşli Silahlarda Orijin İntihar Cinayet Kaza İkili Ölüm Ateşli Silah Yaralanmaları ile İlgili Önemli Bazı Noktalar Atış Sayısının Belirlenmesi Atış Yönünün Belirlenmesi Giriş- Çıkış Deliklerinin Ayırımı Su Tazyiki Etkisi Yorgun Mermi Ateşli Silahlarla İlgili Ülkemizdeki Yasal Düzenlemeler GEREÇ VE YÖNTEMLER BULGULAR TARTIŞMA SONUÇ ve ÖNERİLER KAYNAKLAR ETİK KURUL KARARI vii

10 KISALTMALAR ASY ATK MÇ ST : Ateşli Silah Yaralanması : Adli Tıp Kurumu : Mermi Çekirdeği : Saçma Tanesi viii

11 1. GİRİŞ VE AMAÇ Dünyada yüzbinlerce insan ateşli silahlar nedeniyle yaşamını yitirmektedir (1). Pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye de de ateşli silahlara bağlı ölümler önemli bir toplumsal sorundur. Ateşli silah yaralanmalarına bağlı ölümler doğal olmayan ölümler arasında trafik kazalarından sonra ikinci veya üçüncü sırada gösterilmektedir (2, 3). Ülkemizde de yaklaşık olarak yılda üç bin kişi ölmekte ve on binlerce insan da yaralanmaktadır (4). Türkiye de (2011 yılı verilerine göre) 9 milyon silah olduğu tahmin ediliyor ve 178 ülke arasında silahlanma konusunda Türkiye 14.sırada olup Türkiye'deki silahlarla işlenen cinayetlerin %14'ünde ruhsatlı silah kullanılmıştır (5). Ateşli silah yaralanması bağlı meydana gelen ölümler pek çok etkene göre değişen farklı demografik özellikler göstermektedir. Silah temin edilmesinin kolay olduğu, örf ve adetlerinde silahın önemli bir yeri olan, silah bulundurulmasını ve kullanılmasını kısıtlayan katı yasal uygulamaları olmayan, yasal mekanizmalarının yavaş işlediği veya yeterince işlemediği birçok ülkede ateşli silah yaralanmasına bağlı ölüm sayısında hızlı bir artış kaydedilmektedir (6). Ateşli silahlarla ölüm olaylarında ölüm sebebi ve ölüm zamanı yanında ayrıca tahmini atış mesafesi, giriş ve çıkışın tespiti, orijin, hangi yaranın ölümcül olduğu gibi daha pek çok hususların adli tıbba yöneltilen sorulardır (7). Bu çalışmada Diyarbakır ili ve çevre illerde meydana gelen ve Diyarbakır da otopsisi yapılan ateşli silah yaralanmasına bağlı ölüm olaylarını, ülkemizin diğer illerinde ve dünyada yapılan çalışmalarla karşılaştırarak farklılıklar olup olmadığını araştırmak, farklılıklar var ise nedenlerini tartışmak ve toplumun ateşli silahların kullanımının artması ile oluşacak olumsuz sonuçlar konusunda dikkatini çekmek amaçlanmıştır. Diyarbakır ilinde yapılan otopsilerin çevre illerde meydana gelen adli olayları da kapsadığı göz önüne alındığında toplanan verilerin Türkiye ve dünyadaki benzer çalışmalara katkı sağlayacağı görüşündeyiz. 1

12 2. GENEL BİLGİLER 2.1 Tanımlar Ateşli silahlar etki gücü yüksek olan saldırı ve savunma aracı olmaları sebebiyle çok sık kullanılmaktadır (8). Ateşli silah, 6136 sayılı ateşli silahlar ve bıçaklar ile diğer aletler hakkındaki kanunun uygulamasını gösteren 91/1779 karar sayılı yönetmelikte Mermi çekirdeği veya saçma tabir edilen özel şekil ve nitelikteki maddeleri, barut gazı veya bu neviden patlayıcı ve itici güç ile uzak mesafelere kadar atabilen silahlar olarak tanımlanmıştır (9). Aynı yönetmelikte "tabanca", "tam otomatik olmamak şartıyla, namlu uzunluğu fişek yatağı hariç 30 cm'yi veya bütün uzunluğu 50 cm'yi geçmeyen, barut vb. patlayıcı ve itici güç ile gülle, mermi, saçma, gaz veya diğer nesneleri atabilen, belli bir çapta namluya uygun imal edilmiş yivli ateşli silahlar" olarak; "tam otomatik silah", "tetik her çekildiği veya devamlı çekili tutulduğunda sürekli atış yapabilen ateşli yivli silahlar olarak tanımlanmaktadır (9). Silah taşıma ve kullanmanın şartları yasalarda belirlenmiş olup, güvenlik görevlisi ve sivil bir insanın yasalarda belirlenen ölçü ve sınırlar dahilinde silah taşıması ve kullanması söz konusudur (10). 2.2 Tarihçe Barutun Tarihsel gelişimi Barut, ateşli silâhlarda mermiyi atmak için kullanılan, güherçile (Potasyum nitrat), kükürt ve kömür tozundan meydana gelen patlayıcı bir maddedir. Çok kere karabarut adı da verilir (8). Barutun kimin ve ne zaman keşfettiği tam olarak bilinmemektedir. Milattan önce 1000 yıllarında Çinlilerin güherçile esaslı barut 2

13 kullandıklarını bildirmekte ise de barutun önce kimler tarafından bulunduğu ve hangi amaçla kullanıldığı tam olarak açıklanamamıştır (11). Barut kolay alev alabilen, yanıcı, sıkışık ortamda yandığında ise patlayıcı bir maddedir. Çok çeşitli türleri olmakla beraber uygulamada iki türü önemlidir. Kara barut (dumanlı barut) ve tek veya çift bazlı Beyaz (dumansız) barut ileri sayfalarda detaylı anlatılacaktır (11, 12). Barut yandığında, karbonmonoksit, karbondioksit, hidrojen, metan, azot gazı ile birlikte nitrit, nitrat, karbon, klorür gibi katı atıklar ortaya çıkar (8) Mermilerin Tarihsel gelişimi Merminin ilk şekli temel olarak mermi çekirdeği ve yeterli ölçüde barutu içeren bir kağıt paket şeklinde kullanılmıştır. Merminin şekli bugünkü mermilere çok az benzerlik göstermektedir. Daha iyi vuruş gücü ve etkinlik elde edebilmek için küresel mermi modern mermilere benzeyecek şekilde uzatılarak ağırlığı ve vuruş gücü arttırılmıştır. Bugün modern silahlarda ateşleyici taşıyan kapsül merminin arka kısmında yer alır. Kapsüle iğne çarparak, kapsül içindeki ateşleyici barutun ateşlenmesini sağlar (11) Ateşli Silahların Tarihsel Gelişimi Ateşli silahlar basitçe bir ucu açık demir ya da pirinçten yapılmış borular şeklinde ilk olarak kullanılmıştır. 15. yüzyılda namlunun içine yivlerin açılması başlamıştır Alman Johann Kiefus tarafından elle kurulan bir yay yardımıyla ateşleme kabına kıvılcımlar fırlatılması ile ateşleme daha hızlı bir hale gelmiştir. 18. yüzyıl sonunda Amerika Birleşik Devletlerinde, Hiram Maxim tetiğe basılı tutulduğunda silahın geri tepmesi ile dolumu sağlayan ve sürekli ateş edebilen ilk makineli silahı bulmuştur. Makineli tüfek bir yandan ateş ederken bir yandan da kendini doldurur. Bu buluşun savaşlarda oldukça büyük etkisi olmuştur (11-13). 3

14 2.3 Ateşli silahların Sınıflandırılması Yivli Setli Uzun Namlulular Harp Silahları Genellikle ordu tarafından kullanılan silahlar olup uzun menzil ve delici güce sahiptirler. İlk kullanılan türlerinde, ağızdan dolma, tek atışlı olarak imal edildikleri gibi, günümüzde otomatik ve makineli tüfek olarak imal edilerek yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu silahlar değişik marka ve çaplarda olduğu gibi en sık kullanılanları çapı 7.61, 7.63, 7.9 ve 9 mm. dir (14-16) Yivli Av Tüfekleri Yivli setli silahlar savaş silahı olarak kullanılmakta ise de günümüzde av silahları olarak da yerlerini almışlardır. Kanunlarımızda Yivli Av Tüfeği, namlu uzunluğu fişek yatağı hariç 30 cm den fazla, uzun menzilli ve delici güce sahip, sabit dipçikli, tam ve yarı otomatik atış yeteneği olmayan ve münhasıran avda ve atıcılıkta kullanılan ateşli-yivli silahlar olarak tanımlanır. Avda kullanılan silahlarla, savaş silahlar arasındaki fark mermileridir. Av tüfeklerinin mermi çekirdekleri, üzerleri bakırla kaplı ucu sivri mermilerdir. Bu çekirdekler namludan çıktıktan sonra ve takip ettikleri yol boyunca açılmazlar, şekillerini korurlar. Böyle mermilere human (insani) mermi denir. Çeşitli kalibrede yivli setli Av tüfekleri (Şekil 1) mevcuttur (9, 17). 4

15 Şekil 1. Yivli Setli Av Tüfeği(18) Yivli Setli Kısa Namlulular (Tabanca) Tabanca, namlu boyu fişek yatağı hariç 30 cm'yi, tüm uzunluğu 50 cm yi geçmeyen ateşli silahlardır. Tabancalar savunma maksatlı küçük silahlar olarak tasarlanmıştır. Tabancalar küçük ebatta, hafif, kolay taşınabilir ve saklanabilir özelliktedir. Kullanım kolaylığı açısından değişik ebat ve şekillerde birçok tabanca çeşidi geliştirilmiştir (16, 19) Toplu Tabancalar (Revolver) 18. yüzyıldan itibaren ABD'de üretilmeye başlanan bu tür silahlarda mermiler, top adı verilen ve genellikle 5,6 veya 7 mermi yuvası bulunan silindirlere yerleştirilir, her atıştan sonra silindir dönerek yeni bir mermi namlu hizasına gelip atışa hazır olur. Toplu tabancaların tek hareketli ve çift hareketli olmak üzere iki tipi bulunmaktadır. Tek hareketli tipinde ateşten önce horozun manuel olarak geri çekilmesi gerekmekte bu da silindirin dönmesini ve merminin namlu ile aynı doğrultuya gelmesini sağlamaktadır. Çift hareketli tipte ise sadece tetiğe basarak horoz geriye çekilmekte, silindir dönmekte ve horozun düşmesiyle ateşleme gerçekleşmektedir. Toplu tabancalar ucuz ve basit bir dizayna sahip olmaları önemli avantajlarıdır. Dezavantajları ise doldurmanın nispeten yavaş olması, emniyet 5

16 tertibatının olmaması ve silindirin rahatça dönebilmesi için namlu ile silindir arasındaki aralığın silahın etkinliğini azaltmasıdır (16, 20, 21). Şekil 2. Toplu Tabanca(22) Otomatik Tabancalar Otomatik tabancalarda mermiler şarjör denilen içi yaylı bir düzeneğe yerleştirilir. Şarjör silahın kabzasına alttan yerleştirilip sürgünün çekilmesi suretiyle ilk mermi namlunun arka kısmında bulunan mermi (fişek) yatağına sürülür. Bu işlem sırasında horoz da kurulmuş olup silah atışa hazır hale getirilmiştir. Tetiğin çekilmesiyle gerçekleşen atış sonrası ani geri tepme sonucunda ateşlenen mermiye ait boş kovan dışarı atılır ve yeni mermi namluya sürülür. Bunların yarı ve tam otomatik türleri vardır. Yarı otomatikte tetiğe her basışta bir mermi atılırken, tam otomatik tipinde tetik basılı kaldığı sürece şarjördeki mermiler tükeninceye kadar atış yapılır (16, 23). 6

17 Şekil 3. Otomatik Tabanca (24) Makineli tabancalar Dipçikli silahlardan oluşturulan makineli tabancalar, katlanabilir, taşıması kolay, hafif, yarı ve tam otomatiğe ayarlanabilen, dakikada mermi atışı yapabilen, 800 m ye kadar erimli (menzil) yakın saldırı ve savunma silahlarıdır.(23, 25). 7

18 Şekil 4. Makineli Tabanca (26) Yivsiz- Setsiz Uzun Namlulular Av Tüfekleri Avcılıkta kullanılmak üzere imal edilen yivsiz-setsiz olan bu tüfekler, sıklıkla kullanım amaçları dışında yaralama ve öldürme olaylarında kullanıldığı için adli tıp açısından önem taşımaktadırlar Tek Namlulu Av Tüfekleri Tek namlulu av tüfekleri, bir kere atış yapıldıktan sonra yeniden doldurulması gereken tek kırma ve içinde ateşleme iğnesinin de bulunduğu bir bloğun, kolu aracılığıyla ileri geri hareket ettirilerek sürgü bloğu geri çekildiğinde boş kovanı 8

19 dışarı fırlatan ve sürgünün altında bulunan hazne veya şarjörden gelen yeni fişek tetik mekanizması kurulan sürgü mekanizmalı türleri mevcuttur (17). Şekil 5. Tek Namlulu Av Tüfekleri (27) Yarı Otomatik Av Tüfekleri Yarı otomatik silahlarda boş kovanın atılması ve yerinin yenisiyle doldurulmasıyla ilgili yapılması gereken işlemler kullanıcının müdahalesi olmaksızın yapılmaktadır. Geri tepmeli ve gaz kaçırmalı olmak üzere iki farklı türü mevcuttur. Geri tepmeli tiplerde silahın ateşlemesiyle namlu ve ona kilitli olarak bulunan sürgü mekanizması geriye hareket ederek ardındaki yaylara baskı yapar. Mekanizma bir kanca tarafından sabitlenirken, namlu ileri doğru hareket ederek boş fişek kovanı fırlatır. Namlu ileri hareketini tamamlamak üzereyken ise mekanizmayı tutan kancayı iter ve mekanizma serbest kalır, onun da ileri hareketiyle yeni fişek yatağa sürülmüş olur. Gaz kaçırmalı yarı otomatik av tüfeklerde yanan barutun oluşturduğu barut gazı namlu içindeki ince deliklerden sızarak namlu altındaki gaz pistonunu 9

20 harekete geçirir. Piston kolu sürgü mekanizmasına bağlı olan sürgü çubuğuna hareket vererek mekanizmayı geri iter. Bu arada boş kovan dışarı atılır ve yenisi yuvaya sürülür (17) Pompa Hareketli Av Tüfekleri Pompa hareketli av tüfeklerinde el kundağının ileri ve geri hareketi namluyla ilgili doldurma ve boşaltma işlemi gerçekleşir. Fişek yatağını kapatan sürgü mekanizması el kundağına bağlıdır. Kundağın geri hareketiyle bu parça da geri gelerek boş kovanı dışarı atar. Daha sonra, kundağın ileri itilmesiyle yeni fişek yatağına yerleştirilir ve tetik mekanizması kurulmuş olur (17). Şekil 6. Pompalı Av Tüfeği(28) Çift Namlulu Av Tüfekleri Klasik çifteler yan yana oturtulmuş iki namlusu olan ve kubuzdaki mafsaldan kırılarak doldurulan av tüfekleridir. Av tüfekleri içinde en çok kullanılan birbirine yapışık iki namludan oluşan Lefaucheux kırmalı tüfeğidir. Süperpoze olarak adlandırılan av tüfeklerinde üst üste iki namlu mevcuttur (12, 14, 17). 10

21 Şekil 7. Süperpoze ve Yan yana Çifte namlulu Av Tüfeği (29) Yivsiz- Setsiz Kısa Namlulular Kuru Sıkı Tabancalar Kurusıkı tabancalar, yapılarında herhangi bir değişiklik yapılmadığı durumda, mermi çekirdeği fırlatmaksızın sadece ses ve gaz fişekleri ateşleyen düzeneklerdir. Bu silahları 18 yaşını dolduran ve herhangi bir sabıka kaydı olmayan herkes yasal olarak kolayca temin edebilmektedir (30). Zararsız gibi görünen bu silahlara bağlı ciddi yaralanmalar literatürde az da olsa mevcuttur. Yaralanmalar genellikle atış ile oluşan basıncın blast etkisine bağlı oluştuğu gibi bazen de mermi kovanı ucundaki plastik tıpanın büyük damar yaralanmasına neden olduğu olgularda mevcuttur (31). 11

22 Şekil 8. Kuru Sıkı Tabanca (32) Ölümcül Olmayan Mühimmat Fırlatıcılar Toplumsal olaylarda kalabalığı dağıtmak için göz yaşartıcı maddeler kullanılmaktadır. Kullanılacak olan mühimmatın dozu ve menzili kalabalığın özelliği ve büyüklüğü dikkate alınarak yapılmadır. İç İşleri Bakanlığı nın Şubat 2008 tarihli Göz Yaşartıcı Gaz Silahları ve Mühimmatları Kullanım Talimatında, Göz Yaşartıcı Gazla Müdahale Kademeleri topluluk ile polis arasındaki mesafeye göre 3 kademeye ayırıp 3. Kademede; Uzak Mesafe ( metre) 37/38 mm. Gaz Tüfeği ile yapılan müdahale şekli olarak belirtilip silah kullanıcısının vücuduna 45 derece açı ve 150 m mesafeden atışın yapılması gerekmektedir (Şekil 9) (33). 12

23 Şekil 9. Ölümcül olmayan mühimmat fırlatıcılar ve uygun ateş şekli (34) Bu silahlardan atılan gazların etkisi yanında gazın içinde bulunduğu kapsülün direk etkisi ile de çok ciddi yaralanmalara yol açmaktadır. Gaz kapsülleri vasküler yaralanmalar, kırıklar, göze doğrudan etkiye bağlı göz kaybı, kafa travmaları ve buna bağlı ölümlere sebep olabilmektedir (35). 13

24 2.4 Ateşli Silahların Mekanizması Ateşli silah yaralanması veya ölüm olgusunun adli tıp açısından değerlendirilebilmesi için bazı kavramların ve özelliklerin bilinmesi gerekmektedir (12) Mermi Fişek Ateşli silahlarda canlı ve cansız hedefler üzerinde tahribat yapan unsurları bir arada bulunduran yapıdır. Birbirlerinden farklı olmalarına rağmen halk arasında birbirleri yerine kullanılan fişek, mermi ve kurşun gibi terimler sadece ülkemizde değil bütün dünya ülkelerinde de iç içe girip karışmıştır (21, 36). Mermi, yivli - setli silahlarda kullanılan ve yaralayıcı mekanik cisimleri üzerinde taşıyan yapıdır. Merminin yapısı mermi çekirdeği, barut, kovan ve kapsülden oluşur (8). Şekil 10. Merminin yapısı (37) 14

25 Yivsiz-Setsiz av tüfeklerinde ise yivli - setli silahlardan farklı olarak av tüfeği fişekleri kullanılmaktadır (Şekil 11). Patlaması ve mekanik cisimlerin ileri fırlatılması bakımından bir değişiklik yoktur (12). Şekil 11. Av Tüfeği Fişeğinin yapısı (38) Saçma taneleri yuvarlak kurşun elementinden yapılmıştır. Bazen sertliğinin artması için antimon gibi elementler de ilave edilebilir. Saçmaların iriliği numara ve harf ile isimlendirilir. Saçmalar kuş saçması denilen küçük saçmalardan şevrotin denilen iri saçmalara kadar değişik çaplarda olabilirler. Saçma numarası küçüldükçe saçma çapı artar. Fişeğin çapına uygun olarak içine tek kürevi ya da tek silindirik kurşunlar da yerleştirilebilir (12, 14, 39, 40). Şekil 12. Fişek Çeşitleri (41) 15

26 Tapanın fonksiyonu barutun sıkıştırılmasıdır. Keçe ya da plastikten yapılan tapa silindir şeklinde ve fişeğin çapına uygundur. Kapak ise saçma tanelerinin en üstüne yerleştirilen kısımdır. Kartondan ya da plastikten imal edilmektedir (12, 42) Kovan Mermiye ait olan barut, çekirdek ve kapsülü bir arada tutan, barut ile kapsülü dış etkilerden koruyan silindir şeklinde pirinçten yapılmış parçadır (12, 21) Kapsül Kovanın alt (tabla) kısmında bulunan içeriye doğru girintili bölümdür. İçerisinde çok kolay alev alabilen kurşun, antimon ve baryum bileşiklerinden biri veya birkaçı bulunur. Kendisine çarpan iğnenin etkisiyle oluşan alev vasıtası ile barutun yanmasını sağlar. Kapsülün durumuna göre mermiler ikiye ayrılmaktadır. Merkezi Vuruşlu Mermiler: Kapsül kovan tablasının ortasında ayrı bir bölüm olarak bulunmaktadır. Çevresel (Kenar) Vuruşlu Mermiler: Bu tür mermilerin kovan tablasında ayrıca bir kapsül bölümü yoktur. Kapsül bileşimi tablanın kenarında yer almaktadır. Atış sırasında ateşleme iğnesi kovan tablasının kenarına çarpar ve ateşleme bu şekilde meydana gelir (36) Barut Kolay alev alabilen, yanıcı, sıkışık ortamda yandığında ise patlayıcı özelliği olan katı bir maddedir. Kovanın içerisinde belirli miktarlarda ve sıkışık halde bulunur. Barut ateşlendiğinde yanarak kendi hacminden yüzlerce kat fazla gaz haline gelir. Bu gazın oluşturduğu basınç kovanın uç kısmındaki mermi çekirdeğini fırlatılmasına neden olur. Bileşimi açısından iki türü bulunmaktadır. 16

27 Kara (Dumanlı) Barut: İlk kullanılan barut türüdür. Kara barut yandığı zaman hacminin 300 katı kadar gaz meydana getirir. Yanması anidir. Yandığı zaman fazla miktarda duman çıkarması ve fazla artık bırakması nedeniyle günümüzde bazı av tüfekleri ve toplu tabancalar dışında kullanılmamaktadır. Beyaz (Dumansız) Barut: İçeriğine göre tek bazlı ve çift bazlı olmak üzere iki türü vardır. Tek bazlı olanların ana maddesi nitroselülozdur. Çift bazlı olanlarda nitroselüloz ve nitrogliserin bulunmaktadır. Yandığında hacminin yaklaşık misli hacmine ulaşabilmektedir (12, 21, 43) Mermi Çekirdeği Mermi kovanının uç kısmına sıkıştırılmış biçimde duran silah ateşlendiğinde yanan barutun sıkışık ortamda patlamasıyla oluşan basıncın etkisiyle namlunun ağzından büyük bir hızla çıkan ve hedefte tahribata yol açan kısımdır. Mermi çekirdekleri özelliklerine göre iki türlüdür. 1- Gömleksiz çekirdekler; Kurşun elementinden yapılmıştır. Bu element yumuşak olduğu için, bu çekirdekler vücudun yumuşak dokularına çarpmakla bile deforme olurlar. 2- Gömlekli çekirdeklerde; Yumuşak olan kurşundan yapılmış nüvenin üzeri, bakır, nikel, krom gibi daha sert elementlerden oluşan bir gömlekle kaplanmıştır(şekil 13). Sert olan bu gömlek nedeniyle mermi çekirdeği daha zor deforme olur. Vücuda çarptığında, yumuşak dokularda çoğunlukla deforme olmazlar. Bazen sert olan kemik dokusunu bile deforme olmadan veya çok az deformasyona uğrayarak delebilir veya kırabilirler (21, 36). Gömleğin kurşun nüveyi tam olarak sarmayıp bir bölümü açıkta bırakan ve az rastlanan Yarı gömlekli çekirdeklerde mevcuttur (8). 17

28 Şekil 13. Gömlekli Mermi Çekirdeğinin yapısı (44) Yiv Set- Kalibre Bazı av tüfekleri hariç, tüm tabanca, makineli tabanca ve harp silahlarının namluları içerisinde helezon şeklinde sağdan sola ya da soldan sağa devreden belirli sayılarda oyuntu ve çıkıntıları vardır. Set denilince namlunun içerisinde helezon tarzında uzanan çıkıntılar, "Yiv" denilince ise setlerin arasında kalan girintilerdir. Bu sayede namlu ile mermi çekirdeği arasındaki sürtünme azalır ve çekirdek kendi ekseni etrafında dönme hareketi kazanır. Bu özellik mermi çekirdeğinin takla atmasını önlerken etkisini artırır ve mermi çekirdeğinin düzgün ilerleyişini sağlar (12, 15, 40, 45, 46). Namluda karşılıklı iki set arasındaki mesafeye çap denir. Av tüfeklerinde fişek, harp silahlarında ve tabancalarda da mermi o silahın çapına uyar. Setlerin tam karşılıklı gelmediği durumlarda, set varmış gibi kabul edilebilir. Çap metrik sistemi kabul eden ülkelerde mm olarak ifade edilir. Silah çapları 5.5 mm ile 11.4 mm arasında değişim gösterir. Amerika ve İngiltere'de ise kalibre olarak ifade edilir. Kalibre inç'in (1 inç = 2.54 cm) ondalık kesirlerine göre ayarlanmıştır. Amerika bir inç'in 1/100'nü, İngiltere ise 1/1000'ni kabul etmektedir (12, 13, 15, 40, 45). 18

29 Şekil 14. Yiv Set ve Kalibre (Çap) (40) Namlu Namlu, silahın en önemli parçalarından biri olup mermi (fişek) içindeki barutun ateşlenmesi sonucu meydana gelen gaz basıncı ile hız alan mermi çekirdeği veya saçmaları hedefe yönelten çelikten yapılmış bir elemandır. Namlu uzunluğu, fişek yatağı basından namlu ağzına kadar olan uzaklıktır (47). Av tüfekleri namlu çaplarına göre Türk Standartları Enstitüsü 10, 12, 14, 16, 20, 24,28, 32, 410 kalibrelik ve 9 mm lik olmak üzere toplam on tür ile yarışmalar için kullanılan skeet ve trap olarak iki sınıf belirlemiştir. Av tüfeklerinde namlu çapını (kalibre), genelde gr kurşunun eşit büyüklükte ayrılan kürelerinin sayısı gösterir. Örneğin gr kurşundan 12 adet eşit çaplı küre çıkartıldığında, tüfeğin kalibresi 12 dir. Söz konusu kurşun kütlesinden eşit çaplı 20 küre çıkartıldığında kalibresi 20 olur (8, 23). Av tüfeklerinin namluları ve kundakları kesilerek kısa namlulu yivsiz ateşli silah haline dönüştürülebilmektedir. Namlusu kısaltılan bu silahların taşınması ve saklanması kolay olmaktadır. Böyle namlu kısaltılarak elde edilen av tüfekleri ile 19

30 yapılan atışlarda özellikle kısa mesafelerde hedefi vurma olasılığı çok yüksektir. Namlu boyu iyice küçüldüğü için (genellikle cm arası) saçmalar namluyu terk ettikten kısa bir mesafe sonra dağılmaya başlayacak ve dağılım büyük olacaktır (11, 48). Susturucular silah namlusuna takılan ve ateşleme esnasında ortaya çıkan yüksek şiddetli ses dalgalarını azaltmaya yarayan bir genleşme odası ve odacıklardan oluşan bir yapıdır (Şekil 7). Silah susturucuları silahı kullanan keskin nişancıların yerinin tespitini güçleştirdiği gibi kalabalık yerlerde ya da meskenlerde fark ettirmeden silahın ateşlenmesini sağlar (49). Şekil 15. Susturucu (50) Şok Şok, namlunun uç kısmında, çıkan saçmaların fazla dağılmasını engellemek için namlunun iç çapının namlu ucunda veya namlu boyunca daraltılmasıdır. Şoklu namlular av tüfeğinin üretimi sırasında fabrikada orijinal olarak üretildiği gibi daha sonra da eklenebilmektedir. Namludaki şok, tam şok, yarım şok, üç çeyrek şok ve çeyrek şok (Şekil 8) gibi farklı şekilde derecelendirilir. Av tüfeklerinde namlunun şoklanarak daraltılması ile saçma taneleri namludan daha hızlı ve toplu bir şekilde çıkarak hedefe isabet eden saçma tanelerinin oranı artmakta ve ortaya daha güçlü bir 20

31 etki çıkmaktadır. Şok ne kadar büyükse saçma tanelerinin dağılımı o kadar az olmaktadır (40, 46, 51-53). Şekil 16. Şoklama (54) 2.5 Atış Artıkları ve Ateşli Silahların Tespit Yöntemleri Ateşli silahla atış yapıldığında, kullanılan merminin yapısından kaynaklanan bir takım atıklar oluşur. Silah ateşlendiğinde ortaya çıkan basınçla mermi çekirdeği kovandan ayrılıp dışarı fırlarken namlunun ucundan mermi çekirdeği ile birlikte alev, is, sıcak gazlar, yanmamış ve kısmen yanmış barut partikülleri ve çoğunluğu buhar halde metal artıkları çıkar (Şekil 9). Bu artıkların erişebileceği mesafeler silahın tipi, barutun cinsi, kullanılan barutun miktarı, namlu uzunluğu, namlu çapı, yanma oranı, nem oranı, kapsülün yapısı, mermi çekirdeğinin özelliği ve çevresel koşullar gibi pek çok faktörden etkilenir. Bir atış esnasında namludan çıkan bu maddelerin gidecekleri mesafe kütleleri ile doğru orantılıdır (16, 40, 55, 56). Barutun yanma ürünleri, silah ateşlendikten sonra namlu ağzından itibaren belli bir mesafeye kadar gidebildikleri için, cilt ya da elbiseler üzerinde bulunması, atış mesafesinin saptanması bakımından önemlidir. Barut yanma ürünlerinin saptanabileceği bir başka yer de, silahı tutan kişinin elidir (12). 21

32 Şekil 17. Ateşli Silah Atış Artıkları (57) Ciltte Barut Artıklarının Tespit Ciltte bulunan barut artıklarının tespit edilebilmesi için öncelikle bu artıkların toplanması gerekir (12). Silah ve mermi yapısındaki çeşitlilik nedeniyle farklı materyaller üzerinde kalan ateşli silah atış artıklarının aranması adli araştırmacıları meşgul eden önemli bir konudur. Atış artıklarının ateş eden elde kalmasında; silahın tipi, çapı, barutun yapısı, atış sonrası faaliyetler, kişinin kullandığı el, ortamın fiziksel durumu, atışın çıplak elle yapılıp yapılmaması etkileyen faktörlerdir (58). Atış artıklarının toplanmasında kullanılan başlıca yöntemler şunlardır: 1- Parafin ile çekme metodu. 2- Tıbbi flaster bant ya da her iki tarafı yapıştırıcılı bant üzerine transfer etme metodu. 3- %5' lik HNO3 ile ısıtılmış ucu steril pamuklu plastik çubuklarla silme metodu. 4- Çözeltiye (%5'lik HNO3) daldırma metodu. 5- Vakumla çekerek toplama metodu (cep, elbise kol uçları, çanta içleri vb.). 6- Polivinil alkol ile çekme metodu (59). 22

33 Atış artıklar belirtilen yöntemlerle toplandıktan sonra analiz için Lunge solüsyonu testi, Griess ayıracı testi, Sodyum Rodizonat testi gibi renk testi yöntemleri, Nötron Aktivasyon Analizi (NAA), Atomik Absorbsiyon Spektrofotometre (AAS), Anodic Stripping Voltmetry (ASV) ve Proton Induced X Ray Emisyon Tekniği (PIXE) gibi Kütle Analiz yöntemleri, Enerji Dağılımlı X Işını Analizörlü Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM/EDX), Time-of-Fligh Secondary Ion Mass Specktrometry (TDF-SIMS) ve Taramalı İyon Mikroskobu (SIM) gibi Partikül Analiz yöntemleri kullanılır. (12-14, 16) Elbiselerde Barut Artıklarının Tespiti Bir silah ateşlendiğinde namlunun ucundan mermi çekirdeği ile birlikte alev, is, barut ve metal artıkları da çıkar. Kısa namlulu silahlarda namlu ucundan çıkan alev 5-10 cm., is cm., barut ve metal artıkları 50 cm.'ye kadar, av tüfeklerinde ise ortalama değer olarak alevin 15 cm, is bırakacak şekilde dumanın 30 cm, yanmamış barut tanelerinin ise 100 cm mesafeye kadar gittiği kabul edilebilir. Atış mesafesinin uzaması ile hedef üzerinde bulabileceğimiz artık sayısı azalmaktadır. Elbisenin özelliği, barutun nemlilik derecesi, fiziksel ve kimyasal yapısı, kapsülün yapısı, ortamdaki rüzgarın şiddeti, esiş istikameti, namlu uzunluğu artıkların elbise üzerinde oluşmalarını etkilemektedir (12, 16, 40, 60, 61). Elbiseli bölgeye yakın mesafelerden yapılan atışlarda namlu ağzından çıkan atış artıkları giysiler üstünde kalır. Giysiler bu artıkların deriye ulaşmasına engel olabilirler. Bu nedenle giysilerin incelenmesi atış mesafesi hakkında fikir verir. Yakın atışlarda elbiselerin üzerinde is ve yanmamış barut tanecikleri bulunur. Bunları elbiseler üzerinde çıplak gözle görebilmek çoğu kez güçtür. Fiziksel incelemelerde kullanılan özel bir mikroskop ile giysiye bakıldığında, bazen giriş defektinin etrafına dağılmış ve küçük benekler şeklinde yanık alanları tespit edilebilir. Elbiseler üzerindeki yakın atış bulgularını, gaz veya buhar şeklindeki kurşun kalıntılarının ve nitritlerinin tespiti amacıyla yapılacak olan kimyasal testlerle ortaya çıkarmak mümkündür. Nitrit kalıntıları barutun yanmasına bağlı olup giriş defekti etrafında noktalar şeklinde dağılım gösterir. Kurşun kalıntıları ise, fişeğin 23

34 tabanında bulunan bileşiklerin tutuşmasının yanı sıra namlunun iç yüzü boyunca yer alan kurşun artıklarından kaynaklanır. Bu kalıntılar giriş deliğinin etrafında çoğunlukla düzenli bir şekilde yer alırlar. Nitritlerin tespitinde Greiss testi, kurşun tespitinde Sodyum Rodizonat testi sıklıkla kullanılan kimyasal yöntemlerdir (40, 60) Ateş Edilen Silahın Tespiti Ateşli silahlarla meydana gelen ölüm olaylarında cesetten çıkarılan veya olay yerinden elde edilen mermi çekirdeğinin, şüpheli bir silahtan atılıp atılmadığının veya şüpheli silahlardan hangisi ile atıldığının tespiti son derece önemli bir konudur. Elde edilen bir mermi çekirdeğin belli bir silahtan atılıp atılmadığının tespiti, mermi çekirdeği ve silahın bazı özellikleri ve silahın mermi çekirdeği üzerinde bıraktığı izlerin araştırılması ile yapılır. Yivli- Setli Silahlarda mermi namludan hızlı ve sıkışık durumda geçerken üzerinde set izleri kalır. Öncelikle şüpheli silahla laboratuvarda deneme atışı yapılarak çekirdek örneği elde edilir. Elde edilen çekirdek ile yaralanmaya neden olan çekirdeğin üzerindeki set izleri, dönüş yönü ve sayısal uygunluk açısından incelenir. Her iki mermi çekirdeği mukayese mikroskobu altında incelenerek üzerlerindeki set izlerinin karşılaştırması yapılır. Set izleri uygunluk gösteriyorsa yaralayan silahın eldeki silah olduğu söylenebilir. Set izleri silaha özgü olup başka bir silah ile benzerlik göstermez. Aynı fabrikada üretilmiş aynı model silahlarda bile mikroskobik düzeyde farklılıklar bulunmaktadır. Mermi kovanın incelenmesi ile de hangi silahtan atıldığının veya birden fazla kovanın aynı silahtan atılıp atılmadığının tespiti mümkündür. Yarı otomatik ve tam otomatik silahlarda kovan dışarı fırlatılırken kovan çıkarıcı ve fırlatıcı kısımların bıraktıkları izler, karşılaştırmalı atışlarla elde edilen kovanların kıyaslanması ile değerlendirilir. Silahın iğnesinin kapsül üzerinde bıraktığı izin (iğne vurgu çukuru) incelenmesi ile de kovanın atıldığı silah tespit edilebilir. Vücuttan mermi çekirdeği elde edilmediği durumlarda olayda kullanılan silahın tespit edilmesi çok güçtür (12, 60). 24

35 2.6 Ateşli Silahlarla Oluşan Yaralar Ateşli silah yaralarının özellikleri tıp doktorları tarafından bilinmesi gereklidir. Doktorlar, karşılaştıkları yaranın ateşli silaha bağlı oluşan bir yara olduğunu bilmeli, yaranın karakteristik özelliklerini tanıyabilmeli ve yorum yapabilmelidir. Gerek canlıda, gerekse cesette yapılacak yara tanımlamaları çoğu kez yaranın ilk haline ilişkin tek kayıt olacağından dolayı çok önemlidir (62) Giriş Deliği Ateşli silah mermi çekirdeği vücuda isabet ettiği zaman cildi içeriye doğru iterek cildi deler ve yoluna devam eder. Mermi çekirdeğinin ilk isabet ettiği yerde oluşan bu deliğe giriş deliği denir (12). Bir lezyonun ateşli silah mermi çekirdeği giriş deliği olduğunun belirlenmesi olayın aydınlatılmasına yönelik çok önemli bir bilgi verir. Mermi çekirdeği vücuda dik olarak girdiğinde, kenarları düzenli ve yuvarlak bir giriş deliği olur. Çapı ise, çekirdeğin çapına eşit, daha küçük ya da daha büyük olabilir. Buna rağmen, bazen kullanılan barutun cinsine, miktarına, çekirdeğin şekline, atış mesafesine veya geliş seviyesine bağlı olarak atipik lezyonlar görülebilir. Bu atipik lezyonların mermi giriş deliği olduğunu söylemek her zaman kolay olmayabilir. Mermi çekirdeğinin, hemen altında sert kemik dokusu bulunan kafatası gibi cilt bölgelerine isabet ettiği durumlarda ise cilt patlama tarzında yırtılabilir. Böylece oluşan "Atipik giriş delikleri" çizgi, yırtık ya da yıldız biçiminde olabilir (12, 14, 62, 63). Mermi vücuda girerken, oluşan ısı ve sürtünmenin etkisiyle ciltte bir sıyrık meydana getirir. Eğer ölüm meydana gelirse, oluşan bu sıyrık giriş deliğinin etrafını çepeçevre saran koyu renkli bir parşömen plağı halkası oluşur ki buna "Vurma Halkası" adı verilmektedir. Ateşli silah namlularının içi bakım yapılırken özel bir yağla yağlanır. Silahla ateş edildiğinde mermi çekirdeği namludan geçerken bu yağ ve namlu içinde bulunan is ve pasla bulaşır. Mermi çekirdeği cildi delip giriş deliğinden girdiği esnada üzerine bulaşmış olan bu maddeler giriş deliğinin ağzında, iç kısmında çepeçevre bir leke 25

36 oluştur ki buna "Silinti Halkası" adı verilmektedir. Silinti halkası genellikle aynı silahla yapılan birkaç atışta meydana gelmektedir (12, 14, 62, 63). Bitişik atışlarda silah cilde tam temas halinde ise silahın geri tepmesini refleks olarak yine kolun namluyu tekrar cilt üzerine itmesi ile ısınmış olan namlu ucunun cilde sıkıca bastırılması ile halka ya da yarımay şeklindeki cilt yanığına "Stampa İzi" adı verilir. Genellikle stampa izi namlu ucu çapından daha geniştir (40, 55). Şekil 18. Bitişik Atış Mesafesinden Giriş Deliği (64) Traje (Mermi Yolu) Merminin vücutta seyrettiği yola " traje" denir. Mermi vücutta kalmış ise "kapalı traje", vücudu terk etmiş ise "açık traje" olarak ifade edilir. Sadece yumuşak doku harabiyetinin oluştuğu yaralanmalarda giriş ve çıkış deliklerini birleştiren düzgün bir hat şeklindedir. Ancak vücut içerisinde kemik gibi sert yapılara çarparak yön değiştirirse oluşan mermi çekirdeği trajesi düzensiz olur (12, 62, 63). 26

37 2.6.3 Çıkış Deliği Çıkış yaraları genellikle giriş deliğinden daha büyük ve düzensizdirler. Bazen atipik giriş yaralarında oldukça büyük bir giriş ve küçük bir çıkış yarası ile karşılaşılabilir. Çıkış yaralarının özelliği düzensiz bir yapıda cilt ile beraber dokuların da dışarı doğru yırtıldığı bir lezyondur. Çıkış deliğinin oluştuğu cilt bölgesine bası olan bazı durumlarda çıkış deliği etrafında vurma halkası benzeri bir yalancı abrazyon halkası görülebilmektedir. Bu durumlara örnek olarak şahsın duvara yaslanmış olması, sandalyede arkasına yaslanmış olması, çok kalın ve sert bir giysi veya kemer bölgesine denk gelmesi verilebilir (12, 20). Kafatası kemikleri çift laminalı olduklarından çıkış deliklerinin özelliği iç laminadaki deliğin küçük ve düzgün, dış laminadakinin düzensiz ve genişçe olmasıdır. Kafa derisi gibi kemik dokunun hemen üzerinde yer alan bölgelerde çıkış delikleri genellikle yıldızvari şeklinde olması bitişik atış giriş delikleri ile karışabilir. Mermi vücuda girerken veya vücut içerisinde parçalara ayrılmışsa bir giriş deliğine karşın birden fazla çıkış deliği de olabilir. Çok nadir olarak aynı giriş deliğinden giren iki mermi çekirdeği (tandem bullets) vücutta farklı yol izleyerek iki ayrı çıkış deliği oluşturabilir. Bazen de mermi çekirdeği cilt altı dokularda kalır (12, 62). Şekil 19. Çıkış Deliği (65) 27

38 2.6.4 Av Tüfeği Yaraları Av tüfeği ile oluşan yaralar mermi çekirdeği ile oluşan yaralardan farklıdır. Bunun nedeni av tüfeklerinde kullanılan fişeklerde tapa, daha fazla barut ve çok sayıda saçma tanesi bulunmasıdır. Saçma taneleri 1 metre mesafeye kadar toplu olarak giderler. Bir metreden sonra saçma taneleri birbirinden uzaklaşmaya ve dağılmaya başlar. Tapa 5 metre mesafeye kadar gidebilir. Fişekte bulunan karton ya da plastik kapak yana doğru kaydığı için ileri bir mesafeye gidemez. Av tüfeği yaralanmaları özelliklerindeki farklılık nedeniyle ele alacak olursak; Giriş deliği: Bitişik atışlarda boyutları aşağı yukarı namlu çapında olan tek bir giriş deliği bulunur. İlk 1 metrelik mesafeden yapılan atışlarda ciltte yaklaşık 1,5 cm. genişlikte toplu giriş deliği bulunur. 1 metrenin üzerindeki mesafeden yapılan atışlarda ana giriş deliğinin etrafında ikincil giriş delikleri oluşmaya başlar. Saçma taneleri toplu olarak gittiği sırasında ara hedefe çarptıklarında hedefe ilk çarpan ve hızları azalan saçma tanelerine hemen arkalarından gelen saçma tanelerinin(st) rastgele noktalardan çarpmaları sonucu "bilardo topu saçılma etkisi" ortaya çıkmaktadır. 2 metrenin üzerindeki mesafenden yapılan atışlarda saçma tanelerinin etkisiyle oluşan bu küçük girişlerin sayısı artar. 3-5 metreden sonra merkezi giriş deliği kaybolur ve yerini saçma tanelerinin girişlerine bırakır. Yapılan deneysel atışlarda, saçmaların 5 metre uzaklıkta 15 cm'lik, 10 metre uzaklıkta 33 cm'lik, 15 metrede 44 cm'lik, 20 metrede 54 cm'lik, 40 metrede 70 cm'lik dağılım yaptığını göstermiştir. Av tüfeği fişeğinden saçma taneleri ile beraber atılan tapa gibi metal olmayan parçalarla oluşan yaralanmalar olabilir. 28

39 Şekil 20. Av Tüfeği Yaralanması ( Yakın Atış Mesafesinden elbiseli bölgeye yapılan 3 ayrı atış, Toplu giriş deliği, bilardo topu saçılma etkisi, tekil saçma giriş delikleri ve ST deri altı seyirli geçişi)(23) Traje: Bitişik ve yakın atışlarda saçma taneleri vücuda toplu olarak girdikten sonra vücut içinde dağılırlar. Saçma tanelerinin vücut içinde solid organlarda sekonder yaralanmalar meydana getirebilir. Vücut içerisinde kalan saçma taneleri skopi ile tespiti edilerek trajenin dolayısıyla da atış yönünün belirlenmesinde kullanılabilir. Çıkış deliği: Saçma tanelerinin enerjileri genellikle düşüktür. Bu nedenle av tüfeği yaralanmalarında çıkış deliği görünmeyebilir. Çıkış deliği olmayan yaralanmalarda palpasyonla deri altında saçma taneleri aranmalıdır (12, 40, 42, 66). Av tüfeği fişeğinde tek kürevi veya silindirik kurşun mevcut ise oluşan yaralar saçma dağılımı ile ilgili bulguları taşımaz. Sadece giriş deliği oluşur (12). 2.7 Ateşli Silahlarda Atış Mesafesi Ateşli silah yaralanmalarında atışın hangi uzaklıktan yapıldığının belirlenmesi son derece önemlidir. Ateş edildiği sırada namlu ucuyla cilt arasındaki uzaklık atış mesafesi olarak kabul edilir. Ateşli silahla ateş edildiğinde namlunun ucundan mermi çekirdeği, saçma tanesi ile beraber barut gazları, alev, duman, yanmamış barut taneleri, metal partikülleri, av tüfeklerinde tapa ve kapak gibi ürünler de çıkar. Ortalama olarak alevin 5-10 cm, dumanın is bırakacak şekilde 15-29

40 20 cm, yanmamış barut tanelerinin ise kısa namlulu silahlarda cm, uzun namlulu silahlarda cm mesafeye kadar gidebildiği kabul edilir (12, 42, 63) Bitişik Atış Silah namlusunun cilde tam olarak temas ettirilmesi ile yapılan atış bitişik atış olarak nitelendirilir. Bitişik atış mesafesinden yapılan atışlarda; cilt üzerinde giriş deliği çevresinde barutun yanma ürünleri görülmez. Barutun yanma ürünlerinin hepsi büyük bir tazyikle cilt altına dolar. Barut gazlarının etkisi ile cilt altında bir boşluk oluşur. Aynı anda alev bu bölgeyi yakar, duman isi siyahlaştırır, yanmamış barut taneleri de bu bölgeye saplanır. Otopsi sırasında, koyu renkli, yanık biçiminde görülen bitişik atışın karakteristik bulgusu olan bu lezyona "Hofmann Maden Çukuru" adı verilmektedir. Silahın namlusunun cilde doğru fazlaca bastırıldığı durumlarda, giriş deliğinin etrafında stampa izi görülebilir (12, 14, 67) Bitişiğe Yakın Atış Silahın namlusunun cilde temas etmediği fakat namlu ucunun ciltten uzaklığı en fazla 2 cm. mesafeden olan atışlardır. Namlu ucu ile cilt arasındaki mesafenin çok küçük olması nedeniyle namludan çıkan atış artıkları geniş bir dağılma alanı bulamaz. Bitişik atıştan farklı olarak barut yanma ürünlerinin bir kısmı cilt üzerinde giriş deliğinin etrafına yayılır. Burada da Hoffmann Maden Çukuru oluşur (8, 14) Yakın Atış Yakın atış mesafesi, barut yanma ürünlerinin gidebildiği en uzak mesafeye kadar olan atışlardır. Barut yanma ürünlerinin gidebildiği mesafede silahın namlu uzunluğu, çapı ve tipi faktörlerin etkilediği göz önüne alındığında; yakın atış 30

41 mesafesi, kısa namlulu silahlarda, 2-3 cm ile cm, uzun namlulu silahlarda cm arasında olan mesafedir. Yakın atış mesafesinin özellikleri, ciltte ya da elbisede yanık, is, barut parçacıkları, metal parçacıkları gibi yanma ürünlerinin olması, Hofmann Maden Çukuru olmamasıdır. Yanma ürünlerinin ortalama olarak gidebildiği en uzak mesafeleri göz önüne aldığımızda, 10 cm'ye kadar olan atışlarda cilt üzerinde yanık, is, barut kakmalarını, 10 ila cm arasındaki atışlarda is ve barut kakmalarını, cm ile kısa namlulu silahlarda cm, uzun namlulu silahlarda cm arasından yapılan atışlarda da sadece barut kakmalarını görmek mümkündür. Silah ateşlendiği zaman namlu ucundan çıkan ve epidermise girmiş olan barut ve metal parçacıkları silinerek çıkarılsalar bile yerlerinde hiperemik çukurcuklar kalır. Dermis içine gömülen barut parçacıkları ise yıkamakla ve silmekle uzaklaştırılamaz. Yakın atış için spesifik olan bu görünüme "tatuaj" denir. Tatuajın şekli atış yönü hakkında fikir verebilir. Eğer silah cilde dik olarak tutulursa yuvarlak, eğik olursa oval şekillidir. Namlu ile cilt arasındaki mesafesi arttıkça tatuajın çapı artar ama yanık, is ve barut kakmalarının yoğunluğu azalır (12, 14, 40, 45, 46) Uzak Atış Barut yanma ürünlerinin cilt ya da elbise üzerinde kalmasının mümkün olmadığı mesafeden yani ortalama olarak kısa namlulu silahlar için cm, uzun namlulu silahlarda ise cm'nin uzağından yapılan atışlar uzak atış olarak adlandırılır. Ciltte ve elbiselerde giriş deliği dışında herhangi bir bulgu görülmez. Uzak atış mesafesinin özelliği, giriş deliğinin çevresinde yalnızca vurma halkası ve silinti halkası olması, cilt altında Hofmann Çukuru ve tatuajın olmamasıdır. Ancak yakın atış mesafesinden yapılan atış elbiseli bölge isabet etmişse barut yanma ürünleri cilde kadar ulaşmayıp elbise üzerinde kaldığı için uzak atışa benzeyebilir. Elbiseli bölgelere yapılan atışlarda mutlaka elbiselerin de incelenmesi gerekir (12, 14, 40, 62, 68). 31

42 2.8 Ateşli Silahlarda Orijin Ateşli silah yaralanmalarında orijinin saptanması olayın niteliğinin belirlenmesinde önemli bir faktördür. Orijinin saptanmasında otopsi bulguları ile birlikte olay yeri inceleme, cilt ve elbise üzerindeki atış artıklarının analizi ve adli tahkikat ile birlikte değerlendirilerek belirlenmesi gerekir. Orijin, olayın intihar mı, cinayet mi veya kaza mı olduğu sorusuna verilen cevaptır (7, 69) İntihar İntihar davranışı bireyin öz benliğine yönelmiş bir saldırganlık olup, istemli olarak yaşamına son vermesidir (70). Günümüzde intiharlar gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde önemli bir halk ve ruh sağlığı sorunudur. İntihar hızı düşük ülkeler arasında olmamıza rağmen, son yıllarda ülkemizde intihar oranının arttığı ve intihar oranlarının de 3-4,3 arasında değiştiği belirtilmektedir (71). Türkiye İstatistik Kurumunun 2013 yılı verilerine göre intihar şekilleri %50,9 ile ası birinci sırada olurken % 25,5 ile ateşli silah kullanmak ikinci sırada ve % 9,4 ile yüksekten atlama üçüncü sırada yer almaktadır (72). Aksi ispatlanmadıkça, ateşli silahla ölmüş bir kadın öldürülmüş olarak kabul edilir kuralı bulunsa da ateşli silahla intihar erkekler tarafından çokça tercih edilen bir yöntem olsa da ateşli silah ile intihar eden kadın olguları da mevcuttur. İntihar yaraları anatomik olarak vücudun her bölgesinde olabileceği gibi genelde baş boyun ve göğüs bölgesinde sık rastlanılmaktadır (73). Olay yerinde silah bulunması, veda mektubu veya intihar notu bulunması anlamlı olmakla beraber kesin olarak olayın intihar olduğunu göstermez. İntihar süsü verilmiş olabileceği akılda tutulmalıdır (7, 69) Cinayet Cinayet olgularının % 50 si ateşli silahla gerçekleşmektedir. Aile içi şiddet ve eş öldürmeyle sonuçlanan olaylarda silah kullanma ise % oranındadır (74). 32

43 Ateşli silah yaralanmaları cinayet orijinli ise yaralanma vücudun her bölgesinde ve her mesafeden meydana gelebilir. Ateşli silah yaraların lokalizasyonunun baş ve boyun arkası, göğüs yan tarafları ve sırt gibi ulaşılması zor yerlerde olması, birden fazla atış olması, cesedin gözden uzak bir yere taşınması, gizlenmesi, gömülmesi, ekstremitelerin bağlanması, cinsel saldırı delillerinin olması olayın cinayet olma ihtimalini düşündüren bulgulardır (14, 69, 75, 76). Çok sayıda ateşli silah yaralanması tersi kanıtlanmadıkça cinayet bulgusu olarak kabul edilse de, istisnaları olabileceği unutulmamalıdır. Örnek olarak yarı ya da tam otomatik silahlarda bazen oluşan spazm sonucu tetiğin ard arda çekilmesi sonucu birden fazla yaralanmaya yol açabilir (73) Kaza Ateşli silah yaralanmasının orijininin kaza mı cinayet mi olduğunun ayırt edilmezi oldukça zordur. Her ikisinde de yaralanma her mesafeden meydana gelebilir. Bitişik ve bitişiğe yakın atış mesafeden olan nadir kazalar da mevcuttur. Olayın orijininin aydınlatılmasında keşif ve olay yeri incelemesi çok önem taşır. Kazalar sıklıkla avcılar, çiftçiler, askerler ve sporcularda görülmektedir. Ayrıca iyi şekilde korunmayan silahların çocuk ve gençler tarafından oynanması sırasında da meydana gelir (69) İkili Ölüm Daha çok cinayet-intihar şeklinde ortaya çıkan ve failin cinayeti işledikten sonra intihar etmesi ya da iki kişinin beraber intihar ettiği durumlar ikili ölüm (dyadic death) olarak adlandırılmaktadır. Genellikle aile içerisinde görülen bu olaylar ülkemizde son yıllarda arttığı görülmektedir (8, 69, 77). Özellikle karı -koca arasındaki ilişkiler nedenli ölümler ikili ölümler içinde en fazla yüzdeye sahiptir. Yapılan çalışmaların büyük çoğunluğunda ikili ölümlerde 33

44 saldırganın % 90 oranında erkek olduğu maktulünde eşi ya da partneri olduğu bulunmuştur (78). 2.9 Ateşli Silah Yaralanmaları ile İlgili Önemli Bazı Noktalar Atış Sayısının Belirlenmesi Ateşli silah yaralanmalarında atış sayısının belirlenmesinin en kolay yolu giriş deliklerinin ve mermi çekirdeği sıyrıklarının belirlenmesidir. Kişiye kaç kez ateş edilmiş olduğu görgü tanıklarının ifadeleri, olay yerinde bulunan kovanlar, elde edilen mermi çekirdekleri ile belirlenebilir. Ama oluşan yara sayısı atış sayısından farklılık gösterebilir. Silahtan tek atış yapıldığında birden fazla giriş oluşabilir (12) Atış Yönünün Belirlenmesi Atış yönünün belirlenmesinde insan vücudunun hareketli olduğu ve vücudun atışın yapıldığı esnada hangi pozisyonda durduğunun tam olarak belirlenemeyeceği unutulmamalıdır. Atış esnasında mermi çekirdeğinin sert bir zemine çarptıktan sonra sekerek vücuda isabet etmesi atış yönü belirlemede yanıltıcı olabilir (12) Giriş- Çıkış Deliklerinin Ayırımı Giriş deliğinin özelliği etrafında vurma halkası, silinti halkası veya tatuaj bulguların olmasıdır (12, 69). Atış elbiseli bölgeye yapılmışsa, elbise üzerindeki barut yanma ürünlerinin incelenmesi ile ayrım yapılabilir (12). Yaranın büyüklüğü tek başına kriter olmasa da giriş deliği küçük, çıkış deliği genellikle büyüktür. Ayrıca ayrımda kemiklerde kırık meydana gelmişse kırık parçalarının gittiği taraf çıkış deliğidir. Eğer kırılmış veya delinmiş olan kemik kafatası, iliak veya skapula gibi 34

45 yassı türde ise giriş deliğinin ağzı keskin kenarlı ve küçük iken çıkış deliği daha büyük ve kenarlarındaki kemiğin halka şeklinde kırılması sonucu krater tarzında görülür (12, 40) Su Tazyiki Etkisi Yüksek kinetik enerjiye sahip mermi çekirdeğinin kafa, kalp, dolu mide veya dolu mesane gibi içi sıvı dolu kapalı organ ve yapılara isabet ettiği durumlarda enerji sıvılar tarafından bir anda her yöne iletilir ve tazyikin etkisi ile meydana gelen parçalanmaya "su tazyiki" etkisi denilmektedir (12). Şekil 21. Su Tazyiki Etkisi (64) 35

46 2.9.5 Yorgun Mermi Özellikle meskun mahallerde yapılan düğün ve kutlama merasimlerinde havaya ateş edildiğinde mermi çekirdeği yükseklik kazandıkça hızı azalır ve hızı tamamen tükendikten sonra yer çekiminin etkisiyle serbest düşme hareketi sonucu aşağı doğru hız kazanır. Serbest düşme sırasında kazanılan hız ile hedef üzerinde giriş deliği oluşturabilir. Böyle yaralanma oluşturan mermi çekirdeğine yorgun mermi denir. Bu tür yaralanmalar çok nadir olup genellikle yaralı ve yakınları silah sesi duymazlar. Yaralanma bölgesi olarak çoğunlukla kafa bölgesi, daha sonra omuz ve sırtın üst kısmı ile boyun bölgesinde görülür (79) Ateşli Silahlarla İlgili Ülkemizdeki Yasal Düzenlemeler Ülkemizde ateşli silahlar ile ilgili düzenleme 6136 Sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun maddesi ile düzenlenmiştir. Madde 1-(Değişik: 02/12/ /13749**29/12/1999 tarih ve Sayılı Resmi Gazete) Bu Yönetmeliğin amacı, 6136 Sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun kapsamında bulunan her türlü ateşli silahlarla mermilerinin ve bıçaklarla salt saldırı ve savunmada kullanılmak üzere özel olarak yapılmış bulunan diğer aletlerin memlekete sokulması, yapılması, satılması, satın alınması, taşınması veya bulundurulmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir (9). 36

47 3. GEREÇ VE YÖNTEMLER T.C. Adalet Bakanlığı Adli Tıp Kurumu'ndan alınan izin ve Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurul kararı ile Adli Tıp Kurumu Diyarbakır Grup Başkanlığı tarafından tarihleri arasında yapılan Diyarbakır il ve ilçeleri ile çevre il ve ilçelerde meydana gelen adli nitelikli toplam 5440 ölü muayene ve adli otopsi olgusunun raporları retrospektif olarak taranmış ve bunlardan 1102 sinin ateşli silah yaralanmasına bağlı ölüm olgusu olduğu belirlenmiştir. Çalışmamızdaki 1102 ateşli silah yaralanmasına bağlı ölüm olgusu; ölümün meydana geldiği yer, cinsiyet, yaş, orijin, mevsim, ay, yıl, silahın türü, mermi giriş sayısı, atış mesafesi, elde edilen mermi çekirdeğinin çapı ve yapısı, ek travmatik bulgu olup olmadığı, olay yeri, mermi giriş yeri, alınan örneklerin toksikoloji sonuçları gibi özellikler açısından değerlendirilmiştir. İstatistiksel Yorum: Araştırma verilerimizin istatistiksel değerlendirmesinde IBM SPSS 21.0 for windows istatistik paket programı kullanıldı. Ölçümsel değişkenler ortalama ± standart sapma (SD) ile sunuldu. Kategorik değişkenler sayı ve yüzde (%) ile sunuldu. Verilerin normal dağılıma uyup uymadığına Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro-Wilk testleri ile bakıldı. İki seçenekli grupların karşılaştırılmasında bağımsız t testi uygulandı. Değişkenler arasındaki ilişki için Spearman Korelasyon analizi yapıldı. Nitel değişkenlerin gruplar arası karşılaştırılması Chi-kare (χ2) testi analizi kullanıldı. Hipotezler çift yönlü olup, p 0.05 ise istatistiksel olarak anlamlı sonuç kabul edildi. 37

48 4. BULGULAR Adli Tıp Kurumu Diyarbakır Grup Başkanlığı Morg İhtisas Dairesi'nde yılları arasında yapılan toplam 5440 adet otopsinin 1102 (% 20,25)' sinin ateşli silah yaralanmasına bağlı ölüm olgusu olduğu belirlenmiştir. Ölümlerin yıllara göre dağılımı Tablo 1 'de verilmiştir. Tablo 1. Ölümlerin yıllara göre dağılımı Yıllar Toplam Otopsi Sayısı Ateşli Silah Yaralanması Sayı Yüzde* Yüzde** Toplamı ,88 11, ,73 17, ,63 16, ,65 18, ,66 17, ,56 18,5 Toplam , * Yıl içindeki yüzdesi; ** Toplam Ateşli Silah Yaralanması olgusuna göre yüzdesi Yıllara göre olgu sayılarının oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı (p>0,05). Olguların geldiği bölgelere göre dağılımına bakıldığında; en çok olgunun 616 (%55,9) olguyla Diyarbakır il merkezi ve ilçelerinden geldiği, bunu sırasıyla 145 (%13,1) olguyla Şırnak il merkezi ve ilçelerinden geldiği, 113 (%10,2) olguyla Mardin il merkezi ve ilçelerinden geldiği ve daha düşük oranlarla diğer çevre il ve ilçelerinden gelen olguların takip ettiği saptanmıştır. Olguların bölgelere göre dağılımı Şekil 22 de verilmiştir. 38

49 Şekil 22. Olguların bölgelere göre dağılımı Olgular cinsiyet yönünden değerlendirildiğinde 1102 olgunun 879 (% 79,8) sinin erkek, 223 (% 20,2) ünün kadın olduğu görüldü. Olguların cinsiyetlerine göre dağılımı Şekil 23 de verilmiştir. Şekil 23. Olguların cinsiyete göre dağılımı 39

50 Olgular yaşa göre değerlendirildiğinde yaş ortalaması 28,82+13,56 (minimum: yenidoğan ve maksimum:82) bulundu. En sık ölüm 357 (%32,39) vaka ile yaş grubunda görülmüştür. Erkeklerin yaş ortalaması , kadınların ise yıl olup cinsiyetlere göre yaş ortalamaları arasında anlamlı farklılık saptanmadı (p>0,05). Olguların cinsiyete göre yaş aralığı sayıları Şekil 24 de verilmiştir. Şekil 24. Olguların cinsiyete göre yaş aralığı Ateşli silah yaralanmasına bağlı ölüm olaylarında otopsiler aylara göre değerlendirildiğinde, en fazla Ağustos ayında 136 (%12,3) vaka yapıldığı, bunu sırayla 126 (%11,4) vaka ile Eylül ayı, 124 (% 11,3) ile Temmuz ayı, en az 28 (% 5,3) vaka ile Ocak ayında yapıldığı tespit edildi. Olguların aylara göre dağılımı Şekil 25 te verilmiştir. 40

51 Şekil 25. Olguların aylara göre dağılımı Olgular 360 (%32,7) vaka ile en sık yaz mevsiminde görülmekte en az 200 (%18,1) vaka ile kış mevsiminde olduğu bulunmuştur. Olguların mevsimlere göre dağılımı Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Olguların mevsimler göre dağılımı Mevsim N % Kış (Aralık, Ocak, Şubat) ,1 İlkbahar (Mart, Nisan, Mayıs) ,6 Yaz (Haziran, Temmuz, Ağustos) ,7 Sonbahar (Eylül, Ekim, Kasım) ,6 Total ,0 Olgular orijinlerine göre değerlendirildiğinde, cinayetler 668 (%60,6) vaka ile en fazla olurken; 327 (%29,6) vaka ile intihar, 33 (%3) vaka ile kaza ve 74 (%6,8) vaka da orijin belirtilmediği görüldü. Toplam 1102 olgudan erkeklerin 561'inin (% 41

52 50,90) cinayet sonucu öldüğü, 245 inin (% 22,23) intihar ettiği, 25'inin (% 2,26) kaza sonucu öldüğü ve 48'inin de (% 4,35) ise orijinin belirlenemediği; kadınların 107'sinin (% 9,70) cinayet sonucu öldüğü, 82'sinin (% 7,44) intihar ettiği, 8'inin (% 0,72) kaza sonucu öldüğü, 26'sının da (% 2,35) ise orijinin tespit edilemediği anlaşılmıştır. Cinayet sonucu ölenler ve intihar edenler cinsiyet açısından kıyaslandığında erkeklerin kadınlara oranla daha fazla olduğu ve bu farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmüştür (p<0,001). Olguların orijin ve cinsiyete göre dağılımı Şekil 26 da verilmiştir. Şekil 26. Olguların orijin ve cinsiyete göre dağılımı Olgular mevsimler ve orijinlerine göre değerlendirildiğinde, intiharların en fazla yaz aylarında (n: 94, % 28,7), en az kış aylarında (n: 61, % 18,6) olduğu, cinayetlerin en fazla yaz aylarında (n: 230, % 34,4), en az kış aylarında (n:110, % 16,4) olduğu, kazaların en fazla yaz aylarında (n: 15, % 45,4), en az ilkbaharda (n: 4, % 12,1) olduğu tespit edilmiştir. Olguların mevsim ve orijine göre dağılımı Tablo 3 te verilmiştir. 42

53 Tablo 3. Olguların mevsim ve orijine göre dağılımı Mevsimler Orijin Kış İlkbahar Yaz Sonbahar İntihar Cinayet Kaza Belirtilmemiş Olgular yapılan otopsi zamanına göre değerlendirildiğinde, Saat 12:01 18:00 arasında en fazla otopsi yapıldığı (n: 329; % 29,9), Saat 00:01 06:00 arasında ise en az yapıldığı (n: 112; % 10,2), 98 vakada otopsinin yapıldığı saatin belirtilmediği görüldü. Olguların yapılan otopsi zamanına göre dağılımı Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4. Olguların yapılan otopsi zamanına göre dağılımı Otopsi yapılma Saati n % Saat 00:01 06:00 Arası ,2 Saat 06:01 12:00 Arası ,6 Saat 12:01 18:00 Arası ,9 Saat 18:01 24:00 Arası ,4 Belirtilmemiş 98 8,9 Toplam Olgular otopsi yapılma saati ve mevsimlere göre değerlendirildiğinde, otopsilerin en fazla sonbaharda saat 12:01-18:00 (n: 103, % 9,3) arasında olurken, en az kış mevsiminde saat 00:01-06:00 (n: 15, % 1,3) arasında olduğu, gece otopsilerinin en fazla sonbaharda (n: 39, % 3,5) yapıldığı tespit edilmiştir. Olguların otopsi yapılma saati ve mevsimlere göre dağılımı Tablo 5 te verilmiştir. 43

54 Tablo 5. Olguların otopsi yapılma saati ve mevsimlere göre dağılımı Mevsimler Otopsi Yapılma Saati Kış İlkbahar Yaz Sonbahar Saat 00:01 06:00 Arası Saat 06:01 12:00 Arası Saat 12:01 18:00 Arası Saat 18:01 24:00 Arası Belirtilmemiş Olgular orijinleri ve yaş gruplarına göre değerlendirildiğinde, intiharların en fazla yaş grubunda (n: 136, %41,6) olurken, cinayetlerin en fazla yaş grubunda (n: 220, % 32,9) olduğu, kazaların en fazla yaş grubunda (n: 16, % 48,5) olduğu, 0-10 yaş grubunda intihar olmazken cinayet sayılarının (n: 22, % 3,3) olduğu tespit edilmiştir. Olguların yaş grubu ve orijine göre dağılımı Tablo 6 da verilmiştir. Tablo 6. Olguların yaş grubu ve orijine göre dağılımı Orijin İntihar Cinayet Kaza Belirtilmemiş Toplam* Yaş Grubu n % n % n % n % n % 0-10 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş 11 3, Yaş ve Üstü 2 0, Toplam** * : Yaş Grubu içindeki oranları ** : Orijine göre oranları 44

55 Olgular kolluk kuvvetleri ve siviller olarak değerlendirildiğinde siviller 955 (% 86,7) vaka ile en fazla olurken; 120 (% 10,9) vaka asker, 20 (% 1,8) vaka polis ve 7 (% 0,6) vaka korucu olduğu tespit edildi. Olguların değerlendirilmesi Tablo 7 de verildiği gibidir. Tablo 7. Olguların kolluk kuvvetleri ve sivil olarak orijinine göre dağılımı Ölenin Konumu Orijin Sivil Asker Polis Korucu Toplam* İntihar Cinayet Kaza Belirtilmemiş Toplam** * : Orijine göre toplamı **: Ölenin konumuna göre toplamı Olgular ateşli silah giriş yarası sayısına göre değerlendirildiğinde en fazla bir yarası olan olgular olduğu (n: 735, % 66,7), bunu ikinci sırada beş ve beşten fazla yarası olan olguların (n: 149, % 13,5) izlediği ve en az olguların dört giriş yarası (n: 48, % 4,3) olan vakalar olduğu tespit edildi. Olguların giriş sayısına göre dağılımı Şekil 27 de verilmiştir. 45

56 Şekil 27. Olguların giriş sayısına göre dağılımı Olgular ateşli silah giriş yarası ve orijinine göre değerlendirildiğinde intihar orijinli tüm olguların (n: 327, % 100) tek giriş yarası olduğu, cinayet orijinli olgularda en fazla tek giriş yarası (n: 304, % 45,5) olduğu, ikinci sırada (n: 148, % 22,1) beş ve beşten fazla giriş yarası olduğu, kaza orijinli olgularda en fazla tek giriş yarası (n: 32, % 96,9) olduğu bir olguda da iki giriş yarası olduğu tespit edildi. Olguların giriş sayısı ve orijinine göre dağılımı Tablo 8 de verilmiştir. Tablo 8. Olguların giriş sayısı ve orijinine göre dağılımı Orijin İntihar Cinayet Kaza Belirtilmemiş Tek Giriş İki Giriş Üç Giriş Dört Giriş Beş ve Beşten Fazla Giriş

57 Olgular ölüme neden olan yaralanmada kullanılan ateşli silah türüne göre değerlendirildiğinde olguların 708 (% 64,2) sinde silah türünün belirtilmemiş olduğu, 304 (% 27,5 ) olguda Av Tüfeklerinin kullanıldığı ve 4 (% 0,3) olguda Yivli Setli ve Yivsiz Setsiz silahların kombine şekilde kullanıldığı tespit edildi. Olgular ölüme neden olan kullanılan ateşli silah türüne göre dağılımı Şekil 28 de verilmiştir. Şekil 28. Ateşli silah türüne göre dağılımı Olgular ölüme neden olan yaralanmada kullanılan ateşli silah türü ve orijinine göre değerlendirildiğinde av tüfeklerinin en fazla cinayetlerde kullandığı (n: 139, % 45,7), ikinci sırada intiharlarda (n: 114, % 37,5) ve en az kazalarda (n: 18, % 5,9) kullanıldığı, kuru sıkı tabancaların intiharlarda kullanımın (n: 5, % 62,5) en fazla olduğu, cinayetlerde kullanımının (n: 2, % 25) ve kazalarda kullanımının (n: 1, % 12,5) olduğu tespit edildi. Olguların ölüme neden olan yaralanmada kullanılan ateşli silah türü ve orijine göre dağılımı Tablo 9 da verilmiştir. 47

58 Tablo 9. Olguların ateşli silah türü ve orijine göre dağılımı Ateşli Silah Türü Av Tabanca Harp Kuru Belirtilmemiş Yivli Setli ve Orijin Tüfeği Silahı Sıkı Yivsiz Setsiz Kombine İntihar Cinayet Kaza Belirtilmemiş Olgular ölüme neden olan yaralanmada kullanılan ateşli silah türü ve yaş gruplarına göre değerlendirildiğinde av tüfeklerinin en fazla yaş grubunda (n: 140, % 46) olduğu, kuru sıkı tabancaların en fazla yaş grubunda (n: 6, % 75) olduğu, Yivli Setli ve Yivsiz Setsiz Kombine kullanımın en fazla yaş grubunda (n: 3, % 75) olduğu tespit edildi. Olguların ölüme neden olan yaralanmada kullanılan ateşli silah türü ve yaş grubuna göre dağılımı Tablo 10 da verilmiştir. Tablo 10. Olguların ateşli silah türü ve yaş grubuna göre dağılımı Ateşli Silah Türü Av Tabanca Harp Kuru Belirtilmemiş Yivli Setli ve Yaş Grubu Tüfeği Silahı Sıkı Yivsiz Setsiz Kombine 0-10 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş ve Üstü

59 Olgular ölüme neden olan yaralanmada kullanılan ateşli silah türü ve cinsiyete göre değerlendirildiğinde tüm ateşli silah türlerinde erkeklerde ölüm vakalarının fazla olduğu tespit edildi. Olguların ölüme neden olan yaralanmada kullanılan ateşli silah türü ve cinsiyete göre dağılımı Tablo 11 de verilmiştir. Tablo 11. Olguların kullanılan ateşli silah türü ve cinsiyete göre dağılımı Ateşli Silah Türü Erkek %* Kadın %* Av Tüfeği ,6 88 7,9 Tabanca 51 4, Harp Silahı 13 1,1 2 0,1 Kuru Sıkı Tabanca 8 0,7 0 0 Av Tüfeği ve 4 0,3 0 0 Tabanca Belirtilmemiş , ,9 *: Toplam ateşli silah yaralanması olgusuna göre yüzdesi. Olgular ateşli silah yaralanması giriş deliğinin bulunduğu anatomik bölgeye göre değerlendirildiğinde en fazla baş boyun bölgesinde olduğu (n: 419, % 38), ikinci sırada birden çok anatomik bölgede kombine giriş deliği yaralanmasının olduğu (n: 320, % 29,1), en az tek bir ekstremite bölgesinde (n: 36, % 3,3) olduğu tespit edildi. Olguların giriş deliği yaralanma bölgesine göre dağılımı Şekil 29 da verilmiştir. 49

60 Giriş Yeri Kombine 29% Baş Boyun 38% Ekstremite 3% Sırt 5% Batın 10% Göğüs 15% Şekil 29. Olguların giriş deliği yaralanma bölgesine göre dağılımı Olgular ateşli silah giriş deliğinin bulunduğu anatomik bölge ve orijinine göre değerlendirildiğinde intiharlarda en fazla baş boyun bölgesinde (n: 213, % 65,1) giriş deliği olduğu, ikinci sırada batın bölgesinin (n: 67, % 20,4) olduğu, cinayetlerde en fazla birden fazla vücut bölgesinde (n: 319, % 47,7) giriş deliği olduğu, ikinci sırada baş boyun bölgesinin (n: 162, % 24,2) olduğu, kazalarda en fazla baş boyun bölgesinde (n: 13, % 39,3) giriş deliği olduğu, ikinci sırada batın bölgesinin (n: 9, % 27,2) olduğu tespit edildi. Olguların ateşli silah giriş deliğinin bulunduğu anatomik bölge ve orijine göre dağılımı Tablo 12 de verilmiştir. Tablo 12. Olguların giriş deliği bölgesi ve orijine göre dağılımı Orijin Giriş Deliği İntihar Cinayet Kaza Belirtilmemiş Baş - Boyun Göğüs Batın Sırt Ekstremite Kombine