Elektrik eğitiminin temel hedefleri

Transkript

1 2016

2 Elektrik eğitiminin temel hedefleri Elektriğin klasik özellikleri, Ġnsan üzerindeki etkileri, Klasik kaza çeģitleri, Güvenlik önlemleri, Güvenlik alet ve donanımları, KKD ler ve kullanımı

3 Eğitim Eksikliğine Dayalı Hatalı DavranıĢlar Elektrikle ilgili kazaların meydana gelmesinde bilgi eksikliğinin büyük oranda etkili olduğu görülmüģtür. Bu bilgi eksikliğine dayalı olarak bir çok insanın riskli çalıģma yaptığı, bu çalıģması sırasında elektriğe kapılma tehlikesinin çok yüksek olduğunun farkında değildir. Yine bir çok insan bilgi eksikliği nedeniyle, elektrikle ilgili güvenlik donanımlarını, alet ve aparatları kaldırmakta, söküp atmakta veya iģe yaramaz hale getirmektedir.

4 Elektrik Enerjisi ve Tanımlar

5 Elektrik Akımı Nasıl OluĢur Bir Ġletkenden birim zamanda geçen elektrik yükü miktarına akım denir. Elektrik akımı iletkenin atom yapısındaki elektronların hareketiyle meydana gelmektedir. Bu maddeye elektrik uygulandığında elektronlar negatif (-) 'den pozitif (+) yönüne doğru hareket etmeye baģlar. Bu harekete "Elektrik Akımı" denir. Birimi ise "Amper" 'dir. Ġletkenin herhangi bir noktasından 1 saniyede 6.25*10^18 elektron geçmesi 1 Amperlik akıma eģittir. Akımlar "Doğru Akım" (DC) ve "Alternatif Akım" (AC) olarak ikiye ayrılır.

6 Elektrik Çarpması nedir? Elektrik akımının vücuttan geçecek Ģekilde kiģinin bir elektrik kaynağı ile teması sonucu yaralanması veya ölümü dür. Etkileyen faktörler Elektrik devresinin tamamlanıp tamamlanmadığı Akımın gerilimi (Voltaj) Akımın cinsi (AC, DC) Akımın Ģiddeti (Amper) Akımın geçtiği yol Akımın dokulardan geçtiği süre Vücut dokularının direnci

7 Elektrik Akımının Ġnsana Etkisi Elektrik akımı iletken cisimler üzerinde hareket eder. Elektrik akımı yalıtkan cisimlerde elektron akımını sağlayamadığı için bu cisimler elektrik akımını iletmezler Elektrik akımı elektronları harekete geçirdikleri iletken cisimler üzerinde etkilerini gösterirler.

8 Ġnsan vücudu homojen bir yapıya sahip olmamakla birlikte iletken bir yapıya sahiptir. Yani insan vücudu elektrik akımını iletir. Bu nedenle de elektrik akımının tüm olumsuz etkileri insan vücudunda da meydana gelir.

9 Elektrik akımının iletken cisim üzerindeki geçiģini sağlayabilmesi için devrenin tamamlanması gerekmektedir. Ġnsan vücudu söz konusu olduğunda, elektrik akımının insan vücudundan çıkarak devresini tamamlaması gerekmektedir. Bu nedenle, insanların elektrik çarpılmalarında en klasik yöntem elektriğin insan vücuduna giriģini ya da çıkıģını engellemektir.

10 Elektrik Voltaj ve Akım Değerleri Küçük Gerilim; 50Volt ve altı Alçak Gerilim; 1000Volt ve altı Yüksek Gerilim; 1000Volt üstü Ġnsan için 50Volt ve üstü TEHLĠKELĠDĠR 1-8mA arası Ģok etkisi 15-20mA kramplar mA solunum kesilmesi kalp durması 100mA den büyük, ÖLÜM

11 Ġnsan Vücudunun Özellikleri Ġnsan vücudunun her yeri ayni iletkenlik veya direnç seviyesinde değildir. Bu nedenle, alçak gerilime maruz kaldığında elektrik akımı direnci en düģük yolu tercih etmektedir. Bu yol da dolaģım sistemi ve kalptir. Kalpten geçen elektrik akımı fibrilasyona ve Ģok sonucu ölüme neden olmaktadır.

12 Yüksek gerilimde elektrik akımı tüm vücutta etkili olmakta, vücuda uygulanan elektriksel alan Ģiddetinin daha fazla olması nedeniyle dolaģım sistemi dıģındaki bir çok organ da iletken hale gelmektedir. Yüksek gerilim nedeniyle, vücuda giriģ ve çıkıģlarında, deri dokusunun direncinin daha yüksek olması sonucu aģırı ısı oluģmakta ve dokusunda yanıklar meydana gelmektedir. Genellikle alçak gerilime maruz kalan vücutta Ģok, yüksek gerilime maruz kalan vücutta ise ağır yanıklar meydana gelir.

13 Elektrik kazaları Makina yakınındaki elektrik kaçağı ile madeni kısımlarının elektriklenmesi sonucu oluģan kazalar :% 26 Ġzalasyon hatalarından oluģan kazalar :% 23 Enerji iletim hatlarıyla temas sonucunda oluģan kazalar :% 20 Elektrik direkleri üzerinde veya yakınında oluģan kazalar :% 12 Elektik kısa devreleri sonucu yangın :% 7.6 Patlama sonucu oluģan kazalar :% 5.9 Gerilim yakınında ki iģlerde oluģan kazalar :% 5.5

14 İnsanın elektrik akımından korunmasında temel prensip Elektrik akımının insan vücudundan geçiģini önlemekte iki temel ilke vardır. Sistem üzerinde önlem Ġnsan üzerinde önlem

15 Sistem Üzerinden Önlem Ġzole etme Koruyucu Hat Ġletkeni Ġle koruma (Topraklama, Sıfırlama) Kaçak akım önleme Uzakta bulundurma Küçük gerilim kullanma

16 Sistem üzerinde yapılan tüm koruma önlemlerinin ana prensibi bu beģ temel yönteme dayanmaktadır. ĠĢyerlerindeki elektrik tesisatı ile ilgili olarak bu temel prensiplerin herhangi birinin devre dıģı kaldığının tespit edilmesi halinde, elektrikle ilgili olarak güvenlik açısından bir sorun var demektir.

17 Ġzole Etme Ġzole Etme yönteminde, elektrik akımını ileten ve üzerinde bulunduran tüm iletken tesisatın yalıtkan malzeme ile izole edilmesi ile bu tesisat ile bilerek veya bilmeyerek temas eden kiģilerin korunması hedeflenir.

18 Ġzolasyonu bozulan; Elektrik kabloları, elektrik tesisat ve donanımları Seyyar el aletleri, Sabit elektrikli alet, makine ve tezgahlar, Diğer elektrikli cihazlar

19 Düzenli olarak kontrol edilmeli, Bu ekipmanların bozuk izolasyon ile kullanılmasına izin verilmemelidir,

20

21 Çift Yalıtımlı Cihazlar Özellikle seyyar elektrikli el aletlerinde aktif bölümlerin yalıtımından baģka pasif bölümlerin de koruyucu bir kılıfla kapatılarak tamamen yalıtımıdır. Uluslar arası sembolü iç içe geçmiģ iki karede veya (UL) olarak gösterilir

22 Topraklama Elektrikle çalıģan tüm iģ ekipmanlarının teorik olarak metal aksamlarında kaçak akım riski bulunmaktadır. Hatalı bağlantı, Ġzolasyon hatası, YanlıĢ temas, gibi nedenlerle iģ ekipmanlarının metal aksamında kaçak elektrik akımı bulunabilir

23 Kaçak Akım Rölesi Elektrikli el aletleri üzerinde meydana gelebilecek kaçakların tehlikeli gerilim seviyesine gelmeden önce alete gelen elektrik devresini keser Ġnsanları kaçak akıma karģı korur. Hata Açması: 30 mili amper ve 0,2 sn. Aylık test yapılmalı.

24 Bazı Gerilim Hatlarına Mutlak YaklaĢma Mesafesi Volt ; 30cm ; 50cm ; 120cm ; 200cm ; 350cm

25 Ġnsan Üzerinde Önlem Ġstenmeyen elektrik akımının insan vücudu üzerinden devresini tamamlamaması için, insan vücudunun olası elektrik akımı girebilecek kısımlarının yalıtkan hale getirilmesi prensibine dayanmaktadır. Elektrik akımı ihtimali bulunan iletken cisimlerle temas etmesi söz konusu olan kiģilerin ellerine gerilim gücüne uygun yalıtkan eldiven giymeleri, akımın vücuda giriģini engelleyecektir.

26 Vücudun kontrol dıģı elektrik tertibatlarına temas riski bulunduğunda, izole önlük veya elbise giyilmelidir. BaĢın elektrik hatlarına veya tertibatlarına temas etme riskine karģı, Ġzole baret giyilmelidir.

27 Ġzole Eldiven

28

29 Ġzole Baret

30 Ġnsan vücuduna giren akımın devreyi tamamlamasına engel olan baģka bir yöntem de izole çizme veya izole ayakkabı uygulamasıdır.

31 Ġzole Çizme

32 Ġzole Ayakkabı

33 Ġzole Ayakkabı

34 Ġnsan üzerindeki önlemler sadece uygun KKD verilmesi ile sınırlı değildir. Ġnsan, KKD kullanmadan da elektrik akımından korunabilir. Elektrik akımının özelliklerinin bilinmesi, nerelerde kaçak akım tehlikesi var ve buna karģı nasıl çalıģılması gerektiğinin bilinmesi durumunda da elektrik kazalarından korunmak mümkündür. Bu nedenle çalıģanlara elektrik güvenliği konusunda eğitim verilmesi de insan üzerindeki önlemler kapsamında ele alınabilir.

35 Statik Elektrik Ġki farklı yükteki malzeme birbirine değdiği zaman bir elektron transferi meydana gelir. Bunun sonucu bir malzemede negatif yük fazlalığı öteki malzemede pozitif yük fazlalığı gözlenir ve iki malzeme birbirinden ayrılırsa, her birinde artık yükler kalır. Bu olaya elektrostatik yüklenme denir

36 Statik elektrik meydana geldikten sonra, uygun topraklama yapılmadığı veya baģka bir yöntemle boģaltılmadığı taktirde biriktiği yalıtkan yüzeyde bekler. KarĢıt yüklerin birbirini çekmesi ile statik elektrik birikimi atlama, ark veya kıvılcım Ģeklinde boģalır.

37

38

39

40

41

42 Elektrik Kazalarında Ġlkyardım Elektrik kazalarının muhtemel sonuçları; deri üzerinde oluģan yanık, solunum ve dolaģım sisteminde bozukluk, bilinç kaybı sonucu düģme ve buna bağlı kırıklardır. Daha kötü 3. derece yanıklar, solunum ve kalbin durması, ÖLÜM

43 ġalter ya da sigorta yakında ise hemen kapatılmalı Uzakta ise, yalıtkan bir cisim ile (plastik boru, tahta) kiģinin elektrik akımı ile olan iliģkisi kesilmeli. DĠKKATLĠ BĠR ġekġlde Giysilerinden tutularak olay yerinden birkaç metre uzağa çekilmeli. 112 Aranmalı Kazazede kendinde değilse soluk alıģveriģi ve kalp atıģları kontrol edilir. Solunum yoksa ayakları yükseltilir, ağız içi kontrol edilir, göğüse birkaç kez yumruk atılır

44 BĠLMĠYORSAN DOKUNMA Suni Solunum ve Kalp Masajı Sadece ĠLK YARDIM EĞĠTĠMĠ ALMIġ OLANLAR YAPMALI

45 Elektrik Yangına Müdahele Kuru tozlu, halokarbon gazlı söndürme cihazları ile en az YARIM METREDEN Su ile, en az 5 Metreden

46 Elektrik ĠĢlerinde Tamir, Bakım, Onarım Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı, paratoner tesisatı ile akümülatör ve transformatör ve benzeri elektrik ile ilgili tesisatın periyodik kontrollerini SADECE elektrik mühendisleri, elektrik tekniker veya yüksek teknikerleri yapabilir. 1 yılda bir, yetkili kiģi tarafından Elektrik Ġç Tesisat Yönetmeliğine Göre Yapılır

47 Elektrikli Kazalarda Yaralanma *Dikkat bazı fotoğraflar rahatsız edici olabilir

48

49

50

51

52

53

54 Sunum Sonu Lütfen Sınav Uygulamasını Yapmayı Unutmayınız