BAĞIMSIZ DENETİM VE VERGİ

Transkript

1 V. MUHASEBE UZMANLIĞI KONGRESİ BAĞIMSIZ DENETİM VE VERGİ AKIN AKBULUT E. Baş Hesap Uzmanı , İstanbul

2 2 Yüksek kalitede finansal raporlama, sağlıklı işleyen ve güçlü bir ekonomik sistemin temel ihtiyacıdır. Mükellefçe sağlanan yüksek kalitede finansal raporlar, Vergi İdaresi için de gereklidir.

3 Genel olarak Türkiye de Bağımsız Denetim sayılı TTK ile ticaret şirketlerinin -yüksek kalitede finansal raporlar oluşturması için UFRS/TFRS uygulamaları, -anılan raporların uluslararası seviyede kabul görmesi için de UDS/TDS kapsamında denetimi Zorunlu tutulmuştur.

4 Muhasebe-Denetim İlişkisi 4 Muhasebe; finansal tabloları hazırlar. Denetim; finansal tabloların doğruluğunu ve güvenilirliğini değerlendirir.

5 Güvenilir ve Doğru Bilgi 5

6 Bağımsız Denetimle İlgili Kamu Otoriteleri 6 KGK: Standart koyma, gözetim, denetçi tayini, yetkilendirme, BDDK: Finansal kuruluşların denetimi SPK: Halka açık şirketlerin denetimi, EPDK: Enerji şirketlerinin denetimi Hazine M: Sigorta şirketleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın diğer denetim talebi (Yönetmelikle düzenlenecektir.) Tabi şirketlere yaptırımları, bağımsız denetimin kalitesine ilişkin standartları konusunda yetkileri ve sorumlulukları vardır. Maliye Bakanlığı:?

7 7 Bağımız Denetim-Vergi İlişkisi: A-Bugünün Türkiye sinde Durum:

8 8 Soru: Bağımsız denetimin yapılacağı ve TFRS ye göre hazırlanacak finansal tabloların vergi kanunları ile bir etkileşimi var mıdır?

9 A= Ticari defterler-finansal tablolar ilişkisi ve vergi uygulamaları: 9 Türk Ticaret Kanunu nun 64/5. maddesi ile TTK ya tabi gerçek ve tüzel kişiler; -yevmiye, -defteri kebir ve -envanter defterlerinin tutulmasında Vergi Usul Kanunu hükümlerine uymak zorundadırlar. Bu hükümler; -VUK un değerleme ve diğer hükümleriyle -Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunu da dahil tahakkuk hükümlerini de içerir. Sonuç: Temel Ticari defterler vergi amaçlı muhasebeye göre tutulurlar.

10 10 Süreç; -Defterler, VUK hükümlerine göre, -Kıymetleri Değerleme ve Finansal tablolar TFRS düzenlemelerine göre, Hazırlanmalıdır. -Hazırlanan Finansal Tablolar ise TDS na göre Denetlenmelidir. *Bağımsız denetime tabi finansal tablolar oluşturulurken, vergi amaçlı muhasebe bilgilerinden TFRS ye uygun finansal tabloların üretilebilmesi gerekir. Bu da; - VERGİ UYGULAMALARI+TFRS UYGULAMALARInın bir arada ve doğru ele alınmasıyla mümkündür. Her iki uygulamanın; -karıştırılmadan ortaya konulması, -geçiş işlemlerine/süreçlerine hakim olunması, -TFRS süreçlerinin birbirini doğrulayabilmesi gerekir.

11 B= Ertelenen Vergi Hesabında Vergi Uygulamalarından Yararlanma: 11 TMS 12 Gelir Vergileri Standardına göre TFRS ler gözetilerek doğru finansal tablolar elde etmek için bilanço kalemlerinin, ertelenen vergi etkilerinin de ortaya konulması gerekir. Bu da finansal tabloları hazırlayanların ve tabloları denetleyen bağımsız denetçilerin Ülke vergi usul ve gelir vergileri uygulamalarına hakim olmalarını gerektirir. *Vergi amaçlı muhasebeyi bilen SMMM veya YMM nin bağımsız denetçi olması bu açıdan avantajdır.

12 ANALİZ: a.tdhp Finansal Tabloları-TFRS Finansal Tabloları Ayrımı: 12 TDHP finansal tabloları VUK temelli, tarihsel maliyet esaslı raporlamayı öne çıkarır. TFRS finansal tabloları gerçeğe en uygun sunumu ve performansı öne çıkarır. TDHP-gerçekleşmeler üzerine kuruludur. TFRS-gerçekleşmeler+gerçekleşmesi muhtemel (ölçülebilir) olgular üzerine kuruludur. * TFRS ye göre hazırlanan finansal tablolar daha ayrıntılıdır ve daha çok bilgi içerir.

13 b.tdhp-tfrs Finansal Tablolarının Ölçüm Farklılıkları: 13 BİLANÇO KALEMLERİ FARKLARI Kaynaklardan ve kullanım yerlerinden oluşan bilançodaki değerlere ilişkin TFRS ve vergi düzenlemeleri; - -bir yanda başlangıçtaki muhasebeleştirilecek tutar yönünden, - -öte yandan raporlama sırasındaki değerler yönünden ayrışmaktadır. Bu nedenle varlık ve borçların i-başlangıç kayda alma farkları ii-dönem sonu değerleme farkları ortaya çıkmaktadır.

14 14 GELİR TABLOSU FARKLARI: Bilançonun dönem kar kaleminin ayrıntısı niteliğinde olan gelir tablosu açısından ise TFRS ve vergi düzenlemeleri "tahakkuk ve dönemsellik" anlayışları yönünden farklı sonuçlar üretebilmektedirler. Bu çerçevede gelir ve giderin; i-hasılat ve gidere ilişkin tahakkuk ve dönemsellik farkları ii-gelir ya da gider yazma anlayışında ortaya çıkan bazı farklılıklarını Tespit edebiliriz.

15 15 Bağımsız Denetim-Vergi İlişkisi: Geleceğin Türkiye sinden Beklentiler: Bağımsız denetimden geçmiş finansal raporlardan vergisel amaçlarla yararlanmak

16 16 1-Dönem Vergisinin Hesabında Bağımsız Denetimden Geçmiş TFRS Finansal Tablolarından Yararlanmak Mümkün müdür? Mali Kar Nedir?: Ticari kar/zarar esas alınarak muhasebe dışı işlem yapmak suretiyle vergi yasalarındaki hükümler dikkate alınarak oluşturulan ve GV/KV beyannamesinde verginin hesaplanmasında temel alınan karı ifade eder. GELİR VERGİSİ KANUNU Madde 38 Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsdeki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müsbet farktır. Ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanunu'nun değerlemeye ait hükümleri ile bu Kanunun maddeleri hükümlerine uyulur.

17 17 -Mali karın ve ödenecek verginin hesabı için vergisel defter tutmaya ve raporlamaya gerek var mıdır? TFRS ye göre sunulan finansal tablolardan dönem vergisinin hesabı için; Vergi Kanunları-TFRS Uygulama farklarının bilinmesi, ödenecek verginin hesabı için yeterlidir.

18 2- Vergi Denetiminde Bağımsız Denetimden Geçmiş TFRS Finansal Rapor ve Açıklamalarından Yararlanmak Mümkün müdür? 18 TTK da denetim MADDE 397- (1) denetime tabi olan anonim şirketlerin ve şirketler topluluğunun finansal tabloları denetçi tarafından, KGK ca yayımlanan UDS lerle uyumlu TDS larına göre denetlenir MADDE 398- Bu denetim, Türkiye Muhasebe Standartlarına, kanuna ve esas sözleşmenin finansal tablolara ilişkin hükümlerine uyulup uyulmadığının incelenmesini de kapsar. Denetleme, şirketin ve topluluğun, malvarlıksal ve finansal durumunun dürüst resim ilkesine uygun olarak yansıtılıp yansıtılmadığını, yansıtılmamışsa sebeplerini, dürüstçe belirtecek şekilde yapılır.

19 Bağımsız denetim süreci: 19 Bağımsız denetim, -Türkiye Muhasebe Standartlarına göre oluşturulmuş finansal tabloların -Türkiye Denetim Standartları na göre -Bağımsız bir uzman (bağımsız denetçi) tarafından ortaya konulmasıdır.

20 Güvence Düzeyi 20 Söz konusu denetim, bağımsız bir uzman tarafından yapılan kanıt toplama ve değerlendirme sürecidir. Çok Tam Güvence Garanti Verme Makul Güvence Finansal Tabloların Denetimi Ilımlı Güvence Finansal Tabloların İncelenmesi Sınırlı Güvence Proforma Tabloların Testleri Az Güvence Yok Finansal Tabloların Hazırlanması

21 21

22 Finansal Tabloların Denetimi 22 Bu kapsama, finansal tablolardaki bilgilerin; Dürüst Bir Biçimde veya Dürüst Resim İlkesine Uygun (Doğru ve Dürüst) sunulup sunulmadığı girmektedir.

23 Finansal Tabloların Denetimi 23 Denetçi görüşüne temel olmak üzere, İşletmenin finansal tablolarının, bir bütün olarak hata ve hileleri kapsayan önemli yanlışlıklar içerip içermediği konusunda makul bir güvence elde etmek durumundadır. TTK da Hedef: Dürüst resim ilkesini (TTK m.515) hayata geçirmektir.

24 Vergi Denetiminde Hedef Nedir? 24 VUK m.134: Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. VUK m. 3/B(ispat): Vergilemede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin GERÇEK MAHİYETİ esastır.

25 TTK-VK Hedef Birliği 25 TTK: Dürüst resim ilkesi finansal raporlama Gerçeğe en uygun TFRS Uygulamaları VUK: Vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyeti?

26 26 Düzenleyici ve gözetici otoritelerin de doğru yönlendirmeleriyle; -Gerçeğe en uygun sunumun yapıldığı, -bağımsız denetimden geçmiş finansal tablolar o şirket hakkında finansal bilgileri dürüst bir şekilde ortaya koyar. Bunu nasıl sağlar? Örneğin şirketin ilişkili taraflarla işlemleri varsa, finansal tablolarında ; -TMS 24: İlişkili Taraf Açıklamaları Standardı uyarınca 14 maddede ( maddeler aralığı) ilişkili taraflarla yapılan işlemlerin öngörülen şekilde açıklanması gerekir. Bu bilgilerin tam ortaya konulması ve bağımsız denetçi tarafından da teyit edilmesiyle transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı incelemelerinde olayın gerçek mahiyeti daha kolay ve doğru kavranabilecektir. -Bir başka örnekte; stoklarla ilgili TMS 2 nin raporlanacak bilgileri şu şekildedir:

27 27

28 28 Bu yaklaşım diğer işlem ve kalemler için de geçerlidir. Bu bilgilerin finansal raporlardan yararlananlar için daha ilk kontrol sırasında ilgilendiği kalemler hakkında çok sayıda hususu içerdiği ortadadır. *Tam set UFRS/TFRS uygulamasında; in üzerinde dipnot ve açıklama yer alır. **Bu kadar fazla ve ayrıntılı bilgiye doğru verginin hesabı ve kontrolü adına Vergi İdaresi ilgi göstermelidir.

29 Değerlendirme: 29 GELECEĞİN TÜRKİYESİNDE, BAĞIMSIZ DENETİM VERGİ İLİŞKİSİNDE a-dönem vergisinin hesabında ve b-ödenen verginin denetiminde bağımsız denetimden geçmiş finansal tablolardan yararlanmak, 1-Daha fazla kayıtlı ekonomiyi ve daha az vergisel kayıp ve kaçağı sağlayabilir, 2-İşletmelerin vergi maliyetlerini daha gerçekçi ortaya koymalarına yardımcı olabilir, 3-İşletmelerde gerçekçi raporlamaya ve bu raporlardan yararlanmaya ilişkin işletmelerin kurumsallaşmalarının gelişmesine ve TTK nın misyonunun hayata geçmesine katkıda bulunabilir, 4- Devletin vergi politikalarının daha sağlıklı uygulanmasına destek olabilir.

30 Öneriler: 30 Vergi Yönetimi, Kamu Gözetimi Kurumu ile daha çok işbirliğine gitmeli, denetimden geçmiş TFRS raporların vergi tarhiyatı ve denetiminde kullanılması seçenekleri tartışılmalıdır. Maliye Bakanlığı, TDHP yi TFRS ye göre finansal tablolar elde edecek şekilde revize etmeli, iki çeşit defter, iki çeşit finansal tablolar setini ortadan kaldıracak, muhasebe ve denetim maliyetlerini düşürecek seçenekler ele alınmalıdır.

31 31 Teşekkürlerimle,