MOC Rekonq KRecipes OOo.Writer İle Zarf Grub2 II Dmidecode GnuPG ve Open PGP II Awk/Gawk III BSD XIII

Transkript

1 Linux ve açık kaynak kodlu yazılımlar, herkesin ihtiyacına göre kullandığı buna karşılık yeteneğine göre katkıda bulunduğu emek ve bilgi paylaşımının en güzel örneğidir. enixma Sayı: 40 Ocak 2010 enixma Yıl 4 Sayı 4 bu bir denemedir Bu eski tipten MOC Rekonq KRecipes OOo.Writer İle Zarf Grub2 II Dmidecode GnuPG ve Open PGP II Awk/Gawk III BSD XIII Ocak

2 Y Başlarken ine bir yılı geride bıraktık. Dileriz 2010 hiç hoş geçmeyen 2009'u aratmaz. Belki de bir züğürt tesellisi olarak 2009'un özgür yazılım ve Linux için kötü geç mediğini söyleyebiliriz. Esas amaçları insanların cebindeki para olan diğer işletim sistemlerinin yanında özgür işletim sistemleri ve yazılımları beklenilebileceği şekilde avantajlıydılar ve sonuç da buna uygun oldu netbook ve cep telefonlarında Linux'un kullanım kazandığı bir yıl oldu. Kendi kazdığı kuyuya kendisinin düşmesi malum firma için tam da uygun bir deyim oldu. Uzunca bir süre ooxml olarak isimlendirdikleri sistemlerini kullanıcılara dayatan malum firmanın bu 'standart' nedeniyle ile başı ciddi olarak dertte. XML sisteminin patentini ihlal etmesi nedeniyle en önemli ticari kalemlerinden biri olan ofis yazılım paketi ve onun önemli bileşeni kelimeişlemci programını 11 Ocak'tan itibaren ABD'de satamayacak. En azından bu sistemi kullanan sürümlerini satamayacak. İnsanın içinden 'Oh olsun!' demek geçiyor. Bu ay 40. sayımızla karşınızdayız. MOC Music On Console grafik arabirim olma dan müzik dinlemeniz için ilginç bir uygulama. Firefox yanında hafif tarayıcılardan Rekonq, webkit kulanılarak yazılmış ve geliştirilmekte olan bir tarayıcı. Her alanda olur da yemek alanında Linux uygulaması olmaz mı? KRecipes ile yemek tariflerinizi düzenleyip kolaylıkla kullanabilirsiniz. Ofiste çalışanlar için zarf yazdırmada OOo. Writer kullanımı işinizi kolaylaştıracak. Daha çok masaüstü kullanıcılarının ilgisini çekecek bu 'aperatif'lerden sonra derin konulara giriyoruz. Grub2'nin ikinci bölümü bu yeni açılış yöneticisini tanıtmakta. Bilgisayarı doğrudan kullanamıyorsanız uzak tan bile donanımını tanımanız için dmidecode kullanabilirsiniz. Günümüzde veri gü venliğinin önem kazanması bu konudaki işlemleri bilmenizi gerektirmekte. GnuPG ve OpenPGP yazı dizisinin ikinci bölümü bu konuda size yardımcı olacaktır. Program yazarlarının önemli bir aracı olan awk/gawk üçüncü bölümü ile yer almakta. BSD sistemlerinde güvenlik konusu serinin onüçüncü yazısı ile devam ediyor. Yazı her ne kadar BSD başlığı taşısa da tüm UNIX uyumlu sistemler için geçerli ve önemli bilgiler içermekte. Bu nedenle herkesin okumasını öneririz yılının herkese mutluluk ve başarı getirmesi dileğiyle. Ocak 2010 Sayfa 2 enixma Ocak 2010 İçindekiler 3 MOC Müsic On Console 5 Rekonq Hafif bir tarayıcı 8 KRecipes Linux ile yemek tarifleri 12 OOo.Writer İle Zarf OpenOffice.Org ile yazıcıdan zarf yazdırmak 15 Grub2 II Yeni nesil açılış yöneticisi 18 Dmidecode Donanım listeleyici 27 GnuPG ve OpenPGP II Güvenli ve güvenilir şifreleme sistemleri 40 Awk/Gawk III Düzenli ifadeler 46 BSD XIII Bsd sistemlerinde güvenlik 55 Haberler

3 MOC Music On Console Konsolda Müzik Keyfi G Resim 1 - MOC - Konsolda Müzik Keyfi Gürkan Gür gurkan@enixma.org by nc sa Ocak 2010 Sayfa 3 rafiksel arayüz kullanmıyorsanız, masa üstü ortamlarının ağır bağımlılıklarını kurmak istemiyorsanız veya konsolda ça lışmayı tercih ediyorsanız... sebebiniz ne olursa olsun, Linux'ta terminal ortamında müzik dinlemek için de birçok seçeneğiniz bulunmaktadır. Bu yazımızda efsanevi dosya yöneticisi "mc" gibi ncurses arayüzünü kullanan MOC (Music On Console Konsolda Müzik) uygulamasını kısaca tanıtacağız. Uygulamayı dağıtımınızın paket yönetici sinden rahatlıkla kurabilirsiniz. Yazımızda ör nek olarak geliştirme sürümlerinden MOC alpha4 sürümünü kullanacağız. Uygu lamayı çalıştırmak için bir terminalde "mocp" komutu vermeniz gerekmektedir.

4 MOC ve yardımcı araçlardan bahsedelim. Örnek olarak sistem çekmecesinden MOC'u yö netmenizi sağlayan MocIcon'u [1] ve moc tray'ı [2] verebiliriz. Ayrıca MOC'un ana sayfasında uygulamanın belirli sürümleri için bazı yamalar [3] ve diğer uygulamalarla birlikte çalışmasına yardımcı olan bazı eklentiler [4] bulabilirsiniz. MOC'un diğer müzik uygulamalarından fark larının en başında, bir çalma listesine ihtiyacı olmadan, sadece dahili dosya yöneticisinde bulduğu dosyaları çalabilme özelliği gel mektedir. Elbette m3u çalma listesi desteği sayesinde kaydettiğiniz çalma listelerini yük leyebilirsiniz. Ayrıca MOC ile müzik dinlemek için sürekli bir terminal penceresi açık kalmak zorunda değil. "q" tuşuna basarak MOC'un arkaplanda çal maya devam etmesini sağlayabilirsiniz. MOC ekranında "h" tuşuna basarak öntanımlı tuş düzeni hakkında bilgi almanız mümkün. MOC sistemin giriş/çıkış yükü arttığında çalma sırasında (terminal kullanıcılarının pek alışık olmadığı) duraksamalar yapmayacak şekilde programlanmıştır. Parçalar arasında geçiş yaparken bile, çalma listesindeki bir sonraki şarkıyı önbelleğe yüklediğinden sorun çıkmamaktadır. Ayrıca uygulamada internetten yayın yapan servislere de (Icecast, Southcast vb.) destek bulunmaktadır. Desteklediği dosya türleri ola rak mp3, Ogg Vorbis, FLAC, Musepack, Speex, WAVE, AIFF, AU ve libsndfile tara fından desteklenen diğer dosya türleri sa yılabilir. Şimdi de biraz düzenlenebilir özelliklerinden bahsedelim. MOC'da basit tema desteği bu Ocak 2010 Sayfa 4 [1] [2] tray/ [3] [4] Resim 2 - Koleksiyon yöneticisi lunmaktadır, bu sayede programın renklerini (konsolda dahi olsanız) zevkinize göre düzenleyebilirsiniz. MOC'da parçaların nasıl gösterileceğini veya id3 etiketlerinin okun masında kullanılacak kodlamayı değiştirmek de sizin elinizde. Ayrıca istediğiniz tuşlara istediğiniz görevleri atamak da mümkün. Bütün bu bahsettiğimiz düzenlemeler kullanıcı dizinindeki ".moc" dizini altında "config" dosyasından yapıl makta. Sisteminizdeki açıklama içeren ayar dosyasını inceleyerek MOC'un bahset mediğimiz birçok özelliğini daha keşfe debilirsiniz. Son olarak MOC için oluşurulan bazı eklenti

5 REKONQ Hafif bir tarayıcı G Resim 1 - Rekonq önizlemeli açılışı Fırat Kutlu firat@enixma.org by nc sa Ocak 2010 Sayfa 5 eçen sayımızda Webkit kullanan tara yıcılardan Arora ve Midori'den söz etmiştik. Bu sayıda yine Webkit kullanan bir başka tarayıcıyı, Rekonq'u kısaca ele ala cağız. Rekonq webkit tabanlı bir KDE tarayıcısıdır. Ayrıca kodlarını Nokia QtDemoBrowser'dan almaktadır. Dağıtımınızın paket deposundan kurabileceğiniz Rekonq, sade tasarımıyla kar şımıza çıkıyor ve bildiğimiz tarayıcıların ak sine daha çok google chrome'un tasarımını andıracak şekilde düzenlenmiş. İlk açılışta karşımıza seçtiğimiz sitelerin önizlemelerinin bulunduğu sayfa ile açılıyor. Bu açılış say fasında üste yerleştirilmiş dört adet buton

6 REKONQ Resim 2 - Önizleme ayarları sayesinde hızlı bir şekilde Sık kullanılanlar, Kapatılan sekmeler, yerimleri ve geçmişe ulaşmak mümkün oluyor. Her sekme, ön izle melerin bulunduğu şekilde açılmaktadır. Eğer sekmelerin boş açılmasını isterseniz. Araç lar'ın "genel" sekmesinden "Yeni sekme bunu açar" seçeneğini "Boş sayfa" olarak ayarla manız yeterlidir. Önizlemeleri istediğiniz gibi ayarlayabilirsiniz. Açılış sayfasını istediğiniz gibi kişiselleştirmek için her önizleme'nin üzerine sağ tıklamanız ve açılan küçük menüden ayarlarınızı yap manız yeterlidir. Bu menüden önizlemenizi kaldırabilir veya değiştirebilirsiniz (Resim 2). Tarayıcı ayarları (araçlar) ve yerimleri ayarları adres çubuğunun hemen sağında yer al maktadır. Rekonq'nun diğer webkit tarayı cılardan çok daha kullanışlı ve gelişmiş bir yerimleri düzenleyicisine sahip olduğu göze Ocak 2010 Sayfa 6 Resim 3 - Yerimleri düzenleyicisi çarpıyor (Resim 3). Yerimleri düzenleyicisiyle istediğiniz bookmark dosyanızı kolaylıkla yük leyebileceğiniz gibi linklerinizi düzenleyip yer lerini değiştirebilirsiniz. Araçlardan, "Rekonq uygulamasını yapılan dır" (Rekonfig) ile rekonq ayarlarını yapa bilirsiniz (Resim 5). Rekonfig sade ve anla şılır bir biçimde düzenlenmiş bu yüzden de kullanışı son derece pratiktir. Bu kısımdan sekmeler, yazı tipleri, çerezler, vekil sunucu ve webkit ayarlarınızı istediğiniz gibi düzen leyebilirsiniz. Araçlardaki gizli gezinme özelliği sayesinde kullandığınız bilgisayarda iz bırakmadan in ternette işlerinizi yapabilirsiniz. Bu özelliği ak tif etmek veya pasif etmek için Araçlardan "Gizli gezinme " butonuna basmanız ye terlidir. "Web geliştirme" seçeneğindeki, "web denet

7 REKONQ Resim 4 - Flash izleme leyiciyi" tıklayınca karşınıza çıkan pencereye "evet" dedikten sonra denetleme aktif hale gelecektir. Denetlemeyi aktif hale getirdikten sonra sayfanıza sağ tıkladığınızda çıkan "Denetle" seçeneği ile sayfalarınızı çalışmak için kullanabilirsiniz. Rekonq youtube gibi flash içeren sayfaları sorunsuzca açmaktadır. Eğer bu flash gösterimini kapatmak isterseniz, Araçlardaki "Rekonq uygulamasını yapılandır"'ı açın ve Webkit sekmesindeki "Eklentiler" kutucuğu nun yanındaki çentiği kaldırın. Bu şekilde flash eklentisini aktif veya pasif hale ge tirebilirsiniz. Çok mükemmel olmasa da, rekonq belki sizin farklı gereksinimlerinizi karşılayan değişik bir alternatif olabilir. İnternetteki sayfa yükleme deki başarısının bir firefoxdan daha hızlı olmadığını da vurgulayalım. Çok düşük kay Ocak 2010 Sayfa 7 Resim 5 - Rekonfig - yapılandırma aracı nak kullanmasına rağmen bu sayfa getir medeki yavaşlığı onun düşük kaynak kull anma avantajını gölgelemektedir. Geliştiril meye devam eden Rekonq, ileride belki daha iyi bir seçenek olabilir.

8 KRECIPES Linux ile yemek tarifleri F Resim 1 - KRecipes ile 'Kıymalı Makarna tarifi. Tanju Taşçılar tanju@enixma.org by nc sa Ocak 2010 Sayfa 8 arkında olmasak bile hayatımızdaki en önemli olaylardan biri yemektir. Çok farklı yemek kültürlerinin, zengin bir mutfak çeşitliliğinin bulunduğu ülkemizde yemek ta riflerinin sayısı herhalde diğer birçok ülkeden çok daha fazladır. Gazete ya da dergiler zaman zaman yemek tarifleri için kitaplar, kitapçıklar, kartlar gibi ekler verir. Piyasada satılan birçok yemek tarifi kitabı da mevcuttur. Bilgisayar ortamında da yemek tariflerini düzenlemek ve istenildiğinde kolaylıkla bu labilmek için çeşitli programlar geliştirilmiştir. KRecipes Linux'ta yemek tarifleri yazılımı olarak QT ile geliştirilen güzel bir programdır.

9 KRECIPES Resim 2 - Kurulumda veritabanı seçimi KRecipes, yemek tariflerinin kolaylıkla dü zenlenmesi, paylaşılması ve gerektiğinde kullanılması için araçlar sunarken aynı za manda besin değerleri de işlenebilir. Belirli yemek ya da yemekleri seçtiğinizde ihtiya cınız olan miktara bağlı olarak alışveriş listesi oluşturmanıza yardımcı olur. Hatta besin de ğerleri ve diyet yardımcısı sayesinde diyet programı bile yapmanız mümkündür. KRecipes birçok Linux dağıtımının depo sunda kullanıcılara hazır olarak sunulmakta. İsteyenler dağıtımının paket kurma yöntemleri ile depolarından kolaylıkla bu yazılımı kurup kullanabilirler. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken bir nokta, yazılımın mümkünse son sürümünün kullanılmasına gayret edilmesidir. Ocak 2010 Sayfa 9 Resim 3 - SQLite için veritabanı dosyası Önceki bazı sürümlerde bazı hatalar ne deniyle özellikle sqlite tipi veri dosyası kul lanıldığında çalışmamaktadır. KRecipes yemek tarifi verilerini en basit olarak yerel bir dosyada SQLite ile tutarken, yerel ya da uzak bir MySQL ya da PostgreSQL sunucusunu da kullanabilir. Ya zılım kurulumundan sonra ilk defa çalıştı rıldığında kurulum yardımcısı aracılığı ile yapılan birkaç seçimden sonra çalışmaya başlar. Bu seçimlerden ilki, az önce bah settiğimiz veritabanı seçimidir. Bu seçime bağlı olarak ek adımlar sıralanır. Basit bir dosya olarak SQLite seçildiğinde bu dosyanın yeri sorulur. Varsayılan değeri kullanabi lirsiniz. Program paketi ile gelen verilerden Resim 4 - Temel verilerin eklenmesi örnek tariflerin ve besin değerlerinin yük lenmesini isteyebileceğiniz seçeneklerin bu lunduğu pencerede istediğiniz seçeneği işa retlediğinizde gerekli verilerin veritabanına eklenmesi için bir miktar işlem yapılacaktır. Bu aşamada mevcut veriler Türkçe olmadığı için sizden İngilizce olanlarının yüklenip yük lenmemesi konusunda izin ister. Bu seçim tamamen size kalmıştır. Zaman kaybetme mek için bu adımı boş geçebilirsiniz. Daha sonra kendi verilerinizi girebilirsiniz. Program ana penceresi tariflerin bulunup düzenleneceği bir sayfa ile açılır. Burada arayacağınız tarif ile ilgili anahtar kelimeleri girerek hedef daraltabilir ve istediğiniz tarife kolayca ulaşabilirsiniz. Temel arama biçi

10 KRECIPES Resim 5 - Yeni tarif ilk giriş sayfası minden başka çeşitli parametrelerin devreye girebileceği gelişmiş bir arama alanı da bu lunmakta. Yeni bir tarif girmek en az üç farklı alanın Resim 6 - Yeni tarif malzeme girişi Ocak 2010 Sayfa 10 Resim 7 - Hazırlama tarifi Resim 8 - Ayrıntılı tarif bulma Bir sonraki alan içindekiler alanıdır. Burada yemekte kullanılacak malzeme tanımlanır. Malzemenin tanımlanması sırasında üst bö lümdeki giriş alanları elle ya da varsa mevcut listeden seçilerek doldurulur ve eklenecek satır 'tamam' işareti ile listeye eklenir. Bu işlemleri istediğiniz zaman değiştirebilir ya da silebilirsiniz. İstediğiniz malzemeyi listede istediğiniz sıraya getirebilirsiniz. Gerekli yer lerde kategori ya da birim ile ilgili girişler yapılırken ek bilgiler sorulabilir. Birimlerle ilgili girişte mevcut listede olmayan bir birim Resim 9 - Alışveriş için yemek seçimi tanımlanması ile gerçekleştirilir. İlk alanda ye mek tarifinin ismini, tarifi verenin adını, ka tegorisini, hazırlanma zamanını ve isterseniz ve elinizde varsa yemeğin resmini girebi lirsiniz. Bazı alanları boş bırakmanız müm kün. Boş bırakılmaması gereken alanlar zaten size bildirilecektir. girdiğinizde size bu birimin çoğul adı, tipi gibi ek sorular sorulacaktır. Bu işlem sonucunda yeni birim birimler listesine de eklenir ve sonradan yeniden girmeye gerek kalmadan kullanılabilir.

11 KRECIPES Resim 10 - Alışveriş için son düzenleme Resim 11 - Alışveriş listesi Ocak 2010 Sayfa 11 Bir sonraki alan ise 'Yönergeler' yani yemeğin nasıl pişirileceğinin tarifinin yapıldığı yazı bölümüdür. Bu bölümde anlaşılır bir şekilde yapılacak işlemleri adım adım, zamanlaması, kullanılacak malzemeleri ve birimleri ile yaz manız gerekir. Tarifin yazılmasından sonra yeni yemek tarifinizi veritabanına kaydede bilirsiniz. Tariflerinizi düzenlediniz ve akşam evde ye mek yapmak için birkaçını seçtiniz. Bunun için pazardan, bakkaldan alacağınız şeylerin lis tesini KRecipes ile elde edebilirsiniz. Ana sayfada 'Alışveriş Listesi' alanına geçip burada yapmak istediğiniz yemekleri ve bunu kaç kişi için yapacağınızı, istediklerinizi sağ daki listeye ekleyerek yapabilirsiniz. Seçimi nizi tamamladığınızda alttaki 'Tamam' düğ mesi ile alışveriş listenizi oluşturmaya baş larsınız. İlk adımda size listeniz üzerinde değişiklik yapabileceğiniz yeni bir pencere açılacaktır. Burada ek malzeme seçimi ya pabilir ya da bazılarını mesela evde varsa listeden çıkarabilirsiniz. Sonraki adımda size alışveriş listeniz görüntülenir. İsterseniz bu nun bir çıktısını yazıcınızdan alabilirsiniz. KRecipes özellikle internet üzerinden erişile bilen pekçok formatta yemek tarifini de kullanabilir. Bunun için 'import' özelliğini kul lanmanız gerekir. Bu veriler internette bir kısmı ücretsiz olarak yer alsa da genellikle ücretli ve abonelik temelinde sunulmaktalar. Özellikle de bu iş için kullanılan diğer programların sağlayıcıları tarafından oluştu Resim 12 - Yönergeler ve besin değerleri rulmuş birçok site ücretli olarak hizmet vermekte. Yine de kendi tarifelerinizi oluş turup kullanabilir ve paylaşabilirsiniz. Afiyet olsun...

12 OOO.WRITER İLE ZARF OpenOffice.Org ile yazıcıdan zarf yazdırmak M ektup veya evraklarınızı posta ile gön derirken, zarfınızın üzerine adres bil gilerini yazıcıdan yazdırmanız gerekebilir. Böyle bir durumda adres bilgilerinizi zarfınıza göre ayarlamak oldukça zordur. Openoffice.org ile son derece basit birkaç adım ile zarfınızın boyutu ne olursa olsun adres bil gilerinizi kolaylıkla yazdırabilirsiniz. Openoffice.org ile zarf üzerine yazdırmanın iki yöntemi vardır. Her iki örnegimizde 24,13cm genişliğinde, 10,48cm yüksekliğinde bir zarfa adres yazdırmayı ele alacağız. Yöntem 1: Zarfın üzerine adres yazdırabilmek için open office.org zarf sihirbazını kullanmamız ge rekmektedir. İlk olarak Openoffice.org Writer (kelime işlemci) açılır. Zarf sihirbazı, "Ekle/ Zarf" yolu kullanılarak açılır. Açılan sihirbazda "Biçim" sekmesindeki "Boyut" bölümü "Env. 10" olarak ayarlanır. Bu şekilde zarfımızın gönderen ve alıcı bölümü otomatik olarak ayarlanmış olur. Eğer istenirse konum ve gönderen bölümlerinden adresi yerleştirmek için ince ayar yapılabilir (Resim 1). Fırat Kutlu firat@enixma.org by nc sa Ocak 2010 Sayfa 12 "Zarf" sekmesine girerek gönderici ve alıcı adresleri girilir. Göndericinin adının gözük mesini istemiyorsanız "Gönderen" kutucu ğundaki onay işaretini kaldırmanız gerek mektedir. Adresler yazıldıktan sonra "Ekle" butonuna basmamızla birlikte openoffice.org metin belgesi dosyamıza, zarfa basacağımız Resim 1 - Zarf - Biçim ayarları bilgiyi yazdırmış oluyoruz. Alıcı adresinin konumunu metin belgesi üzerinde de de ğiştirebilirsiniz (Resim 2). Resim 2 - Zarf - Genel ayarları Yöntem 2: İkinci yöntemde "Biçim"den veya F11'e ba sarak "Biçimler ve Biçimlendirme" pence

13 OOO.WRITER İLE ZARF rada sayfa biçiminden zarfımızın biçimini seçip boşluk ayarlarını yaparız (Resim 4). Bu işlemden sonra "Ekle/Zarf" seçeneğine tık layarak ilk yöntemdeki gibi adresleri yazarak zarfa yazılacak metnimizi oluştururuz (Resim 5). Resim 4 - Zarf - Sayfa ayarları Zarf metni hazırlama işlemleri bittikten sonra, zarfımıza adresleri yazıcıdan basmadan önce önemli son bir ayarımız bulunmaktadır. Bu ayar, yazıcıdan basılacak zarfın yönünü ayarlamaktır. Tekrar "Ekle/Zarf" ile zarf si hirbazını açıyoruz. Zarf sihirbazındaki "Ya Resim 5 Zarf metni girişi ve görünümü Resim 3 - Sayfa biçimi seçimi resini açarız. Bu pencerenin üzerinde bu lunan sembollerden, "Sayfa biçemleri" se çeneğini tıklayıp açarız. "Sayfa biçemleri" penceresindeki "Zarf" seçeneğini çift tık layarak metin belgemizi zarf düzeninde hazırlamış oluruz (Resim 3). Daha sonra Metin belgemizin altındaki Durum çubuğunun üzerindeki "zarf" yazısına çift tıklayarak "Sayfa biçemi:zarf" penceresini açarız. Bu Ocak 2010 Sayfa 13

14 OOO.WRITER İLE ZARF Resim 6 - Zarf yönü ayarları zıcı" sekmesini açarak zarfımıza hangi ko numda baskı yapacağımızı belirliyoruz (Re sim 6). Buradaki "zarf metin yönü" işlemi doğru yapamazsak yazıcımız zarfa yanlızca gönderen adresini basacak, diğer yarısını basmayacaktır ya da baskıyı yanlış yere yapacaktır. Bu yüzden de gerçek baskıya geçmeden zarfınızın metin yönünü kontrol amacıyla birkaç taslak baskı yapmanızı öneririz. Her yeni zarf metin yönü ayarından sonra "Değiştir" butonuna basmalısınız. Bir diğer önemli hatırlatma da her yeni ayar için "Değiştir" ile yaptığınız değişiklik sonrası openoffice.org metin belgesinde zarfa yaza cağınız metin, düzenlenirken metin altında bir Ocak 2010 Sayfa 14 Resim 8 - Yazıcı işlemi ikinci sayfa daha oluşabilmektedir (Resim 7). Bu ikinci sayfayı sildikten sonra baskıya geçmelisiniz. Aksi halde her adres yazımı sonrası ikinci bir boş sayfa daha basıl maktadır. Artık hazırladığmız adreslerimizi yazıcımız dan zarfa yazdırabiliriz. Zarfı yazıcınızın tep sisine doğru koyduğunuza emin olduktan sonra, artık yazıcınızdan zarfınıza adresleri nizi yazdırabilirsiniz (Resim 8). Resim 7 - Fazla sayfa

15 GRUB2 II Yeni nesil açılış yöneticisi Y eni bir Enixma sayısında yine beraberiz. Bu yazı Aralık ayında çıkmış olan Grub2 yazısının devamıdır. Bu ayki bölümde Grub2'nin kontrol ve ayar dosyalarını incele yeceğiz. İncelemize geçmeden önce geçen ayki yazıya ilişkin birkaç hatırlatma yapmak istiyorum. Grub2, eski Grub (Grub Legacy) açılış yöneticisinin yerine geçen tamamen baştan yazılmış bir açılış yöneticisidir. Geliştirilmesindeki asıl amaç eski Grub'un kodlanma biçiminden kaynaklanan gelişim zorluklarını aşmaktı. Yenisinde günümüz sistemlerine daha uyumlu ve daha çok özellik barındıran bir açılış yöneticisi karşımıza çıkmakta. Grub2'nin birkaç özelliğine bakacak olursak: Betik desteği ile durum döngülerini kullanabilme, Eşzamanlı modül yükleme olanağı, Kurtarma Konsolu (Eskisindekinden daha gelişmiş olarak), Farklı menu gösterimleri, Tema desteği (gfxmenu ile beraber gelecek hala geliştirilme aşamasında), ve diğer birçok gelişme. Grub2'de önceki sürüme göre bazı yapısal farklılıklar bulunmakta. İlk göze çarpan değişiklik ayar dosyasının /boot/grub/menu.lst dosyasından /boot/grub/grub.cfg dosyasına dönüşmüş olması. Bu dosyanın ise kullanıcı tarafından değiştirilemez olması. Yani menüde bir değişiklik yapmak istediğinizde siz menu dosyasının içinde bir değişiklik yapıp Grub2'nin kendi ayar dosyalarını güncellemesini istemeniz gerekecek. Ayar dosyalarının dizilimini göstermek istersek: /boot/grub/grub.cfg /etc/default/grub /etc/grub.d/ (dizini) 1. /boot/grub/grub.cfg Ali İskender Turan ali.iskender@enixma.org by nc sa Ocak 2010 Sayfa 15 Bu dosya eski Grub'un menu.lst dosyasını anımsatmakta. Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi bu dosyanın kullanıcı tarafından değiştirilme izni yok. Bu dosyada bölümler (###BEGIN) ile başlamakta. Bu bölümler Grub2 ile güncellendiğinde diğer kontrol dosyalarına bakılarak otomatik olarak oluşturulmakta.

16 GRUB2 II Bu dosya süper kullanıcı olarak update grub komutu ile güncel lenmekte. Dosya aynı zamanda çekirdek güncellemelerinde de otomatik olarak güncellenmekte. Aynı klasörde bulunan.mod dos yaları ise Grub2'nin güncelleme esnasında gerekli gördüğü modüllerin kopyalarını barındırmaktadır. 2. /etc/default/grub Bu dosya eski menu.lst dosyasındaki seçimlerin üzerinde bulunan bölümleri ihtiva eder. Çeşitli ayar ve kontrol komutlarını barındırır. Grub2 güncellendiğinde bu dosyayı okuyarak kontrol komutlarını grub.cfg dosyasına taşır. 3. /etc/grub.d/ (dizini), Bu dizinde çeşitli dosyalar mevcuttur. Bunlar (örnek olarak) [00_header 05_debian_theme 10_linux 20_memtest86+ 30_os prober 40_custom README]. Dosyaları incelediğinizde başlıklarının özel olarak tutulduğunu görürsünüz. 00 başlık dosyaları için, 10 bağımsız giriş seçenekleri için, parti yazılımlar için (memtest86+). Dosyalar alfabetik sıraya göre çalıştırılır. Dosyaların içlerine baktığınızda çeşitli konsol betiklerini görürsünüz. 00_header Bu dosya başlangıç parametrelerini belirler. Örneğin zaman gecikmesi, başlangıçta seçili işletim sistemi gibi özellikler. Bu özellikleri /etc/default/grub içerisinden alır. Bu dosyayı genellikle değiştirmeniz gerekmeyecek. /etc/default/grub dosyasındaki değişik likleriniz bu dosya tarafından okunacaktır. 05_debian_theme Bu dosya arka fon resminin belirlenmesi, menü seçeneklerinin renkleri ve diğer görsel ögelerin ayarlanması için kullanılmaktadır. Ön tanımlı olarak siyah beyaz bir tema kull anmaktadır. Ocak 2010 Sayfa 16 10_linux Şu an kullanılmakta olan çekirdeği bulup ona göre menü seçeneklerinin ayarlanmasını sağlar. 20_memtest86+ /boot/memtest86+.bin dosyasını arayıp bu dosyayı seçenekler arasına koyar. Bunun menüde görünmesini engellemek için dosyanın çalıştırılabilir özelliğini kaldırmanız yeterli. sudo chmod x /etc/grub.d/20_memtest86+ 30_os prober Bu bölümde Grub diğer işletim sistemlerini ayar lamaktadır. Burası Windows, Linux, OSX ve Hurd olmak üzere 4 bölümden oluşmaktadır. 40_custom Burası kendi seçeneklerinizi ekleyebileceğiniz bölüm. exec tail n +3 $0 komutundan sonra seçeneklerinizi ekleyebilirsiniz. Grub2'nin ayar komutları eskininkiyle hemen hemen aynı. Bu komutlar /etc/default/grub dosyasında bulunmakta. GRUB_DEFAULT=x, x sayı ise seçenekler 0 dan başlayarak işa retlenir (yani 0 ise ilk seçenek, 1 ise ikinci seçenek seçili olur), eğer x saved değeri ise en son seçilen değer bir dahaki açılışta aktif olur. GRUB_HIDDEN_TIMEOUT=x, x=0 ise menü gösterilmez. Seçili olan seçenek işleme konur. Menünün gösterilmesi için kullanıcının bil gisayarın açılması sırasında SHİFT tuşuna basması gerekir. GRUB_HIDDEN_TIMEOUT_QUIRT=true/false seçeneğin durumuna göre geri sayan saat gösterilir veya gösterilmez. GURB_TIMEOUT=10 saniye cinsinden menünün bekleme süresini belirler. Diğer ayarlama komutlarını Grub2 dökümanında bulabilirsiniz. Grub2 birkaç modda çalışabilir. Eğer sadece bir işletim sistemi yüklüyse, menü gösterilmez işletim sistemi otomatik olarak açılır.

17 GRUB2 II Zamanlama açıksa menu gösterilir, eğer seçim yapılmazsa öncelikli seçim bu süre sonunda işleme konur. komutlarla sistemi açma imkanınız mümkün. Ancak bu seçeneği daha deneyimli kullanıcılar için tavsiye etmekteyiz. Yukarıda 40_custom dosyasını açıklamıştık. Bu dosya Grub2'ye kendi açılış seçeneklerinizi eklemenize yarıyordu. Buraya, örnek üzerinden konuşursak, şöyle seçenek ekleniyor. Grub2'ye arka fon eklemek isterseniz Ubuntu'da gurb2 splashimages kurulumu yapmalısınız. Bu kurulumla /usr/share/images/grub kla sörüne çok güzel resimler ekleniyor. Bu resimleri Grub2'de kullanmak için 05_Debian_theme dosyasını süper kullanıcı ile açıp, ilk for döngüsündeki klasör ismini bu yukarıdaki klasör ile ve dosya ismini de oradaki dosya ismiyle değiştirmelisiniz. Değişiklikleri yapıp dosyayı kaydettikten sonra sudo update grub2 komutuyla resminizi başlangıca ekleyebilirsiniz. menuentry "Menude gösterilecek seçenek" { set root=(hd0,1) search no floppy fs uuid set cb f a95 749b27b58ce8 linux /boot/vmlinuz generic root=uuid=cb f a95 749b27b58ce8 ro quiet splash initrd /boot/initrd.img generic } Eğer daha önceden Grub ile uğraştıysanız bu seçenekler size yabancı gelmeyecektir. Kısaca açıklarsak önce sistemin bulunduğu disk bölümünü belirtiyorsunuz, daha sonra çekirdeği ve bellek haritasını, seçenekleriniz doğru çalışırsa sisteminiz açılacaktır. Şimdi biraz da kötü seneryonalara bakalım. Bilgisayarınıza Grub2'yi kurdunuz ancak bir türlü doğru seçeneklerle işletim sistemini açamadınız. Burada devreye kurtarma konsolu giriyor. Herhangi bir seçenekteyken önce Enter dışındaki bir tuşa basarak geri sayarı durdurun. Daha sonra 'e' tuşuna basarak menünün içine girin. Burada menüyü oluşturan ve sistemi açan komutları göreceksiniz. Buradan istediğinizi değiştirebilirsiniz. Sıkıştığınız yerde (mesela kurmak istediğiniz disk bölümünün numarasını bilmiyorsunuz) tab tuşuna basarak mevcut seçenekleri görebilirsiniz. Tab tuşunu dosya isimlerini de tamamlamada kullanabilirsiniz. İşiniz bittiğinde ayarladığınız seçeneklerle sistemi açmak için Ctrl+x tuşuna basmanız yeterli olacaktır. Grub2 bu kadarla kalmamakta. Ayrıca Grub2 herhangi bir ayar dosyası bulamazsa kurtarma konsoluna düşmekte. Burada sınırlı Ocak 2010 Sayfa 17

18 DMIDECODE Donanım Listeleyici Y eni aldığınız bir bilgisayara BSD ya da OpenSolaris veya Linux dağıtımlarından birisini kurmak istediğinizde karşılaşılan sorunlar arasında önemli bir yeri desteklenmeyen ve çalışmayan donanımlar almakta. Aslında bilgisayarı alırken bu durumu dikkate alarak önceden araştırma yapıp alacağınız donanımı seçmiş olduğunuz halde bile bu durum ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Bunun nedeni BIOS'un belirttiği bilgilerin yanlış olmasından kaynaklanır. Bu yanlış bilgilendirme sonucu bazen kurulum aşamasında sorun ile karşılaşır ve kurulum uygulması bu donanım üzerine sistemi kurmayı red eder. Bazen de kurulum gerçekleşse de bu sefer donanımlarınızdan birisi veya bir kaçı beklediğiniz gibi çalışmaz. Bu sorunun kaynağı BIOS'un kurulum uygulmasına veya sisteme sunduğu bilgilerin hatalı olmasından kaynaklanır. Bu hatanın bir tane nedeni bulunmuyor. Bazen donanım üreticilerinin sunduğu sürücüler birden fazla donanım için aynı isimle piyasaya sunulur. Bu durumda doğru sürücüyü bulmak deneme yanılma ile belirlenmeye çalışılır ve başarılı olacağının bir garantisi yoktur. Dolayısıyla da ilk denediğiniz sürücü donanımı çalıştırsa dahi elinizdeki doğru sürücü olmayabilir. Donanım üreticisi daha sonra yeni sürücüler sunarak sorunu çözebilir veya bunu yapmayabilir. Diğer olası neden ise yine üreticilerin yukarıdaki örnekte olduğu gibi hazırladıkları BIOS yazılımının yine bir diğer donanım üreticisinin belgelendirme ve benzeri eksiklikleri nedeni ile BIOS tarafından hatalı tanımlanmasından kaynaklanan bir durumdur. BIOS'a baktığınızda elinizdeki donanımın ABxy olarak tanımlandığını görebilirsiniz. Ancak elinizdeki donanımın sürücüleri güncellendiğinde ve güncel sürücüleri kullandığınızda aslında CVty olduğunu görebilirsiniz. Bu nedenle BIOS'un sunduğu bilgiler %100 güvenilir olmaktan uzaktır. Bu risk sözkonusu olmakla birlikte işletim sistemini kurma aşamasına kurulum uygulamaları yanında çekirdek BIOS'un belirttiği bilgiyi kullanır. Bu nedenle BIOS'un sunduğu bilgi önemlidir. Bu bilginin sadece kurulum veya sistemde kullanılan sürücülerin listesine bakılarak b elirlenmesi de doğru bilgi vermekten uzaktır. Zira donanım üreticileri genel olarak bir tek sürücü ile birden çok donanımı desteklemektedir. Bu durumda elinizdeki donanım sürücülere baktığınızda olası birçok donanımdan birisi olmaktadır. Gökşin Akdeniz goksin@enixma.org by nc sa Ocak 2010 Sayfa 18 Bu nedenle sistemde daha güvenilir bilgiye gereksinim duyulur. Ev kullanıcılarının kasayı açıp içerine bakarak bilgi edinmeleri olanklı ise de, uzak sistemler ile çalışıyorsanız bu durumda kasayı açıp içerisine bakmak olanaklı değildir. Bu sorunu aşabilmek ve donanım hakkında daha doğru bir bilgi edinmek için dmidecode kullanılabilir.

19 DMIDECODE demidecode yaptığı işlem BIOS belirttiği bilgiyi ayrıştırıp bize sun maktır. Bu bilgi SMBIOS System Managment BIOS standardınca çözümlenir. Bu standart BIOS'un bilgisayara ait bilgilerin kullanıcı veya diğer uygulamalar tarafından sorgulanmasını veya düzenlenmesini sağlar. Bu standart 1999 yılındam sonra DMTF Distributed Man agement Task Force bünyesinde yer almıştır. Bazı eski sistemlerde SMBIOS aynı zamanda DMIBIOS olarak da anılır. DMIBIOS Desktop Management Interface BIOS kısaltmasıdır. DMI, donanım ile ilgili sürücü veya diğer yönetim yazılımlarını birbirinden ayırır. Bu ayrıma dayanarak ilgili bileşene ait olan bilgi okunur ve döndürülür. Burada okunan ve döndürülen bilgi ise donanım üreticisinin sorumluluğunda olan ve belgelendirmesi gerekli olan bilgidir. Bazı donanım üreticileri halen bu belgelendirmeyi sağlamayıp gerekli olan asgari bilgiyi verdikleri için güvenilir olmaktan uzaktır. Güvenilir olmayan, doğruluğunden emin olamadığınız bilgi birçok durumda işinize yarayacaktır. Sisteminize ince ayar yaparken bu bilgilere dayanarak bazı düzenlemeler yapabilirsiniz. BIOS APM desteği olduğunu söylese de aslında APM değil ACPI kullanabilirsiniz. APM kullanmaya çalışıp sistemi zora sokmak yerine bu özelliği kapatabilirsiniz. Bunun için elbette sistem çağrılarını dikkate almak gerekir. Bu ise bir başka yazının konusudur. dmidecode, BIOS'tan donanım bilgisini döndürür. Bu bilgi de üretici, model, seri numarası, BIOS sürümü, işlemci, anakarta ilişkin bilgiler, genişleme yuvaları (PCI, AGP vs.), paralel ve seri portlar, vs. bilgileri edinebilirsiniz. dmidecode, kullandığınız linux dağıtımının deposunda, BSD sis temlerde ise pkgsrc/ports üzerinde bulunmaktadır. En son sürümü 2.10'dur. Aşağıdaki örnekler 2.10 sürümüne aittir. dmidecode, normal kullanıcı hesapları ile kullanılmaz ancak sistem yöneticisi tarafından kullanılabilir. dmidecode, sisteme ait olan tüm bilgiyi döndürebileceği gibi tercihlerinize bağlı olarak sadece belli bir bileşene ait olan bilgiyi Ocak 2010 Sayfa 19 de döndürebilmektedir. Aşağıdaki örnekte BIOS bilgisi sorgulanmak tadır. freebsdworkstation# dmidecode type bios # dmidecode 2.10 SMBIOS 2.34 present. Handle 0x0000, DMI type 0, 20 bytes BIOS Information Vendor: IBM Version: 2FKT21AUS Release Date: 10/13/2005 Address: 0xE43D0 Runtime Size: bytes ROM Size: 512 kb Characteristics: PCI is supported PNP is supported BIOS is upgradeable BIOS shadowing is allowed ESCD support is available Boot from CD is supported EDD is supported ACPI is supported USB legacy is supported LS 120 boot is supported Smart battery is supported BIOS boot specification is supported Handle 0x001E, DMI type 13, 22 bytes BIOS Language Information Installable Languages: 1 enus Currently Installed Language: enus freebsdworkstation# BIOS bilgisini sorgulaması iki farklı bilgiyi döndürmektedir. Birincisi BIOS'a ilişkin üretici, bellek adresi ile temel özellikler ve bunlara ek olarak BIOS'ta kullanılan dil tercihidir. Dil tercihi ile BIOS bilgileri iki

20 DMIDECODE ayrı kategori olmakla birlikte type bios seçeneği ile kullanıldığında her ikisi birden döndürülecektir. dmidecode, bu kategorileri ayırıp sa dece istenileni döndürebilir. Yukarıdaki çıktıyı ilgili BIOS kategorileri olarak tanımlamak için 0 ve 13 kullanılır. 13 BIOS dilini ve 0'da BIOS bilgilerini döndürecektir. # dmidecode type bios ile # dmidecode type 0, type 13 aynı çıktıyı verecektir. Aşağıdaki tabloda kullanılan seçenekler ve iliş kili olduğu kattegoriler gösterilmiştir. Seçenek Kategori bios 0, 13 system 1, 12, 15, 23, 32 baseboard 2, 10, 41 chassis 3 processor 4 memory 5, 6, 16, 17 cache 7 connector 8 slot 9 system seçeneği 1, 12, 15, 23, 32 kategorilerine ait olan bilgileri dön dürecektir. 1 kategorisi sistem bilgisini verecektir. 12 sistem yapı landırma seçeneklerini, 15 sistem olay günlüğünü system event log, 23 sistem reset, 32 sistem başlama kategorisi bilgilerini verecektir. freebsdworkstation# dmidecode type system # dmidecode 2.10 SMBIOS 2.34 present. Handle 0x0001, DMI type 1, 25 bytes System Information Ocak 2010 Sayfa 20 Manufacturer: IBM Product Name: 81377JG Version: ThinkCentre A51 Serial Number: LMRN3DA UUID: FC577DE BE8D 2C61E59926B3 Wake up Type: Power Switch Handle 0x001D, DMI type 12, 5 bytes System Configuration Options Option 1: JP 7: 1 2 Normal, 2 3 Clear CMOS/Boot Block Recovery Handle 0x001F, DMI type 15, 25 bytes System Event Log Area Length: 160 bytes Header Start Offset: 0x0000 Header Length: 16 bytes Data Start Offset: 0x0010 Access Method: General purpose non volatile data functions Access Address: 0x0000 Status: Valid, Not Full Change Token: 0x Header Format: Type 1 Supported Log Type Descriptors: 1 Descriptor 1: POST error Data Format 1: POST results bitmap Handle 0x002B, DMI type 32, 20 bytes System Boot Information Status: <OUT OF SPEC> freebsdworkstation# Yukarıdaki çıktıda 1,12,15,23 ve 32 kategrorilerinde yer alan bilgileri system seçeneği ile görüntüleyebiliyoruz. baseboard seçeneği 2 anakart, 10 ve 41 anakarta tümleşik olan donanımları döndürecektir. freebsdworkstation# dmidecode type baseboard # dmidecode 2.10