3 Fe 2 O 3 + H 2 2 Fe 3 O 4 + H 2 O Fe 3 O 4 + H 2 3 FeO + H 2 O FeO + H 2 Fe + H 2 O + 5,7 O 2

Transkript

1 Makale Necati Yıldız Maden Yük. Müh. Sünger Demir Üretimi Giriş Özellikleri uygun parça cevher, pelet ya da konsantrenin içerdiği demir oksitler indirgenerek elde edilen ürün sünger demir olarak isimlendirilmektedir. Doğrudan indirgeme yöntemi ile metal üretimi, in sanlık tarihi kadar eskidir. Günümüzde, doğrudan indirgeme yöntemi ile çelik üretimi giderek artan bir önem kazanmış, geniş araştırma ve uygulamalarla değişik üretim teknolojileri geliştirilmiştir. İndirgenecek cevherde aranan en önemli özellik tenörünün yüksek olmasıdır. Üretilen sünger demirde metalik Fe oranı %90-95 arasında değişmektedir. Elde edilen sünger demir de çelik hurdası yerine ya da hurda ile birlikte özellikle ark ocaklarında kullanılmaktadır. Şekil 1: İndirgeme sürecinde gaz hareketi İndirgeme yönü, cevherin dış yüzeyinden merkezine doğrudur. İndirgeyici gaz, cevherin içine doğru işlerken, indirgeme sonucu oluşan gaz da cevher bünyesinden dışarı doğru hareket etmektedir. İndirgeyici gaz, CO, H 2, CH 4 veya bu gazların belirli oranda karışımlarıdır. İndirgeyici olarak metalürjik kok, semi kok, düşük kaliteli kömür, metalürjik olmayan kömür, fuel - oil, doğal gaz, kömür - doğal gaz karışımı kullanılmaktadır. Bunların içinde yaygın olarak kullanılanı da doğal gazdır. H nin indirgeyici olarak kullanıldığı ortamda aşağıdaki tepkimeler oluşmaktadır: Sünger demir üretimi maliyetlerindeki en önemli girdiler enerji ve hammaddedir. Bu nedenle sünger demir, özellikle doğalgaz rezervlerinin zengin olduğu ülkelerde üretilmektedir. Hindistan, İran, Suudi Arabistan, Rusya, Meksika ve Venezüella sünger demir üretiminde ilk sıralarda yer alan ülkelerdir. Demir cevherinin indirgenmesi 570 C üzerinde, demir cevheri indirgeyici bir ortamda sırası ile aşağıdaki yapısal değişime uğramaktadır: Hematit Fe 2 O 3 Manyetit Fe 3 O 4 Wustit Metalik demir Fe 98 Resim 1: Sünger demir pelet ve briketi 15 Ekim Fe 2 O 3 + H 2 2 Fe 3 O 4 + H 2 O Fe 3 O 4 + H 2 3 FeO + H 2 O FeO + H 2 Fe + H 2 O + 5,7 O 2 CO nun indirgeyici olarak kullanıldığı ortamda oluşan tepkimeler aşağıdadır: 3 Fe 2 O 3 + CO 2 Fe 3 O 4 + CO 2 Fe 3 O 4 + CO 3 FeO + CO 2 FeO + CO Fe + CO 2 İndirgeme ortamındaki gazın yapısının mümkün olduğunca en yüksek değerde indirgeme özelliğine sahip, yani (H 2 +CO/ H 2 O+CO 2 ) oranının yüksek ve gerekli tepkimenin oluşması için de uygun sıcaklıkta olması gerekmektedir.

2 Ortamdaki CO oranı ve ortam sıcaklığına bağlı olarak demir cevherinin indirgenme süreci Grafik 1 de gösterilmiştir. Grafik 1: Demir cevherinin indirgenme süreci İndirgeme yöntemleri İndirgeme olayı bütün yöntemlerde benzerdir. Yöntemin seçimi; indirgenecek cevherin özelliklerine, pelet, parça cevher, konsantre ya da bunların belirli oranda karışımı oluşuna, indirgeme ortamının kömür ya da gaz oluşuna, indirgeyicinin bulunabilirliğine, üretilen sünger demirin nasıl kullanılacağına bağlıdır. İndirgeme yöntemlerinde temel sınıflandırma, indirgeyicinin kömür ya da gaz oluşu ile indirgeme işleminde dikey ya da yatay fırın kullanımına göre yapılmaktadır. Dünyada, kapasiteleri geniş aralıklarla değişen çok sayıda sünger demir tesisi mevcuttur. Midrex, HYL, SL / RN gibi yöntemlerin uygulandığı tesislerin dışında kalanların çoğu patent ödememek için kendi yöntemlerini geliştirilmişlerdir. Kömürün indirgeyici olarak kullanıldığı yöntemler İndirgeme işlemi genellikle refrakter astarlı döner fırınlarda, ortama kömür ilavesi ile gerçekleştirilmektedir. Döner fırının eğimi yaklaşık %2,5 olup bu eğim, fırının dönü hareketi ile malzemenin giriş ağzından çıkışına doğru hareketini sağlamaktadır. Fırın içindeki malzemenin kalış süresini, fırının eğimi ve fırının devir sayısı belirlemektedir. İndirgenecek parça cevher, cevherin ve kullanılacak kömürün kükürt oranına bağlı olarak kireçtaşı, dolomit ve orta uçuculu koklaşmayan kömür karışımı ile fırın giriş ağzından beslenmektedir. Fırının girişindeki ön ısıtma bölgesinde karışım kurutularak nemi ortamdan uzaklaştırılmaktadır. Daha sonra sıcaklık arttığında kömürün yapısındaki hidrokarbon ve hidrojen ayrışmaktadır. Isıl işlem sürecinde fırının giriş bölümünde indirgenecek malzeme sıcaklığı C ye kadar çıkartılmaktadır. Bu bölgeden sonra indirgeme bölgesinin sıcaklığı C arasındadır. Fırınlarda ilk yakmada, genellikle fuel - oil kullanılmaktadır. Fırın belirli bir sıcaklığa ulaştığında, fuel - oil sistemi yerine pülverize kömür yakılmaya başlanmaktadır. Fırında öncelikle cevher ön ısıtma ile indirgeme sıcaklığına yükseltilmektedir. Isıl işlemin kontrolü için gerekli olan sıcaklık, fırın gövdesine uygun aralıklarla yeteri sayıda yerleştirilmiş basınçlı hava enjeksiyon sistemleri ile sağlanmaktadır. Fırın sıcaklığı, duyarlığı yüksek ölçüm cihazları kullanılarak sürekli olarak ölçülmektedir. Fırından geçen C sıcaklıktaki gaz, fırın çıkışındaki toz toplama sistemlerine gönderilmektedir. Bu sistemlerde, tozundan arıtılmış gaz, yakma odalarına gönderilip tekrar kullanılmak üzere ek hava ile yanmayan kısımlarının da yanması sağlanmaktadır. Tamamı yanmış hava, soğutucu ve toz toplama sistemlerinden geçirilerek atmosfere bırakılmaktadır. Soğutma sistemlerinde genellikle gazın enerjisinden ısıtma amaçlı yararlanılmaktadır. İndirgeme sürecinde kömürün bozuşması ile ayrışan gazlar, yataktaki cevherin arasından yükselmektedir. Bu gazın bir kısmı gövdeden kontrollü olarak fırın içine enjekte edilen hava ile yakılmaktadır. Fırın döndüğünde içindeki malzeme karışıp yuvarlanarak çıkış yönüne doğru hareket etmektedir. Ön ısıtma bölgesinde; Fe 2 O 3 + CO 2 FeO + CO 2 tepkimesi gerçekleşmektedir. Bu tepkimeden sonra indirgeme bölgesinde; FeO + CO Fe + CO 2 tepkimesi meydana gelmektedir. Ortamdaki CO2 gazı da çoğu zaman; CO 2 + C 2 CO tepkimesi ile CO gazına dönüşmektedir. İndirgemede CO2 gazının en hızlı şekilde CO gazına dönüşmesi için bu dönüşümün hızlı olduğu reaktivitesi yüksek kömür kullanılmaktadır. Dönüşüm, ısı alan bir tepkime olduğundan ortam sıcaklığı kontrollü olarak yükseltilerek indirgenecek cevherin ergime ya da yumuşayarak birbirine yapışma riski ortadan kaldırılmaktadır. Fırında indirgenmiş, %90 civarında metalik demire dönüşmüş, sıcaklığı yaklaşık 1000 C olan cevher, fırın çıkış ağzından soğutucuya beslenmektedir. Sıcak metalik demir haline gelmiş cevher, hava ile soğutulması durumunda tekrar oksitleneceğinden, soğutma işleminde hava kullanılmamaktadır. Sıcak indirgenmiş sünger demir, üzerine su püskürtülerek soğutulmaktadır. Soğutma esnasında buharlaşan su, soğutma kulelerinde yoğunlaştırılıp tekrar kullanılmaktadır. Soğutucuda indirgenmiş cevherin sıcaklığı, genellikle 100 C nin altına düşürülmektedir. Yapışarak kütle haline gelmiş malzemeler, soğutucuya girmeden ve soğutucudan çıkarken tıkanma ve bloklaşmanın önlenmesi için gerektiğinde kırılmaktadır. Soğutucu çıkışında sünger demir, değişik boyutlu eleklerden ve manyetik zenginleştiricilerden geçirilmektedir. +3 mm boyutundaki manyetik olmayan malzemenin çoğu, yanmamış kömür olup gerektiğinde üretim sürecine geri beslenmektedir. -3 mm boyutundaki manyetik olmayan malzemenin de ağırlıklı olarak kül, kireç ve ince kömür olup atık olarak işlem görmektedir. -3 ve +3 mm boyutundaki indirgenmiş 15 Ekim

3 manyetik malzeme de talebe göre doğrudan kullanıldığı gibi gerektiğinde de briketlenerek değerlendirilmektedir. Bu tesislerin kapasitesi ila ton/yıl arasında değişmektedir. Birkaç paralel hat kurularak istenilen kapasiteye ulaşılabilmektedir. Her kömürün indirgeme işleminde kullanılabilme olanağı yoktur. İndirgeme işleminde genellikle, reaktivitesi yüksek kömür kullanılmaktadır. Isıl işlem sürecinde, uygun yatak ve indirgeme sıcaklığı yeterli miktarda yüksek reaktiviteli kömür kullanarak sağlanmaktadır. Yüksek reaktiviteli kömür, indirgeme bölgesindeki yatak sıcaklığını düşürürken sistemin kapasitesini artırmaktadır. Kömürün indirgeyici olarak kullanıldığı sünger demir üretim yöntemlerinde demir cevherinin fiziksel ve değişik sıcaklıklarda belirli dayanımı yanı sıra, iyi indirgenme özelliğine de sahip olması gerekmektedir. Kömürün indirgeyici olarak kullanıldığı sistem ile indirgenebilecek cevherin kimyasal ve fiziksel özellikleri Çizelge 1 de verilmiştir. Katkı maddeleri, ortamdaki kükürdün alınmasını sağlamaktadır. Katkı maddeleri, ısıl işlem sürecinde indirgemeyi etkileyecek önemli bir tepkimeye, girmemektedirler. Krupp - Renn, Krupp - CODİR, SL/RN, ACCAR, DRC süreçleri indirgemede döner fırında kömür kullanan üretim yöntemleridir. SL/RN yöntemi Republic Steel Company and National Lead Corporation tarafından Norveç te titanyum minerallerinin boya pigmenti olarak kullanılmasına yönelik TiO 2 kazanmak için geliştirilmiştir. Daha sonraki yıllarda ABD de pilot bir tesis kurulmuş, 1964 yılında da Lurgi Chemie, RN yöntemin patentini almıştır. Steel Company of Canada, Stelco, bu süreç üzerinde çalışmış ve demir cevherinin indirgenmesi için SL/RN yöntemini geliştirmiştir. Şekil 2 de SL/RN sünger demir üretim akım şeması gösterilmiştir. Kimyasal özelliği Fe tenörü %65 min SiO 2 + Al 2 O 3 %2-3, mak 3,5 S %0,02 mak P %0,04 mak CaO + MgO 0.5-1,0 Fiziksel özelliği Boyut + 5 mm - 20 mm Dağılma indeksi + %95 Tambur testi + %88 Aşınma indeksi + %5 mak İndirgenebilme indeksi + %94 Isısal dağılma indeksi %5 Çizelge 1: İndirgenebilecek cevherin özellikleri İndirgemede kullanılacak kömür külünün ergime noktasının düşük olması istenmemektedir. Külün, fırın içinde eriyerek ısıl işlem sürecinde sorun çıkarma riski yanı sıra silisli külün demir oksitlerle tepkimeye girerek düşük ergime sıcaklığına sahip demir silikatları oluşturma riski de vardır. Bu nedenle kullanılacak kömürün iyi seçilmesi gerekmektedir. Isıl işlem sürecinde kullanılabilecek kömürün fiziksel ve kimyasal özellikleri Çizelge 2 de verilmiştir. (Kuru) Sabit C %42,5 min Toplam karbon %27-30 Kül %23-25 mak Külün yumuşama noktası 1250OC VM %30 S %1,0 mak Nem %7-8 mak Reaktivite 1,75 cc CO/gmC/sn Kek indeksi 3 mak Boyut 0-20 mm Kalorisi 5200 kcal/kg Çizelge 2: İndirgeyici olarak kullanılabilecek kömür özellikleri İndirgenecek cevherin ve kullanılacak kömürün özelliğine göre, fırına yeteri kadar dolomit ve kireçtaşı beslenmektedir Ekim 2014 Şekil 2: SL/RN sünger demir üretim akım şeması SL/RN yöntemi ile çalışan dünyanın kurulu en büyük tesisi, ton/yıl kapasiteli Ontario/Kanada Griffith madeninde Stelco tesisidir. İndirgeme fırını çapı 6, uzunluğu 125 metredir. Bu tesiste parça cevher ve pelet indirgenebilmektedir. Kömür ve kömürdeki kükürdün alınması için ortamda dolomit ve kireçtaşı kullanılmaktadır. Fırındaki ön ısıtma bölgesi yaklaşık 980 C olup gerekli kapasiteye ulaşılabilmesi için bu bölgenin uzunluğu kullanılan fırın boyunun %40 ını, en fazla yarı uzunluğunu geçmemektedir. İndirgeme işlemi 900 C den sonra ortamda CO gazının oluşmasıyla başlamaktadır. Düzgün ve homojen bir indirgeme ortamı için fırın gövdesinden verilen hava ve yakma sistemi kontrol altında tutulmaktadır. Fırının ön ısıtma bölgesinde, ısıl işlem sürecinde, gerekli havanın %25 i fırın gövdesindeki nozullarla yatağın altından verilmektedir. Bu hava, kömür içindeki indirgeyici gazların da oluşmasını sağladığından fırının önemli bir bölümünde indirgeme olayı gerçekleşmektedir. Sünger demirin sıcaklığı, fırın çıkışı soğutucuda su spreyleri ile 95 C ye kadar düşürülmektedir. Çıkışta, eleme ve manyetik

4 DEGIRMEN KAUÇUK ASTAR VE LIFTERBARLARI RUBBER MILL LINERS FOR GRINDING MILLS Samsun Fabrika ve Ofis adres : Kerimbey Mahallesi Işık Sok. No:2 Tekkekoy Samsun / Turkey telefon : faks : Ankara Ofis adres : Tepe Prime İş Merkezi B Blok Kat:9 No: 74 Eskişehir Yolu 9. km / Ankara telefon : faks : İstanbul Ofis adres : Mimar Sinan Mahallesi Yedpa Ticaret Merkezi F Caddesi No: 11/12 Ataşehir / İstanbul telefon : faks :

5 ayırıcılarla indirgenmiş cevher, kül, indirgenmemiş malzeme, yanmamış kömür birbirinden ayrılmaktadır. Doğalgazın indirgeyici olarak kullanıldığı yöntemler İndirgeme gazı %95 oranında H 2 ve CO içermektedir. Bu gaz, 760 C C arasında ısıtıldıktan sonra, indirgenecek malzemenin akışının tersi yönünde ortama verilmektedir. İndirgemede kullanılmış gazın ortamı terk edeceği bölgedeki içeriğinin yaklaşık %70 i CO ve H 2 dir. Bu gaz toplanarak basınç altında sıkıştırılıp doğal gaz ile zenginleştirildikten sonra 400 C ye kadar ısıtılıp indirgeme gazının hazırlandığı düzenleyicilere gönderilmektedir. Düzenleyicilerde, gazın içeriği %95 H 2 ve CO olacak şekilde hazırlanarak indirgeme gazı olarak tekrar kullanılmaya uygun hale getirilmektedir. Genellikle indirgeme işlemi için dikey fırınlar kullanmaktadır. Fırında indirgenecek cevher kendi ağırlığı ile aşağı yönde, indirgeyici gaz ve malzemenin akış yönü tersine hareket etmektedir. Yöntemde temel indirgeme tepkimeleri aşağıdaki gibidir: Fe 2 O 3 + 3H 2 2 Fe + 3 H 2 O Fe 2 O 3 + 3CO 2 Fe + 3 CO 2 İndirgemede kullanılan doğalgazın içeriği Çizelge 3 te gösterilmiştir. Nitrojen, N % CO 2 % Metan, CH 4 % Etan C 2 H 6 % 3-8 Propan C 3 H 8 % 1-4 İndirgeyici gazda CO+H 2 oranı % 90 min Çizelge 3: İndirgeyici doğalgazın içeriği Çizelge 4 de sistemde indirgenebilecek cevherin özellikleri verilmiştir. Fe tenörü % SiO 2 +Al 2 O 3 % 2-3 S % mak P % mak CaO+MgO Nem % 3 mak Boyut +6mm-40 mm Shatter indeksi > 90 % İndirgenebilme indeksi > 92 % Yığın yoğunluğu 2.7 t/m 3 Çizelge 4: İndirgenebilecek cevherin özellikleri Çizelge 5 de sistemde indirgenebilecek peletin özellikleri gösterilmiştir. Fe tenörü % SiO 2 +Al 2 O 3 % 4-6 CaO+MgO % 2-3 S % P % Boyut +12 mm-16 mm Ortalama basma dayanımı 200 kg/pelet Yığın yoğunluğu 2.2 t/m Çizelge 5: Sistemde indirgenebilecek peletin özellikleri 15 Ekim 2014 Doğal gazın kullanıldığı yöntemlerle üretilen sünger demir özellikleri de Çizelge 6 da verilmiştir. Değeri Fe TOPLAM % 92 Fe METAL % Metalleşme % Karbon % S % P % 0.06 Atık % 6-8 Çizelge 6: Yöntemle üretilen sünger demir Doğal gazın kullanıldığı en yaygın indirgeme yöntemleri Midrex ve HYL'dir. Dünyada üretilen sünger demirin yaklaşık yarısı Midrex Midland Ross Experimental yöntemi kullanan değişik kapasiteli 70 e yakın tesiste üretilmektedir. İlk Midrex indirgeme fırını, 1969 lu yıllarda Portland Oregon yakınlarında kurulmuştur ton/yıl kapasiteli tesiste indirgenen demir cevheri, özelliğinin uygun olması nedeni ile düşük sıcaklıkta indirgeyici gaz kullanılmıştır li yıllarda kullanılan gaz sıcaklığı 780 C den 850 C ye çıkarılmıştır lı yıllarda da indirgemede elde edilen olumlu sonuçlar nedeni ile dünyadaki çoğu pelet tesisinde kireç taşı katkılı bazik peletler üretilmeye, bu peletlerin indirgenmesinde daha yüksek sıcaklıkta indirgeyici gaz kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonra da indirgeme ortamına oksijen enjeksiyonu ile indirgeme ortam sıcaklığı 1000 C a çıkarılmıştır. İlk kullanıldığı yıllardan sonra iyileştirmeler sonucu tesis kapasiteleri artırılmış, enerji tüketimi düşürülmüş, yöntemin etkinliği önemli derecede yükseltilmiştir li yıllardan sonra yöntem daha da geliştirilmiş, indirgeyici gaz sıcaklığı 1050 C ye kadar yükseltilmiş, sistemin çevre ile olan ilişkilerinde iyileştirmeler yapılmıştır. Dünyada 1.4*10 6 ton kapasite ile en büyük sünger demir üretim tesisi Rusya da Lebedinsky GOK da Midrex Yöntemi kullanılarak 2007 yılında kurulmuştur. Midrex yönteminde indirgenebilecek cevherin tamamı parça cevher ya da pelet olabileceği gibi bu tesislerde belirli oranda karışımın da indirgeme olanağı vardır. Sistemle indirgenecek cevher tenörünün en az %67 Fe olması gerekmektedir. Şekil 3 de Midrex indirgeme yöntemi ile kurulmuş günümüz modern tesislerinden birinin akım şeması verilmiştir. Sistem dört ana gruptan oluşmuştur: Dikey fırın Gaz düzenleyici Soğutma sistemi Yardımcı sistemler

6 GELECEK İÇİN HAZIR MISINIZ? BİZİMLE! THIS WAY! Sandvik Madencilik, ürün gelişiminde, yüzey delici makinalar için her zaman maksimum düzeyde maliyet düşürmeyi hedefleyerek çalışmalarını yürütmektedir. Daha az yakıt tüketimi sağlayacak yeni teknoloji ile donatılmış PANTERA yüzey delici makinaların üretiminde de aynı hedef gözetilmiştir. Madencilik endüstrisinin ihtiyaçlarını karşılamak ve otomasyon gereksinimlerine cevap vermek üzere dizayn edilmiş olan yeni PANTERA, verimli ve güvenilir delik delme özelliğinin yanında üstten darbe ve delik dibi darbeli yöntemlerini birlikte sunmaktadır. İleri teknoloji ile üretilmiş olan yeni nesil ve çevre dostu PANTERA delici makinalarımız, delik delme maliyetlerinizi düşürmek için en iyi çözüm ortağıdır. Biz geleceğiniz için sizinle birlikteyiz, siz de bizimle birlikte olun! Bizimle! This Way! : mining.sandvik.com

7 alınmaktadır. Tozundan arıtılan ve soğutulan gaz tekrar soğutmada kullanılmak üzere fırına gönderilmektedir. Şekil 3: Midrex İndirgeme yöntemi akım şeması Fırındaki gaz ve malzeme akışı sürekli izlenerek üretim değişkenlerinin belirlenmiş değerlerinin içinde kalması sağlanmaktadır. Fırındaki gaz akışı, sıcaklığı ve basınç kontrolü ve bu değerlerin sürekliliği sağlanarak çok uygun indirgeme ortamı yaratılmaktadır. İndirgeme gazı %95 i H 2 ve CO karışımından oluşmuştur. Bu gaz, indirgeme bölgesinin altından yatağa kontrollü olarak verilmektedir. Gazın sıcaklığı C arasındadır. Gaz hareketi malzeme hareketinin tersi yönündedir. Karşılıklı bu hareket süresinde aşağıdaki tepkimeler oluşmaktadır: 3 Fe 2 O 3 + H 2 2 Fe 3 O 4 + H 2 O 3 Fe 2 O 3 + CO 2 Fe 3 O 4 + CO 2 Fe 3 O 4 + H 2 3 FeO + H 2 O Fe 3 O 4 + CO 3 FeO + CO 2 FeO + H 2 Fe + H 2 O FeO + CO Fe + CO 2 İndirgeme sonrası, yaklaşık %70 i CO ve H 2 den oluşmuş gaz, fırının üst bölgesinden temizleme kulelerine gönderilmektedir. Tozundan arındırılmış fırın çıkış gazının yaklaşık 2/3 ü doğal gaz ile karıştırılıp zenginleştirildikten sonra 400 C a kadar ısıtılmaktadır. Bu gaz, kullanılmak üzere indirgeme sürecine geri gönderilmektedir. İndirgenecek cevherdeki kükürt oranının fazla olması durumunda fırından alınan kullanılmış gaz soğutularak tekrar kullanılmadan önce kükürdünden temizlenmektedir. Temizleme işlemiyle kükürdün sünger demir bünyesinden uzaklaştırılması da sağlanmış olmaktadır. İndirgeyici gaz sisteminde aşağıdaki tepkimeler gerçekleşmektedir. Fırının içi refrakter tuğla ile örülmüştür. İndirgenecek malzeme üstten beslenmektedir. Besleme sistemi sızdırmaz özelliğe sahiptir. Sızdırmazlık sayesinde fırın içinde yaklaşık 1,5 barlık bir iç basınç korunmaktadır. Kurutma, ön ısıtma, indirgeme bölgesinden sonra soğutma ve boşaltma bunkerleri gelmektedir. Boşaltma bunkerleri de sızdırmaz olarak yapılmıştır. Boşaltma sistemine N 2 gazı verilerek ilave sızdırmazlık sağlanıp indirgeme gazlarının fırından kaçışı engellenmektedir. Soğutucudan çıkan malzeme elenerek tozlarından arındırılmaktadır. İndirgenmiş sıcak cevherin hava ile temas ederek tekrar oksitlenmemesi için cevher fırından atmosfer ortamına çıkmadan önce iyi soğutulmuş olması gerekmemektedir. Midrex yönteminde fırın çıkışına, üretilen sünger demirin kullanım amacına uygun bir tesis seçilerek ilave edilmekte, çelik üretimine doğru süreç sürdürülmektedir. Sonuç Dünyada bir taraftan cevher verilip diğer taraftan, pelet, sünger demir, sıvı çelik üretilen uygun kapasiteli entegre tesisler kurulmaktadır. Ülkemizde bu tesislerin kurulabileceği orta boy demir rezervleri mevcuttur. Temennim yakın gelecekte ülkemizde bu rezervlerden üretilen cevherlerin uygun tesislerde işlenerek ülkemiz gereksinimlerinin karşılanmasıdır. Kaynaklar 1. Yıldız, Necati, Demir Cevheri Üretimi, 2010, ISBN , 250 sayfa 2. Yildiz, N., Sünger Demir ve Teknolojisi, Özel Hazırlanmış Notlar, Kasım 1989, Divriği, 11 sayfa. 3. World Direct Reduction 2008, Midrex, 4. Kobe Steel Plant, Kakogawa Works (KDP), FASTMET. 5. Midrex Direct Reduction Corporation, The Final Steps in Waste Reclamation, Fast Melt Fast Iron,, Catalog. 6. TDR Technology. Catalog. 7. A.Markotic, N.Doliç, V.Trujic, State of the Drect Reduction and Reduction Smelting Process, Journal of Mining and Metalurgy, 38 (3-4) B (2002), pp CİRCOFER, A Low Cost Approach to DRI Production, P.Weber, M.Hirsch, W.Bresser, R.Husain, Lurgi Metallurgie, GmbH, Franfurt Germany. 9. Circored and Circofer, Fine Ore Reduction in the Circulating Fluidized Bed. 10. FASTMET is a direct reduction process using rotary hearth furnace (RHF). Kobe Steel, Ltd. 11. Feeco, Disc Pelletizer, The Agglomeration System Experts. 12. FASTMELT Direct Reduction Process, Contribution to Environmental Protection through Products, Technologies and Services Environmental Management Environmental Sustainability Report HYL Technology Division, HYL III, Status and Treds, Raul Quintero, Hylsa SA, 1995, presented at the Gorham/Intertech Conference on Iron and Steel Scrap, Atlanta, Georgia. 14. ITmk3 Technology: An overview in the Indian perspective, A C R Das, *Industrial Adviser, Ministry of Steel, Government of India, New Delhi, iasteel@nic.in CH 4 + CO 2 2CO + 2 H 2 CH 4 + H 2 O CO + 3 H 2 Fırının üzerinden çıkan gazın yaklaşık 1/3 ü indirgeyici gaz sistemi için gerekli ısının önemli bir kısmını sağlamaktadır. Bu ısı, sisteme verilen hava ve indirgeyici gazın ön ısıtılmasında kullanılarak sistemde önemli bir enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Soğutma bölgesindeki gaz akışı da alttan üste doğrudur. Soğutmada kullanılan gaz toz toplama ve soğutma kulelerine Ekim 2014

8 GELECEK İÇİN VARIZ Teknoloji gücümüzle tüm ihtiyaçlarınız için buradayız. Maden tesislerinizde sizi başarıya götürecek arıtma makineleri ve ekipmanları üretiminde uzman Ketmak, projelendirmeden başlayan kesintisiz hizmetiyle her zaman yanınızda.