Bachfest Ankara BACHFEST

Transkript

1

2 Bachfest Ankara 2 Başta Johann Sebastian Bach olmak üzere barok dönem bestecilerinin eserlerini dünyanın önde gelen yorumcularından dinleme keyfini tüm bir yıla yaydığımız festivalimizin dördüncü konserinde sizlerle birlikte olmanın mutluluğunu yaşıyoruz. 14 Ocak ta Emma Kirkby, Ingrid Seifert ve İzmir Barok konseri ile başlayan yolculuğumuz Şubat ayında Berlin Filarmoni nin dönem enstrümanlı üyelerinden oluşan Concerto Melante nin Bach ın anıtsal eseri Müzikal Sunu nun Ankara prömiyerini yaptığı konserle devam etti. Mart ayında ise her biri kendi enstrümanlarının en önde gelen yorumcularından olan viola da gambacı Hille Perl, lavtacı Lee Santana ve klavsenci Michael Behringer, Bach eserlerini seslendirdikleri konserde bize unutulmaz bir akşam yaşattılar. Bu son derece yüksek profilli ve deneyimli sanatçılar Ankara seyircisinin dikkatinden, yüksek katılımından ve coşkulu alkışlarından ne kadar etkilendiklerini cömertçe dile getirdiler. Sanatçılarımızın bizi yüreklendiren izlenimlerine olduğu gibi seyircilerimizin ilgisine, görüş ve eleştirilerine de müteşekkiriz. Nisan ve Mayıs aylarının Ankara da festivallerle dolu olduğunun bilinciyle kısa bir ara veren konser dizimize bu kez İsveçli sanatçılardan oluşan Ensemble Flautino ile devam ediyoruz. Köklü bir müzik geleneğinin genç ve dinamik temsilcileri olan konuklarımız barok dönemin farklı bestecilerinin eserlerinden oluşan bir repertuvarla bu güzel yaz akşamını renklendirecekler. Siz değerli seyircilerimize iyi dinletiler dileriz. Bachfest Ankara Festival Ekibi

3 Konser ProgramI 3 Antonio Vivaldi ( ) La Minör Trio, RV86 5 Largo - Allegro Johann Sebastian Bach ( ) Flüt ve Sürekli Bas İçin Sonat, Mi Majör, BWV1035 (Transkripsiyon: Fa Majör) 12 Adagio ma non tanto - Allegro - Siciliano - Allegro assai Francesco Geminiani ( ) Çello ve Sürekli Bas İçin Sonat, Re Minör, Op.5 No:2 5 Andante - Presto Francesco Barsanti ( ) Eski İskoç Ezgileri Üzerine Düzenlemeler 7 Lord Cumberland - Logan Water - The Birks of Evermay ARA François Couperin ( ) Cinquieme Prelùde 3 Jaques Duphly ( ) Allemande - Courante - La Vanlo 15 François Couperin ( ) Les Concert Royaux - Second Concert 15 Prelude - Allemande Fuguée - Air Tendre - Air Contre Fugué - Échos Johann Sebastian Bach ( ) Flüt ve Sürekli Bas İçin Sonat, Mi Minör, BWV1034 (Transkripsiyon: Sol Minör) 13 Adagio ma non tanto - Allegro - Andante - Allegro

4 Ensemble Flautino ve 16. yüzyıl oda müziği repertuarı üzerine yoğunlaşan Ensemble Flautino, kurulduğu 2012 yılından bu yana sadece İsveç in erken müzik dünyasında değil; bütün İskandinav yarımadasında performansları ve etkinlikleriyle dikkat çeken bir oda müziği topluluğu olmuştur. Ung&Lovande 2013, Nordem Early başta olmak üzere pek çok erken müzik yarışmasında finalist olan topluluk, 2013 yılında İsveç Kraliyet Müzik Akademisi nin Oda Müziği Bursu nu almaya hak kazanmıştır. Kristine West Falun Konservatuarı ndaki flüt eğitiminin ardından, Stokholm Kraliyet Müzik Koleji nde Dan Laurin, Björg Ollén ve Clas Pehrsson ile birlikte lisans ve yüksek lisans blokflüt ve barok flüt eğitimini tamamlayan West, eğitimi süresince Rikskonserter ve Draottningsholms Barockensemble gibi çeşitli orkestralarda solist olarak çalmıştır yılında Stokholm Uluslararası Müzik Yarışması nda birinci ve Yamaha İskandinavya Nefesli Çalgılar Yarışması nda da finalist olan sanatçı, Ensemble Flautino nun yanı sıra ReCorda adlı klasik ve romantik dönem eserlerine yoğunlaşan bir oda müziği dörtlüsünün de üyesidir.

5 Stina Petersson 5 Stokholm Kraliyet Müzik Koleji nde çello eğitimini tamamlayan Petersson, barok müziğe olan ilgisinin izinde 2009 yılından bu yana aynı okulda Yamahiro Brinkmann ve Bremen Sanat Yüksekokulu nda Viola de Hoog ile barok çello çalışmalarına devam etmektedir. Barok çello ile yer aldığı Ensemble Flautino nun yanı sıra, Brustna Hjärtan Barock adlı bir kuartet ile Birkedalkvartetten adlı bir yaylı çalgılar dörtlüsünün de üyesi olan sanatçı, Freiburg Barok Orkestrası ve Vadstena Akademi ile çeşitli konser projelerinde yer almıştır. Marcus Mohlin Küçük yaşta piyano ile başlayan müzik eğitiminin ardından Stokholm Kraliyet Müzik Koleji nde klavsene yoğunlaşan ve bir yandan eğitimine devam ederken diğer yandan da barok keman öğrenmeye başlayan Mohlin, aynı okulda klavsen bölümünün ardından barok keman bölümünü tamamlamak üzere çalışmalarına devam etmektedir. İsveç in üstün yetenekli müzisyenlerinden biri olarak kabul edilen Mohlin, Trevor Pinnock, Lars Ulrik Mortensen ve Concerto Copenhagen ile birlikte Bach ın klavsen konçertolarını kaydetmiş ve İskandinavya nın önemli orkestralarıyla ve Avrupa nın önemli erken müzik yorumcuları Alfredo Bernadini, Rachel Podger ve Peter Spissky birlikte konserler vermiştir. Ensemble Flautino nun yanı sıra Barocco Incantato, Kungsangens Baroque Trio, Kes Badines ve Games Wild adlı oda müziği topluluklarında da keman/klavsen sanatçısı olarak yer almaktadır.

6 Program NotlarI 6 Antonio Vivaldi ( ) Barok dönemin en önemli kemancılarından ve bestecilerinden biri olan Vivaldi, profesyonel bir kemancı olan babasından ilk keman derslerini almış ve yine babası tarafından kurulan ve dönemin önde gelen müzik derneklerinden biri olan Sovvegno dei musicisti di Santa Cecilia nın üyelerinden kompozisyon dersleri almıştır. 15 yaşında papazlık eğitimine başlayan Vivaldi, eğitimi süresince keman çalmaya ve sayıca az da olsa besteler yapmaya devam etmiştir yılında papaz olarak çalışmaya başlayan besteci yine aynı yıl Ospedale della Pieta adlı yetimhaneye keman hocası olarak atanmıştır. Bu süreçte, çok sayıda keman konçertosu ve egzersizler bestelemiş ve kısa bir dönem yetimhanedeki görevine ara vermiş olsa da 1740 yılına kadar aktif olarak çalışmıştır yılları arası Philips van Hessen-Darmstadt sarayına oda müziği yöneticisi olarak atanan besteci, bu dönemde kendisine Avrupa çapında ün kazandıran sonradan Dört Mevsim adlı keman konçertoları da dâhil çok sayıda opera, kantat ve oda müziği eseri bestelemiştir yılından itibaren Teatro San Angelo operasının başına geçmiş ve 90 ı aşkın (50 kadarı günümüze ulaşmıştır) operasını sahneleme imkânı bulmuştur. Vivaldi nin müziği özellikle konçerto formunun ritmik ve yerleşik yapısının üzerine getirdiği armonik zıtlıklar, tematik düzenlemeler ve enerjik ve heyecan dolu olarak karakterize edilebilecek melodi zenginliği içerdiğinden bu özellikleriyle J.S. Bach dâhil pek çok çağdaşı besteciyi de etkilemiştir. Vivaldi nin eserleri RV (Répertoire des oeuvres d Antonio Vivaldi) numaralandırma sistemi ile sınıflandırılmaktadır. La Minor Trio, RV86 Soprano blokflüt, fagot ve sürekli bas için yazılan bu trio, eser için seçilen enstrümanlarıyla oldukça sıradışı bir yapı sergiler. Vivaldi bu eserde iki adet birbirinden farklı frekanslarda ve farklı ses genişliklerine sahip olan melodik enstrümanı ilk defa tam bir sonat formunda bir araya getirmiştir. Sonata di chiesa* formunda yazılan bu sonat, Largo bölümünde soprano blokflütün dramatik bir bir melodisiyle başlar. Melodi fagot partisinde (bu konser için viyolonsel) tekrarlanarak geliştirilir. Allegro bölümü neşeli kıvrak bir şekilde başlar, özellikle blokflütün hareketli pasajları ile dikkat çeker. *Sonata di chiesa: İtalyanca kilise sonatı anlamına gelen terim, bölümlerin yavaş-hızlı-yavaş-hızlı olarak sıralandıkları bir sonat formunu anlatır. Kelime anlamının aksine bu formu taşıyan pek çok eser dini seromonilerde çalınmak üzere yazılmamıştır.

7 7 Program NotlarI Johann Sebastian Bach ( ) 1685 te Eisenach da doğan besteci, küçük yaştan itibaren kuşaklar boyu müzisyen yetiştirmiş ailesinin desteğiyle köklü bir müzik eğitimi almış ve 14 yaşından sonra müzik çalışmalarını Lüneburg Michaelis Müzik Okulu nda sürdürmüştür. Daha sonra Weimar, Arnstadt ve Mühlhausen de org ve klavsen sanatçısı olarak çalışan besteci, erken dönem yapıtlarında belirgin bir etkisi bulunan Dieterich Buxtehude ile tanışmıştır yılında Weimar a geri dönen besteci altı yıl sonra saraya konzertmeister olarak atanmış ve iyi eğitimli profesyonel müzisyenlerle çalışma fırsatı bulmuştur. Bu dönemde yazdığı eserlerinde İtalyan esintileri gözlenmektedir yılında Anhalt-Köthen Prensi nin davetiyle Kapellmeister (müzik direktörü) olarak Köthen e gelmiş ve burada geçirdiği 4 yıl boyunca en önemli eserleri arasında yer alan solo çello için altı süit, solo keman için sonatlar ve partitalar, Brandenburg Konçertoları ve orkestral suitleri bestelemiştir te Leipzig deki Thomas Kilisesi ne bağlı okulun kantorluğuna atanan Bach, ölümüne dek oldukça prestijli olan bu görevi sürdürmüştür. Bu dönemde, kantatlar bestelemiş ve 1729 da Leipzig şehir hayatında önemli bir yeri olan Collegium Musicum adlı müzik cemiyeti direktörlüğü görevini üstlenmiştir. Yaşamının son yıllarında görme yetisini kaybeden besteci, kendinden sonra gelen bütün besteciler için bir esin kaynağı olmuştur. Flüt ve Sürekli Bas İçin Sonat, Mi Majör : BWV 1035 (Transkripsiyon: Fa Majör) Eserin 19.yy dan kalma bir kopyasının üzerindeki nota dayanarak Bach ın 1741 yılına tarihlenen bu sonatı Kral Büyük Frederich in hizmetindeki flüt sanatçısı Michael Gabriel Fredersdorff için yazdığı düşünülmektedir. Barok flüt için oldukça zor parmak pozisyonları içeren Mi Majör sonat, sonata di chieasa formunda olup 4 bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm olan Adagio ma non tanto, dışavurumcu ifadeselliği ile 18.yy da baroğun yoğun süslemeli formlarına karşı gelişen İçli Alman stilini (Empfindsamer Stil) çağrıştırır. Rigaudon* formundaki ikinci bölüm Allegro, yorumcunun nefes kontrolüne meydan okuyan neşeli ve hızlı bir bölümdür. Aryayı andıran üçüncü bölümde, Siciliana, flüt melodisi armonik değişikliklerle bezenmiş şekilde bas partisinde yankılanır. Do diyez minör tonunda olan bu bölüm aslında biraz yavaş bir gigue** olarak kabul edilmektedir. Eser parmak ve dil ajilitesi isteyen Allegro assai bölümü ile biter. *Rigaudon : Canlı ikilik ritimdeki Fransız barok dönem dansı **Gigue : İngiliz asıllı jigden esinlnemiş ve barok dönemde oldukça yaygınlaşmış, çoğunlukla kontrpuan özellikleri taşıyan dans formu Flüt ve Sürekli Bas İçin Sonat, Mi Minör : BWV1034 (Transkripsiyon: Sol Minör) Bach ın, enstrümantal müziğinin büyük bölümünü 1723 te Leipzig deki St. Thomas Kilisesi nin kantoru olarak görev yapmaya başladığı dönemde bestelediği düşünülmektedir. Eser, bestecinin farklı bir müzikal bakış açısı kazanmaya başladığı yıllarda ortaya çıkmış olması yönüyle diğer sonatlardan ayrılmaktadır. Bestecinin mi minör sonatı yazdığı dönemde çapraz flüt/alman flütü ton, ses aralığı gibi teknik üstünlükleri nedeniyle hızla blokflütün (recorder) yerini almaktaydı. Fakat, yine de bu flüt, teknik yapısı nedeniyle blokflüt ile benzer şekilde, icrada özel teknikler kullanılmasını gerektiren bir enstrümandır. İlk bölüm olan Adagio ma non tanto hüzünlü bir melodi ile başlar, dramatik gerilim bölüm ortasında flütün haykırışının ardından azalır, ikinci tekrar biraz daha sakin geçer. Allegro bölümü ritmik bir şekilde üç enstrümanın da dengeli bir şekilde paylaştıkları melodiyle devam eder. Özellikle, Bach ın bu eserinin flütçü için tam bir deneyim olduğu söylenebilir zira bu bölümde yer alan bir geçişte icracının yüz ardışık onaltılık notayı durmaksızın çalması gerekmektedir. Üçüncü bölüm olan Andante klavsen ve çellonun düetiyle başlar. Flütün de katılımıyla ana tema geliştirilmeye başlanır. Eserin en uzun bölümü olan son bölümde, Allegro, enstrümanlar arasındaki diyalog bir kanon formunu çağrıştırır.

8 8 Program NotlarI Francesco Geminiani ( ) Besteciliğinin yanı sıra dönemin önemli bir kemancısı ve müzik teorisyeni olarak da bilinen İtalyan asıllı Geminiani, Scarlatti den temel müzik eğitimi dersleri ve Lonati den ve Corelli den keman dersleri almıştır. 20 yaşında Lucca Cappella Palatina ya şef olmuş, birkaç sene sonra bir yandan Napoli Opera Orkestrası na konzertmeisterlik yaparken İngiliz Kralı George I in huzurunda Handel in klavsen eşliğinde verdiği konser, Avrupa da tanınmasına ön ayak olmuş ve Fransa ve İrlanda saraylarında da keman virtüözü olarak kendi bestelerini de seslendirme olanağı bulduğu sayısız konserler vermiştir yılında yayınladığı ve 18.yy İtalyan keman tekniğini anlatan Keman Çalma Sanatı (The Art of Violin Playing) geç barok dönem icra çalışmaları için halen önemli bir kaynak olarak kullanılmaktadır. Kemanın bütün incelikleri ile ön plana çıkarıldığı, solo eserleri, keman konçertoları ve 12 adet keman triolarının yanı sıra Guida Harmonica, Klavsen ve Org İle Eşlik Sanatı, Klavsen İçin Dersler ve Gitar Çalma Sanatı gibi pek çok kitap da yazmıştır. Çello ve Sürekli Bas İçin Sonat, Re Minör, Op.5 No:2 D Ardore Prensi ne adanan Geminiani nin 6 çello sonatından ikincisi olan bu eser ilk kez 1746 yılında Paris te yayınlanmıştır. Fransız müzik dünyasının İtalyan kültürüne ve müzikal geleneğine olan antipatisinin kırılmaya başladığı 1730 lu yıllar ve sonrasında, pek çok İtalyan çellistin Paris orkestralarında ve oda müziği topluluklarında çalmaya başladığı ve pek çok Fransız viola da gambacının da İtalya da dersler almaya gittiği bilinmektedir. Böyle yoğun bir etkileşim döneminde yayınlanan Op.5 çello sonatlarında İtalyan netliği ve kontrpuanı ile Fransız dışavurumcu ifadeselliğinin dengeli ve etkileyici bir sentezi gözlenmektedir. İlk bölüm olan Andante Fransız viola da gamba repertuarından doğmuş gibidir. Besteci çello ve bas partisi arasındaki diyalogda partileri tek bir seste birleştirme ve sonrasında kontrpuanla müziği ileri taşıma yolunu seçmiştir. Presto bölümü neşeli ritmik bir melodiyle başlar ve her iki enstrümanda da temanın armonik olarak işlenmesi ve geliştirilmesiyle devam eder. Francesco Barsanti ( ) Geminiani gibi Lucca doğumlu olan besteci, Padova Üniversitesi nde aldığı müzik eğitimin ardından Londra ya yerleşmiş ve İtalyan opera temsillerinde flüt ve obua sanatçısı olarak çalışmıştır. Bestelerinin büyük bir çoğunluğunu İskoçya da tamamlamış ve pek çok İskoç halk şarkısını belirgin bir İtalyan stilinde derlemesiyle ün kazanmıştır. Özellikle concerto grossi ve uvertürleriyle ön plana çıkan bestecinin blokflüt için de oldukça çok sayıda eser bestelediği bilinmektedir. Eski İskoç Ezgileri Üzerine Düzenlemeler Barsanti, Edinburgh da yaşadığı dönemde yazdığı geleneksel İskoç ezgileri koleksiyonunu Erskine Lordu John Erskine nin kızı olan Margaret Erskine e adamıştır. Besteci, kitabın önsözünde tamamının antik dönemlerden günümüze kadar uzanan ve o dönemlerin müzik dehalarınca yaratılmış pek çok besteyle eşdeğer incelikte ve çeşitlilikte olan bu İskoç ezgileri üzerine yaptığı düzenlemelerde büyük bir özenle melodiyi koruduğunu ve geleneksel armonileri göz önüne alarak eşlik partilerini yazdığını belirtir. 28 ezgiden oluşan koleksiyon, İskoç müzik geleneğinin önemli derlemelerinden biri olarak kabul edilmektedir.

9 9 Program NotlarI François Couperin ( ) Müzisyen bir ailede yetişen Couperin, henüz 17 yaşındayken Saint Gervais kilisesinin orgcusu olarak müzik kariyerine başlamış ve 1693 yılında Kraliyet Şapeli nde (Chapelle Royale) Kral ın Orgcusu görevine atanıncaya kadar bu görevini sürdürmüştür yılında 14. Louis in himayesinde çalışmaya başlayan Couperin, ölümüne dek bu görevi sürdürmüştür. Bestecinin 1713, 1717, 1722 ve 1730 yıllarında dört cilt halinde yayınlanan ve 200 ü aşkın klavsen solo ve klavsen eşlikli oda müziği eserleri, çağdaşı olan J.S Bach dahil pek çok besteciye ilham olmuştur. Johannes Brahms ın bütün Couperin klavsen eserlerini yorumladığı konserler verdiği ve 19.yy Almanyası nda erken müzik uyanışına farklı bir bakış açısı getirdiği bilinmektedir. Bunun yanı sıra, Richard Strauss ve Maurice Ravel de Couperin in eserleri üzerine düzenlemeler ve orkestrasyonlar yapmıştır. Org eserleri Pièces d orgue Consistantes en Deux Messes adlı koleksiyon Couperin den günümüze kalabilen tek org eserleridir. Bestecinin 1716 tarihli Klavsen Çalma Sanatı (L art de Toucher le Clavecin) adlı tuşe, süsleme ve pek çok diğer tuşlu çalgı teknikleri ile ilgili önerilerini paylaştığı bir kitabı bulunmaktadır. Cinquieme Prelùde Klavsen Eserleri serisinin ikinci kitabını çıkarmadan hemen önce 1716 yılında yayınlanan Klavsen Çalma Sanatı adlı bu kitap, kısa sürede barok dönemin en önemli incelemelerinden biri olarak kabul edilmiş ve tuşlu çalgıların parmak kullanım yöntemleri konusunda önemli bir kaynak haline gelmiştir. Kitap, yeni başlayan çocuklar için basit egzersizler ve tavsiyeler, parmak kullanma teknikleri ve süsleme detayları, yeni parmak tekniğinin gerekçeli açıklamaları ve tril çalışmaları gibi teknik uygulamaları içermesinin yanı sıra 8 prelüd ve 1 allemande içermektedir. Sol diyez minör tonundaki beşinci prelüdde (cinquieme prelude) lirik melodi çizgisi içerisinde özellikle 16 lık notaların süsleme amaçlı kullanımı gözlenir. Concerts Royaux- Deuxième concert Fransa Kralı 14. Louis için yazılan ve bu nedenle royaux (kraliyet) eserleri olarak tanımlanan bu konserler serisi, yıllları arasında yazılmasına ve çalınmasına rağmen, 1722 yılında Couperin in üçüncü klavsen eserleri kitabının arkasında ek olarak hiçbir enstrüman önerisi olmadan basılmıştır. Dolayısıyla, yorumculara bırakılan karar eserin çok farklı şekillerde yorumlanmasına ve yapılan her kaydın esere yeni bir soluk getirmesine ön ayak olmuştur. Eser, dönemin popüler dans formlarından oluşmaktadır. Her konser Prelüde ile başlayıp Allemande ile devam etmektedir. Sonrasında Sarabande, Gavotte, Gigue, Menuet, Air tendre, Air contrefugue, Echos, Musette, Rigaudon ve Farlane gibi danslar gelmektedir. Jaques Duphly ( ) Yaklaşık 200 yıl kadar süren Fransız klavsen okulunun son temsilcisi olarak kabul edilen Duphly, kariyerine Rouen de orgcu olarak başlamış ve Paris e geçmesinin ardından klavsene yönelmiştir. Paris te serbest müzisyen ve klavsen öğretmeni olarak çalışan bestecinin, 1744, 1748, 1756 ve 1768 yıllarında 4 kitap halinde yayınladığı klavsen eserleri, Fransız baroğunun özenle işlenmiş danslarından 1750 sonrasında müzik dünyasını etkisi altına alan Rokoko stiline kadar geniş bir yelpazede 46 ayrı eserden oluşmaktadır. Üçüncü kitap, solo klavsen eserlerinin yanı sıra Mondonville in başlattığı ve Rameau nun 1741 de yayınladığı Pièces de Clavecin en Concert de de görülen yaygın bir uygulama ile keman ve klavsen düetleri de içermektedir. Klavsen Eserleri- 1. Kitap 1744 yılında yayınlanan bu kitap toplam 15 eserden oluşmaktadır. Re minör Allemande de yalın bir melodi incelikli bir şekilde işlenir. Devamında gelen ve yine aynı tonda olan Courante bölümü ritmik yapı açısından oldukça farklılık gösterir. La Vanlo ise neşeli bir melodiyle başlar ve eser sonuna kadar bu ifade korunur.

10 Besteciler 10 Johann Sebastian Bach ( ) Antonio Vivaldi ( ) François Couperin ( ) Francesco Geminiani ( )

11 Destek Verenler 11 Hazırlayanlar : Bilge Küçükdoğan, Sami Yenice, Hasan Keleşoğlu, Pınar Özkeserli

12 /bachfestankara