TÜRKİYE DE BİTKİSEL YAĞ SEKTÖRÜ VE ALTERNATİF BİR ÇÖZÜM,KANOLA YAĞI.

Transkript

1 TÜRKİYE DE BİTKİSEL YAĞ SEKTÖRÜ VE ALTERNATİF BİR ÇÖZÜM,KANOLA YAĞI. Betül ÇABUKEL, Kader GÖNÜL, Tuğçe YALÇINKAYA, Erdost MİSİR YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ, 2009

2 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ,ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ,2009 TÜRKİYE DE BİTKİSEL YAĞ SEKTÖRÜ VE ALTERNATİF BİR ÇÖZÜM,KANOLA YAĞI Betül Çabukel,Kader Gönül Tuğçe Yalçınkaya,Erdost Misir ÖZET Günlük tüketim ürünlerinin arasında önemli bir yeri olan besin yağları, son zamanlarda ülkemizde yüksek fiyatları nedeni ile çok sık tartışılan konular arasında yerini almaktadır. Bu proje çalışması gerek yağ fiyatlarındaki bu artışa bir alternatif sunarak uygun bir yağ üretmek, gerekse ülkemizde ekilebilir alanlardan sağlanan faydayı arttırmak amacıyla ayçicek yağına alternatif olarak kanola yağ sanayi kurulmasını oluşturmasını amaçlamaktadır.marmara bölgesi basta gelmek üzere Türkiye de 153 adet bitkisel yag sanayi isletmesi bulunmaktadır.. Türkiye deki bitkisel yag sanayinin tohum isleme kapasitesi 4.5 milyon ton/yıl olmasına karsılık kapasite kullanım oranı % 50 nin altındadır. Bunun en önemli nedeni, yaglı tohumlu bitkilerin yurtiçi üretimlerinin talebi karsılayamayacak düzeyde yetersiz olmasıdır.özellikle üretim açıgı olan ve kurulu kapasitesi ülke ihtiyacının çok üzerinde olan yaglı tohumlarda, hem üreticiyi hem de sanayicileri koruyacak bir destekleme sistemi kurulması gerekmektedir. ANAHTAR KELİMELER:Bitkisel yağ, Kanola, Tesis ABSTRACT The Nutriment Oil,which take a significant place in the daily consumer-good, recently has become the issues of debates many times because of the rising price of it. This project-work has been done that to develop canola-oil industry for to present a new nutriment-oil kind towards rising price of sunflower nutriment-oil and to exist great increase the utility which to supply by cultivatable field. Turkey has 153 vegetable oil producing firms and more than half of the firmsare located in Marmara region. In spite of the fact that oilseed processing capacity is 4,5 million tons/year in Turkey, the percantage of capacity use is below 50%. The most important reason for this is that oilseeds production in Turkey is at a level that cannot meet the demand. Government may construct a supporting system to protect producers and manufacturers because of the special position of the oil indusry for the country, which has shown production deficit in sunflower seed and low capacity usage in seed producing. Key words: vegetable oil,canola,facility. 2

3 İçindekiler 1.GİRİŞ 5 2.YAĞLI TOHUM BİTKİLERİ VE KANOLA Kanolanın Tanımı TÜRKİYEDE BİTKİSEL YAG SEKTÖRÜNE GENEL BİR BAKIŞ Sektörün ve ürünlerin tanıtımı Sektörün Gelişimi ve Mevcut Durumu 10 4.TÜRKİYEDE KANOLA Kanolanın kullanıldıgı alanlar Gıda Sanayi Yem Sanayi Arıcılık Münavebe / Rotasyon Biyodizel Türkiye İçerisinde Ayçiçek Yagı Ve Kanola Yagı Kıyaslama Çalışması Kanolanın bileşimi İnsan Sağlığı Bakımından Önemi Türkiye de Kanola Yağının Üretim Ve Tüketiminin Yaygın Olmamasının Ana Nedenleri Kanola Bitkisinin Yeterli Miktarda Yetiştirilmemesi Hammadde Temin Zorluğu Bitkisel Yağ Tüketicilerinde Ürün Bilincinin Oluşmaması Bitkisel Yağ Sektöründe Kanolaya Yatırım Eksikliği Kanola İle İlgili Oluşturulan Önyargılar Kanola ile ilgili tartışmalar KANOLA YAĞ SANAYİ A.Ş. FİZİBİLİTE RAPORU PROJENİN TANIMI VE KAPSAMI Projenin Gerekçesi Proje İle Üretilecek Mal Ve Hizmetlerin Tanımı EKONOMİK ARAŞTIRMA Piyasa Araştırması Dünya Pazarlarındaki Durum Ve Muhtemel Beklentiler Türkiye de Yağ Sektörü Rekabet Durumu Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat Ve Fiyat İstatistikleri YER SEÇİMİ AHP (Analytic Hierarchy Process) Yöntemi ve Kanola Yağı Tesisi Arazi Seçiminde Uygulanması TOPSIS (ÇOK AMAÇLI KARAR VERME YÖNTEMI ) İLE YER SECİMİ Normalizasyon oranlarının hesaplanmasi Ağırlıklı normalizasyon oranlarının hesaplanması. 38 3

4 Pozitif- ideal ve negatif-ideal çözümler Ayırım ölçüleri Pozitif-ideal çözüme benzerliğin hesaplanması Tercih yapılması YASAL DÜZENLEME TEKNİK ARAŞTIRMA Fiziki Alt Yapı Techizat Ve Donanım ÖRGÜTSEL ARAŞTIRMA İşletme Organizasyonu Ve İnsan Kaynakları PROJENİN FİNANSMANI,FİNANSAL ANALİZ VE İMALAT KAPASİTESİ Minitab ile Talep Tahmini İmalat Kapasitesi Makina Adedi Tayini İşçi Sayısı Tayini Ve Maliyetleri Arsa Ve İnşaat Bedelleri Reklam Ve Tanıtım Çalışmaları Broşür Dağıtımı Yerel Gazete ve Alışveriş Dergilerinde Reklam Verme Marketlerde Stand Kurma Maliyeti Televizyon Reklamları Radyo Büyükşehirlerin İşlek Caddelerinde Cornerlarda Ürün Satışı ve Tanıtımı DİĞER MALİYETLER İşletme ye ait Gelir Tablosu Başabaş Noktası Analizi Proje Uygulama Programı : Termin Planı PROJE ANALİZİ. 61 EK1.YEMEKLİK KANOLA YAĞI 100 GRAMINDA BESLENME ÖĞELERİ. 62 EK2.YEMEKLİK AYÇİÇEK YAĞI 100 GRAMINDA BESLENME ÖĞELERİ. 63 EK3.TEKİRDAĞ İLİ HARİTASI 65 KAYNAKLAR REFERANSLAR

5 GİRİŞ Kanola yağ üretimi kapsamı altında öncelikle ülkemizde mevcut yağ sanayi durumları incelerek bu sektörlerin bölgelere göre dağılımları tespit edilmiş, mevcut yağ tohum ekim alanlarının dağılımı belirlenmiştir. Mevcut ekim alanlarında üretime teşvikle yağlı tohum ekim alanı fazla olan bölgelerde çitçiye tam destek verilmektedir. Piyasa araştırma çalışmaları yapılmış hangi yönde yeni metod geliştirilmesi gerektiği saptanmıştır. Hammadde temini ve yerleşim alanı seçme çalışmaları yapılarak bölgedeki işgücü potansiyeli tespit edilerek, mevcut yapıların mal oluş maliyetleri çıkarılmış, kara geçiş ve başa baş noktaları hesaplanmıştır. Yatırımın temrin planı oluşturularak tahmini yatırım ömrü oluşturulmuş, yıllık üretim kapasitesi hesaplanmıştır. Bu çalışmalar doğrultusunda alınan sonuçlarla proje değerlendirilmesi yapılmıştır. Türkiye de 153 adet bitkisel yag sanayi isletmesi bulunmaktadır (Anonim,1997). Bu isletmeler Marmara ve Akdeniz bölgesinde yogunlasmıstır. Marmara bölgesindeki yag sanayi isletmeleri daha çok ayçiçegi ve zeytinyagı islerken, Akdeniz bölgesindeki isletmeler agırlıklı olarak pamuk islemekte ve ayrıca soya isleyen bazı tesisler de bulunmaktadır. Bu isletmelerin yıllık cirosu tahminen 2.3 milyar $ civarlarında olup yıllık ihracat bedeli 300 milyon $ ın üzerindedir (Aksoy ve ark, 1997). Türkiye deki bitkisel yag sanayinin tohum isleme kapasitesi 4.5 milyon ton/yıl olmasına ragmen kapasite kullanım oranı % 50 nin altındadır. Bunun en önemli nedeni, yaglı tohumlu bitkilerin yurtiçi üretimlerinin talebi karsılayamayacak düzeyde yetersiz olmasıdır. Üretimi yapılan tüm yaglı tohumlu bitkiler (ayçiçegi, soya, pamuk vd.) ülke ihtiyacının ancak % ını karsılamakta, geriye kalan miktar ise dogal olarak ithal edilmektedir yılı verilerine göre 629 bin ton ayçiçegi ithal edilmis ve karsılıgında yaklasık milyon $ ödenmistir (İGEME, 1999).Türkiye nüfusunun yılda yaklasık % 1.5'lar civarında artmasına karsılık, yaglı tohumlu bitkilerin üretiminde görülen azalıslar, Türkiye'yi bitkisel yagda dısa bagımlı hale getirmistir. Bu nedenle yaglı tohumlu bitkilerin üretimi konusunda daha düzenli ve plânlı tarım politikalarına gerek vardır. 5

6 2.YAĞLI TOHUM BİTKİLERİ VE KANOLA İnsan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan yağlar, insanların yaşamsal faaliyetlerini sürdürmesi için gerekli olan ana besin maddelerinden biridir. Yetişkin bir insanın günlük faaliyetlerini sürdürebilmesi için yaklaşık kaloriye gereksinimi vardır. Bunun kadarının yağlardan karşılaması gerekmektedir. Bir insan günlük yaklaşık 93 gr. yağa gereksinim duymaktadır. Bu miktar yağın 1/3 ü sıvı olarak yemeklerle, 1/3 u katı yağ olarak kahvaltılarda ve geri kalan 1/3 ü ise peynir, süt, fındık v.b. besinlerden karşılanmalıdır. Doğrudan alınması gereken toplam yağ miktarı 63 gramdır. Bu ise kişi başına yılda 23 kg yağ tüketilmesini gerektirmektedir. Avrupa normlarına göre yılda yaklaşık 24 kg yağ tüketildiği taktirde sağlıklı bir beslenmeden söz edilebilmektedir (Kolsarıcı,2005) Dünyada yağlı tohumlu bitkiler tarımında; soya fasulyesi, yerfıstığı, ayçiçeği, kanola, mısır, zeytin, susam, palmiye tohumu, yağ keteni, aspir, Hindistan cevizi ve hintyağı bitkileri bulunmaktadır. Ancak ülkemizde gerçek anlamda bu bitkilerden üretimi yapılan sadece yağlık olarak ayçiçeği ve zeytin bir miktar da soya fasulyesi yan ürün olarak da yağ elde edilen mısır ve pamuktur.kanola üretimi ise son yıllarda özellikle Marmara Bölgesi nde yaygınlaşmaya başlamıştır. 2.1.Kanolanın Tanımı Kanola şalgama benzeyen tek yıllık bir serin sezon bitkisidir. B. oleracea (lahana grubu sebzeler) ve B. rapa Linnaeus (hardal ve şalgam grubu) un melezlenmesinden elde edilmiştir. Orijini Kuzey Avrupa dır.dünya yağlı tohum üretiminde soya ve palmiyeden den sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Genç yaprakları toplanıp yeşil sebze olarak tüketilir. Genç yapraklar %83.3 su, %2.9 protein, %1.7 doymamış yağ, %11.2 karbonhidrat ve %1.8 lif içermektedir. Kanola sebze olarak faydalı olmasına rağmen esas olarak tohumundaki %40 lara varan yağ içeriği için ve hayvan beslenmesinde yüksek proteinli yeşil yem elde etmek için yetiştirilmektedir. Geleneksel kullanım açısından kanola yağı, deterjanlarda yağlayıcı madde, emülsiyon maddesi, polyamid lifi, reçine ve bitkisel kökenli balmumu olarak bir pazar potansiyeline sahiptir. 1 1 Bitkisel Üretim ÖİK Sanayi Bitkileri Alt Komisyon Raporu, OCAK

7 Kanola yağının yüksek oranda erusik asit ve eicosenik asit içermektedir. Bu da diğer yağ asitlerinin oksidasyonunu engelleyerek, canlıların yağ metabolizmasını bozarak kalpte trigliseridlerin birikmesine yol açmaktadır. Ayrıca, kanola küspesinde bulunan yüksek oranlı glikosinolat içeriğinin hayvanlarda toksin etkide bulunması ve hayvanlarda yem yeme isteksizliğine yol açması büyümeyi engellemektedir. Bu nedenle yapılan ıslah çalışmaları sonucu erusik asit içeriği sıfır (%00) ve küspede ise glikosinolat içeriği 30 mikromol un altında yeni türler geliştirilerek CANOLA adı verilmiştir(öztürk,2003). Kanola ülkemizde son yıllarda gerekli desteğin verilmiş olmasına rağmen son derece ihmal edilmiş bir bitkidir. Bugün tahıl üretimi yapılan her yerde yetiştirilebileceği göz önüne alındığında yağ açığımızı kapatmada önemli alternatif yağ bitkilerinden birisidir. Bilindiği gibi birçok yağ bitkisi başta ayçiçeği olmak üzere yazlık olarak ekilmesine karşın, kanolanın kışlık ve yazlık çeşitlerinin olmasıyla yazlık ve kışlık olarak ekilebilmesi, kışlık ekildiğinde haziran ayında yağ ve yem fabrikalarının hammadde sıkıntısı çektiği, hammadde fiyatlarının arz noksanlığından spekülatif olarak çok yükseldiği bir devrede hammadde sağlayarak atıl kapasitede çalışan yağ ve yem fabrikalarının tam kapasite ile çalışmalarına olanak sağlamakta,hasat devrinin diğer yağ bitkilerine göre 1-2 ay erken gelmesi, atıl kapasitedeki yağ ve yem fabrikalarına hammadde sağlayarak çalışma kapasitelerinin yükselmesine olanak vermektedir(kolsarıcı,1990) Kışlık Kanola Buğdaydan daha erkenci olması sebebiyle vejetasyon döneminin kısıtlı olduğu geçit bölgelerde II. Ürün tarımına olanak sağlar. Ayrıca II. Ürün bölgelerinde mısırda daha geççi çeşitlerin yetiştirilmesine olanak verdiğinden II. Ürün mısırda verim artışına sebep olur. Kanola için örnek münavebe sistemleri aşağıdaki gibidir. Soya Fasulyesi + Kanola + Buğday + Mısır Buğday + Kanola + Baklagil + Ayçiçeği Pamuk + Kanola + Kavun-karpuz + Mısır Ş. Pancarı + Buğday + Kanola + Buğday Ayçiçeği + Kanola + Buğday + Ş. Pancarı 2 2 Çimsan Tarımsal Ürünler İnşaat Taahüt Ve San.Tic.Ltd.Şti., Dr Muhlis İlter Ağdağ,Çimsan Teknik Müdürü 7

8 3. TÜRKİYEDE BİTKİSEL YAG SEKTÖRÜNE GENEL BİR BAKIŞ 3.1.Sektörün ve ürünlerin tanıtımı Ülkemizde tarıma dayalı sanayinin genelde büyük bir kapasitesi olmasına karşılık, hammadde ve finansman yetersizliği nedeniyle kurulu kapasitenin önemli bir kısmından yararlanılamamaktadır. Özellikle son yıllarda artan nüfus ve sanayi bitkilerinin bir kısmında görülen üretim düşüşü sonucu ortaya çıkan bitkisel yağ açığının kapatılabilmesi için ülkemiz, petrolden sonra en fazla dövizi yağ ve yağ bitkileri tohumluk ithalatına ödemektedir. Bu yüzden sanayi bitkileri içerisinde yağ bitkileri öncelik verilmesi gereken ürünler grubuna girmektedir. 3 Tablo1.Bitkisel Yağların Kompozisyonu Bitki Doymuş yağ Doymamış yağ Poli doymamış yağ Mono doymamış yağ AYÇİÇEK PAMUK KANOLA ASPİR PALM SOYA YERFISTIĞI ZEYTİN YAĞ KAYNAK: Dos Plant Conparation, süskatehevan, Canada Tablo 1 de yer alan yağların içeriğine bakıldığında kanola doymuş yağ oranın en düşük olan yağdır. Ülkemizde en çok tercih edilen ve büyük kısmı ithal olarak gelen ayçiceği ise ikinci sırada yer almaktadır..tablo 2 de ülkemizin yağ açığı ve parasal değerleri hesaplanmıştır.dünyada kişi başı ortalama yağ tüketimi 24 kg iken bu değer ülkemizde 19.2 kg ile sınırlı kalmıştır.ülkemizde üretilen yağdan daha çoğu ithal olarak gelmektedir. Yağlı tohum ekilebilir alanının geniş olmasına karşılık ülkemizde petrolden sonra en fazla döviz kaybettiğimiz alan bitkisel yağ sektörüdür. Yatırımların bu yönde yapılarak ülkenin ekonomik gelişimine katkı sağlanmalıdır. 3 Bitkisel Üretim ÖİK Sanayi Bitkileri Alt Komisyon Raporu, DPT: ÖİK: 656,Ankara,2001 8

9 Tablo2.Türkiye nin Rafine Yağ İhtiyacı ve Yağ Açığı Tablosu 1-Gelişmiş Ülkelerde kişi başına yağ tüketimi 24 kg 2-Türkiye de kişi başına yağ tüketimi 19.2 kg 3-Türkiye Nüfusu ( ) Türkiye nin gıda maddesi olarak yağ ihtiyacı (2x3) ton 5-Türkiye nin bitkisel yağ üretimi (rafine) ton 6-Türkiye nin bitkisel yağ açığı (4-5) ton 7-Rafine yağ iç piyasa fiyatı 2.33 $ 8-Toplam yağ açığının iç piyasa değeri (6x7) $ 9-1 $ = ( ) Türkiye Bitkisel Yağ Üretimi (rafine) Değeri (5*7) Bitkisel İhracatı ton 12- Yem, boya, sabun ve sanayide kullanımı ton 13-gıda ihracat ve sanayide kullanılan toplam ton yağ( ) 3.2. Sektörün Gelişimi ve Mevcut Durumu Bitkisel yag sektöründe toplam tohum isleme kapasitesi (ayçiçegi, pamuk, soya) 4.5 milyon ton/yıl düzeyinde bulunmaktadır. Sektördeki ortalama kapasite kullanım oranı ise son yıllarda %50 seviyesinin altında gerçeklesmektedir. Toplam hamyag isleme kapasitesi ise 3 milyon ton/yıl düzeyinde olup bunun 2 milyon tonu sıvı yag, geriye kalan 1 milyon tonluk kısmı da margarin üretiminde kullanılmaktadır.sektörde mülkiyeti tamamen kamuya ait kurulus bulunmamaktadır. Ancak Trakya Birlik e ait iki, Karadeniz Birlik e ait birer tesis bulunmaktadır. Diger bütün kuruluslar özel sektöre ait olup ikisi tamamen, ikisi ise yarı hissesi yabancı olan dört kurulus dısında sektör, tamamı yerli sermaye ile kurulmus tesislerden olusmaktadır. Yabancı sermayeli kuruluslar agırlıklı olarak margarin üretmektedirler. 4 Bitkisel yag üreticisi Bitkisel yag üreticisi firmaların çogunlugunun Trakya Bölgesi nde toplandıgı görülmekle birlikte son yıllarda Anadolu nun hemen her yöresinde çesitli büyüklükte yeni tesis kuruldugu görülmektedir. Bu kurulusların dısında tankerle aldıkları rafine yagları, ilkel sartlarda tenekelere doldurarak piyasaya süren çok sayıda dolumcu adı verilen satıcı da bulunmaktadır.bitkisel ham ve sıvı yag sektöründe 150 civarında tesis 9

10 faaliyet göstermektedir.ancak ortalama kapasite büyüklügünün AB ve ABD gibi ülkelerle kıyaslandıgında oldukça küçük düzeyde bulundugu ifade edilmektedir. Sözkonusu ülkelerde tesis sayısının az, buna karsılık kurulu kapasitelerin yüksek degerlerde oldugu görülmektedir. Türkiye bitkisel yag sektörünün çok sayıda ve ortalama olarak küçük kapasitedeki tesislerden olusması, pazarda güçlü bir rekabet ortamının meydana gelmesine neden olmaktadır. Bu durum sektördeki kâr marjlarının oldukça düsmesine yol açarken diger yandan piyasadaki ürün kalitesinde büyük farklılıkların ortaya çıkmasının sebebi olarak görülmektedir. Asagıdaki tabloda kurulu kapasitelerine göre sektörün büyük firmaları ile bu firmaların kapasiteleri ve kurulus yerleri verilmektedir. 4 Tablo3.Bitkisel Ham Ve Rafine Yağ Sektöründe Faaliyet Gösteren Büyük Firmaların Kurulu Kapasite Ve Kuruluş Yerleri (Ton/Gün) KAPASİTE KAPASİTE KURULUŞ ÜRETİM FİRMALAR (tohum işl.) (Vinterize) YERİ KONUSU ADM Doysan Yağ San. A.Ş Lüleburgaz HY-RY Altınyağ Kombinaları A.Ş İzmir HY-RY Bulutçular Yağ San. A.Ş 500 Bandırma HY Buzcular Yağ San. A.Ş Uzunköprü HY-RY Ege Yağ San. A.Ş Manisa HY-RY Küçükbay Yağ Ve Deterjan San. A.Ş 600 İzmir RY Oruçoğlu Yağ San. A.Ş Afyon HY-RY Özmen Yağ San.A.Ş 930 Malkara HY Paksoy Yağ San. A.Ş Adana HY-RY Pak Yağ San A.Ş Adana HY-RY Sevkan Tarım Ur. Gıda San. Tic. A.Ş 840 İstanbul HY Trakya Yağ San. A.Ş Tekirdağ HY-RY TOPLAM Kaynak: bitkisel yağ sanaicileri derneği (*) HY: ham yağ RY:rafine yağ Sektörde mülkiyeti tamamen kamuya ait kuruluş bulunmamaktadır. Ancak Trakya Birlik e ait iki, Karadeniz Birlik e ait birer tesis bulunmaktadır. Diger bütün kuruluslar özel sektöre ait olup ikisi tamamen, ikisi ise yarı hissesi yabancı olan dört kurulus dışında sektör, tamamı yerli sermaye ile kurulmuş tesislerden olusmaktadır. Yabancı sermayeli kuruluslar agırlıklı olarak margarin üretmektedirler. Bitkisel yag üreticisi firmaların çoğun Trakya Bölgesi nde toplandığı görülmekle birlikte son Anadolu nun hemen her yöresinde çeşitli büyüklükte yeni tesis kurulduğu görülmektedir. 4 Türkiye Kalkınma Bankası A.S., Btksel Sıvı Yaglar Sektör Arastırması, Mustafa Tosun, Ga/ Ocak 2003 Ankara 10

11 Ülkemizde ayçiçegi tarımı daha çok Trakya Bölgesi nde yapıldıgından geleneksel olarak ayçiçek hamyagı üreten tesisler eskiden beri bu bölgede yogunlasmıstır. Trakya Bölgesi nde yer alan ham yag üretim tesislerinin büyük çogunlugu baç sistemi esasına göre kurulmustur. Bu sistem özellikle kurulus maliyetinin düsük olması nedeniyle tercih edilmektedir. Modern kontinü ekstraksiyon üretim teknolojini kullanan tesis sayısı, patlamalı tesislere göre az olmakla birlikte bunlar nispeten daha büyük kapasitelere sahiptir. Tesislerde üretilen ana mal olan ham ayçiçek yagının kalitesi açısından bu iki teknoloji arasında bir fark bulunmamaktadır. Ancak bu prosesde yan ürün olarak elde edilen küspe kalitesinde farklılık göze çarpmaktadır. Baç sistemi ile üretim yapan tesislerde, isleme öncesi kabuk ayırımı yapılmadıgından küspenin protein oranı düsük, selüloz oranı yüksek olmakta, ayrıca yüksek rutubet ihtiva etmektedir. Öte yandan kontinü sistemlerde daha kontrollü üretimyapılabildiginden istenen kalitede küspe üretimi mümkündür. 5 4.TÜRKİYEDE KANOLA Ülkemizde yag endüstrisi genelde ayçiçegine dayalı olup ihtiyacı karsılayamadıgından yeterli olmamaktadır. Yag açıgını kapatmak için soya, yerfıstıgı, kanola gibi bitkiler tavsiye edilebilir. Ancak soya entegre bir üretimle yan ürünleri de degerlendirilirse ekonomik olacagı, yag oranı diger yag bitkilerine nazaran düsük oldugundan sadece yag üretimi için yetistirmenin ekonomik olmayacagı, hashas ekiminin izne baglı olması ve yerfıstıgının ise mekanizasyonu olmadıgı için üretiminin zor olması nedeniyle kanolanın ise iklim, toprak sartlarına adaptasyonu ve münavebe sistemine uygunlugu yönü ile mevcut sartlar içersinde kanola, yemeklik yag açıgımızı kapatmada diger yag bitkilerine nazaran büyük bir avantaja sahiptir (Kaya, 1996). Günümüzde pek çok tarım ürünü gerek ham,gerekse işlenmiş olarak başta Ortadoğu olmak üzere çok sayıda ülkeye ihraç ediliyorsa da,yağlı tohumlar üretiminde henüz ihtiyacımıza yeterli bir üretim potansiyeline ulaşılamamıştır.bitkisel yağ üretimimiz hızla artan nüfus ihtiyacını karşılayamadığından her yıl artan oranlarda yağ açığı ortaya çıkmaktadır.özellikle 1967 yılından itibaren yükselen bitkisel yağ açığımız, bugün bitkisel yağ sanayisinin ve ülke ekonomisinin en önemli konuları içerisinde yer almaktadır (Tuğlular 1999). 5 Türkiye Kalkınma Bankası A.S., Btksel Sıvı Yaglar Sektör Arastırması, Mustafa Tosun, Ga/ Ocak 2003 Ankara 11

12 Diğer yağ bitkilerine göre farklı birtakım üstün özelliklere sahip olan kanola,türkiye de diğer yağ bitkilerinin yetişme mevsimi ve bölgesi dışında yetiştiği için büyük avantaja sahiptir. Yazlık ve kışlık varyetelerinin bulunması,birim alandan yüksek verim sağlanması ve tohumlarında yağ oranının yüksek olması, ekiminden hasadına kadar bütün yetiştirme tekniğinin mekanizasyona uygun olması üstün bir yağ bitkisi olduğunu göstermektedir (Erdem,1993). Toprak ve iklim özellikleri bakımından kanola için geniş bir yetiştirme potansiyeline sahip olan ülkemizde,bu bitkinin ekiminin yaygınlaşması ile tarım alanlarımız daha verimli bir şekilde değerlendirilecek,ekonomimize ve çiftçimize büyük maddi katkılar sağlanacaktır. Ayrıca Orta Anadolu ve Trakya Bölgesinde kışlık,doğu Anadolu Bölgesi nde yazlık kanola tarımına geçildiği takdirde,kışın boş kalan arazi değerlendirilecek ve halen mevcut bulunan 5.2 milyon ha nadas arazisi kısmen azalacaktır. Bitkinin ekim alanını genişletmek için öncelikle çiftçiye en iyi şekilde tanıtılması,verimli ve kaliteli ıslah çeşitlerinin üreticiye ulaştırılması,çeşitlere ve bölgelere en uygun ekim zamanı ve yetiştirme tekniklerinin belirlenmesi;ayrıca fiyat politikasının diğer ürünler karşısında etkili,üretimi geriletmeyecek şekilde uygulanması ve fiyatının mutlaka ekimden önce ilan edilmesi gerekmektedir (Başalma ve Uranbey 1998). 4.1.Kanolanın kullanıldıgı alanlar Gıda Sanayi Ülkemiz, bitkisel yağ üretimi bakımından hali hazırda kendisine yeterli durumda değildir. Son yıllarda en fazla döviz ödemesi petrol ürünlerinden sonra gittikçe artan yağ açığımızın kapatılması için gerçekleştirilen yağ ithalatına ödenmektedir. Yağ bitkilerine gereken önem verilmezse ileride yağ açığı gittikçe artacaktır Yem Sanayi Yem Sanayine protein kaynağı açığının yaşandığı dönemde kaynak çeşitliliği ve besleyici değeri yüksek daha ucuz küspe sağlaması bakımından öneme sahip olan Kanola, zengin protein içeriği (yaklaşık % 39-40) nedeniyle hayvan besleme alanında önemli bir yere sahiptir. Kanola, yeşil yem ve silaj olarak da kullanılabilmektedir. 12

13 Arıcılık İlkbaharda ilk çiçek açan kültür bitkisi Kanoladır. Bu özelliği bakımından arıcılıkta büyük önem taşımaktadır. Çiçeklerin kıt olduğu Şubat ve Mart aylarında arılar için değerli bir arı merası oluşturan kanola, arıcılık için iyi bir nektar ve polen kaynağıdır Münavebe / Rotasyon Kanola kazık kökleri ile toprak altının havalanmasını sağladığından hububat ve ayçiçeği iyi bir münavebe oluşturur. Boş kalan araziyi değerlendirir ve kış erozyonuna engel olur. Toprakları organik maddece zenginleştirir. Yazlık kışlık çeşitleri olan Kanolanın yetişme devresi diğer yağ bitkilerine göre daha kısadır. Kanola, yazlık ve kışlık formlarının bulunmasından dolayı münavebe içerisinde diğer bitkilere göre daha fazla yer alabilir. Kışlık KANOLA Buğdaydan daha erkenci olması sebebiyle vejetasyon döneminin kısıtlı olduğu geçit bölgelerde II. Ürün tarımına olanak sağlar Biyodizel Biyodizel, Kanola, ayçiçek, soya, aspir gibi yağlı tohum bitkilerinden elde edilen yağların veya hayvansal yağların bir katalizatör eşliğinde kısa zincirli bir alkol ile (metanol ve ya etanol) reaksiyonu sonucu açığa çıkan ve yakıt olarak kullanılan bir üründür Türkiye İçerisinde Ayçiçek Yagı Ve Kanola Yagı Kıyaslama Çalışması Kanola yağı doymuş yağ asidi ve doymamış yağ asidi bakımından oldukça dengeli bir örüntüye sahiptir. Doymuş yağ asidi oldukça düşük olan kanola yağı, doymamış yağ asidi bakımından tekli doymamış (oleik asit) ve çoklu doymamış (linoleik asit ve linolenik asit) yağ asitlerini de dengeli oranda bulundurur. Bahsedilen yağ asitlerinin vücudumuza faydaları ayrı ayrıdır.kanola yağı, kandaki kolesterol dengesini sağlayarak trigliserit seviyesini düşürmekte ve kalp damar hastalıkları riskini azaltmaktadır.kanola Yağı E vitamini açısından zengin olup, hücreleri koruyucu ve yenileyici etkisiyle, antioksidan özelliği sayesinde başta kanser olmak üzere bir çok hastalığa karşı önemli bir destektir. Ayçicek yağı yüksek oranda doymamış yağ asidi içeriği ile yüksek kan trigliserit ve kolesterol düzeylerinin düşürülmesinde etkili olur. Böylece damar sertliğini ve koroner kalp rahatsızlıklarını engellemeye yardımcı olur. 6 Çimsan Tarımsal Ürünler İnşaat Taahüt Ve San.Tic.Ltd.Şti Dr Şafak Köseoğlu Çalışkan Teknik Müdürü 13

14 4.3.Kanolanın bileşimi Kanola bitkisi toprak ve iklim koşulları bakımından fazla seçici olmadığı için ziraati bütün dünyada yapılabilmektedir. Kanola tohumu üretimin en yaygın olduğu ülkeler Çin, Kanada, Hindistan, Almanya, Fransa ve İngiltere, Polonya, ABD, ve Pakistan dır.kanola tohumlarının yağ miktarı yüzde arasında değişmektedir. Kanola yağı, Cruciferae familyasından, Brassica napus ve campestris tohumlarından elde edilen bir yağdır.genel olarak kanola yağı, yüzde gibi yüksek orandaki erüsik asit içeriği ile bilinen bitkisel kaynaklı bir yağ çeşidir. Ancak tohum ıslah çalışmaları ile erüsik asit içeriği yüzde 0.1 değerine kadar düşürülebilmiştir. Bu tohumlardan elde edilen yağlar da kanola yağı (canola oil) olarak bilinmektedir. Kanola tohumu sıfıra yakın erüsik asit içeriği ve yüzde 41 yağ içeriği ile ayçiçeğine yakın bir tohumdur. Kanola yağının toplam doymuş yağ asidi içeriği yüzde toplam doymamış yağ asidi içeriği ise yüzde arasında değişmektedir. Kanola (düşük erüsik asitli kanola) yağlarının bileşiminde yer alan en önemli yağ asitleri ise oleik ve linoleik asitlerdir İnsan Sağlığı Bakımından Önemi Bitkisel yağlar; insan vücudunda sentezlenemeyen ve sadece yağlardan alınabilen oleik, linoleik, linolenik yağ asitlerini içermelerinin yanında; önemli enerji kaynağı olmaları, yağda eriyen mutlak gerekli A, D, E, ve K vitaminlerinin kullanılmalarını sağlamaları yönünden de büyük önem taşımaktadırlar. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) tarafından bir insanın yıllık yağ tüketiminin 17 kg dan az olmaması gerektiği, aksi takdirde sağlık açısından önemli problemlerle karşı karşıya kalınabileceği belirtilmektedir. Kanola yağı, Brasica rapa ve Brassica napus aşılanmasından oluşan Kanada'da yetiştirilen Kanola bitkisinin tohumlarından elde edilen bitkisel bir yağdır. İnsanların besinlerle "linoleik asit" alması gerekir. Lifli sebzelerde, fındıkta, tohumlarda, anne sütünde, balık) ve tohumlardan yapılan yağlarda kanola yağı bulunur. Kanola bitkisinde bu yağ asitleri diğer yağlara oranla daha fazladır. Linoleik asit; merkezi sinir sistemi, göz ve trombositler için gereklidir. Kolesterol seviyesini ve trigliserid seviyesini düşürür. Kan hücrelerinin akışkanlığını artırır. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Damar tıkanıklıklarının oluşmasını engeller. 7 İstanbul Ticaret Odası Dış Ticaret Şubesi Araştırma Servisi 24 Şubat 2004 Kanola Sektör Araştırması 14

15 4.5.Türkiye de Kanola Yağının Üretim Ve Tüketiminin Yaygın Olmamasının Ana Nedenleri Kanola Bitkisinin Yeterli Miktarda Yetiştirilmemesi Ülkemizde 1960 lı yıllardan itibaren özellikle Trakya Bölgesinde yaygın olarak yetiştirilmeye başlanmış olan kanolanın 6000 hektar ekilişi ve 6000 ton olan üretimi 1979 yılına kadar sürekli bir artış göstererek 1979 yılında hektar ekilişe, ton üretime ulaşmıştır(fao, 2002). Fakat Kanola ileriki yıllarda bu sürekli artış ritmini devam ettirememiştir. Kanolanın ülkemizdeki üretim ve ekimi, son yıllarda gerekli desteğin verilmiş olmasına rağmen, dünyadaki üretim ve ekimi göz önüne alındığında yeterli düzeyde değildir. Bunun nedenleri şunlardır: - Kanoladan Kaynaklanan Önyargılar: 1979 yılında kanola yağında bulunan yağ asitlerinden erusik asitin insan ve hayvan sağlığına zarar vermesi nedeniyle ıslah edilmiş yeni kanola çeşitlerinin üretilmesine kadar iki yıl süreyle ekimi yasaklanmıştır. İnsanların kanolaya güvenememesinin ve çiftçilerin ekime teşvik edilememesinin ana nedenlerinden birisi budur. - Çiftçilerin Kanola Üretimine Gösterdiği Direnç: Islah edilmiş kanola çeşitlerinin üretiminden sonra bakanlıkça ithal edilmiş olan kanola çeşitleri Trakya çiftçisine dağıtılarak ekiminin geç yapılmasından dolayı, kış zararının üreticilere büyük kayıplar verdirmesi nedeniyle kanolaya talebin düşmesi çiftçinin kanola üretimine direnç göstermesine neden olmuştur. Talebin düşük olması ve alım garantisinin yetersizliği kanola ekimine teşviği engellemiştir. Bunun diğer nedenlerinden biriside çiftçilerin kanola hakkında yeteri kadar bilgilendirilmemesidir. - Kanola Tarımını Teşvik Edici Projelerin Azlığı: Türkiyede çok rahat yetişebilen Kanola bitkisinin üretiminin artmaması ve dışa olan bağlılığının azaltılamamasının bir diğer nedenide kanola tarımını arttırıcı projelerin azlığıdır yılında başlatılan önder çiftçi projesi gibi tarımsal büyümeyi destekleyen projelerin artması hem kanola tarımını teşvik eder hemde Türkiye de yağ üretimini arttırarak yağ alımı konusunda dışa bağımlılığımızı azaltır. - Teknik Destek Yetersizliği : Kanola bitkisinin yeterli düzeyde yetiştirilmemesinin önemli nedenlerinden biriside budur. Çiftçilerin, kanola iklim ve toprak istekleri, toprak hazırlığı ekim zamanı, bakımı, gübrelemesi konusunda teknik desteğe ihtiyaçları vardır. Bu destekleri Tarım İl Müdürlükleri, Ziraat Odaları gibi kuruluşlar tarafından sağlanmalıdır. 15

16 4.5.2.Hammadde Temin Zorluğu Kanola yağının üretiminin ihmal edilmesinin nedenlerinden biriside, bugün tahıl üretimi yapılan heryerde yetiştirilebilen kanolanın yeterli miktarda yetiştirilmemesi ve ıslah edilmiş kanola tohumunun yetersizliğinden kaynaklanan hammadde eksikliğidir. Bilindiği gibi bir çok yağ bitkisi başta ayçiçek olarak yazlık ekilmesine karşılık kanolanın kışlık ve yazlık olarak ekilebilmesi avantajı ile hammadde ihtiyacı tamamen karşılanabilir. - İthal Kanola Tohumunun Pahalı Olması; üretimdeki hammadde temin zorluğunun önemli nedenlerinden birisidir. Türkiyenin tarım ülkesi olmasına ve gerekli kapasite bulunmasına karşılık ıslah edilmiş kanola tohumunu hala milyonlarca para verip almaktayız. Bu da kanola üretim maliyetini arttırmaktadır. - Türkiyede Yetişen Kanolanın Büyük Kısmının Biyodizelde Kullanılması: Türkiyede kanola tarımı son yıllarda artış göstermesine rağmen, üretilen kanolanın büyük bir kısmı biyodizel üretiminde kullanılmaktadır. Bu nedenden dolayı kanola üretiminin artmasına rağmen yemeklik yağ üretimi için yeterli hammadde bulunamamaktadır Bitkisel Yağ Tüketicilerinde Ürün Bilincinin Oluşmaması - Kanola Yağının Tüketiciler Tarafından Tanınmaması ; ve bundan dolayı talebin belirsizliği kanola yağının üretimini engelleyen etmenlerden biridir. Öncelikle kanola yağının tüketiciler tarafından tanınmaması, bu konuda gerek Ziraat Mühendisleri Odası, Tarım İl Müdürlükleri, Bitikisel Yağ Sanayicileri derneği gibi kuruluşlar ve yağ üreticileri tarafından gerekli tanıtımın yapılmaması büyük eksikliktir. - Kanola Yağının Tüketiciler Açısından Ulaşılabilir Olmayışı: Ürün bilincinin oluşmamasının önemli bir nedeni, günümüzde yeterli bir seviyede olmasa bile bir kaç firma tarafından üretilen yemeklik kanola yağının tüketiciler açısından ulaşılabilirliği olan perakendecilerin raflarında yer almamasıdır. - Kanola Yağının tanıtım Projelerinin Yetersizliği: Kanola yağının ülke çapında tanınır ve tercih edilir bir yağ çeşidi haline getirmek için yeterli projeler şimdiye kadar oluşturulmamış ve uygulamaya konmamıştır. Bu yüzden tüketiciler kanolayı yeterince tanımamaktadır. 16

17 4.5.4Bitkisel Yağ Sektöründe Kanolaya Yatırım Eksikliği - Girişimci Eksikliği: Girişimcilerin kanolaya yatırım yapmasının önünde pek çok engel bulunmaktadır. Yatırımcılar geleceği belli olmayan bir sektöre yatırım yapmaktan çekinmektedir. Her ne kadar Dünayada kanola yağına yatırımlar çok hızlanmış olsada ülkemizde kanolanın yatırımcıların için bir cazibe alanı olması sağlanamamıştır. - AR-GE Çalışmalarının Azlığı: Ülkemizde Kanola Besin yağı üzerine yapılan Ar-Ge çalışmaları çok sınırlıdır. Araştırmacılar bu alana ilgi göstermemekte, gösterseler bile destek bulamamaktadırlar. Bu da kanola besin yağı endüstrisinin teknolojiyi merkez alarak gelişmesini engellemektedir. - Devlet Desteği Yetersizliği: Kanola yağı kullanımının arttırlıması konusunda devlet belli bir insiyatif almamış ve bu gelişimin unsurlarını bir aray getirerek bir sinerji yaratmayı henüz tam anlamıyla denememiştir. Buda Kanola yağ sanayisine yatırımın yeterli yatırımların yapılmamasına neden olmaktadır. - Türkiyede Kanola Yağının kullanımını Artırmak Amaçlı Proje Eksikliği: Ülkemizde kanola yağının tanınırlığını arttırmak ve bu sayede daha çok kullanılmasını ve talep oluşturulmasını sağlayacak geniş çaplı projeler henüz oluşturulamamıştır. - Talep Eksikliği : Ülkemizde Kanola yağının önemi bilinmemekte ve halk tarafından tanınmamaktadır. Bu da kanola yağına olan talebin çok sınırlı olmasına yol açmaktadır. Talep olmadığı için de bu alana yeterli yatırım yapılamamaktadır Kanola İle İlgili Oluşturulan Önyargılar - Kanolanın kanolaymış gibi lanse edilerek sağlıksız bir yağmış gibi gösterilmesi: Bir çok basın yayın organında ve internette kanola, kanolaymış gibi lanse edilmekte ve bu yağın sağlığa zararlı olduğu söylenmektedir. Kanola kanolanın erüsik asitten ıslah edilmiş halidir ve insan sağlığına zararlı değildir. - Basın tarafından tüketicinin yanlış yönlendirilmesi: Tüketiciler basında çıkan yanlış haberlerden dolayı ürkmekte ve kanola yağı kullanmaktan vazgeçmektedir. Üstüne basa basa söylenmelidir ki Kanola sağlığa zararlı bir yağ değil aksine çok faydalı bir yağdır. Kanolanın besin değerleri faydaları konusunda kamuoyu doğru bilinçlendirilmelidir. 17

18 Kanola bitkisinin yeterli miktarda yetiştirilmemesi Hammadde Temini Zorluğu BALIK KILÇIĞI DİYAGRAMI Bitkisel Yağ Sektöründe Kanolaya Olan Yatırım Eksikliği Kanola Tarımını Teşvik Edici Proje Azlığı Çiftçilerin kanola üretimine gösterdiği direnç Bilgilendirme Eksikliği Alım Garantisi Eksikliği Teknik Destek Yetersizliği Kanoladan Kaynaklanan Önyargılar Üretilen Kanolanın Büyük Kısmının Biyodizelde kullanılması Kanola Yağının Tüketiciler Tarafından Tanınmaması İthal kanola tohumunun pahalı olması. Girişimci Eksikliği Kanola Konusunda Ar Ge çalışmalarının azlığı Devlet desteği yetersizliği Kanola Yağının Kullanımını Arttırıcı Proje Eksikliği Talep belirsizliği Kanola Yağının Kanola gibi Lanse Edilerek Sağlıksız Gösterilmesi Türkiyede Kanola Yağının Üretim ve Tüketiminin Yaygın olmaması. Basın Tarafından Tüketicilerin yanlış Yönlendirilmesi Kanola Yağının Tüketiciler açısından ulaşılabilir olmayışı Kanola hakkında birbiriyle Tutarlı Olmayan çok fazla İnformasyon Olması. Bitkisel Yağ Tüketicilerinde Ürün Bilincinin Oluşmaması Kanola Yağının Tanıtım Projelerinin Yetersizliği Kanola İle İlgili Oluşturulan Önyargılar Tüketicilerin Yağ Alışkanlıklarını Değiştirmeye Gösterdikleri Direnç 18

19 4.6.Kanola ile ilgili tartışmalar Kanola zararlı bir bitki midir? Kanola, kanola bitkisinden geliştirilen ve şifalı özellik gösteren yağa verilen addı. Daha sonra, kanola bitkisinin istenmeyen özelliklerini elemeye yönelik bazı bitki yetiştirme teknikleriyle, yeni bir bitki elde edildi. Buna da, o yağa hitaben kanola adı verildi. Dolayısıyla kanola yağı, kanoladan değil kanola bitkisinin kendisinden elde ediliyor. Dediğiniz gibi kanolanın erüsik asit ve metabolizmaya zararlı etkileri olabileceği düşünülen diğer başka bileşenlerden arındırılmış olan hali zaten kanola bitkisi. Bu bitkiden elde edilen yağ da, oleik asit, linoleik asit ve Omega-3 yağ asidi içermesi ve doymuş ya oranının yalnızca %7 civarında olması (bu oran zeytinyağında %15, ayçiçeği yağındaysa %12) nedeniyle, sağlığımız için yararlı kabul ediliyor. Spekülasyonlarda belirtildiği gibi çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasıyla ya da zehirlenmelere yol açışıyla ilgili bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçek bulunmuyor. Deniz Candaş Tübitak Bilim Ve Teknik Dergisi Yağ Açığı 5 Yılda Kapanabilir Yonca Yağ Yönetim Kurulu Başkanı Sait Türek. 2 milyon tona çıkarılacak bir üretimin Türkiye`nin bitkisel yağ açığının büyük ölçüde kapanması anlamına geleceğini vurguluyor. Arayış içindeki çiftçi için kanola zaten bir alternatif; ancak Sait Türek, meselenin bir devlet politikası olarak ele alınması gerektiğini düşünüyor: `Türkiye`de ciddi bir planlama yapılarak önce buğdaydan dekar başına aldığı verimi artırmalı. Çünkü biz halen buğdayın bir dekarından 150 kilo ile en düşük verimi alan ülkelerden biriyiz.. Buğdayda dekar başına verimi en azından 250 kiloya çıkartabilirsek o zaman bu kadar geniş araziye buğday ekmek zorunda kalmayız. Buğdaydan artan arazilere bir tarım politikası olarak kanola ekilmesi sağlanmalıdır..` Sait Türek, en azından 100 bin hektar alana kanola ekmenin Türkiye`nin sıvı yağ sektöründeki sorunlarını çözeceğini düşünüyor ve Tarım Bakanlığı`nın bu işe öncülük etmesini istiyor. Çiftçinin bu ürünü satacağı yeri bilmediğini belirterek, `Piyasası olmadığı için biz sözleşmeli üretim yaptırıyoruz. İki senedir ilerleme var. Çiftçiler ekmeye başladı. Fabrikacılar da daha tarladayken, al avansını ver kanolanı` demeye başladı. Üç dört sene içinde devlet gerekeni yaparsa yağ açığımız 5 sene içinde kapatılabilir ve Türkiye hem buğday hem bitkisel yağ yönünden kendine yeten konumunu sürdürebilir.` diyor. 19

20 Ayçiçekten Kanolaya Geçsek 367 Milyon Dolar Cepte Kalır Aymar Yönetim Kurulu Başkanı Beşir Özyurt,, ayçiçek yağı fiyatının 2.5 yılda 3`e katlandığını söyleyerek, "Kanolaya geçsek 367 milyon dolar cepte kalır" dedi.. Ayçiçek yağında 2.5 senedeki fiyat artışının yüzde 323`e ulaştığını belirterek, "Bu durum bundan sonra da devam edecek. Kanola yağının, içinde bulunduğumuz bu dar boğazdan bizi kurtaracağına inanıyoruz" dedi. Özyurt, Türkiye`de tüketilen yağların yarısının yurtdışından karşılandığını vurgulayarak, geçen yıl ithal edilen yağ miktarı azalmasına rağmen, ödenen paranın yüzde 18 arttığına dikkat çekti. "Petrolden sonra ithalatta en fazla dövizi yağa veriyoruz" diye devam eden Özyurt, 2007`nin ilk 4 ayında yağ ithalatının 393 milyon dolar iken, 2008 yılının aynı döneminde 881 milyon dolar olduğunu kaydetti Sabah Gazetesi Tüm Gazetelerden Kanola Başlıkları: Ayçiçek Fiyatındaki Rekor Üreticiyi Kanolaya Yöneltti Yağ zammına çözüm kanola! Rota Haber Kuraklık ayçiçeğini vurunca kanola yağı kıymete bindi Zaman Bağışıklık sistemi için kanola yağı Sabah Kanola yüz güldürdü Yeni Şafak Kanola yağı ile yüklü faturadan kurtuluruz HO Tercüman Çiftçinin yeni gözdesi kanola Milli Gazete Çorlu çiftçisinin gözdesi `kanola` Yeni Şafak Kalkınma için parola kanola bitkisi Rota Haber Kanola yağının beyni geliştirici özelliği var Zaman 20