NATO Lizbon Zirvesi Sonuçlar, Füze Savunma Sistemi ve Türkiye

Transkript

1 NATO Lizbon Zirvesi Sonuçlar, Füze Savunma Sistemi ve Türkiye Dr. Sait YILMAZ* Portekiz in başkenti Lizbon da, Kasım 2010 tarihlerinde yapılan NATO Zirvesi nde alınan kararlar, NATO nun 10 yıllık süreçteki yol haritasını açıklamakla birlikte bu yüzyıla damgasını vuracak çok önemli tarihsel gelişmelere ve kırılma noktalarına yol açacak gelişmelerin habercisi olma niteliğini taşıyor. Devlet adamlığı, bu kaçınılmaz kırılma noktalarını görerek, ulusal çıkarlarını maksimize edecek fırsatları değerlendirmeyi, ülkesini kriz yönetimine hazırlamayı, güvenlik ortamını şekillendirmeyi ve gerektiğinde çatışmaya girerek, kazanmayı gerektirir. Son 20 yıldır Avrasya coğrafyası ve Irak ta örnekleri görüldüğü gibi, Türkiye, bu fırsatları algılayacak, ulusal gücünü hazırlayacak ve kullanacak devlet adamları ve vizyon sahibi entelektüel birikimden yoksun olarak yeni döneme adım atarken, suni iç ve dış gündem meseleleri ile ülkeye zaman kaybettirmeye ve kamuoyunu oyalamaya devam etmektedir. Bununla beraber henüz zaman çok da geç değildir. Lizbon Zirvesi kararlarının hayata geçmesi için daha aşılacak yakın ve uzak önemli dönemeçler vardır. Bu makalede son NATO Zirvesi nde neler olup bittiği, ABD nin (özelde Pentagon un) NATO kapsamına taşıdığı hevesleri, dünyayı ve bizleri nelerin beklediği ile ilgili bir değerlendirme yapacağız. NATO Lizbon Zirvesi nde neler oldu? NATO Lizbon Zirvesi sonuçlarını bir cümle ile özetleyecek olursak; NATO nun ABD nin gelecekteki niyetleri ve tehdit algılaması doğrultusunda yeniden yapılanması ve konseptinin değişmesi, bu kapsamda Batı Avrupa dan Asya nın doğusuna kadar olan bir coğrafyanın füze savunması çerçevesi altında savaş alanı haline getirilerek, tehdidin ABD anavatanından uzaklaştırılması, Rusya nın da bu işe ortak edilmesi olarak özetleyebiliriz. Zirve sonunda yayınlanan yeni NATO stratejisi ve zirve sonuç dokümanları ABD nin on yıldır hazırlamaya çalıştığı geleceğin ordusu ve bu ordunun hazırlandığı savaş senaryolarının gerektirdiği kuvvet ihtiyaçları ile tamamen uyumludur. 1 Kısaca, ABD kendi düşmanlarını ve konseptini NATO müttefiklerine satmış ancak Avrupalı müttefiklerini ve İsrail i korumak için füze savunma sistemi (füze kalkanı) projesini öne sürerken Asya coğrafyasındaki kendi senaryolarını gözlerden uzak tutmuştur. Her şey savunma adına yapılmaktadır ama içlerinde kısa vadede İran, orta vadede Kuzey Kore, uzun vadede ise Çin ile yapılacak karşılaşmalar için Rusya ile stratejik işbirliği zorunlu görülmekte, bu da yetmeyeceği için işbirlikçi güvenlik (cooperative security) kavramı ile (Avrasya doğusunda) yeni ortaklar bulunması gerekli görülmektedir. Türkiye ve Kıbrıs Rum tarafının vetoları ile sistematik olma özelliği taşımayan NATO-Avrupa Birliği ilişkilerine son kararların nasıl yansıyacağı önümüzdeki dönemin merak edilen konuları arasında yer alacaktır. * Beykent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi (BÜSAM) Müdürü, saityilmaz@beykent.edu.tr 1 ABD nin gelecekteki savaş senaryoları sırası ile İran, Kuzey Kore ve Çin ile yapılacak füze savaşlarına odaklanmaktadır. Bkz. Sait Yılmaz: Ulusal Savunma Strateji, Teknoloji, Savaş, Kum Saati Yayınları, (İstanbul, 2009), s YÜZYIL [25]

2 Dr. Sait Y lmaz NATO Lizbon Zirvesi nde yayınlanan strateji dokümanı 2 ve açıklanan resmi sonuçları 3 değerlendirdiğimizde temel olarak şu değişimler öngörülmektedir; - NATO nun temel görevleri olan kolektif savunma ve kriz yönetimi ne işbirlikçi güvenlik eklenmiştir. Yeni stratejik konseptte NATO için barıştan itibaren angajman (peace engagement) ile komuta ve kuvvet yapısının (teknolojiye dayalı) sürekli dönüşümü öngörülmekte ve bunun vesayeti doğrudan ABD ye geçmektedir. - Yeni strateji dokümanında konvansiyonel tehdit olasılığı düşük olarak görülmekte; NA- TO ya yönelik olarak balistik füze tehdidi, siber saldırılar, enerji güvenliği ve uzaya yönelik girişimler ana tehdit kategorisine alınmaktadır. - NATO kolektif savunma anlayışının temeline füze savunması yerleştirilmektedir. NATO kuvvet yapısının ana unsurları artık konvansiyonel ve nükleer kuvvetler yanında füze savunma sistemleri nden meydana gelecektir. - NATO yeniden yapılanacak; personel yüzde 35 azaltılırken (5.000 kadro), NATO nun odağı artık konvansiyonel savaş uzmanlarından füze savunmacılarına ve siber güvenlikçilere geçecektir. - ABD tarafından geliştirilen füze savunma sistemleri NATO bünyesine entegre edilmekte, Zirve de (gizli) yayınlanan siyasi rehber (political guidance) çerçevesinde sistemlerin detayları ve eylem planı ile ilgili çalışmaların Haziran 2011 de yapılacak Savunma Bakanları Komitesi toplantısında tamamlanması öngörülmektedir. 2 Strategic Concept For the Defence and Security of The Members of the North Atlantic Treaty Organisation Adopted by Heads of State and Government in Lisbon Active Engagement, Modern Defence, 19 Nov Lisbon Summit Declaration: Issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Lisbon, 20 Nov [26] 21. YÜZYIL

3 NATO Lizbon Zirvesi Sonuçlar, Füze Savunma Sistemi ve Türkiye - Rusya ile stratejik ortaklık öngörülmekte, Avrupalı demokrasilerin ittifakın üyeliğine açık olduğu ifade edilmekte, diğer coğrafyalarda yeni ortaklıklara olan ihtiyaca vurgu yapılmaktadır. - Afganistan da 2011 den itibaren görevin yerel kuvvetlere devredilmeye başlanması ve 2014 yılına kadar NATO nun bu ülkeden çıkması öngörülmektedir. Burada özel bir paragraf açmamız gereken husus, basında pek yer almayan, Rusya ile 20 Kasım 2010 tarihinde NATO-Rusya Komisyonu kapsamında yapılan görüşmeler ve ilişkilerin geleceğidir. Bu görüşmeler ile ilgili ilk öne çıkan husus NATO ve Rusya Federasyonu arasında 21. Yüzyıla İlişkin Ortak Güvenlik Endişeleri dokümanının imzalanması yani Rusya ve NATO nun işbirliğinin ortak bir vizyona oturtulmasıdır. 4 Ancak bundan sonra Rusya nın füze savunma sistemine destek ve işbirliği, Afganistan da NATO ya yardım gibi hususlarda diğer anlaşmalara yöneldiği anlaşılmaktadır. Özetle, Avrasya coğrafyasında NATO ve Rusya kendi güvenlik endişelerini gidermek için birbirilerinin önünü açmaktadır. Artık, Rusya gerek kendi içindeki ayrılıkçı hareketler, gerekse yakın coğrafyasında kendi çıkarına uygun olmayan gelişmeler için Batı baskısı olmadan hareket edebilme inisiyatifini oldukça artırmıştır diyebiliriz. Öte yandan, NATO strateji dokümanı nükleer silahsız bir dünya vaat ederken, yeni savaşlarda ABD nin taktik nükleer silahlar kullanmak için yeni bir konsept geliştirdiğini göz ardı ediyor. Yani artık nükleer silahlar savunma amaçlı değil, taarruz amaçlı kullanılacak. ABD ve Rusya arasında imzalanan Yeni START 5 ise sayısal azalma getiriyor gibi gözükse de ölümcül özelliklerde artış ve çeşitlilik getirmektedir. Füze Savunma Sistemi Kapsamındaki Gelişmeler ve Türkiye Türkiye, f rsatlar alg layacak, ulusal gücünü haz rlayacak ve kullanacak devlet adamlar ve vizyon sahibi entelektüel birikimden yoksun olarak yeni döneme ad m atarken, suni iç ve d fl gündem meseleleri ile ülkeye zaman kaybettirmeye ve kamuoyunu oyalamaya devam etmektedir. Bugün dünyada 30 kadar ülkede füze teknolojisi bulunmaktadır. Hedef olarak görülen İran ın Kuzey Kore den teknolojisini aldığı orta menzilli Şahap- 3 ( km. menzilli) ve Şahap 3B (2.000 km.den fazla) füzelerine nükleer başlık takabileceği öne sürülmektedir. Gene aynı ülkeden aldığı 18 adet Rus orijinli R-27/REM-25 füzelerine (2.500 km. menzilli) sahip olduğu ifade edilmektedir. ABD nin geliştirmekte olduğu füze savunma sistemi ise sadece İran ile sınırlı kalmayacak, Kuzey Kore ye kadar uzanacak ve bir gün yönünü Çin e çevirebilecek daha geniş bir coğrafya için temel olarak üç ana sistemden meydana gelmektedir; - (Bir savaş alanındaki kuvvetleri korumaya yönelik) Aktif Katmanlı Harekât Alanı Füze Savunma Sistemi (ALTBMD); km.ye kadar korunma sağlayacak bu sistemin 2018 e kadar hazır olması beklenmektedir. - (NATO topraklarını korumak için) Bölgesel Koruma Füze Savunma Sistemi; ABD den Av- 4 NATO-Russia set on path towards strategic partnership, DAC/natolive/news_68876.htm, 20 Nov Eski START ın (Stratejik Silahlarda İndirim Anlaşması: Strategic Arms Reduction Treaty) süresi Aralık 2009 da dolmuş olup, halen ABD; 3.696, Rusya; stratejik savaş başlığına sahiptir. Yeni START ile stratejik kapsamdaki savaş başlıklarının civarına indirilmesi öngörülmektedir. 6 ALTBMD: Active Layered Theatre Ballistic Misilse Defence System. 21. YÜZYIL [27]

4 Dr. Sait Y lmaz rupa ya taşınan üç safhalı savunma sisteminin ilk halkasında ve en önünde Türkiye bulunmaktadır. - Rusya ile işbirliği halinde gerçekleştirilecek harekât alanı füze savunması; 2003 de başlayan bu çalışmalar ile ilgili şimdiye kadar dört test aşamasından geçildi. Füze savunma sisteminin ana unsurlarını, radarlar, füze sistemleri, komuta-kontrol unsurları ve haberleşme sistemleri oluşturmaktadır. Söz konusu sistemin çalışma sistemi şu şekilde özetlenebilir, hedef ülkeden atıldığı anda füzenin konumunun radarlar tarafından tespit edilerek bilgisayarlara aktarılması, komuta-kontrol unsurunca en yakın füzenin ateşlenerek hedefin mümkün olduğunca füzenin atıldığı hedef ülke içinde, en azından hedef ülkeye en yakın bölgede düşürülmesi. Ancak, bu reaksiyonun çok kısa bir sürede gerçekleşmesi gerektiğinden radarın en uygun yerde, önleyici füzelerin de mümkün olduğu kadar hedef ülke sınırına yakın olması gerekmektedir. Atılacak füzeler, nükleer, kimyasal, biyolojik ya da radyolojik harp başlığı taşıyabilir. Bu füzelerin düşeceği yer, en yakın olması nedeni ile öncelikle Türkiye veya yakın coğrafya (Karadeniz, Akdeniz vb.) olacaktır. Söz konusu füzelerin vurulması esnasında füze harp başlığının faaliyete geçmemesi için özel bir teknoloji düşünülüyor olsa da üzerimize kaç füze düşeceği ve bunların etkisinin ne olacağı ile ilgili bir garanti yoktur. Üstelik Türkiye dışından örneğin Bulgaristan dan ateşlenen füzenin Türkiye üzerinde yaratacağı riski de hesaplamak kolay değildir. Komuta-kontrol ile ilgili Türkiye ye bazı kolaylıklar getirilse bile bu riskin azalacağını söylemek mümkün değildir. [28] 21. YÜZYIL

5 NATO Lizbon Zirvesi Sonuçlar, Füze Savunma Sistemi ve Türkiye Türkiye, füze savunma sistemi konusunda Lizbon Zirvesi nde diğer ülkeler ile birlikte evet demiştir. Taşıdığı risk ve ülke çıkarları açısından bu projeye hayır demesi gereken, en azından kendisini ilgilendiren hususlarda kuvvetli rezervler koyması gereken ülke Türkiye idi. Çünkü ne İran Savaşı ne füze savunma sistemi Türkiye nin yararınadır ne de girilecek riskin karşılığı alınacaktır. Türkiye, Batı bağımlılığına bir kez daha esir düşmüş, kamuoyuna bunu kelime oyunları ile mazur gösterme yolunu seçmiştir. Gelinen aşamada halen radarlar ve füze atıcıların testleri devam etmektedir yılı içinde NATO bünyesi içinde alınacak kararlar doğrultusunda muhtemelen gelecek yıl Doğu Akdeniz e ilk gemilerin gelmesi (Aegis Class) beklenmektedir yılından itibaren ise planlanan ülkelere radar ve füze sistemlerinin yerleştirilmesi öngörülmektedir yılı içinde füze savunma sisteminin komuta-kontrol, radar ve ateşleyici sistemlerinin yerleştirilmesi ile ilgili esaslar belirleneceğinden Türkiye bu dönemde ev ödevine iyi çalışmalıdır. Yapılması gereken, füze savunma sisteminin barıştan itibaren kurulması nın önüne geçilerek bu kabiliyetlerin jenerik savunma planlaması içinde ve ancak tehdit ortaya çıktığında standart kuvvet oluşturma süreci içinde ele alınacağı bir sürece evet demektir. Böylece bu kabiliyetlerin kullanımına gelecekte ve gerektiğinde hayır diyebilme ve günün şartlarına uygun olarak rezerv koyma imkânı elimizde tutulmalıdır. Sonuç Yerine NATO Lizbon Zirvesi nin tartışmasız galibi, NATO ya kendi tehdidini, teknolojisini, kuvvet yapısını, savunma anlayışını satan, dünya hegemonyasını sürdürmek ve başta savunma sanayi olmak üzere ekonomisi kurtarmak için NATO yu bir manivela haline getiren ABD olmuş, Avrupa ülkeleri ve Rusya yı kendine göre hizaya sokmuştur. Önümüzdeki yıllar, ABD güvenlik anlayışı ile NATO nun diğer ülkelerinin figüran ve hedef hale getirildiği yeni savaş ve çatışmaların habercisidir. ABD den sonra kazananlar ise onun leş yiyicileri Tafl d risk ve ülke ç karlar aç s ndan bu projeye hay r demesi gereken, en az ndan kendisini ilgilendiren hususlarda kuvvetli rezervler koymas gereken ülke Türkiye idi. Çünkü ne ran Savafl ne füze savunma sistemi Türkiye nin yarar nad r ne de girilecek riskin karfl l al nacakt r. AB nin büyükleri ve kendi coğrafyasında daha fazla inisiyatif kazanacak ve güçlenecek Rusya olacaktır. Türkiye, kendi çıkarlarına bakmadan ve girdiği riski hesaplayamadan -kendi kamuoyunu yanıltmaya yönelik manevralar dışında, kararlara evet demiştir. Türkiye, hayır diyebilseydi, hem Batı da hem de Doğu da çok daha prestijli ve sözü dinlenen bir ülke olacak, bölgesel gücü daha iyi anlaşılacaktı. Türkiye, NATO da veto hakkı olmasına rağmen bu özelliğini kullanmamış, gene almadan veren ülke olmuştur. NATO içinde hem ABD nin hem de Avrupa nın çıkarlarına en çok hizmet ettiği için zirvenin en başarılı ülkesi olmuştur(!). Yunanistan Başbakanı Papandreou bile (uyuduğu için) 7 Türkiye yi takdir etmiştir. 8 Artık kediye kedi diyebilecek yeni bir diplomasi anlayışına, yeni tür devlet adamlığına ve diplomasi istihbaratına ihtiyacımız olduğu bir kere daha ortaya çıkmıştır. Tabii, öncelikle de ABD ve AB ye bağımlı olmayan, korkmayan, vizyon sahibi yönetimlere YÜZYIL 7 Türkiye den füze kalkanı kapsamında Yunanistan aleyhine Ege hava Sahası, yeni NATO Karargahları ve Kıbrıs konularında rezervler bekliyordu. 8 Papandreou hails results of NATO summit, 20 Nov 2010, YÜZYIL [29]