Öğretmenlik Mesleği ve Meslek Erbabının Yeterliliği Üzerine Bir Ön Çalışma: Fevzi Özbey İlköğretim Okulu Örneği

Transkript

1 Öğretmenlik Mesleği ve Meslek Erbabının Yeterliliği Üzerine Bir Ön Çalışma: Turgay ÖNTAŞ

2 2

3 Kelimeler yanınca, özsüz yaşam değişir Tutuşunca düşünce, yüzsüz makam değişir Sevginin demircisi su verince bilince Densiz devran değişir Renksiz zaman değişir Prof. Dr. Veysel SÖNMEZ (Bilincime su vermiş Hocam) Sevgi Eğitimi, Anı Yayıncılık, Ankara,2003, s.68 3

4 4

5 Bu çalışmayı okumaz, yazmaz ama gecenin saat 3 ünde kitaplar üzerine konuştuğum Rahmetli dedem Ethem Öntaş ın anısına ithaf ediyorum. 5

6 6

7 ĐÇĐNDEKĐLER,7 Grafikler Listesi,8 Tablolar Listesi,11 Şekiller Listesi,13 Önsöz,15 Giriş,17 Araştırmanın Amacı,17 Araştırmanın Yöntemi,17 Ölçme Aracı,17 Örneklem,18 Anahtar Sözcükler,18 Key Words,18 Problem Durumu,19 Bulgular ve Yorum,31 Sonuç ve Öneriler,99 Kaynakça,101 Yazarın Özgeçmişi,105 7

8 Grafikler Grafik 1:National Center for Education Statistics (1997) Grafik 2:INES Öğretmen Nitelikleri Grafik 3:INTASC'ın Öğretmen Eğitim Standartları Grafik 4:Campell vd'nin yeterlilik kriterleri Grafik 5:MEB'in yeterlilik alanları Grafik 6:Gibbs'in Mühendislik Evreleri Grafik 7.1. Gelişim ve öğrenme ile ilgili temel kavramları uygulayabilme Grafik 8.2.Öğrencilerin gelişim dönemlerine uygun rehberlik yapabilme Grafik 9.3. Öğrencilerin üst yeteneklilik, öğrenme güçlüğü, öğrenme stilleri gibi bireysel farklılıkları dikkate alarak duruma uygun öğrenme ortamları hazırlayabilme Grafik Öğrenme ve öğretme süreçlerini zenginleştirmek için araç ve gereçlerden yararlanabilme Grafik Uygulamalarında eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme becerilerini benimseyebilme Grafik Öğrencilerin Problem çözme becerilerini geliştirme Grafik Öğrencilerin akıl yürütme becerilerini geliştirme Grafik Öğrenme- öğretme sürecinde özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme Grafik Öğrencilerin, öğrenim sürecinde gelişim düzeylerini izleyebilme Grafik Öğretim sürecinde uygulanan ölçme aracından elde edilen verileri değerlendirebilme Grafik Mesleki gelişimini sağlayabilme 8

9 Grafik Mesleki etik değerler oluşturma Grafik Eğitim-öğretim sürecinde eğitim paydaşları ile toplumun diğer üyeleri ile beraber çalışabilme Grafik Güzel sanatlarla ilgili genel bilgilere sahip olabilme Grafik Sanatsal etkinlikleri öğrenme sürecinde kullanabilme Grafik Öğrenme ve öğretme ortamlarını düzenlerken estetik bakış açısını dikkate alabilme Grafik Atatürk ün sanatın gelişmesine verdiği önemi içselleştirmelerini sağlayabilme Grafik Öğrencilerin Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerilerini geliştirme Grafik Öğrencilerin okuma ve yazma becerilerini geliştirme Grafik Türkçenin doğru ve etkili kullanımı ve iletişim açısından model olabilme Grafik Atatürk ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerini öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme Grafik Öğrencilerin bilimsel ve teknolojik kavramları doğru ve etkin kullanmalarını sağlayabilme Grafik Öğrencilere bilimin gelişimi hakkında genel bilgi kazandırabilme Grafik Atatürk ün bilim ve teknolojiyle ilgili düşünce ve görüşlerini öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme Grafik Öğrencinin, kendini ve yakın çevresini tanımalarını sağlayabilme 9

10 Grafik Öğrencilerin demokratik davranma ve sorumluluk bilinci kazanmalarını sağlayabilme Grafik Öğrencilerin etkili iletişim kurmalarını sağlayabilme Grafik Öğrencinin içinde yaşadığı doğal çevreyi tanıma ve gözlem becerisini geliştirebilme Grafik Öğrencide doğal afetlere karşı anlayış geliştirebilme Grafik Öğrencide doğayı sevme ve koruma bilinci oluşturabilme Grafik Öğrencide zaman ve değişim bilinci geliştirebilme Grafik Atatürk ün çocuk hakları, insan hakları, demokrasi ve vatandaşlık hak ve sorumlulukları konusunda görüşlerini öğretim ortamına yansıtabilme Grafik Öğrencilerin ritim ve müzik eşliğinde jimnastik ve dans hareketlerini geliştirmelerine rehberlik edebilme Grafik Öğrencilere ferdi sporlar ve takım sporları ile ilgili temel bilgi ve becerileri kazandırabilme Grafik Öğrencilerin ferdi sporlar ve takım sporları ile ilgili motor becerilerini geliştirebilme Grafik Öğrencilerin doğru ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanmalarını sağlayabilme Grafik Spor sakatlanmalarında ilk yardım kurallarını uygulayabilme Grafik Atatürk ün spor ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerini öğrenme sürecindeki uygulamalara yansıtabilme Grafik 45.1.Öğretim sürecini planlayabilme Grafik 46.2.Öğretim ortamlarını düzenleyebilme Grafik 47.3.Öğretim sürecine uygun materyaller ve kaynaklar kullanabilme Grafik Ölçme ve değerlendirme uygulamalarını amaçlarını belirleyebilme 10

11 Grafik Ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemlerini kullanabilme Grafik Ölçme sonuçlarını yorumlama ve geri bildirim sağlayabilme Grafik 51.1.Öğrencilerin gelişiminde ailelerle işbirliği yapabilme Grafik Okulun kültür ve öğrenme merkezi haline getirilmesinde toplumla işbirliği yapabilme Grafik Toplumsal liderlik yapabilme Grafik 54.1.Meslek yeterliliklerini belirleyebilme Grafik 55.2.Alanına ilişkin kişisel ve mesleki gelişimini sağlayabilme Grafik Mesleki gelişimine yönelik uygulamalarda bilimsel araştırma yöntem ve tekniklerinden yararlanabilme Tablolar Tablo:1.Öğrencilerin Türkçeyi doğru ve etkili kullanmalarını sağlayabilme Tablo 57:2.Öğrencilerin dinleme/izleme becerilerini geliştirebilme Tablo:3.Öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirebilme Tablo 4. Öğrencilerin okuma becerilerini geliştirebilme Tablo.5.Anlama ve anlatım güçlüğü çeken öğrencilere yönelik uygulamalar yapabilme Tablo.6. Öğrencilerin yazma becerilerini geliştirme Tablo.7.Türkçe öğretiminde özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme Tablo.8.Türkçenin doğru ve etkili kullanımı ve iletişim açısından model olabilme Tablo.9.Atatürk ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerini öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme Tablo 10.Sayılar alanındaki bilgisini öğretim sürecinde kullanabilme Tablo 11.Geometri alanındaki bilgisini öğretim sürecinde kullanabilme 11

12 Tablo 12.Ölçme alanındaki bilgisini öğretim sürecinde kullanabilme Tablo 13:Olasılık ve istatistik alanındaki bilgisini öğretim sürecinde kullanabilme Tablo 14. Cebir alanındaki bilgisini öğretim sürecinde kullanabilme Tablo 15.Atatürk ün bilim ve matematikle ilgili düşünce, görüş ve çalışmalarını öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme Tablo 16. Öğrencilerin problem çözme becerilerini geliştirme Tablo 17.Öğrencilerin akıl yürütme becerilerini geliştirebilme Tablo 18.Öğrencilerin ilişkilendirme becerilerini geliştirebilme Tablo 19.Öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirebilme Tablo 20.Türk tarihini ve kültürünü oluşturan temel öğe ve süreçler ile kültürel mirasın korunması ve geliştirilmesi bilincini kazandırabilme Tablo 21.Öğrencilerin, insan, yer ve çevre etkileşimini algılamalarını sağlayabilme Tablo 22.Demokratik yönetim anlayışını, insanların doğuştan ve toplum içinde kazandığı haklar ile kişilere, topluma, insanlığa karşı sorumlulukları olduğu bilincini kazandırabilme Tablo 23.Atatürk ilke ve inkılâplarının dayandığı temel esaslar ile Türk Đnkılâbının tarihi anlamını, toplumun siyasal, sosyal, kültürel, ekonomik alanda gelişimine etkilerini ve önemini kavratabilme Tablo 24.Özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamaları yapabilme Tablo 25.Öğrencilerde yaşadığı çevreyi tanıma ve inceleme merakı uyandırabilme Tablo 26.Öğrencilerin bilimsel süreç becerilerini geliştirebilme Tablo 27.Öğrencilere, bilimin doğası ve tarihsel gelişimi konularında anlayış kazandırabilme Tablo 28. Öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirebilme 12

13 Tablo 29. Öğrencilerin problem çözme becerilerini geliştirebilme Tablo 30.Öğrencilerin bilimsel ve teknolojik kavramları doğru ve etkin kullanmalarını sağlayabilme Tablo 31.Öğrencilerin bilim ve teknoloji ilişkisini anlamlandırmalarını sağlayabilme Tablo 32.Atatürk ün bilim ve teknolojiyle ilgili düşünce ve görüşlerini öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme Tablo 33.Öğrencilere, bilimsel ve teknolojik gelişmeler ile toplum ve çevre arasındaki etkileşime ilişkin anlayış kazandırabilme Tablo 34. Fen ve teknoloji öğretim ortamında gerekli güvenlik önlemlerini alabilme Tablo 35.Özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme Tablo 36. Öğrencilerin etkili dil öğrenme stratejileri geliştirmelerine yardım edebilme Tablo 37.Öğrencilerin Đngilizceyi doğru, anlaşılır bir şekilde kullanmalarını sağlayabilme Tablo 38. Öğrencilerin dinleme\izleme becerilerini geliştirebilme Tablo 39.Öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirebilme Tablo 40.Öğrencilerin okuma becerilerini geliştirme Tablo 41.Öğrencilerin yazma becerilerini geliştirebilme Tablo 42. Đngilizce öğretiminde özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme Şekiller Şekil 1:Sınıf Öğretmenlerinin cinsiyet dağılımı Şekil 2: Alan Öğretmenleri cinsiyet dağılımı 13

14 14

15 ÖNSÖZ 21. yüzyıl çağı yakalayanların değil çağın ötesini gören, kestirebilen nesillerin olacak ifadesi bugünün vizyonunu özetlemektedir. Çağın fertlerinin gelişiminde ve yönlendirilmesinde etken olan ortamlardan birisi okuldur. Okulun ya da daha kapsamlı bir ifade ile temel sosyolojik kurumlardan birisi olan eğitim kurumunun (diğerleri; aile, ekonomi, din, siyaset) 1, 2 toplumsal yapıyı şekillendirmesi sürecinde katalizör etkiyi yapan öğretmenlerin ya da alan liderlerinin nitelikleri bağlı bulunan kurumun kalitesini, etkililiğini belirler. Bu bağlamda ülkemizde eğitim kurumunun bağlı bulunduğu MEB, güncel gelişmelerden hareketle çalışmalarını öğretmen yeterlikleri ne yönlendirmiş ve insan kaynağının nitelikli oluşunun kurumunda başarısını arttıracağı ilkesini benimsemiştir. Öğretmen nitelikleri ile öğretmenlerin çalıştığı kurumlar arasındaki ilişkinin; ülkemizin en önde gelen eğitim yöneticilerinden biri olan Yalçın Tamer tarafından belirlenmesi talebi Fevzi Özbey Đlköğretim Okulu nun paydaşlarına yönelik bu çalışmanın başlangıcını oluşturmuştur. Kendi mesleki niteliklerinin yanı sıra çevresindeki insanların da gelişmesi yönündeki çalışmaları eğitim kurumunun lideri pozisyonundaki (kendisi paylaşılmış liderliği de aynı zamanda uygular ) öğretmenimizin çok yönlü gelişim ilkesini ve bütüncül bakış açısını yansıtmaktadır. Yanında bulunduğun kısa süreler içerisinde bile kendisinden çok farklı konularda değerli bilgiler edindim. Bu çalışma süresince yardımlarını esirgemeyen başta Eğitim Yöneticisi Yalçın TAMER öğretmenim olmak üzere Eğitim Yöneticisi Gülümser ERDEM e; çalıştığım kurumda bana çok büyük yardımları olan Sosyal Çalışmacı Nevin KURUBAL a ve Fevzi Özbey Đlköğretim Okulu nun tüm paydaşlarına teşekkür ederim. Turgay ÖNTAŞ 1 Toplumsal kurum kavramı için bakınız Joseph Fischter, Sosyoloji Nedir?,Anı Yayıncılık,Ankara, 2002, s: Eğitim kurumu ve sistemi Bourdieu nun belirttiği üzere Eğitim sistemi, devlet, kilise, siyasal partiler ya da sendikalar aygıt değil, alandır yani izole yapılar değil tüm yapıların dinamik alt yapısıdır. (vurgu bana ait) Pierre Bourdieu&Loic J.D. Wacquant, Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, İletişim Yayınevi,2007,s.87 15

16 16

17 Öğretmenlik Mesleği ve Meslek Erbabının Yeterliliği Üzerine Bir Ön Çalışma: Fevzi Özbey Đlköğretim Okulu Örneği Giriş Araştırmanın Amacı: Öğretmenlik mesleğinin çağın gelişimlerinden hareketle niteliklerinin belirlenmesi ve bu niteliklerin ne kadarına öğretmenlerin sahip olarak mesleklerini yürüttüklerini tespit etmek amacı ile MEB in başlattığı Okul Temelli Mesleki Gelişim projesinden hareketle Öğretmen Yeterlikleri ölçeklerinin hazırlanması ve okulların uygulaması ile öğretmenlerin mesleki yeterliliklerinin tespit edilmesidir. Araştırmanın Yöntemi: Nitel araştırma tekniklerinden biri olan betimsel yöntem ve sınıflama ölçeğine dayalı ölçek kullanılmıştır. 3 Betimleme: olayları obje ve problemleri anlama ve anlatmadaki ilk aşamayı oluşturur. 4 Betimleme yöntemlerinden birisi survey dir. Survey denince akla gelen ilk şey anket ve mülakatlardır. Surveyler kullanılan tekniklere göre isimlendirilmektedir: Anket survey, mülakat survey, gözlem survey gibi. Survey çeşitlerinden biri de okul surveyidir. Okul surveyleri üç yoldan yapılabilir: 1) Okul personeli araştırmasını kendi yapar. 2) Okulla ilgili araştırmalar araştırma uzmanları tarafından yapılır ya da 3) Araştırmayı uzman ve okul personeli birlikte yapar. Ölçme aracı: MEB in Sınıf ve alan öğretmeleri için üç düzey (A1:A2:A3) kritere ayrı ayrı hazırlattırmış olduğu Öğretmen Özel Alan Yeterlikleri ölçeği Fevzi Özbey Đlköğretim Okulu öğretmenlerine uygulanmış ve her bir ana başlığa göre öğretmenlerin hangi düzeyde oldukları oransal olarak ifade edilmiştir. 5 MEB tarafından hazırlatılmış olan ölçme aracı: Öğrenme-öğretme süreci 3 Elif Kuş,Nicel-Nitel Araştırma Teknikleri, Anı Yayıncılık,Ankara,2003, s.82 4 Prof.Dr.Saim Kaptan, Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri, Tekışık Web Ofset,Ankara,1998,s Bu çalışma yalnızca Fevzi Özbey İlköğretim Okulu na yönelik olduğu için örneklem ve çeşitli istatistiksel çalışmalar sınırlı kalmıştır. Psikolojik testlerin geliştirilmesi süreci ve örnekler için bakınız: Prof.Dr.Necla Öner,Türkiye de Kullanılan Psikolojik Testlerden Örnekler,Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi,İstanbul,

18 Đzleme ve değerlendirme Bireysel ve Mesleki Gelişim Okul, Aile ve Toplumla Đlişkiler Alana Đlişkin Yeterlikler Faktörlerinden oluşmaktadır. Ölçüt sayısı alan öğretmenlerine göre değişiklik göstermektedir. Sınıflama düzeyinde bir ölçektir. Sınıflamalı ölçek (nominal variable ya da categorical variable); 6 objelerin ya da durumların belirli özelikler içinde yer alıp almadığını, o özelliğe ait olup olmadığını gösterebilmek için gözlemleri sınıflamak veya gruplamak üzere kullanılır. 7, 8 Örneklem(N): Araştırma 1okul öncesi öğretmeni, 9 sınıf öğretmeni, 10 u da alan öğretmeni olmak toplam (N)20 öğretmene uygulanmıştır. Araştırmamızın saha çalışması tarihinde Fevzi Özbey Đlköğretim Okulu nda yapılmıştır. Anahtar Sözcükler: Meslek, Öğretmenlik Mesleği, Öğretmen Yeterlilikleri Key Words: Profession, Profession s of Teacher, Teacher Competencies 6 L.R.Gay;G.E.Mills ve P.Airasian,Educational Research:Competencies for Analysis and Applications,Pearson Merill,New Jersey,2006, s N.Köklü,Ş.Büyüköztürk ve Ö.Ç.Bökeoğlu,İstatistik,Pegema Yayıncılık,Ankara,2007,s D.A.Özçelik, Ölçme ve Değerlendirme,ÖSYM Yayınları,Ankara,1992,s

19 Problem Durumu Đnsan diğer canlılardan bilişsel gücü ile daha üstündür. Đnsan bilişsel gücü ile kendini ve evrenini bilmeye ihtiyaç duyarak araştırmış; öğrenmiş; bunlara dayanarak kendinde var olan güçleri gün ışığına çıkarmıştır. 9 Đnsanlık tarihi boyunca insanın yaptığı çalışmaların neticesinde insan ihtiyaçları toplumsal iş bölümünü doğurarak farklı alanların ortaya çıkışı sağlanmıştır. 10, 11 Đnsandan söz ettiğimizde de zaten bilginin aşamalarından ve insanın günümüze aşamalarla geldiğinden söz etmek zorundayız. 12 Bu bağlamda tarihin en eski mesleklerinden biri olan öğretmenlik mesleği de günümüzün karmaşık toplumunda gelişerek kendine has ya da nevi şahsına münhasır diyebileceğimiz bir alan olmuştur. Meslek olarak öğretmenliğin ve genelde de eğitim kurumunun sosyal ayrışma (social divisions) ile sınıf ve tabakalaşma (class and stratification) 13 unsurlarının dinamiği oluşu, öğretmenliğin gizil önemini (hidden importance) artırır. Fakat burada unutulmamalıdır ki sosyal ayrışma biyolojik değil toplumsal bir kategorizeleştirmedir ve toplumsal kuralların da ayrışmasıdır. 14, 15 9 Prof.Dr. İbrahim Ethem Başaran, Eğitime Giriş, Kadıoğlu Matbaası,Ankara,1994,s Prof. Dr. Veysel Sönmez, Eğitimin Tarihsel Temelleri, Ed. Prof.Dr. Veysel Sönmez, Öğretmenlik Mesleğine Giriş, Anı Yayıncılık, Ankara,2003,s İnsan bilgisindeki gelişim devrimsel bir biçimde tarihe damgasını vurmuştur. Gordon Childe, Kendini Yaratan İnsan(İnsanın Çağlar Boyu Gelişimi),Varlık Yayınevi, İstanbul,1988,s Micheal Polanyi,The Study of Man,The University of Chicago Press,USA,1967,S Sınıf ve tabakalaşma ile ilgili ülkemizde yapılan özgün çalışmalardan biri için bakınız: Vefa Saygın Öğütle&Güney Çeğin, Sosyo-Tarihsel Teorinin Sınıfla İmtihanı:İlişkisel Sosyolojik Perspektiften Yeni Bir Sınıf Kavrayışı Denemesi,Duvar Yayınları,İzmir,2007 ve Bernard S.Philips,Sociology:Social Structure and Change,The Macmillan Company,USA, Geoff Payne,An Introduction to Social Divisions,Ed.Geoff Payne,Social Divisions,Palgrave Macmillan,UK,2006, Bakınız Eğitim Sosyolojisi ile ilgili Türkçe temel kaynaklardan bazıları Prof.Dr.Mahmut Tezcan ın Eğitim Sosyolojisine Giriş,Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No:91, Ankara,1981 ;Prof.Dr.Hüseyin Akyüz, Eğitim Sosyolojisinin Temel Kavram ve Alanları Üzerine Bir Araştırma, MEB Yayınları,İstanbul,

20 Herhangi bir işin meslek kabul edilebilmesi hangi koşullara sahip olması gerekir? sorusunu sorabiliriz. Yapılan herhangi bir etkinliğin meslek olarak kabul edilebilme koşulları şöyle sıralanabilir: 16, 17, 18 ф Her meslek toplumda belirli bir hizmet alanı gerektirir. ф Her meslek belli bir eğitim sonunda kazanılabilecek uzmanlık bilgi ve becerisi gerektirir. 19 ф Her mesleğin kendine özgü mesleki değer, norm ve davranışları bulunur. ф Her mesleğin belirgin ahlak kuralları vardır. Öğretmenlerin sosyal adalet için eğitilmesi vs. 20, 21 ф Bir mesleğe giriş belli ölçütlere bağlıdır. ф Mesleklerin gelişebilmesi ve üyelerinin haklarının savunulabilmesi için özel birliklerin kurulması gerekir. Öğretmenlik mesleği yukarıdaki özelliklere sahipken ayrıca öğretmenlik mesleğine ait olan sosyolojik tespitler bulunmaktadır. Bu özelliklerinden bazıları şunlardır 22, 23, 24 ф Öğretmenlik tüm ülkelerde en yaygın olarak görülen mesleklerden biridir. ф Öğretmenlerin büyük kısmı devlet memurudur. ф Kendi kendini yönetim imkânları sınırlıdır. ф Mesleğin geliri düşüktür. Öğretmen maaşları yıllık bazda Kore de $, Đsviçre de $, Tayland da 6.412$,Türkiye de 4,968$ (1998) civarında değişmektedir Doç.Dr.Aydoğan Ataünal,Öğretmenlik Mesleğine Giriş veya Nasıl Bir İnsan? 20 Mayıs Eğitim, Kültür ve Sosyal Dayanışma Vakfı Yayını:3,Ankara.2000,s:67 17 Donald Kauchak&Paul Eggen, Introduction to Teaching, Becoming A Proffessional,Pearson Merill, New Jersey,2005,s R.S.Downie,Professions and Professionalism,Ed.David E.W.Fenner,Ethics in Education, Garland Publishing,INC.,London,1999,s David D.Darland, Preparation in the Governance of the Profession,Ed. Milton Muse,Selected Readings Introduction to the Teaching Profession,Mac Atruhan Publishing,California,1970,s Bakınız Kenneth M.Zeicher,Teacher Education and The Struggle for Social Justice, Routledge, Ahlak Eğitimi için bakınız Prof.Dr. Mustafa Gündüz, Ahlak Sosyolojisi, Anı Yayıncılık, Ankara, 2005, s Münire Erden, Öğretmenlik Mesleğine Giriş, Alkım Yayınevi, H. Alkan, "Meslek ve Öğretmenlik"Ed. Prof.Dr. Veysel Sönmez, Öğretmenlik Mesleğine Giriş,Anı Yayıncılık,2000,s Ş.K.Kılbaş, Sınıf Yönetimi,Nobel Kitabevi,Adana, Bu rakamları ülkelerin alım güçleri ile kıyaslamak gerekmektedir. 20

21 ф Öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsü yeterince yüksek değildir. ф Mesleği değiştiren ve terk edenlerin oranı yüksektir. Bu özellik günümüz toplumsal gerçekliğinde geçerliliğini yitirmektedir. Eğitim fakültelerine talep ve KPSS öğretmenlik kadrolarına ait başvurular mesleğe yönelimin yoğun olduğunu; ayrıca emeklilikleri gelipte emekli olmayan öğretmenlerin oranı önemli göstergelerdendir. ф Öğretmenlik, genellikle kadınlar tarafından seçilen bir meslektir. Öğretmenlerin alanlara göre cinsiyetleri dağıldığında: Grafik 1:National Center for Education Statistics (1997) Alan Bayan % Bay% Đlköğretim Sınıf Öğr Matematik\Fen Sosyal Bilgiler Đngilizce Özel Eğitim Fevzi Özbey Đlköğretim Okulu nda görev yapan öğretmenlerin dağılımına bakıldığında bayanların yoğunlukta olduğu bir öğretmen profili karşımıza çıkmaktadır. 21

22 Şekil 1:Sınıf Öğretmenleri Şekil 2:Alan Öğretmenleri Toplamda bakıldığında ise okulda görev yapan personelin cinsiyetine %16,5 Bay, %82,5 Bayan olduğu görülmektedir. ф Öğretmenlik, daha çok toplumun alt sınıflarından gelen bireylerin seçtiği bir meslektir. ф Öğretmenlik, mesleki ilerlemenin ve kariyer yapma imkânlarının sınırlı olduğu bir meslektir. OECD nin Indicators of Education Systems (INES) ı öğretmenlik mesleğini üç kavramsal çerçeveye oturtuyor: 26 Grafik 2:INES Öğretmen Nitelikleri 26 Teachers Matters: Attracting, Developing and Retaining Effective Teachers, OECD,

23 The Interstate New Teacher Assesment and Support Consrtium (INTASC) ın belirlemiş olduğu öğretmen eğitiminde standartlar şöyledir: 27 Grafik 358:INTASC'ın Öğretmen Eğitim Standartları Partnershiplik okullar ve okul temeli eğitim içerisinde önemli bir konuma sahiptir. 28 Eğitim paydaşların işbirliği ile amacına ulaşır. Bu nedenle günümüzün yönetim anlayışında hakim olan Toplam Kalite (Total Quality Management) meslektaşların, 27 Kauchak& Eggen,age,s Lorraine Harrison, Qualified Teacher Status, Ed.Howard Green,Professional Standarts for Teachers&School Leaders:A Key To School Improvement,RoutledgeFalmer,Great Britain,2004,s

24 katılımcıların ve ürün olan öğrencilerin koordinasyonunu da gerektirir. 29 Burada Greenwood ve ve Gaunt un corporate culture diye ifade ettiği işbirliksel kültür sürecin içine girer. 30, 31 Campell ve arkadaşları ise yeterlilikleri şöyle sıralamıştır: 32, 33 Grafik4:Campell vd'nin yeterlilik kriterleri Öğretmene verilecek entelektüel eğitim ve öğretmenin yaratacağı entelektüel öğretim atmosferi okul ikliminin işleyişini olumluya çevirir. Toplumsal sınıfın bir ayağı olan entelektüel sınıfın sermayesi bilgiyle birlikte kimi kişilere gelen ekonomik mal varlığının birleşmesiyle entelektüel burjuvazinin iki kanada ayrılması entelijansiyanın; bir tarafı para ile bütünleşik üst sınıfı diğer tarafı da mütevazı çabalarıyla kendilerini bilgiye adamış bireylerden oluşan gönüllü bilgi severliği ya da mütevazı entelektüeli işaret eder. 34 Milli Eğitim Bakanlığı nın hazırlamış olduğu öğretmenlik mesleği nitelikleri ise 1739 sayılı kanunla: 29 Edward Sallis, Total Quality Management in Education,Kogan Page Limited,London,1996,s Malcolm S. Greenwood&Helen J.Gaunt, Total Quality Management for Schools,Cassel Education,London,1994,s Hasan Şimşek,Toplam Kalite Yönetimi,Seçkin Yayıncılık,Ankara,2007,s Jim Campell&Leonidas Kyriakides vd. Assessing Teacher Effectivness: Developing a Differentiated Model. RoutledgeFalmer,London,2004,s Ayrıca genel olarak öğretmen yeterliliklerini değerlendirme açısından J.R.Wilkerson ve W.S.Lang in Assesing Teacher Compency,Corwin Press,CA,2007 adlı kitaba bakınız. 34 Turgay Öntaş, Entelektüel(?)Olarak Öğretmen ve Aktüalite,Yayımlanmamış Çalışma,Ankara,2009,s.5 24

25 Meslek Bilgisi, Özel Alan Bilgisi ve Genel Kültür-Yetenek Bilgisi olarak sınıflanmıştır. Okul Temelli Mesleki Gelişim Programında ise nitelikler şöyle şekillendirilmiştir: Grafik5:MEB'in yeterlilik alanları Öğretmenler eğitim kademesine bakılmaksızın eğitim-öğretim süresinde gerçekleştirdikleri etkinlikleri kuramsal bir bilgi temeline dayandırmalıdır. Öğrenme ve insan davranışına ilişkin kuramsal bilgiler, öğretmeni psikolojinin, sosyolojinin, antropolojinin ve ilgili diğer disiplinlerin kavramlarını ve bulgularını öğrenme ortamlarına transfer etmek için daha donanık hale getirir. Öğretmenlerin etkinliklerini kuramsal bilgi temelinden yoksun ve eski 25

26 moda yaklaşımlarla dayandırmaları niteliksiz bir eğitimi de beraberinde getirir. Belki hala sıklıkla kullanılan bir yöntem olabilir: Türkçe dersinde sırayla yapılan okumalar (arada kesip başka birisine devam ettirilen) çoğunlukla eğitim ortamında kullanılmaktaydı. Yapılan bazı araştırmalar bu yöntemin öğrenmeye katkı sağlamadığını ve hatta okumaya karşı olumsuz tutum geliştirilmesine neden olduğunu ortaya koymaktadır. 35 Smith in Đngiliz Eğitim sistemini irdelemesinde kuramsal bilgiye ilişkin şu ifadeleri belki bizi de yansıtır(?): 36 Đngiltere de kuramlardan hoşlanılmadığı sık sık söylenmiştir: Đngiliz Coni sini pek pratik bir kimse olarak düşünmek yeğ tutulur. Geçen yüzyılın sonucundaki o kurnaz ve açıkgöz Londra Psikoposu Mandell Creighton bir gün şöyle demişti: Bir Đngilizin yalnız düşünceleri yok değildir, o karşılaştığı bir düşünceden de tiksinir. Eğitim kuramdan yoksun olamaz; olursa bilim olma özelliğini de kaybeder. Öğretmenlik mesleği yukarıda sıralanan koşulların pek çoğuna ilişkin özellikleri taşımaktadır. Ülkemizde bir kişinin öğretmen olarak nitelenebilmesi için üniversitelerin eğitim fakültelerinden mezun olması ayrıca kamuda mesleğe başlayabilmesi için de Kamu Personeli Seçme Sınavı ndan (KPSS) sınavından geçerli puanı alması gerekmektedir sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun 43. Maddesinde; Öğretmenlik mesleği, devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği olarak tanımlanmaktadır. Buna bağlı olarak devletin öğretmenlerden beklentisi, Öğretmenler bu görevlerini Türk Milli Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak ifade etmekle yükümlüdürler biçiminde özetlenmiştir. Tulasiewicz in Is There a Crisis in Teacher Education başlıklı yazısında sorduğu Öğretmen Eğitimi Krizde midir? 37 Cevabını yetiştirdiğimiz ve topluma kazandırdığımız öğrencilerin niteliklerinde saklıdır. 35 Gilbert(1940)ve Durkin (1989) den aktaran Yrd.Doç.Dr.Ali Ekber Şahin Meslek ve Öğretmenlik, Ed. Prof.Dr. Veysel Sönmez, Öğretmenlik Mesleğine Giriş, Anı Yayıncılık, Ankara,2003,s W.O.Lester Smith, Çağdaş Eğitim, Varlık Yayınları, İstanbul, 1967,s.34 Smith, İngiltere de eğitimin pek çok aşamasında çalışmıştır. Essex ve Manchester da Baş Eğitim Danışmanlığı, Londra Üniversitesi nde Toplumsal Eğitim Profesörü olarak görev yapmıştır. 37 Witold Tulasiewicz,, Is There a Crisis in Teacher Education,Ed. Colin Brock, Global Perspectives on Teacher Education,Trangle Journals Ltd.,UK,1996,

27 Gibbs in(1994) mühendislik disiplinlerinin evrimine ilişkin yapmış olduğu tasnif bir toplum mühendisi ya da teknisyen olan öğretmenin konumunu da tayin etmemizi kolaylaştırır: 38 Grafik 6:Gibbs'in Mühendislik Evreleri Evre Zanaat Ayırt Edici Özellik Virtüözler ve yetenekli amatörler Tasarımda sezgi ve kuvvet Gelişigüzel ilerleme Yavaş ve rastgele bilgi aktarımı Savurgan malzeme kullanımı Satıştan çok kullanıma dönük imalat Ticarileşme Vasıflı zanaatkârlar Oturmuş izlek Pragmatik incelik Mekanik eğitimi Maliyette ve malzeme tedarikinde ekonomik titizlik Profesyonel Mühendislik Eğitimli profesyoneller Analiz ve teori Bilime dayalı ilerleme Analizin sağladığı yeni uygulamalar Ürün çeşidine bağlı Pazar dilimlenmesi 38 W.W.Gibss,Sofware s Chronic Crisis, Scientific American,s

28 Öğretmenlik mesleğinin de ilerlemesi tıpkı mühendislik eğitiminde olduğu gibi örtüşen evreler ilerlemiştir. Modern toplumun öğretmeni profesyonel mühendistir. Toplumu bilgi ve uzay çağından hareketle yönlendirebilecek bireylerin yetişmesini sağlamada eğitimli profesyonel olan öğretmenin niteliklerinin de zanaatkârdan daha üst olmasını gerekli kılar. Günümüzde eğitimin amacı belki de Fred Emery in belirttiği gibi: bütün kişilerin,bütün sistemlerin ve bunları içeren daha büyük sistemlerin sürekli öğrenime göre yapılandırıldığı ve daha geniş sosyal sahada karşılıklı bağımlılık içinde işlediği bir katılımlı demokrasiydi.eğitim sistemleri, demokratikleştirilip yeniden canlandırılmaları bakımından önem taşıyan bir başka boyuta daha sahiptir: soyutlamadan çıkarsamaya geçiş. Bu öğrenim sürecinin soyutlamaların öğrenilmesi ile çıkarsamayı öğrenme arasında daha iyi bir denge sağlayacak şekilde eş zamanlı olarak yeniden tasarlama işidir. 39 Bir toplumda bilginin nasıl üretildiğini bilmek, toplumun bilgiden yararlanmasını sağlayan süreçlerin ancak bir kısmını bilmeyi sağlar. Bilgiler üretildiklerinde genellikle belli bir alanda toplanmıştır ve sınırlı sayıdaki kişilerce bilinmektedir. Bu bilginin toplumların isteklerine göre sürekli olarak yeniden dağıtımı ve yaygınlaştırılması söz konusudur. Bir toplumda bilginin bu difüzyon sürecini etkileyen çok sayıda değişken vardır. Bunlardan en önemlisi bilginin kurumsal statüsüdür. Bilgi genelde bir kamu malıdır. 40 Öğretmenlerin aktüel gelişmeleri takip etmesi diğer sahip olması gereken niteliklerden daha az önemli değildir. Bugün dünyanın pek çok ülkesinde eğitimin serüveni öğrenciden ziyade ailelerin yönlendirişine geçmiş görünmektedir. Philip Brown un 41 Alvin Toffler dan etkilenerek dalgalar kümesini eğitime uygulamış ve bugünü Üçüncü Dalga: Eğitim ve Parentokrasinin Đdeolojisi olarak isimlendirmiştir. Parentokrasi de artık artan biçimde ailelerin istekleri ve varlıkları öğrencilerin yetenek ve çabalarından daha fazla ön plana çıkmaktadır. Birinci dalga kitle okullarının (mass schooling) XIX. Yüzyılda yaygınlaşmasıyla öğrencinin bulunduğu sosyal statü içerisinde sosyal düzenin gerektiği biçimde eğitimini alması ile 39 Merrelyn Emery ve Oğuz N. Babüroğlu: Eğitim Sistemleri ve Fred Emery nin Gözüyle Üniversiteler. iç:eğitimin Geleceği,Üniversitelerin ve Eğitimin Değişen Paradigması:Ed.Oğuz N. Babüroğlu,Sabancı Üniversitesi Yayınları,İstanbul,2003,s İlhan Tekeli, Bilgi Toplumuna Geçerken Farklılaşan Bilgiye İlişkin Kavram Alanı Üzerinde Bazı Saptamalar,Der.İ.Tekeli,S.Ç.Özoğlu, B. Akşit vd.,bilgi Toplumuna Geçiş Sorunsallar \Görüşler, Yorumlar \Eleştiriler ve Tartışmalar,TÜBA Yayınları,Ankara,2002,s Philip Brown, The Third Wave: Education and The Ideology of Parentocracy,Ed. A.H.Halsey,H.Lauder vd.,education:culture,economy,society,oxford University Press,Eastbourne,2007,s

29 karakterize edilirken ikinci dalga ise eğitimin belirleyici olduğu yaşa, yeteneğe ve eğilimlere göre biraz da meritokratik seleksiyonu içerisine alan bir evredir. Öğretmenlik mesleği ile ilgili yapılan çalışmalara baktığımızda: Özpolat (2002) yapmış olduğu, sosyolojik açıdan öğretmenlik mesleğini ve öğretmenlerin toplumdaki yeri konulu araştırmada, Zonguldak ilinde öğretmenlik yapmakta olan 549 öğretmen, 628 öğrenci ve 550 velinin görüşleri alınmıştır. Elde dilen bulgulara dayanarak su sonuçlar ortaya konulmuştur: Öğretmenlerin % 83,9 u toplumsal statülerinin gittikçe düştüğünü belirtmişlerdir., Araştırmaya katılan velilerin % 81,7 si öğretmenlik mesleğini çok önemli bulduklarını belirtmelerine rağmen, Öğretmenlere ne kadar değer veriyorsunuz? sorusuna çok cevabı verenlerin oranı % 50.8 de kalmıştır. ve Öğretmenler, Devletin öğretmene ne kadar değer veriyor? sorusuna Çok cevabı verenlerin oranı % 2.2 olmuştur., Öğretmenlerin % 74.2 si ise devletin öğretmenlere Az önem verdiğini düşünmektedir. Eğitim Bir-Sen (2004), Türkiye de öğretmenlik mesleğinin genel durumunu tespit etmek amacıyla öğretmen sorunları ile ilgili tarama türü bir araştırma yapmıştır. Bu araştırmada; Öğretmenlerin, anne ve babalarının toplumsal statülerinden daha ileri bir konumda oldukları, Hizmet içi kurslarına katılanların oranının beşte üç olduğu, Akademik kariyer yapanların oranının sekizde bir olduğu, Öğretmenlerin yaklaşık onda dokuzunun, kitle iletişim araçlarının, toplumun ve MEB in öğretmenliğe gereken değeri vermediğini düşündükleri, Mesleklerinden bekledikleri is doyumunu aldıklarını düşünen öğretmenlerin oranının dörtte bir olduğu, Katılımcıların beşte dördünün, performansa göre ücret verilmesini istediği, 29

30 Öğretmenlerin onda dokuzunun, yüksek lisans yapmak istediği ve Katılımcıların beşte dördünün, mesleklerinde yeni bir kademelendirme istedikleri sonuçları ortaya çıkmıştır. 30

31 BULGULAR VE YORUM Öğretmenlik mesleğinin yeterliliklerine ilişkin öncelikle sınıf öğretmenlerinin kendi aralarındaki oranlamaya bakalım: 1.Öğrenme-Öğretme Ortamı ve Geliştirme Grafik Gelişim ve öğrenme ile ilgili temel kavramları uygulayabilme 67% 33% A1 A2 A3 Sınıf öğretmenleri 1.1. kritere göre değerlendirildiğinde çoğunluğun A2 düzeyinde olduğu görülmektedir. A 2:Öğrenci gelişimleri ile ilgili temel bilgileri bilir öğrencilere uygulayacağı yöntem ve teknikleri gelişim özelliklerine uygun biçimde çeşitlendirir. A 3: Öğrenci gelişimleri ile ilgili temel bilgileri bilir öğrencilere uygulayacağı yöntem ve teknikleri gelişim özelliklerine uygun biçimde çeşitlendirir, materyal hazırlar ve yayınları takip eder. 31

32 Grafik 8. 2.Öğrencilerin gelişim dönemlerine uygun rehberlik yapabilme A1 A2 A3 22% 33% 45% Sınıf öğretmenleri 1.2. kritere göre değerlendirildiğinde dengeli bir dağılımın olduğu görülüyor. A1: Genel rehberlik programlarındaki etkinlikleri uygular ve rehberlik birimiyle işbirliği yapar. A2: Genel rehberlik programlarındaki etkinlikleri uygular, çeşitlendirir ve rehberlik birimiyle işbirliği yapar. A3: Genel rehberlik programlarındaki etkinlikleri uygular, çeşitlendirir, rehberlik birimiyle işbirliği yapar ve özgün etkinlikler oluşturur. 32

33 Grafik 9.3. Öğrencilerin üst yeteneklilik, öğrenme güçlüğü, öğrenme stilleri gibi bireysel farklılıkları dikkate alarak duruma uygun öğrenme ortamları hazırlayabilme A1 A2 A3 38% 12% 50% A1: Öğretim programına uygun eğitim araç ve gereçlerini etkin biçimde kullanır. A2: Öğretim programına uygun eğitim araç ve gereçlerini etkin biçimde kullanır, öğrencilerine göre araçları çeşitlendirir. A3: Öğretim programına uygun eğitim araç ve gereçlerini etkin biçimde kullanır, öğrencilerine göre araçları çeşitlendirir ve meslektaşları ile işbirliği yapar. 33

34 Grafik Öğrenme ve öğretme süreçlerini zenginleştirmek için araç ve gereçlerden yararlanabilme A1 A2 A3 13% 0% 87% A2: Öğretim programına uygun öğrenme ortamlarının düzenler, izleme yapar, aktif ve etkin bir eğitim için öğrenme ortamını düzenler. Öğrenci, veli, yönetici, meslektaş ve uzmanlarla işbirliği yapar. A3: Öğretim programına uygun öğrenme ortamlarının düzenlenmesinde öğrencileriyle birlikte hareket eder, izleme yapar, aktif ve etkin bir eğitim için öğrenme ortamını düzenler. Öğrenci, veli, yönetici, meslektaş ve uzmanlarla işbirliği yapar. 34

35 Grafik Uygulamalarında eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme becerilerini benimseyebilme A1 A2 A3 22% 0% 78% A2: Öğrencilerin özgün fikirler üretmesi konusunda destekler, farklı çalışmalar yaptırır. A3: Öğrencilerin özgün fikirler üretmesi konusunda destekler, farklı çalışmalar yaptırır ve eleştirel, yaratıcı düşünmeyi özümsemesi için veli ve meslektaşları ile işbirliği yapar. 35

36 Grafik Öğrencilerin Problem çözme becerilerini geliştirme A1 A2 A3 0% 11% 89% A2: Öğrencilerin problem çözme becerilerinin gelişmesi; günlük hayatta kullanmaları için çalışmalar yaptırır. A3: Öğrencilerin problem çözme becerilerinin gelişmesi; günlük hayatta kullanmaları; bilimsel yönteme dayalı düşünme becerilerini sağlayacak çalışmalar yaptırır ve öğrencilere rehberlik eder. 36

37 Grafik Öğrencilerin akıl yürütme becerilerini geliştirme A1 A2 A3 44% 11% 45% A1: Öğrencilerin akıl yürütme becerilerini geliştirici etkinlikleri seçer ve uygular. A2: Öğrencilerin akıl yürütme becerilerini geliştirici etkinlikleri seçer; üst düzey düşünme becerilerini geliştirici etkinlikler yapar. A3: Öğrencilerin akıl yürütme becerilerini geliştirici etkinlikleri seçer; üst düzey düşünme becerilerini geliştirici etkinlikler yapar ve günlük hayatta kullanmalarını sağlayacak akıl yürütme becerilerini kullanmalarını sağlar. 37

38 Grafik Öğrenme- öğretme sürecinde özel gereksinimli ve özel eğitime gereksinim duyan öğrencileri dikkate alan uygulamalar yapabilme A1 A2 A3 63% 0% 37% A2: Öğrenme öğretme sürecinde özel eğitime ve gereksinime ihtiyaç duyan öğrencilerin tespitinde uzmanlarla işbirliği yaparak süreci planlar ve izleme yapar. A3: Öğrenme öğretme sürecinde özel eğitime ve gereksinime ihtiyaç duyan öğrencilerin tespitinde uzmanlarla işbirliği yaparak süreci planlar; zengin öğrenme ortamı oluşturur; meslektaşlarıyla, ailelerle ve uzmanlarla birlikte yeni öğrenme hedefleri belirler. 38

39 2.Đzleme ve Değerlendirme Grafik Öğrencilerin, öğrenim sürecinde gelişim düzeylerini izleyebilme A1 A2 A3 0% 44% 56% A2. Öğrencilerin gelişim düzeylerini etkileyen değişkenleri bilir; uygun ölçmedeğerlendirme yöntem-tekniklerini uygulayarak öğrenci gelişim düzeylerini izler. A3. Öğrencilerin gelişim düzeylerini etkileyen değişkenleri bilir; uygun ölçmedeğerlendirme yöntem-tekniklerini uygulayarak öğrenci gelişim düzeylerini izler. Öğrencilerin kendilerini ve süreci değerlendirmelerine olanak tanır. Ölçme araçlarının uygulanışı ile ilgili öğrencileri de sürece katarak eğitim paydaşları ile paylaşır. 39

40 Grafik Öğretim sürecinde uygulanan ölçme aracından elde edilen verileri değerlendirebilme A1 A2 A3 22% 0% 78% A2: Öğrencilere ölçme sonuçlarını not olarak belirtir; ölçme sonuçlarına göre yeni öğrenme hedefleri belirlemelerine rehberlik eder. A3: Öğrencilere ölçme sonuçlarını not olarak belirtir; ölçme sonuçlarına göre yeni öğrenme hedefleri belirlemelerine rehberlik eder; süreci öğrencilerle birlikte yeniden düzenler. Ölçme ve değerlendirme sonuçlarına göre eğitim paydaşlarıyla birlikte değerlendirir ve dönütlerde bulunur. 40

41 3.Bireysel Ve Mesleki Gelişim-Toplum Đle Đlişkiler Grafik Mesleki gelişimini sağlayabilme A1 A2 A3 0% 11% 89% A2: Mesleki gelişimi ile ilgili öz değerlendirme yaparak meslektaşları ile görüş alışverişinde bulunur; profesyonel mesleki çalışmalara gönüllü katılır ve yayınları takip eder. Bilişim teknolojilerinden yararlanır. A3: Mesleki gelişimi ile ilgili öz değerlendirme yaparak meslektaşları ile görüş alışverişinde bulunur; profesyonel mesleki çalışmalara gönüllü katılır ve yayınları takip eder. Bilişim teknolojilerinden yararlanır. Okul gelişim planlarını da dikkate alarak plan hazırlar ve öğretmen ve sivil toplum örgütleriyle işbirliği içinde olur. 41

42 Grafik Mesleki etik değerler oluşturma A1 A2 A3 45% 22% 33% A2: Mesleki mevzuatı bilerek bilimsel ve mesleki etik ilkelerine uygun davranır. Güncel gelişmeleri meslektaşları ile paylaşarak ulusal ve evrensel değerlerin gelişimini destekler. A3: Mesleki mevzuatı bilerek bilimsel ve mesleki etik ilkelerine uygun davranır. Güncel gelişmeleri meslektaşları ile paylaşarak ulusal ve evrensel değerlerin gelişimini destekleyerek geliştirilmesinde paydaşlarına model olur. 42

43 Grafik Eğitim-öğretim sürecinde eğitim paydaşları ile toplumun diğer üyeleri ile beraber çalışabilme A1 A2 A3 45% 22% 33% A1: Öğrenci-öğretmen-veli iletişimini düzenli toplantılarla sağlayarak işbirlikleri oluşturur. A2: Öğrenci-öğretmen-veli iletişimini düzenli toplantılarla sağlayarak işbirlikleri oluşturur. Eğitim paydaşları ile işbirliği yaparak takım ruhunun gelişmesine katkıda bulunur. A3: Öğrenci-öğretmen-veli iletişimini düzenli toplantılarla sağlayarak işbirlikleri oluşturur. Eğitim paydaşları ile işbirliği yaparak takım ruhunun gelişmesine katkıda bulunur. Çeşitli kuruluşlarla işbirliği yaparak öğretim uygulamalarını kolaylaştıracak destekleyici çalışmalar yapar. Okulda demokratik, katılımcı iletişim kültürünün yapılandırılmasında öncülük eder ve okulun çevre olanaklarının geliştirilmesi konusunda çalışır. 43

44 4.Sanat Ve Estetik Grafik Güzel sanatlarla ilgili genel bilgilere sahip olabilme A1 A2 A3 22% 11% 67% A1: Güzel sanatlarla ilgili çeşitli alanları tanır ve etkinliklerde kullanır. A2: Güzel sanatlarla ilgili çeşitli alanları tanır ve etkinliklerde kullanır, yayınları takip eder. A3: Güzel sanatlarla ilgili çeşitli alanları tanır ve etkinliklerde kullanır, yayınları takip eder; yayın tasarlayarak sergilenmesine öncülük eder; öğrencilerin etkinliklere toplu katılımını sağlar. 44

45 Grafik Sanatsal etkinlikleri öğrenme sürecinde kullanabilme A1 A2 A3 0% 50% 50% A2: Konularla sanat ve estetik arasında ilişki kurarak derste kullanır. Güzel sanat eserlerini öğrencileri güdülemede kullanır. A3: Konularla sanat ve estetik arasında ilişki kurarak derste kullanır. Güzel sanat eserlerini öğrencileri güdülemede kullanır. Öğrenci-öğretmen-okul yönetimi ve veli işbirliği ile sanatsal etkinlikler düzenler. 45

46 Grafik Öğrenme ve öğretme ortamlarını düzenlerken estetik bakış açısını dikkate alabilme A1 A2 A3 63% 12% 25% A1: Estetik bakış açısını dikkate alarak sınıf ortamını öğrencileri ile birlikte düzenler. A2: Estetik bakış açısını dikkate alarak sınıf ortamını öğrencileri ile birlikte düzenler. Öğrencilerin materyal hazırlama sürecinde yaratıcılık ve estetik bakış açısını dikkate almalarını sağlar. A3: Estetik bakış açısını dikkate alarak sınıf ortamını öğrencileri ile birlikte düzenler. Öğrencilerin materyal hazırlama sürecinde yaratıcılık ve estetik bakış açısını dikkate almalarını sağlar. Yaratıcı ve estetik değer taşıyan materyallerin okul içi ve dışındaki etkinliklerde yer almasını sağlar. 46

47 Grafik Atatürk ün sanatın gelişmesine verdiği önemi içselleştirmelerini sağlayabilme A1 A2 A3 11% 11% 78% A1: Atatürk ün sanat gelişimine katkıları hakkında öğrencileri bilgilendirir. A2: Atatürk ün sanat gelişimine katkıları hakkında öğrencileri bilgilendirir, etkinlikler düzenler. A3: Atatürk ün sanat gelişimine katkıları hakkında öğrencileri bilgilendirir, etkinlikler düzenler ve Atatürk ün sanata verdiği değeri içselleştirmelerini sağlayacak çalışmalar yapar. 47

48 5.Dil Becerilerini Geliştirme Grafik Öğrencilerin Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerilerini geliştirme A1 A2 A3 33% 0% 67% A2: Öğrencilerin Türkçeyi yerinde ve doğru kullanmaları yönünde değerlendirir; etkinlikleri farklı yöntemlerle uygula; beden dilini kullanmaya yönelik etkinlikler düzenler. A3: Öğrencilerin Türkçeyi yerinde ve doğru kullanmaları yönünde değerlendirir; etkinlikleri farklı yöntemlerle uygula; beden dilini kullanmaya yönelik etkinlikler düzenler; öğrencilerin okul içi ve dışında konuşma etkinlikleri düzenleyerek kendilerini ifade etmeleri yönünde yüreklendirir. 48

49 Grafik Öğrencilerin okuma ve yazma becerilerini geliştirme A1 A2 A3 33% 0% 67% A2: Kitap okumayı sevdirme ve okuma alışkanlığı kazandırmaya yönelik etkinlikleri düzenler; dilbilgisi ve imla kurallarına uygun olarak kendilerini ifade etmelerine olanak tanır; kitap okuma alışkanlığı kazandıracak çeşitli etkinlikleri düzenli biçimde uygular. A3: Kitap okumayı sevdirme ve okuma alışkanlığı kazandırmaya yönelik etkinlikleri düzenler; dilbilgisi ve imla kurallarına uygun olarak kendilerini ifade etmelerine olanak tanır; kitap okuma alışkanlığı kazandıracak çeşitli etkinlikleri düzenli biçimde uygular; meslektaşları ve velilerle işbirliği yaparak kitap okuma alışkanlığının kazandırılmasına yönelik kolektif çalışmalar yapar; öğrencilerin okul içi ve dışında eser üretmeleri ve yayınlamaları yönünde rehberlik eder. 49

50 Grafik Türkçenin doğru ve etkili kullanımı ve iletişim açısından model olabilme A1 A2 A3 0% 44% 56% A1: Öğrencilerin Türkçe sözcükler kullanmalarına özen göstermelerini sağlar. A2: Öğrencilerin Türkçe sözcükler kullanmalarına özen göstermelerini sağlar ve model olabilecek kişileri sınıfa davet eder. A3: Öğrencilerin Türkçe sözcükler kullanmalarına özen göstermelerini sağlayıp; model olabilecek kişileri sınıfa davet eder ve eğitim paydaşlarına Türkçeyi doğru kullanma yönünde rehberlik eder. 50

51 Grafik Atatürk ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerini öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme A1 A2 A3 0% 44% 56% A2: Atatürk ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerine öğretim sürecinde yer verir; etkinlikler düzenler. A3: Atatürk ün Türk dili ve ulusal değerlerle ilgili düşünce ve görüşlerine öğretim sürecinde yer verir; etkinlikler düzenler ve özgün etkinlikleri aileler ve çeşitli kuruluşlarla işbirliği içinde yapar. 51

52 6.Bilimsel Ve Teknolojik Gelişim Grafik Öğrencilerin bilimsel ve teknolojik kavramları doğru ve etkin kullanmalarını sağlayabilme A1 A2 A3 0% 63% 37% A2: Bilimsel ve teknolojik kavramları doğru ve etkin kullanmaya özen göstererek öğretim sürecinde kullanacağı materyalleri doğru örneklerden seçer; öğrencilerin bilimsel kavramları doğru ve etkin biçimde kullanmalarına yönelik çalışmalar yaptırır. A3: Bilimsel ve teknolojik kavramları doğru ve etkin kullanmaya özen göstererek öğretim sürecinde kullanacağı materyalleri doğru örneklerden seçer; öğrencilerin bilimsel kavramları doğru ve etkin biçimde kullanmalarına yönelik çalışmalar yaptırır; eğitim paydaşları ile kolektif biçimde bilimsel çalışmalar ile ilgili çalışmalar yapar. 52

53 Grafik Öğrencilere bilimin gelişimi hakkında genel bilgi kazandırabilme A1 A2 A3 0% 63% 37% A2: Öğrencilerin bilim insanlarının bilime katkılarını; bilimsel teorilerin değişiklik gösterebileceğini; bilimin serüvenini bilir. Bilimin gelişimi ile ilgili tanıtımlar yapar. A3: Öğrencilerin bilim insanlarının bilime katkılarını; bilimsel teorilerin değişiklik gösterebileceğini; bilimin serüvenini bilir. Bilimin gelişimi ile ilgili tanıtımlar yapar. Okul içi ve dışında olan etkinlikler konusunda öğrencileri yönlendirir. 53

54 Grafik Atatürk ün bilim ve teknolojiyle ilgili düşünce ve görüşlerini öğretim sürecindeki uygulamalara yansıtabilme A1 A2 A3 88% 0% 12% A2: Atatürk ün bilim ve teknolojiyle ilgili görüşlerini öğretim programında yer alan şekliyle işler; Atatürk ün bilim konusundaki görüşlerini anlatan broşür vs. materyalleri hazırlatır. A3: Atatürk ün bilim ve teknolojiyle ilgili görüşlerini öğretim programında yer alan şekliyle işler; Atatürk ün bilim konusundaki görüşlerini anlatan broşür vs. materyalleri hazırlatır ve sergiler ve eğitim paydaşlarıyla ortaklaşa çalışmalar yapar. 54

55 7.Bireysel Sorumluluklar Ve Sosyalleşme Grafik Öğrencinin, kendini ve yakın çevresini tanımalarını sağlayabilme A1 A2 A3 22% 0% 78% A2: Öğrencilerin yakın çevresi ile olumlu ilişkiler kurmasını sağlayan etkinlikler uygular. Öğrencilerin bireysel faklılıklarını dikkate alarak yakın çevrelerini tanımalarına ve sorunlara çözüm üretmeleri konusunda teşvik eder. A3: Öğrencilerin yakın çevresi ile olumlu ilişkiler kurmasını sağlayan etkinlikler uygular. Öğrencilerin bireysel faklılıklarını dikkate alarak yakın çevrelerini tanımalarına ve sorunlara çözüm üretmeleri konusunda teşvik eder. Eğitim paydaşları ile sorunların çözümü için işbirliği yapar. 55

56 Grafik Öğrencilerin demokratik davranma ve sorumluluk bilinci kazanmalarını sağlayabilme A1 A2 A3 0% 56% 44% A2: Sınıf kurallarını öğrencileri ile birlikte oluşturarak öğrencilerin görevleri yapıp yapmadığını takip eder. Öğrencilerin yurttaş olarak yetişmeleri konusunda bilgilendirir ve çeşitli meslekleri tanımlarını sağlar. Öğrencilerin yurttaş olarak tercih yapmaları ve sorumluluk almaları konusunda teşvik eder ve mesleki tercihleri konusunda onları yüreklendirir. A3: Sınıf kurallarını öğrencileri ile birlikte oluşturarak öğrencilerin görevleri yapıp yapmadığını takip eder. Öğrencilerin yurttaş olarak yetişmeleri konusunda bilgilendirir ve çeşitli meslekleri tanımlarını sağlar. Öğrencilerin yurttaş olarak tercih yapmaları ve sorumluluk almaları konusunda teşvik eder ve mesleki tercihleri konusunda onları yüreklendirir. Öğrencilerin okulda düzenlenen etkinliklerde yetki almalarını sağlar. Günlük hayatta karşılaşılan sorunları vatandaş olarak çözecek tutumlar geliştirmelerine katkı sağlar. 56

57 Grafik Öğrencilerin etkili iletişim kurmalarını sağlar. A1 A2 A3 0% 11% 89% A2: Öğrencilerini dinler ve onlara dili etkili kullanma konusunda model olur. Beden dilini etkili kullanarak etkili iletişim ortamı oluşturur. A3: Öğrencilerini dinler ve onlara dili etkili kullanma konusunda model olur. Beden dilini etkili kullanarak etkili iletişim ortamı oluşturur. Öğrencileri ile empati kurarak onlara rehberlik eder. 57

58 Grafik Öğrencinin içinde yaşadığı doğal çevreyi tanıma ve gözlem becerisini geliştirebilme A1 A2 A3 67% 0% 33% A2: Öğrencilerin doğa olaylarına ilişkin meraklarını artıracak etkinlikler düzenler ve farkındalıklarını arttırmaya çalışır. Doğa gezileri düzenler ve doğanın insan üzerine etkilerini ifade edecekleri etkinlikler düzenlerler. A3: Öğrencilerin doğa olaylarına ilişkin meraklarını artıracak etkinlikler düzenler ve farkındalıklarını arttırmaya çalışır. Doğa gezileri düzenler ve doğanın insan üzerine etkilerini ifade edecekleri etkinlikler düzenlerler. Meslektaşları ve çeşitli kuruluşlarla işbirliği yaparak organizasyonlara liderlik yapar. 58

59 Grafik Öğrencide doğal afetlere karşı anlayış geliştirebilme A1 A2 A3 0% 11% 89% A2: Doğal afetlerde yapılacak davranışları kazandırmaya yönelik etkinlikler yapar. Doğal afetlere karşı öğrencilerin psiko-sosyal müdahale eğitimi almalarını sağlar. A3: Doğal afetlerde yapılacak davranışları kazandırmaya yönelik etkinlikler yapar. Doğal afetlere karşı öğrencilerin psiko-sosyal müdahale eğitimi almalarını sağlar. Okul krize müdahale ekiplerinin aktif çalışmasını sağlar. Eğitim paydaşlarıyla bilgilerini paylaşır. 59

60 Grafik Öğrencide doğayı sevme ve koruma bilinci oluşturabilme A1 A2 A3 0% 38% 62% A2: Öğrencilere doğanın, insan yaşamı için gerekliliğini kavratacak etkinlikler düzenler. Öğrencilerin doğayı korumayı amaçlayan çalışmalar yapmalarına rehberlik eder. A3: Öğrencilere doğanın, insan yaşamı için gerekliliğini kavratacak etkinlikler düzenler. Öğrencilerin doğayı korumayı amaçlayan çalışmalar yapmalarına rehberlik eder. Toplumun çevre konusundaki duyarlılığını arttırmak amacıyla öğrencilerin organizasyonlarda görev almalarını sağlar. 60

61 Grafik Öğrencide zaman ve değişim bilinci geliştirebilme A1 A2 A3 0% 56% 44% A2: Öğrencilerin yaşantılarından çıkarak zaman kavramı ile ilgili örnekler vermelerini sağlar. Öğrencilerin kendi yaşamlarındaki olaylarla ilgili zaman çizelgesi oluşturmalarını ister. A3: Öğrencilerin yaşantılarından çıkarak zaman kavramı ile ilgili örnekler vermelerini sağlar. Öğrencilerin kendi yaşamlarındaki olaylarla ilgili zaman çizelgesi oluşturmalarını ister. Öğrencilerin zamanı ve değişimi yönetebilmeleri ile ilgili öğrenme süreçleri tasarlar. 61

62 Grafik Atatürk ün çocuk hakları, insan hakları, demokrasi ve vatandaşlık hak ve sorumlulukları konusunda görüşlerini öğretim ortamına yansıtabilme A1 A2 A3 0% 44% 56% A2: Atatürk ün çocuk hakları, insan hakları, demokrasi ve vatandaşlık hak ve sorumlulukları konusunda görüşlerine ilişkin örneklere öğretim programında yer alan şekliyle öğretim sürecinde yer verir. Atatürk ün çocuk hakları, insan hakları, demokrasi vs. konusundaki görüşlerine ilişkin örnekleri çeşitlendirir. A3: Atatürk ün çocuk hakları, insan hakları, demokrasi ve vatandaşlık hak ve sorumlulukları konusunda görüşlerine ilişkin örneklere öğretim programında yer alan şekliyle öğretim sürecinde yer verir. Atatürk ün çocuk hakları, insan hakları, demokrasi vs. konusundaki görüşlerine ilişkin örnekleri çeşitlendirir. Eğitim paydaşları ile birlikte çeşitli kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak çok yönlü çalışmalar yapar. 62