ÇALIŞMA SÜRELERİ VE FAZLA MESAİ KURALLARI İŞ HUKUKUNDA ANLAŞILAMAYAN VE YANLIŞ UYGULANAN BİR KONU % 100 ZAMLI FAZLA MESAİ UYGULANMASI Temmuz-2016

Transkript

1 Sayfa 1 / 7 ÇALIŞMA SÜRELERİ VE FAZLA MESAİ KURALLARI İŞ HUKUKUNDA ANLAŞILAMAYAN VE YANLIŞ UYGULANAN BİR KONU % 100 ZAMLI FAZLA MESAİ UYGULANMASI Temmuz-2016 F. ÜNAL TOKTAŞ ELEK.Y.MÜH. A SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI unaltoktas.com 1) ÇALIŞMA SÜRESİ: 4857 sayılı İş Yasası nın 63 maddesine göre, haftalık çalışma en fazla süresi 45 saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Örneği 6 X = 45 veya 5 X 9 = 45 gibi. Tarafların ( işveren ve çalışan) anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi olan 45 saat, haftanın çalışılan günlerine on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Buradaki on bir saatin anlamı bir kişi günde en fazla 11 saat çalışabilir. Eğer işverenle çalışan arasında işe giriş aşamasında yapılan İş Sözleşmesinde aşağıdaki gibi bir madde varsa, bu konu işverene esneklik kazandırır. İşveren, işçinin haftalık yasal çalışma saatlerini, günlere göre bölüştürmeye, günlük işe başlama, ara dinlenme ve işin sona erme saatlerini tespit etmeye veya bunları değiştirmeye yetkilidir. Çalışma sürelerinin uygulanmasına ilişkin esaslar, tarih ve sayılı resmi gazetede yayınlanan İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği ile hükme bağlanmıştır. Örneğin yer altı maden işlerinde çalışanlar bir günde en fazla saat ve haftada da en fazla 3 saat çalışabilirler. 2) FAZLA ÇALIŞMA TANIMI: 2-1) Fazla Çalışma, İş Yasasında yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. 2-2) Fazla mesai haftalık çalışma süresi bazında hesaplanır. O haftada 45 saat doldurulduktan sonra yapılan çalışmalar fazla mesaidir. 2-3) Fazla mesai, günlük çalışma süresi bazında hesaplanamaz. Yani bir gün örneğin saat veya 9 saatin üzerinde yapılan çalışmalar, eğer o hafta toplam çalışma süresi 45 saati aşmamışsa fazla mesai değildir. Bir haftalık çalışma, normal olarak 5 iş günü veya 6 iş günü sonunda biter. Bittiği zaman o haftada, geriye dönük çalışılan toplam saate bakılır. Eğer 45 saatin üzerine çıkan kısım varsa, bunun adı fazla mesaidir. 2-4) İş Yasasının 63 üncü maddesinin ikinci paragrafında belirtilen Esnek Çalışma sebebiyle Denkleştirme Esası nın uygulanması halinde, uygulanan toplam süre düşünülerek, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresi olan 45 saati aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda

2 Sayfa 2 / 7 toplam 45 saati aşsa bile bu çalışmalar fazla mesai sayılmaz. Yani bu şu demektir. Ortaya çıkan bir ihtiyaç sebebiyle işveren işçiyi yoğunlaştırılmış haftalarda, örneğin 6 X 11 = 66 saat çalıştırabilir. Ancak bu çalışmanın uygulanabildiği 2 ay ( 8 hafta ) ın haftalık ortalama çalışma süresi 45 saati aşamaz. İşte bunu sağlayabilmesi için bazı haftalarda da 45 saatin altında çalıştırması veya ücretli izin verilmesi gerekecektir. Yani, toplam çalışma süresi 8 hafta X 45 saat = 360 saat olacaktır. Örneğin; 1 hafta 6 X 11 = 66 saat 2 hafta 6 X 11 = 66 saat 3 hafta 6 X 10 = 60 saat 4 hafta 6 X 9 = 54 saat, 5 hafta 6 X = 45 saat, 6 hafta 6 X = 45 saat, 7 hafta 4 X 6 = 24 saat 8 hafta = Çalışma yok ücretli izinli TOPLAM = 360 saat Yukarıda verilen 8 haftalık çalışma süresince Ortalama Haftalık Çalışma Süresi 360 / 8 = 45 saattir. Bu duruma göre 1, 2, 3, ve 4 üncü haftalarda, haftalık çalışma süresi 45 saatin üzerinde olsa bile, bu haftalarda fazla mesai yoktur. 2-5) Fazla mesai, hafta içi normal günlerde yapılabildiği gibi, hafta sonu hafta tatilinde veya genel tatil günlerinde de yapılabilir. Ancak hafta tatili yapmadan, sürekli hafta tatilinde çalışmak yasanın ruhuna aykırıdır. 2-6) 4857 sayılı İş Yasası nın 41 maddesinin 7 fıkrasına göre, fazla mesaiye kalacak çalışanın izninin alınması gereklidir. Eskiden 1475 sayılı İş Yasası na göre fazla mesai ÇSGB ( Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) Bölge Müdürlüklerinin onayına da tabi idi. Yeni yasada bu uygulama kalkmıştır. Her yıl fazla mesaiye kalacak çalışanların onayları, yıl başında Ocak aylarında birer yazılı pusula ile alınmalı ve bunlar özlük dosyalarında saklanmalıdır. Ancak, zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz. 2-7) 4857 sayılı İş Yasası nın 41 maddesinin 8 fıkrasına göre, Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz. Eğer bu süreyi ay başına düşünürsek, ortalama her ay 270 / 12 = 22.5 saat yapar. Günlük çalışma süresi maksimum 11 saat olduğuna göre, normal 26 günde, 26 X 11 = 286 saat yapar. Normal çalışma süresi 195 saat olduğu için, = 91saat yapar. Bu rakam bir kişinin bir ayda yapacağı fazla mesai süresinin üst sınırıdır. Eğer bu şekilde 3 ay çalışırsa 3 X 91 = 273 saat yapar ki, yıllık sınır olan 270 saati geçer. Bu kurala genelde uyulmamaktadır. Zira alan memnun ve veren de memnundur. Ayrıca işin ilginç yanı, bu kurala uymamanın idari para cezası yasada maalesef tanımlanmamıştır. Yasanın 102/c maddesinde sadece 41 inci maddesinde belirtilen fazla çalışmalara ilişkin ücreti ödemeyen, işçiye hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında kullandırmayan, fazla saatlerde yapılacak çalışmalar için işçinin onayını almayan işveren veya işveren vekiline idari para cezası verileceği hükme bağlanmıştır. Yani sadece fazla mesai ücreti ile ilgili idari para cezaları tanımlanmıştır. 2-8) Fazla mesai sınırı hesaplanırken 30 dakikadan az yapılan fazla mesailer 30 dakika olarak, 1 saatten az yapılan fazla mesailer de 1 saat olarak değerlendirilir. Dolayısıyla çalışan maaş alırken bir önceki ay yaptığı fazla mesaiyi gösteren bölüme dikkat etmeli ve bu bölümdeki fazla mesai ücretlerini kendileri de kontrol etmeli. 2-9) Fazla Çalışma Yaptırılmayacak İşçiler : Aşağıda sayılan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.

3 Sayfa 3 / ) 18 yaşını doldurmamış işçiler, 2-9-2) İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği işyeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler, 2-9-3) Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik belirtilen gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler, 2-9-4) Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler ) Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilere fazla sürelerle çalışma da yaptırılamaz. 2-10) Fazla Çalışma Yapılamayacak İşler Aşağıda sayılan işlerde fazla çalışma yaptırılamaz ) İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrası uyarınca sağlık kuralları bakımından günde ancak saat ve daha az çalışılması gereken işlerde, ( NOT: Bu yönetmelik çalışanların sağlığı bakımından günde saat ve hatta daha çalışması gereken işlerin dökümünü yapmıştır. Bu işlerde fazla mesai olamayacağı aşikardır. Bir örnek vermek gerekirse, demir çelik, döküm, oksijen ve elektrik kaynak işlerinde bir günde azami saat çalışılabilir. Yani bu işlerde fazla mesai olamaz. Ancak bu kurala Türkiye genelinde uygulandığı söylenemez. Bir denetim veya şikayet halinde gündeme geldiği zaman da yüksek tutarda idari para cezası uygulanması bahis konusudur. Ayrıca en önemlisi, bu kurala uymadan çalıştırılan işçiler iş kazası geçirirse, işçinin kusuru aranmaksızın, kusurun tamamı işverene verilecektir.) ) Aynı Kanunun 69 uncu maddesinin l inci fıkrasındaki tanıma göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde (şu kadar ki, gündüz işi sayılan çalışmalara ek olarak bu Yönetmelikte öngörülen fazla çalışmalar gece döneminde yapılabilir), ) Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında. 2-11) Fazla Çalışmanın Belgelenmesi : İşveren, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı işçilerin bu çalışma saatlerini gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak zorundadır. İşçilerin işlemiş olan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ücretleri normal çalışmalarına ait ücretlerle birlikte, 4857 sayılı İş Kanununun 32 ve 34 üncü maddeleri uyarınca ödenir. Bu ödemeler, ücret bordrolarında ve İş Kanununun 37 nci maddesi uyarınca işçiye verilmesi gereken ücret hesap pusulalarında açıkça gösterilir. 3) FAZLA SÜRELERDE ÇALIŞMA : 4857 sayılı İş Yasası nın 41 maddesinin 3 üncü fıkrasına göre ; Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar, fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenir. Örneğin haftalık normal çalışma süresi 40 saat olarak tespit edildiyse ve çalışan da 45 saat çalıştıysa, fazla

4 Sayfa 4 / 7 sürelerde çalışma saati 5 saat dir. Bu durumda, bu çalışma için % 25 zamlı olarak ödeme yapılacaktır. Yani 5 X 1,25 = 6,25 saatin karşılığı olan ücret ödenecektir. 4) FAZLA MESAİ ÜCRETİ YERİNE SERBEST ZAMAN KULLANDIRILMASI : 4857 sayılı İş Yasası nın 41 inci maddesinin 4 üncü maddesine göre, fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. 5 inci fıkrasına göre de İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır. Görüldüğü gibi bu uygulama çalışanın yazılı talebi üzerine yapılır. 5) FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ : 5-1) Gelelim en önemli noktaya fazla mesai ücretleri nasıl hesaplanacaktır. İş Yasası nın 41 inci maddesinin ikinci bendine göre HER BİR SAAT FAZLA ÇALIŞMA İÇİN VERİLECEK ÜCRET, NORMAL ÇALIŞMA ÜCRETİNİN SAAT BAŞINA DÜŞEN MİKTARININ YÜZDE ELLİ YÜKSELTİLMESİ SURETİYLE ÖDENİR. Tabii eğer, sendikalı bir işyerinde uygulanan Toplu İş Sözleşmesi varsa, bu sözleşmede bu oran tarafların anlaşması ile yükseltilebilir. Yasada belirtilen bu oran, yapılan bütün fazla mesailer için, yani hafta içi, hafta sonu, genel ve resmi tatil günlerinde yapılan fazla mesailer için yasanın koyduğu sabit bir arttırma oranıdır. 5-2) Maalesef işyerlerinin çoğunluğunda, hafta içi ( Pazartesi ile Cuma arası veya Cumartesi günleri) fazla mesai ücretleri %50, hafta sonu pazar günlerinde, genel tatil ve resmi bayram günlerinde ise % 100 zamlı olarak uygulanmaktadır. % 100 zamlı fazla mesai ücreti uygulaması yasada tanımlanmamıştır. Bu hatanın belli başlı sebepleri aşağıda belirtilmiştir; 5-2-1) Bu yanlış anlamanın temeli, şu anda yürürlükte olmayan 1475 sayılı İş Yasası nın aşağıda belirtilen 42 nci maddesinin eskiden beri yanlış yorumlanmasıdır sayılı eski İş Yasası, Madde 0042: Genel tatili ücreti Bu kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, TATİL YAPMAYARAK ÇALIŞIRLARSA ÇALIŞTIKLARI GÜNLERİN ÜCRETLERİ ÜCRET ÖDEME ŞEKLİNE BAKILMAKSIZIN BİR KAT FAZLASİYLE ÖDENİR. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir. Bu işyerlerinde ulusal bayram ve genel tatil ücreti o hafta içinde işçinin elde ettiği yüzde ücretlerinin altıya bölünmesi ile elde edilen günlük ücrettir. Burada lafı geçen BİR KAT FAZLASI lafı, bu yasanın çıktığı 1971 yılından beri, yanlış olarak % 100 ZAMLI ANLAMINDA kullanılmıştır ) Gelelim şu anda yürürlükte olan, 4857 sayılı İş Yasasının bu konuyu hükme bağlayan 47 nci maddesine ; 4857 sayılı yürürlükteki İş Yasası, Madde 0047: Genel tatil ücreti Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak,

5 Haftanın Günleri Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Normal Mesai Cuma Normal Mesai Cumartesi Normal Mesai Pazar (Hafta Tatili) Toplam Fiili Çalışma Süresi Toplam tahakkuk eden ücret Fazla Mesai Var mı? Sayfa 5 / 7 TATİL YAPMAYARAK ÇALIŞIRLARSA AYRICA ÇALIŞILAN HER GÜN İÇİN BİR GÜNLÜK ÜCRETİ ÖDENİR. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir. Evet gördüğünüz gibi, bu yeni yasadaki hüküm daha açıktır. Burada yanlış anlamaya yol açacak olan, şimdiye kadar çok bilgiçlerin % 100 zamlı olarak yorumladıkları, BİR KAT FAZLASI lafı geçmemektedir ) Bu yeni yasa, konuya dil açısından biraz daha açıklık getirmiş ve yanlış anlamalara yol açan bir kat fazlası lafını kaldırmıştır. Bu maddenin yorumu açıktır. Ulusal ve genel tatil günlerinde, işçiler bu günlerde çalışmadan otomatik olarak bu günlerin ücretlerini alırlar. Eğer çalışırlarsa, bu çalışmalarının karşılığında bir günlük ücret alırlar. Bu ücret bırakın % 100 zammı, zamsız bir ücrettir. Bunun bit türlü anlaşılamamasının sebebi, fazla mesainin temel kuralının tam olarak bilinmemesidir. Temel kural, haftada 45 saati aşan çalışmalar fazla mesaidir. Aşağıda bu durum bir tablo ile izah edilmiştir. ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA OLMASINA VEYA OLMAMASINA GÖRE ÖDENECEK NORMAL VE FAZLA MESAİ ÜCRETLERİNE AİT BİR ÖRNEK Hakedilen ler + Çalışılarak Hakedilen ler günlerinde fazla mesai hali (çalışmadan), (çalışarak) (çalışmadan), + 2,5 (FM) = 10 saat (çalışarak) (çalışmadan) (çalışarak) (çalışmadan) + 2,5 (FM) = 10 saat (çalışarak) (çalışmadan) (çalışarak) (çalışmadan) + 2,5 (FM) = 10 saat (çalışarak) Hafta Tatili Hafta Tatili Hafta Tatili 22, , ,5 = ,5 + 11,25 = 78,75 45 saati geçmediği için YOK 45 saati geçmediği için YOK 52,5 45 = Fazla Mesai VAR, % 50 Zamlı, yani 11,25 saatlik fazla mesai ücreti ödenecek İZAHAT: (1) ve (2) satırlarda bu hafta çalışılan bilfiil çalışma saatleri toplamı 45 saati geçmediği için FAZLA MESAİ YOK. (3) satırda, kişi bayram günlerinde saat değil ve fakat üzerine 2,5 saat koyarak, yani toplam 10 ar saat çalışmıştır. Toplam çalışma süresi 45 saati geçtiği için, geçen kısım olan saat FAZLA MESAİ dir. Bu fazla mesai, % 50 zamlı olarak uygulanacaktır, yani X 1,5 = 11,25 lik fazla mesai ücreti ödenecektir. Not: Basitleştirmek için, yarımgün olan arife günü tatili hesaba katılmamıştır. Aynı mantıkla bu gün için de uygulanabilir. Birinci satırda bayram günlerinde çalışılmadan, bayram günleri hak edilmiştir. Fiilen çalışılan saatlerin toplamı, perşembe, cuma ve cumartesi günleri için toplam 22,5 saattir. Fakat, hak edilen toplam saat 45 saattir. İkinci satırdaki örnekte, kişi 3 adet bayram gününün her birinde saat çalışmıştır. Fiilen çalışılan saatlerin toplamı 45 saattir. 45 saat aşılmadığı için bayram günlerinde yapılan çalışmalar fazla mesai değildir. Bu 3 günde çalışmadan, her gün saat ve çalışarak da saat hakkederek, toplam 2

6 Sayfa 6 / 7 yevmiyeye hak kazanmıştır. Eğer buna %100 zamlı deseydik, toplam 3 yevmiye alacaktı. Eğer % 50 zamlı deseydik, toplam 2,5 yevmiye alacaktı ) Tabii yukarıda izahı yapılan uygulama, iş yasasında bahsedilen temel uygulamadır. Eğer işyerinde sendikal faaliyet ve toplu iş sözleşmesi varsa, bu sözleşme ile yasada belirtilen haklar ve fazla mesai uygulama oranları arttırılabilmektedir ) Benzer şekilde, çalışan işe giriş aşamasında işverenle yapmış olduğu iş sözleşmesine, hafta içi fazla mesai % 50 zamlı, hafta sonu, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde % 100 zamlı olarak ödenecektir diye madde koyabildiyse, haliyle bu şekliyle uygulanacaktır. Acaba Türkiye de, iş sözleşmesine böyle bir maddeyi işe giriş aşamasından koyduran birisi var mıdır? 5-2-6) Maalesef dediğim gibi, muhasebeciler ve personelciler yukarıda izah etmeye çalıştığım ayırımı bilemedikleri için, çok fazla miktarlarda fazla mesai ücretleri ödemektedir. İşverenler ise, bu işin farkında değillerdir. Uzun zamandan beri bu uygulamanın böyle yapılması, zamanla müktesep hak teşkil eder. Bu sebeple, işin kötüsü geriye dönüş de zor olmaktadır ) Ayrıca fazla mesaiye tabi kişiler, aldıkları yüksek oranlardaki fazla mesai ücretleri ile, fazla mesai yapmalarına rağmen fazla mesai ücreti alamayan yönetici kadrosunun ücretlerine de böylece yaklaşmakta ve bu uygulama hakkaniyetle bağdaşmamaktadır ) Bir de terminolojiyi iyi bir şekilde bilmek gereklidir. Bu maddeler, genel tatil günleri ile ilgilidir. Normal olarak hafta tatili, Pazar günüdür. Ancak bu gün 6 günlük çalışmadan sonra haftanın diğer bir gününe de kaydırılabilir. Hafta tatili günü başka bir şey genel tatil günü başka bir şeydir. Yanlış uygulama yapanlar, hafta tatili gününü, yukarıdaki maddeleri yanlış yorumlayarak, sanki genel tatil günüymüş gibi zannederek bir yanlış daha yaparlar ve hafta tatili günlerinde de %100 zamlı fazla mesai uygularlar. Allah böyle yanlış yapan muhasebeci ve personelcilerden işverenleri korusun (!). 6) KAPSAM DIŞI PERSONELİN VEYA YÖNETİCİLERİN FAZLA MESAİ HAKLARI : Çok işveren, maalesef yönetici kadrosuna fazla mesai yapsalar bile fazla mesai ücreti vermemektedir. Bu uygulamanın iş hukuku ile bağdaşan bir tarafı yoktur. Fazla mesai fazla mesaidir. Kim yaparsa yapsın ödenmesi gerekir. Yukarıda da belirttiğim gibi amirlerin ücretlerine, altlarında çalışan kişiler aldıkları fazla mesai ücretleri ile yaklaşmaktadır. Bu durum hakkaniyetle bağdaşmamaktadır. Belki işverenler, şirket yöneticilerine bu kişilerin fazla da çalışabileceklerini düşünerek, işe giriş aşamasında ücretlerini biraz fazla tespit etmektedirler. Şimdiye kadar neler gördük neler geçirdik. Bir inşaat firmasında Şantiye Müdürünü işverenle ters düştüğü için işten çıkardılar. Kişi ise gerek Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ve gerekse İş Mahkemesine müracaat ederek, işyerinde her gün günde 10 ve hatta 12 saat çalıştığını ve fakat fazla mesai ücretlerinin ödenmediğini beyan etti. Özel bir inşaat sektöründe, bir Şantiye Şefi veya Müdürünün işyerinde fazla mesai yapmamış olması bahis konusu değildir. Zira genelde inşaat şantiyelerinde zamana karşı yarış vardır. Gece geç saatlere kadar beton dökümü gibi işler yapılmaktadır. Sonuç olarak bu kişi davayı kazandı ve beyan ettiği fazla mesai ücretlerini de fazlasıyla aldı. Böyle bir durumda ne yapmak gerekir. Ya doğru bir uygulama yaparak bu kişilere de fazla mesai ücretleri, öteki kişiler gibi ödenecek, ya da işe alış aşamasında Arkadaş sana her ay ödenecek toplam ücret- örneğin- 100 dür. Bu rakamın % 70 i senin normal çalışma süren olan (hafta tatili de dahil) 225 saat içindir. % 30 u ise her ay yapacağın veya yapmayacağın fazla mesailerin karşılığıdır. %30 fazla mesai için ücret ödenmesinin hesabı da şöyle yapılmalıdır. 30 çeken ayda çalışma süresi 4 adet hafta tatilini çıkarırsak 26 X = 195 saat tir. Bu sürenin % 30 u kadar fazla mesai yapılacağı için,fazla mesai süresi 195 X 0,30 = 58,5 saattir. Fazla mesai ücreti hafta içi veya sonu %50 zamlı olduğu için, bu ücretin karşılığı olan gerçek fazla mesai saati ise, 58,5 / 0,5 = 39 saat dir. Yani bu kişiye otomatik olarak her ay 26 çalışma gününde, 26 X 1,5 saat = 39 saat fazla mesai ücreti tahakkuk ettirilecektir. Diğer bir deyişle, her çalışma günü bu kişi 1,5

7 Sayfa 7 / 7 saat fazla mesai yapmış olacaktır. Tabii bu durum, ücret bordrolarında usulüne uygun olarak gösterilmelidir. Bu şekilde ücretlerin dizayn edilmesi (normal aylık ücret + fazla mesai ücreti), fazla mesai ücretleri tazminat hesaplamasında nazarı dikkate alınmadığı için, ileride çıkış aşamasında kişinin aylık brüt ücreti şişmediği için, işveren açısından tazminat yükü daha az olacaktır. Ancak son zamanlarda, Yargıtay 9 Dairesi ve Yargıtay Genel Kurulu (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, Esas No : 2012/9-843, Karar No : 2013/253) ( Yargıtay Dokuzuncu Hukuk Dairesi, Esas No:2008/00939, Karar No: 2008/05619) bu konuda enteresan kararlar almıştır. Bu kararların genel kısa özeti aşağıdaki gibidir; İşyerinde üst düzey konumunda bulunan işçiye görev ve sorumluluğun gerektirdiği ücretin ödenmesi durumunda ayrıca fazla çalışma ücretine hak kazanılması mümkün değildir. Ancak, üst düzey yönetici işçinin bulunduğu yerde kendisine talimat veren bir amir veya şirket ortağı bulunuyorsa bu durumda fazla çalışma talep hakkı doğar. Hizmet sözleşmesinde işçiye ödenen aylık maktu ücrete fazla çalışmanın da dahil olduğu öngörülmüş ise; işçi yılda 90 gün ve 270 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti isteyebilir. Bu ve buna benzer kararlar değişik şekillerde yorumlanabilir. Burada kastedilen işyerinde işin durumuna göre fazla mesai yapılmasını kararlaştıran işverenin yetkili bir kişisi, yani işveren vekilidir. Bu kişi bir fabrikada Fabrika Müdürü, eğer yoksa Üretim veya İşletme Müdürü veya bunlar yoksa Üretim veya İşletme Şefi, eğer Genel Müdür varsa Genel Müdür ve eğer bu kişinin fazla mesai ile yetkisini devrettiği bir Genel Müdür Yardımcısı, inşaat şantiyelerinde Şantiye Müdürü veya Proje Müdürü ve eğer bunlar yoksa Şantiye Şefi olabilir. Ancak burada kastedilen kişilerin sayısı birden çok olamaz. Örneğin bir işyerinde bu kural bütün beyaz yakalı veya kapsam dışı personele uygulanamaz. Bazı uyanık Personel veya İnsan Kaynakları Müdürleri, patronlarına yaranabilmek için, hazırladıkları Personel İç Yönetmeliklerinde, kapsam dışı (veya beyaz yakalı, veya yöneticilerin fazla mesai ücretleri, normal ücretlerinin içindedir şeklinde maddeler yazmakta ve güya böylece kitabına uydurduklarını zannetmektedirler. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın İş Müfettişlerinin uygulamasına göre, fazla mesai yapan herkese, pozisyonu ne olursa olsun fazla mesai ücreti ödenmek zorundadır.