PERTEK TERMAL SAĞLIK TUR. ĠNġ. VE TĠC. A.ġ. PERTEK TERMAL TESĠSĠ SU ANALĠZ RAPORLARININ TIBBĠ BALNEOLOJĠK DEĞERLENDĠRMESĠ

Transkript

1 PERTEK TERMAL SAĞLIK TUR. ĠNġ. VE TĠC. A.ġ. PERTEK TERMAL TESĠSĠ SU ANALĠZ RAPORLARININ TIBBĠ BALNEOLOJĠK DEĞERLENDĠRMESĠ Prof.Dr. Müfit Zeki Karagülle Pertek Termal Tesisi Ana Kuyusu çıkışından ve buradan tesise getirilerek tesiste kullanılan sudan tarihinde alınan numunelerin Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü tarafındanyapılan analiz raporları sonuçlarına dayanılarak aşağıdaki tıbbi balneolojik değerlendirme yapılmıştır. Balneolojik Kimyasal Sınıflandırma ve Özellikler İncelenen su numunelerinin iletilen fiziko-kimyasal analiz sonuçları değerlendirildiğinde, su sıcaklıklarınınbu değerleritermal sular için eşik değer olan 20 o C nin üzerindedir ve bu su örneklerinin termal su niteliği taşıdığını göstermektedir. Raporlarda verilen değerlerden toplam mineralizasyonlar hesaplandığında, kaynakta 2635mg/L, tesiste2590mg/l düzeylerinde bulunmuştur. Bu değerler mineralli sular için eşik değer olan 1g/L nin üzerinde olduğundan her iki su minerali su niteliği taşımaktadır. Kısaca, söz konusu incelenen sular kaplıca tıbbında termomineral sular gurubunda yer almaktadır. Bu tür sularda geçerli sınıflandırma olan %20 mvalaģan iyonlarına göre ise kalsiyum ve magnezyum bikarbonatlıtermomineral sular grubuna dâhildir. Şöyle ki, kalsiyum%70mval, magnezyum%23mvaldüzeylerinde hesaplanmıştır.diğer taraftan, insan sağlığı üzerine olumlu ve/veya tedavi edici etkileri için belirlenmiş düzeyler açısından fiziko-kimyasal analiz sonuçları değerlendirildiğinde, incelenen iki suda kalsiyum, magnezyum, bikarbonat, florür ve karbondioksit düzeyleri dikkat çekicidir. Şöyle ki, karbondioksit,bikarbonat ve florürdeğerlerikaplıca tıbbındamineralli su içme kürlerinde geçerli kabul edilen eşik değerlerin üzerindedir. Karbondioksitiçin eģik değer1000mg/l dir ve karbondioksitkaynakta 3069mg/L ve tesiste 2634mg/Lölçülmüştür. Bikarbonat için eģik değer1300mg/l dir ve bikarbonat kaynakta 1995mg/L ve tesiste1954mg/lölçülmüştür.florür için söz konusu eģik değer ise 1mg/L dir. Florürkaynakta 1,94mg/L ve tesiste 1,73mg/Lbulunmuştur. Dolayısıyla, her iki örnek de karbondioksitli, bikarbonatlı ve florürlü özel balneolojik su karakteri taşımaktadır.

2 Diğer yandan, saptanan kalsiyum değerleri kaynakta370mg/l, tesiste 371mg/L ileeşik değer olan 500mg/L ye yakın düzeydedir. Yine, hem kaynak hem de tesis örneklerindebulunan magnezyum düzeyleri 73mg/Lde görece yüksektir. Kaplıca tıbbı ya da termal tıpta özellikle içme kürlerinde kullanımda kalsiyum için geçerli kabul edileneşik değerin 500mg/L, magnezyum için 150mg/L olduğu göz önüne alınırsa bu sulardaki kalsiyum ve magnezyum düzeylerinin önemi ortaya çıkar. Son olarak, kaynakta 1,16mg/L ve tesiste 1.15mg/L düzeyinde saptanan arsenik düzeyleri de görece yüksek değerler olarak not edilmelidir. Analiz raporunda incelenen su örneklerinin kükürt, iyot, silisyum, brom, bor ve radyoaktivite değerleri yer almamıştır. Bu yüzden bu unsurlar ile ilgili bir balneolojik değerlendirme yapılamamıştır. Her iki su örneğinin 6.09 ve 6.07 ölçülen ph değerleri dikkat çekicidir;hafif asidik karakterdedir. Sonuç olarak, Pertek Termal Sağlık Tur. ĠnĢ. ve Tic. A.ġ. Pertek Termal Tesisi Termomineral Suyu kalsiyum ve magnezyum bikarbonatlıtermomineral su karakterindedir ve ayrıca karbondioksitli, bikarbonatlı ve florürlü özel balneolojik su niteliği taşımaktadır. Balneolojik-Biyolojik Özellikler İncelenen sularda tarımsal yada organik kirlenme göstergesi kabul edilen nitrit (NO 2 ) ve nitrat (NO 3 ) düzeyleri değerlendirildiğinde, nitrit (NO 2 ) değerleri her iki örnekte 0,005mg/L altında, nitrat (NO 3 ) değerleri ise 0,91mg/L ve birinde 0,42mg/L düzeyinde saptanmıştır. Mineralli sularda bu tür kirlilik göstergesi olarak 0.1mg/L üzerinde nitrit (NO 2 ) ve 50mg/L üzerinde nitrat (NO 3 )konsantrasyonları alınmakta, bu sınır değerlerin üzerinde saptanan düzeylere izin verilmemektedir. Oysa, incelenen her iki termal mineralli su örneğindeolçülenbu değerler izin verilen bu maksimum limitlerin çok altındadır. Bu nedenle, su örneklerinin tarımsal yada organik kirlilik açısından kusursuz oldukları görülmektedir. Termal Tıpta Kullanım ve BalneoterapötikEndikasyonlar İncelenen termomineral sular termal tıpta geniş bir kullanım alanı bulabilir ve banyo, içme ve inhalasyon uygulamaları ve bunların kombinasyonu şeklinde bir dizi hastalık ve durumda balneoterapötik kullanım endikasyonları olabilir.

3 Banyo Kürlerinde Kullanım Bu termal mineralli su uygun koşullarda o C de izotermal, o C de termal, o C de hipertermal banyo kürlerinde, 30 o C nin altındaki sıcaklıklarda da hipotermal banyo uygulamalarıveyasu içiegzersiz uygulamalarında kullanılabilir. Özellikle termomineral niteliklerive karbondioksit ve kalsiyum içerikleri nedeniyle aşağıdaki romatizmal hastalıklarındabanyolar şeklinde tedavi ve rehabilitasyon amaçlı kullanılabilir; Dejeneratif eklem hastalıkları (osteoartritler, kireçlenmeler) Ġnflamatuar (iltihabi romatizmal hastalıklar (romatoid artrit, ankilozan spondilit gibi) YumuĢak doku romatizmaları (fibromyalji sendromu gibi) Kronik bel ve boyun ağrılarıve nevraljiler Belirtilentermomineral özellikleri nedeniyle ayrıca banyo ve su içi egzersiz uygulamalarıyla aşağıdaki nörolojik hastalık ve durumlardarehabilitasyon amaçlı kullanılabilir; Ġnme Periferik sinir tutulumları Parkinson hastalığı Serebralpalsi Multipl Skleroz (M.S) Aynı nedenler ve aynı yöntemlerle ortopedik sorunlar ve ameliyatlarveya travmalar ve kırıkların sonrasındarehabilitasyon amaçlı kullanılabilir. Diğer yandan banyo kürleri şeklinde bazı deri hastalıklarında karbondioksit, kalsiyum ve bikarbonat içeriklerine bağlı olarak yararlı etkileri nedeniyle endikasyon kazanabilirler. Özellikle, güneş ışığı ile kombine edilerek balneoterapi-helyoterapi kombinasyonları şeklinde aşağıdaki cilt hastalıklarında kullanılabilirler; SedefHastalığı (Psöriasis) Egzama (Atopikdermatit) Akne(Ergenliksivilceleri) Diyabetvehareketsizliğebağlıciltlezyonları Karbondioksit, kalsiyum ve bikarbonat içeriklerine bağlı olarakkalp ve damar rahatsızlıklarında da özel yararlı ve tedavi edici etkileri beklenir. Doz ve süresi iyi ayarlanmış balneolojik banyo kürleri şeklinde aşağıdaki kardiyo-vasküler hastalıklarda uygulanma endikasyonu kazanır;

4 EsansiyelHipertansiyon Ateroskleroz Damarsertliği Periferikatardamarhastalıkları Toplardamarlardayetmezlikvevarisler Ġçme Kürlerinde Kullanım Bikarbonat ve karbondioksit içeriklerine bağlı olarak;beklenenspesifik etkileri nedeniyle uygun miktarlarda içildiğinde aşağıdaki durumlarda yararlı ve destekleyici etkileri söz konusu olabilecektir; Mide ve ince bağırsakların fonksiyonel rahatsızlıkları Kronik ve tekrarlayan ülserler (destekleyici) Diabetesmellitus (diğer tedavilerle kombine ve destekleyici) Gut hastalığı (diğer tedavilerle kombine ve destekleyici) Böbrek ve idrar yolu taģlarının önlenmesi Litotripsi (TaĢ kırma) ve TaĢ ameliyatları sonrası Kronik idrar yolları iltihapları (destekleyici, E. Coliinfeksiyonları dıģında) Kalsiyum içeriğine bağlı olarak; uygun dozlarda içilmesi halinde günlük kalsiyum gereksiniminin bir kısmı karşılanabilir. Şöyle ki, 1 litre içilmeleri halinde yaşa ve cinsiyete göre günlük mg arasında değişen kalsiyum gereksinimin yaklaşık %25-50 si karşılanacaktır. Böylece kalsiyum eksikliğinde oluşan aşağıdaki durumların önlenmesinde yararlı olmaları beklenir; RaĢitizm Osteoporoz Ayrıca, Kemik ve diģlerin geliģmesinde ve sağlamlığında, Kalp kası ve çizgili kasların yeterli çalıģmasında yeterli kalsiyum desteği sağlayarak etkili olmaları söz konusudur. Magnezyum içeriğine bağlı olarak; mineralli sulardaki magnezyumun diğer besinlere göre daha fazla ve kolay emildiği yönündeki kanıtlar ışığında, aşağıdaki durumlarda yararlı ve destekleyici etkileri söz konusu olabilecektir; Magnezyum eksikliğinin risk faktörü olduğu kabul edilen diabetesmellitus, iskemik kalp hastalığı, ani kardiyak ölüm ve inme gibi hastalık ve durumlardan korunmada,

5 Egzersiz sonrası, hamilelik-laktasyon dönemlerinde ve yaģlılıkta artan magnezyum ihtiyacının karģılanmasında Sağlıklı kemik geliģimini desteklemekte Florür içeriğine bağlı olarak; beklenen spesifik etkileri nedeniyle aşağıdaki durumlarda uygun miktarlarda içildiklerinde yararlı ve sağlığı destekleyici etkileri beklenmelidir; Beslenmede florür eksikliği Çocuklar ve gençlerde diģ çürüklerinin önlenmesi Hamilelikte ve yetiģkinlerde florür eksikliği İçme kürlerinde kullanımda yüksek silisyum, nikel ve bor düzeylerine bağlı etkiler de beklenmelidir. Özellikle silisyumun metabolik etkileri devreye girecektir. Ayrıca borun beyin fonksiyonlarındaki olumlu etkileri de söz konusu olabilecektir. Nikelin içme kürlerindeki etkisi ise henüz bilinmemektedir. Dolayısıyla bu kullanım için ön bilimsel çalışmalara gereksinim vardır. Ġnhalasyon Uygulamalarında Kullanım Bikarbonat, kalsiyum ve magnezyum içerikleri nedeniyle, ekspektoran, antiallerjik ve spazmolitik etkileri nedeniyle alt solunum sistemini ilgilendiren bazı hastalıklarda, örneğin; AstmaBronĢiyal Kronik BronĢit gibi hastalıklarda kullanılabilirler Ayrıca, irrigasyonlar ve lavajlar Ģeklinde, aşağıdaki üst solunum yolu hastalıklarında, destekleyici kullanımları da olabilir; Larenjit Farenjit Sinüzit Ancak belirtmek gerekir ki, bu tür kullanımların yararlarını ortaya koyup kanıtlamak için bilimsel çalışmalara gereksinim vardır. Koruyucu Kaplıca Kürlerinde Kullanım Sağlıklı kişilerde sağlığı koruma ve güçlendirme amacıyla, aşırı yorgunluk, bitkinlik ve tükenmişlik durumlarında, zinde, yenilenmiş, dinç ve rahatlamış olarak yeniden rutin iş ve günlük yaşantıya geri dönme amaçlı inlenenen bu özel balneolojik suyun kombine kullanımı (banyo, inhalasyon ve içme uygulamaları şeklinde) ve diğer kaplıcalarda uygulanan masaj,

6 egzersiz, hamam, sauna vb diğer ek uygulamalarla birliktekompleks/kombine termal/kaplıca kürleri şeklinde kullanımı özellikle şu durumlarda değerlendirilebilir; Sağlıklı bir yaģlanma için anti-yaģlanma kürleri, Strese karģı anti-stres kürleri, AĢırı kilo (ĢiĢmanlık) sorununda anti-obezite kürleri, Daha dinç bir vücut ve sağlıklı organ fonksiyonları için koruyucu kürler Sonuç Yorum Günümüz bilimsel tıp (kanıta dayalı tıp) yaklaşımı gereği, incelenen bu özel balneolojik suyun bu değerlendirmede belirtilen yöntemlerle ve belirtilen durumlarda amacına uygun bilimsel kullanımı için, kullanım yöntem ve dozlarının bilimsel çalışmalarla araştırılıp kanıtlanması gerekir. Yine, bu termomineral suyla balneolojik ve kaplıca/termal tedavilerin uygun ve etkin düzenlenmesi ve yürütülebilmesi için tesiste Tıbbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji Uzmanı Hekimin görev yapması sağlanmalıdır. Prof. Dr. Müfit Zeki Karagülle Kaynaklar Karagülle MZ. Kaplıca Tedavisi, Balneoterapi, Hidroterapi. Beyazova M, Gökçe-Kutsal Y (Ed.).Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. Güneş Kitabevi, Ankara 2000: Karagülle MZ. Kaplıca tedavisinde termal, mineralli ve termomineral sular. Karagülle MZ (Ed.), Balneoloji ve Kaplıca Tıbbı. Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul 2002: Karagülle MZ.BalneoterapideKullanılanTermalveMineralliSularveEtkileri. Karagülle MZ, Doğan MD (Ed.), KaplıcaTıbbıveTürkiyeKaplıcaRehberi. Nobel TıpKitabevleri, İstanbul 2002: Karagülle MZ. Karagülle M. KaplıcaTedavisiveŞifalıSular. Karagülle MZ, Karagülle M, Doğan MD(Ed.), TürkiyeTermalSpaSağlıkRehberi. Nobel TıpKitabevleri, İstanbul 2011: Karagülle MZ. BalneolojikKaynaklar. Karagülle M (Ed.), Tıbbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji. İstanbul TıpFakültesi 185. YılDersKitaplarıSerisi. Nobel TıpKitabevleri, İstanbul 2013:7-12.