RADYASYON İŞARETİ OLAN BİR CİSİM GÖRDÜĞÜMÜZDE NE YAPMALIYIZ?

Transkript

1 RADYASYON İŞARETİ OLAN BİR CİSİM GÖRDÜĞÜMÜZDE NE YAPMALIYIZ?

2 ALO TAEK 172 yi arayınız

3 Nükleer ve Radyolojik Tehlike Durumu ve Kriz Yönetimine İlişkin Ulusal Mevzuat Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönetmeliği Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönergesi Nükleer ve Radyolojik Tehlike Durumu Ulusal Uygulama Yönetmeliği TAEK Kriz Merkezi Yönergesi

4 BAŞBAKANLIK KRİZ YÖNETİM MERKEZİ YÖNETMELİĞİ Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 30/9/1996 No: 96/8716 Yayımlandığı Resmi Gazetenin Tarihi : 9/1/1997 No: Amaç Madde 1 - Bu yönetmeliğin amacı, kriz durumlarında faaliyet gösterecek olan Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi`nin, teşkilatlanmasını, tertiplenmesini, çalışma usullerini, görev ve sorumluluklarını belirlemek ve bu suretle, krize neden olan olayların başlangıcından bitimine kadar geçen süre içerisinde; a) Krizi yaratan olayın önlenmesi, ortadan kaldırılması veya milli menfaatler doğrultusunda sona erdirilmesi maksadı ile gereken hazırlık ve faaliyetlerin yönlendirilmesini, b) Hizmet ve faaliyetlerin yürütülmesinde; Genelkurmay Başkanlığı, ilgili Bakanlık, kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyon, işbirliği, sürat ve etkinlik sağlayarak krizin en az zararla ve milli menfaatlerimiz doğrultusunda atlatılmasını, sağlamaktır.

5 NÜKLEER ve RADYOLOJİK TEHLİKE DURUMU ULUSAL UYGULAMA YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarih/ No: / 23934BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1 - Bu Yönetmelik; barış zamanında, yurt içinde veya dışında meydana gelebilecek nükleer ve radyolojik bir kaza veya tehlike durumu ve öncesinde ilgili bakanlık, kurum ve bağlı kuruluşları ile valiliklerin kaza veya tehlike durumuna ilişkin sorumluluklarını tarif eder, halkın ve çevrenin sağlık ve güvenliğinin korunması faaliyetlerini düzenler.

6 Olası senaryolar Nükleer silahların kullanımı Nükleer kazalar Radyasyon yayan araçlar (kirli bomba) Herhangi bir nükleer patlama olmaksızın etrafa radyasyon yayarlar Kolaylıkla üretilebilir, konvansiyonel silahlarla birlikte kullanılabilirler Araştırma laboratuvarlarından, radyoterapi kliniklerinden, endüstriyel merkezlerden, nükleer santrallardan ve nükleer atık depolarından elde edilebilen çevreye radyasyon yayan radyoaktif kaynakları içerirler

7 Nükleer patlama ve diğer yüksek doz radyasyona maruz kalma durumları

8 Akut yüksek doz radyasyon üç temel taktik durumda ortaya çıkar Nükleer patlama sonrası ilk 60 saniyede ortaya çıkan çok yüksek doz radyasyon ve hemen yakın bölgeyi etkileyen fizyon ürünlerini içeren radyoaktif serpinti Yüksek gradeli nükleer materyalin kritik bir kütle oluşturmasına izin vermesi sonrasındaki nükleer reaksiyon nükleer patlama olmaksızın büyük miktarlarda gamma ve nötron radyasyon Akut yaralanmalara neden olabilen Co-60 gibi radyoaktif maddeleri içeren radyasyon yayan araçların neden olduğu radyasyon

9 Radyasyona en duyarlı iki sistem Hematopoietik sistem Gastrointestinal sistem

10 Radyasyon Sendromları Ciddi radyasyon hastalığı; eksternal radyasyonun neden olduğu durumlarda ortaya çıkar ve organ etkisi primer tıbbi sorundur Tıbbi bakım uygulanmadığında LD50/ Gy

11 Akut radyasyon sendromu; farklı semptomları içeren fazlardan oluşur Semptomlar bireysel radyasyon duyarlılığına, radyasyon tipine ve abzorbe edilen doz miktarına bağlıdır Radyasyon dozu arttıkça semptomların ciddiyeti artarken, semptomların ortaya çıkma süresi kısalır Baş. zamanı Semp. ciddiyeti

12 Zaman profili Prodromal faz Bulantı, kusma, ateş, baş ağrısı ve yorgunluk ile karakterize Granisetron (Kytril ), ondansetron (Zofran, Zofer ) ve tropisetron (Navoban ) Latent faz Semptomsuzluk ile karakterize Süresi maruz kalınan doz ve sistem ile ilişkili Nörovasküler sendromda birkaç saat iken, GIS 1-7 gün ve hematopoietik sendromda 2-6 hafta Açık hastalık fazı Hospitalizasyon ve tıbbi bakım gerekiyor

13 Hepatopoietik sendrom Gy radyasyona maruz kalan personelde kemik iliği fonksiyonları bozulur ve pansitopeni gözlemlenir Radyasyon sonrası 24 saat içinde periferik kan profilinde değişiklikler gözlenir En fazla etkilenen hücre lenfosittir En faydalı tetkik tam kan sayımıdır

14 Normal sınır Lenfosit sayısı Orta hasar Ciddi hasar Zaman (gün) Çok ciddi hasar Letal hasar

15 Gastrointestinal sendrom 6-8 Gy radyasyona maruz kalan personelde gastrointestinal sendrom gözlenir 1-7 günlük latent periyot sonrası ciddi sıvı kaybı, kanama ve diyare başlar

16 Nörovasküler sendrom Gy radyasyon nörovasküler sendrom ile sonuçlanır Latent periyot birkaç saat ile birkaç gün sürer Klinik tablo şuur kaybı, koma ve ölümü içerir

17 Biyolojik dozimetri Biyolojik marker Prodromal semptom ve bulgular Hematolojik Gösterge Zaman aralığı Doz aralığı (Gy) Bulantı başlangıcı < 12 saat 2-20 Periferal kan hücre deplesyonu < 1.5 hafta 2-8 Sitolojik Lenfosit-disentrik < birkaç ay Lenfosit-prematür kromozom yoğunlaşması < birkaç ay

18 Akut radyasyon hastalığına yaklaşım 3 evreye ayrılabilir Triyaj Hastaların önceliği belirlenir Acil bakım saat içindeki tanı ve tedavi girişimlerini içerir İleri bakım Ortaya çıkan ve çıkması muhtemel durumların tedavisini içerir

19 Nötropeni ve enfeksiyonda tedavi Antibiyotik proflaksisi nötrofil sayısının <100 olduğunda uygulanmalıdır Nötropeni süreci uzadıkça enfeksiyon riski artar Sitokin kullanımı enfeksiyon öncesinde gereklidir

20 Enfeksiyondan korunma Orta derecede radyasyon maruziyeti üzerinde patojenler ile yaralıyı mümkün olduğunca uzak tutmaktır Yaralının mikrobik çevre ile teması kesilmelidir Aerobların baskılandığı anaerobları etkilemeyen barsak dekontaminasyonu yapılmalıdır Sukralfat ve prostaglandin analogları mide aktivitesini etkilemeksizin kanamayı önleyebilir

21 Enfeksiyonda yaklaşım Febril nötropenik hastadan farkı yoktur Muhtemel bakteriler ve hastane enfeksiyonları düşünülerek ampirik anbiyoterapi uygulanır Kombine tedaviler tek ajana göre daha etkilidir Tedavi 24 saat ateşsiz bir periyot ve nötrofil sayısı >500 a kadar devam etmelidir

22 Hematopoietik büyüme faktörler G-CSF, filgrastim, (Neupogen ), μg/kg/gün GM-CSF, sargramostim, (******* ), 5-10 μg/kg/gün Hematopoiesisi sitimüle ediyorlar Nötrofilin fonksiyonel kapasitesini arttırıyorlar Antibiyoterapi, taze trombosit ve diğer kan ürünleri ile birlikte yapılan tedavide enfeksiyonların komplikasyonlarını azaltıyorlar Maruziyetten sonraki saat içinde uygulanmalı

23 Blast ve termal biyolojik etkiler Basınç Rüzgar Termal dalga Yangınlar

24 Blast yaralanma Blast dalganın kendi basınç rüzgarı Blast rüzgarın sürüklediği kuvvetler Standart travma tedavi prensipleri geçerli İmmün sistem baskılandığı için enfeksiyon ve yara iyileşmesi problem Hipotansiyon varsa büyük olasılıkla hipovolemiye bağlı Cerrahi tedavi gerektiren durumlar öncelik taşıyor Timpanik membranın yırtılmasının tedavisi geciktirilebilir

25 Yaralar ve radyasyon Radyasyona maruz kalanlarda açık bırakılan yaralar potansiyel enfeksiyon odağıdır Radyasyon yaralanmasından saatler sonra yara iyileşmesi gecikir Yaralar mümkün olduğunca erken kapatılmalıdır (36-48 saat) İlk müdahale yerinde cerrahi tedavi yapılamıyorsa orta derecede yaralanmış olanlar üst merkeze nakledilmelidirler

26 Termal yaralanmalar Termal dalga Yangınlar

27 Yanıklar ve radyasyon % 50 mortaliteye sahip bir yanık radyasyon (1.5 Gy) ile eşzamanlı ortaya çıktığında % 90 + mortaliteye dönüşüyor Enfeksiyon primer ölüm sebebi Cildin tüm katlarında oluşan yanık besi yeri olmak için ideal, eksizyon ve yaranın kapatılması gerekli Topikal antimikrobiyal ajanların kullanılması komplikasyonlara neden olabilir

28 Göz yaralanmaları Yüksek yoğunlukta ışık ve infrared radyasyona maruz kalmak korioretinal bölgede yaralanmaya yol açıyor Gözlükler ve gece görüş sistemleri bu yaralanmayı azaltırlar Patlama sonrasında geçici körlük oluşabilir Bu körlük gündüz bir kaç dakika gece ise 30 dakika sürebilir

29 Radyasyon yayan cihazlar ve endüstriyel kontaminasyon durumları

30 Kronik Radyasyon Sendromu En az üç yıl süresince 1 Gy üzerinde radyasyona maruz kalan kişilerde ortaya çıkar

31 Klinik belirtileri Uyku, iştah bozuklukları Yorgunluk ve tükenmişlik hali Konsantrasyon kaybı Hafızada zayıflama Mizaç değişiklikleri Vertigo Parestezi

32 Klinik belirtileri Başağrısı Epistaksi Baygınlık episodları Kemik ağrısı Sıcak basması Lokalize kemik ve kas hassasiyeti Orta derecede hipotansiyon

33 Klinik belirtileri Taşikardi Tremor Ataksi Asteni Hiperrefleksi Gecikmiş menarş İkincil cinsiyet karakterlerinde gelişme bozukluğu

34 Laboratuar bulguları Hafif veya belirgin pansitopeni Kemik displazisi

35 Klinik bulgular Karsinogenezis Katarakt oluşumu Fertilite bozuklukları ve infertilite

36 Fetal maruziyet Büyüme geriliği Ciddi konjenital malformasyonlar Embriyonik, fetal veya neonatal ölüm Karsinogenesis

37 Psikolojik etkiler

38 Psikolojik etkiler İnformasyon eksikliği, olabilecek olayların önceden bilinmemesi ve hatta koruyucu elbise arttırır Patlama sonrası suçluluk hissi, ölme olasılığını kafasından atamama, yüksek sayıda yaralı varlığı ve gecikmiş kurtarma faaliyetleri akut strese katkıda bulunurlar Fobi, genel depresyon ve yorgunluk, ve post travmatik stress bozuklukları görülebilir Uzun süreli etkileri engellemek için yakınlık, çabukluk ve beklenti prensipleri ile tedavi edilmelidir

39 Kontaminasyonda yaklaşım

40 Eksternal kontaminasyon Radyonüklidler ile kontamine bir alandan geçerken koruyucu elbise yokluğunda veya yaralanıldığında kontaminasyon oluşabilir Alfa ve beta radyasyonlar sıklıkladır Beta radyasyon radyodermite yol açabilir Dekontaminasyon hastanın elbiselerini çıkararak ve suyla hastayı yıkayarak yapılabilir

41 İnternal kontaminasyon Korunmayan personelin radyasyonu inhale etmesi, yutması veya radyoaktif madde ile yaralanması sonucunda oluşur İnhale edildiğinde akciğer fibrozisine yol açabilir Yutulduğunda gastrik lavaj, prusya mavisi, şelasyon ajanları, purgatif ve laksatif kullanılabilir I-131 maruziyetinde Potasyum iyodür verilmeli

42 İnternal kontaminasyonda tedavi Radionüklid Tedavi Yol Cesium-137 Prussian blue Oral Iodine-125/131 Potassium iodide Oral Strontium-90 Aluminum phosphate Oral Americium-241/ Ca- ve Zn-DTPA IV infüzyon Plutonium-239/ Cobalt-60

43 Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım

44 Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Radyasyon tehlikesi olduğunda tehlikeden 50 metre uzakta bulunmalıdır Şüpheli yerde personel ve araçları rüzgarın ters istikametinde, bölgede mümkünse yüksek bir konumda bulunulmalıdır Yardım istenmelidir Yaralıların tespit edilmesi gereklidir

45 Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Hareket edemeyecek yaralılara ileri hayat desteği vermek için beklemeyip, rutin acil bakımı uygulanmalıdır Yaralıların radyasyonlu bölgeden çıkarılması, yeni yaralanmalardan korumak için uygun hasta transfer teknikleri kullanılmalıdır Kontaminasyon şüphesi varsa kontrollü bölgede kalınmalıdır Açık yaralar steril kapamalarla kapatılmalıdır Yaralıda kontaminasyon olup olmadığını kontrol edilmelidir Kontaminasyon varsa yaralının elbisesi çıkarılmalıdır

46 Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Hayatı tehdit eden yaralanmalar öncelikle tedavi edilmelidir Ambulans kontrol çizgisinin temiz tarafına yanaştırılmalıdır Temiz bir battaniye örtülmeli ve uygun şekilde güvenceye alınmalıdır Kontrollü bölgeyi terk etmeden önce koruyucu elbiseleriniz çıkartılmalıdır

47 Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Mümkünse kontrollü bölgeye girmeyen personel tarafından hastaneye transportu sağlanmalıdır Hastane bilgilendirilmeli ve hastanenin prensiplerine göre hareket edilmelidir Ambulans ve içindeki malzemeler ile birlikte ancak personel radyasyon ölçümü ve dekontaminasyon işlemi yapıldıktan sonra göreve dönülmelidir

48 Radyasyon varlığında birinci basamak yaklaşım Ciddi tıbbi problemler radyasyon yaralarına göre öncelik taşırlar Radyasyon yaralanması nadiren şuur kaybı gösterirler, bu bulgunun varlığında diğer yaralanma durumları değerlendirilmelidir

49 Radyasyona maruz kalan kişide yapılması gereken tıbbi analizler Test Nazal sürüntü Eksternal kont. Int. Kont. / idrar ve gaita Dekont. Noktası + Tıbbi tedavi birimi İkinci basamak bakım Baseline örnek Üçücü basamak bakım 24 saatte bir + Tam Kan 6-12 saat 12 saat Günlük HLA Tiplemesi + + +

50 Radyasyona maruz kalan kişide yapılması gereken tıbbi analizler Test Dekont. Noktası Tıbbi tedavi birimi İkinci basamak bakım Üçücü basam ak bakım CMV + + Diğer virüsler Lenfosit sitogenetik çalışma Örnek al Örnek al + +

51 Maruz kalınan dozlara göre yaklaşım

52 Gy Başlangıç semptomu yoktur Medikal problem anksiyetedir

53 Başlangıç semptomu bulantı ve orta derecede baş ağrısıdır Başlangıç semptomu 6 saat sonra ortaya çıkar 12 saat sonra biter Medikal problemi yoktur 24 saatte orta derecede lenfosit depresyonu gözlemlenir

54 Gy Başlangıç semptomu % 5-30 personelde geçici orta derecede bulantı kusmadır Başlangıç semptomu 3-5 saat sonra ortaya çıkar 24 saat sonra biter Minimal klinik etki dışında yaralarda geç iyileşme gözlenebilir Tüm yaralarda debridman ve primer kapatılma prosedürü uygulanmalıdır Lenfosit, platelet ve granülositte orta derecede düşme gözlenir Fırsatçı patojenlerin hastalığa yol açması muhtemeldir

55 Gy Başlangıç semptomu geçici, hafif ve orta derecede bulantı ve kusma % hastada gözlenir % hastada bitkinlik ve yorgunluk gözlenir Başlangıç semptomu 2 saat sonra ortaya çıkar 1 gün sonra biter Hastaların yarısında ciddi tıbbi bakım gerekir Enfeksiyon, kanama ve ateş önemli bulgulardır Yara ve yanıkların varlığı morbidite ve mortaliteyi arttırır

56 Gy Tedavide; sıvı ve elektrolit dengesi sağlanmalıdır lenfosit sayısı olanlarda sitokinler kullanılmalıdır

57 3 5.3 Gy % hastada başlangıç semptomu geçici orta derecede bulantı kusma gözlenirken % hastada orta derecede bitkinlik ve yorgunluk gözlemlenir Bulantı kusma 2 saat sonra ortaya çıkar 3-4 gün sonra biter, diyare 10 gün ortaya çıkar 2-3 hafta sonra biter Diyare, anoreksi, sıvı kaybı, ülserasyon, kript hücrelerinin ölümü, artmış enfeksiyon riski, megakaryosit kaybına bağlı olarak 3-4 haftada kanama diyatezi görülür

58 3 5.3 Gy Tedavide Sıvı elektrolit kaybı yerine konmalıdır Sitokinler kullanılmalıdır Enfeksiyon tedavisi yapılmalıdır Kinololonlar ile GIS dekontaminasyonu yapılmalıdı Orta-ciddi derecede lenfosit kaybı mevcuttur

59 3 5.3 Gy 4X1 lenfosit takibi yapılmalıdır 14 günde saç kaybı ortaya çıkar, trombositopenik purpura 3 hafta sonra ortaya çıkar Oral beslenme uygulanmalıdır Tüm cerrahi girişimler radyasyonu takiben saat arasında uygulanmalı, gerekli girişimler 6 hafta bekletilmelidir

60 5.3 8 Gy Başlangıç semptomu % hastada orta-ciddi derecede bulantı kusma % hastada orta derecede bitkinlik, yorgunluk ve diyare Semptomlar 1 saatten önce başlar Tıbbi problemler 10 gün-5 haftada % hastada patojenik ve fırsatçı enfeksiyon, kanama, ateş ve iştah kaybı GI ülserasyon, kanlı diyare, bulantı, ciddi sıvı elektrolit kaybı, kapiller kaçak ve hipotansiyon

61 5.3 8 Gy Tıbbi tedavi Sağkalımı arttırmak için çok ciddi yoğun bakım gerekir GI kayıplar için sıvı ve elektrolit replasmanı yapılmalıdır Sitokin kullanımı ve transfüzyon gerekir Enfeksiyonlar için spesifik antibiyoterapi ve antifungal tedavi uygulanmalıdır Oral beslenme uygulanmalıdır Kinolonlar ile GI dekontaminasyon yapılmalıdır

62 5.3 8 Gy Pratik olarak 48 saat sonra lenfosit yoktur Platelet ve granulositlerde ciddi düşme vardır Bu hastalar birinci öncelikli kurtarılmalıdır Latent periyot çok kısadır Fiziksel travma da varsa mortalite mutlaktır Tüm cerrahi girişimler radyasyonu takiben saat arasında uygulanmalı, gerekli girişimler 6 hafta bekletilmeli

63 8 30 Gy Başlangıç semptomları Ciddi derecede bulantı, kusma, bitkinlik yorgunluk, baş dönmesi ve dezoryantasyon Orta ve ciddi derecede sıvı ve elektrolit dengesizliği, hipotansiyon, yüksek ateş, ani vasküler kollaps Başlangıç semptomları 3 dakika içinde ortaya çıkar ve ölümle sonuçlanır

64 8 30 Gy Tıbbi problemler 2-3 haftada muhtemel ölüm CNS semptomları baskındır, serebral vasküler bozukluklara bağlı olarak ölüm Tedavi Yoğun bakım gerekir Yüksek dozlarda destek tedavi yapılmalıdır Ek bir yaralanma yok ve tedaviye yanıt varsa agresif tedaviler yapılmalıdır (kaynaklar yeterli olduğunda) Kemik iliği günler içinde baskılanır Kemik iliği transplantasyonu radyasyon pnömonisi ve fibrozisi nedeniyle sonucu değiştirmez Küçük yaralar bile öldürücü olabilir

65 Türkiye' de Geçmişte Yaşanmış Radyasyon Kazaları

66 9 Haziran Kaza KOCAELİ ilinde İstanbul Gübre Sanayi A.Ş. firmasının Kocaeli fabrikasında 09 haziran 1980 tarihinde Co-60 (29.6 mci) ile olmuştur Kazanın oluşu, Üre reaktörünün bakımı için Müh. A.Y. ın nezaretindeki; N.A., M.K., M.Ç. ve M.B.'dan oluşan ekip tarihinde saat de reaktör üst kapağını aşmaya başlıyorlar. Müh. A.Y. ın alet almak için uzaklaştığı bir anda işci M.K. ile N.A.'ın kaynağın bağlı olduğu flanşı sökuyorlar. M.K. flanşa bağlı olan kaynağı alarak 3'e katlıyor ve N.A.ya veriyor. Kaynağın sökülme işlemi 3-5 dakika arasında olmuştur. Merdiven azına bırakılması 30 s sürmüştür. Kaynak orada 25 dk kalmıştır. Mühendis gelince yerine takılması 25 s de tamamlanmıştır. İşcilerin maruz kaldığı dozlar şu şekildedir; M.K.'ın elleri 1280 mrem, tüm vücudu 40 mrem N.A.'ın eleri 160 mrem, tüm vücudu 50 mrem M.B.'nın elleri 160 mrem, tüm vücudu 10 mrem M.Ç.'in elleri 160 mrem, tüm vücudu 10 mrem

67 15 Mayıs Gaziosmanpaşa Cad. Ortanca Sokak. No:53/4 adresinde bulunan Gazi San-Rad Sanayii ve Ticaret A.Ş. firmasının Karadeniz Bakırr İşletmeleri Göktaş-Dumur/ Murgul adresinde kaza Ir-192 (9.15 Ci) ile gerçekleşmiştir İşçi H.Ç. nin işverenle ücret anlaşmazlığı nedeniyle sinirlenerek kaynağı koruyucu cihazdan çıkartıp sipirali kırarak 10 m uzağa fırlatması ile gerçekleşmiştir. Olay Firma yetkilisine ve oradan da TAEK e bildiriliyor. Firma yetkilisi işçiye kaynağı aldırtarak koruyucu kabı içine koyduruyor.

68 27/28 Ekim Esat Cad. 115 K.Esat - ANKARA adresinde bulunan Kutlutaş İnşaat -Tesisat San. ve T.A.Ş. firmasının Sivas Kangal Termik Santralinde kaza Ir-192 (19 Ci) kaynağı ile 27/28 ekim 1986 tarihinde olmuştur. Çalışmalar sırasında cihaz açılarak kaynak yere düşüyor. Akşam 30 dakika kadar aranıyor, bulunamıyor. Sabah tekrar aranarak bulunuyor, 10 Dk kadar taşınıyor da S.K. kaynağı yerine takıyor. Ş.K. sol el-dozu 8000 rem, 320 rem gonat dozu, F.D. sol el-dozu 6000 rem, toplam vücut-dozu 30 rem, M.B. her iki el-dozu 1200 rem, toplam vücut dozu olarak hesaplanıyor

69 1 Mayıs Gaziosmanpaşa Cad. Ortanca Sokak. No:53/4 adresinde bulunan Gazi San-Rad Sanayii ve Ticaret A.Ş. firmasının Karadeniz Bakır İşletmeleri Göktaş-Dumur/ Murgul adresindeki kaza Ir-192 (9.15 Ci) ile 1 mayıs 1987 tarihinde gerçekleşiyor Cihaz çalıştırıldıktan sonra cihaz ve ışınlama hortumu K.Z. ve E.Z. tarafından bekar gazinosu girişindeki vestiyere bırakılıyor. Daha sonra çekilen filimlerin bozuk olduğu görüldüğünde, sipiralin ışınlama cihazında olmadığı, ışınlama hortumunda olduğu düşünülerek, hortum gazinodan 12 m uzağa atılıyor Daha sonra temizlikçi tarafından bulunan hortum gazino önüne bırakılıyor, bırakılma esnasındaki sallanma sonucunda sipiral in düştüğü K.Z. tarafından farkediliyor ve çevrede güvenlik önlemleri alınarak kaynak cihazın içine yerleştiriliyor Kaynak toplam 3.5 saat dışarıda kalıyor Kazaya uğrayanların anlattığına göre kalça ve bel bölgesi rad, gonad bölgesi rad, ortalama vücut dozu rad olarak hesaplanıyor

70 1 Ekim Piyade Sok. No:19 Çankaya-ANKARA adresinde bulunan Güriş Makina ve Montaj San. A.Ş. firmasının Gölbaşı şantiyesinde kaza Ir-192 (80Ci) kaynağı ile 1 ekim 1988 tarihinde olmuştur Kaza gece çalışmaları sırasında film çekimi alanına ışıklı ikaza rağmen çekimle ilgili olmayan bir işçinin dalgınlıkla girerek ışınlama kaynağından 7 m uzaklıkta 5 dakika kadar beklemiş olmasıdır Yapılan en kötümser hesaplamalarda işçinin 72.7 mr2lik doza maruz kaldığı tesbit edilmiştir

71 1993 yılında Eskişehir 1. Ana Jet Üssü Uçak Bakım Komutanlığı'nda çalışan bir subay uçak üzerinde çekim yaparken cihazı kapatmadan direkt olarak X-ışını demeti önünde, X-ışını tüpünün ayarlanması ve filmin yerleştirilmesi işlemlerini yapıyor 5-6 dakika çalışıyor 3000m Rem'lik fiziksel doz hesaplanıyor Biyolojik tüm vücut dozu 0.5 Gy (250 kv x-ışını eğrisine göre) bulunuyor

72 11 Haziran Perpa Tic. Merkezi B. Blok Kat:2 Şişli-İSTANBUL adresinde bulunan Monrol Nükleer Ürünler San. ve Tic. A.Ş. firmasının, S.S. Esot Yapı kooperatifi D. Blok No:33 İkitelli-İSTANBUL adresinde Ir-192 (89 Ci) kaynak değiştirme laboratuvarında meydana gelmiştir Kaza 89 Ci'lik Ir-192 çekirdeğinin transferi esnasında çekirdeğin kapsüle girerken sıkışması ve O.K.'nin sağ eli ile kapsülü tutup vücudunu koruyucu vaziyette çekirdeği 15 saniyede çıkarması ile meydana gelmiştir Yapılan kromozom aberasyon analizi ile el-dozu <20 Gy ve vücut-dozu 0.1 Gy olarak belirlenmiştir.

73 İkitelli Radyasyon Kazası: 8 Ocak 1999 Aralık 1998 ve Ocak 1999'da gerçekleşen İstanbul İkitelli Kazası ülkemizde gerçekleşen en ciddi kazadır. Cobalt-60 tele-terapi kaynaklarının taşınmasında kullanılan iki konteynerin hurda metal olarak satılması sonucunda ciddi bir radyolojik kaza meydana gelmiştir. Bu iki konteyneri satın alan kişiler kapları açıp, zırhlı konteynerleri parçalayarak kendileriyle birlikte bir kaç kişiyi, farkında olmadan en az bir zırhsız Kobalt 60 kaynağından yayılan radyasyona maruz bırakmıştır Kaza sonucunda 10 kişi Gy arasında dozlar aldılar M.I. 2.2 Gy H.I. 3.1 Gy K.I. 2.5 Gy İ.I. 2.5 Gy H.G. 1.8 Gy A.I. 0.9 Gy H.Ş. 0.6 Gy A.Ş. 0.8 Gy E.D. 0.6 Gy

74 4 Mart Perpa Tic. Merkezi B. Blok Kat:2 Şişli-İSTANBUL adresinde bulunan Monrol Nükleer Ürünler San. ve Tic. A.Ş. firmasının, S.S. Esot Yapı kooperatifi D. Blok No:33 İkitelli-İSTANBUL adresinde Ir-192 kaynak değiştirme laboratuvarında tarihinde meydana gelmiştir. Arızalanan gamagrafi cihazının kaynak tutucusunun tamir edilip monte edilmesinden sonra, G.Y. ve O.E. nin sistemin çalışmasımı öğrenmek amacıyla yapılan tatbiki çekim esnasında farkında olmadan kaynağın açıkta kalması sonucu radyasyona maruz kalmışlardır İşlemin 3-6 dakika sürdüğü söylenmiştir Kaza, madurların birbirlerinden bağınsız olarak ellerinde meydana gelen kızarık nedeniyle gittikleri doktorun teşhisi ile anlaşılmıştır G.Y. nin el-dodu Gy, vücut-dozu 0.58±0.23 Gy, O.A.'ün el-dozu Gy, vücut-dozu 0.48±0.07 Gy olarak yapılan kabüller ile hesaplanmıştır

75 11 Temmuz Pendik San. Sitesi Erguva Sok. No:96 Pendik - İSTANBUL adresinde bulunan Yasin Torna firmasında, firmanın bulunduğu adreste cinsi bilinmeyen bir radyasyonkaynağı ile kazanın gerçekleştiği tarihinde TAEK e bildirilmiştir. Kazaya uğrayan kişi H.T. olup, bilinmeyen kişiler tarfından getirilen gamagrafi cihazına ait tesbih taneleri şeklindeki kaynak kapsülünü taşıyan esnek bir parçanın aynısından yapması istenmiştir Kazaya uğrayan kişi resmi gösterilen parçayı tanımış ve parçayı sol eliyle tutuğunu söylemiştir H.T. bir süre sonra rahatsızlanarak İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesine ve oradan ÇNAEM'e gelmiştir Bu kazada kişi kromozon aberasyon analizi ile el-dozu Gy ve vücut-dozu 0.75±0.25 Gy olarak belirlenmiştir

76 13 Aralık 2002 tarihinde TEKNİK NDT firmasında çalışan 2 radyografi teknisyeni ve 1 şoför, mobil Ir-192 cihazı (projektör) ile 12 saat çekim yapıyorlar Kaynağın muhafaza içine girmemiş olduğunu, kalem dozimetrelerinin skalasının dolmasından anlıyorlar Film dozimetrelerini okunması için ÇNAEM' ne getiriyorlar. Kazadan 5 gün sonrasında, 18 Aralık 2002 tarihinde, alınan kan örneklerinde Biyolojik doz tayini için yapılan kromozom analizleri sonucunda aldıkları dozlar; Y.S Gy, M.Ş Gy, M.K Gy olarak saptandı Y.S. nin kazadan sonra 14. günde parmaklarında kızarma ve morarma başlıyor.4-5 gün sonrasında su toplamaya başlıyor, ampüte ediliyor

77 18 Temmuz 2003 tarihinde PAL Metal Anonim Şirketi elemanı 2 radyografi teknisyeni kaynak cihazının arka soketinin çelik halata takılması sonucu radyasyona maruz kalıyor Çekim bittikten sonra kaynağın taşıyıcı içine girmemiş olduğu anlaşılıyor Bu kaza sonucu N.T. nin 0.34 Gy ve M.T. nin 0.21 Gy biyolojik doz aldıkları saptandı

78 21 Eylül 2003 tarihinde MESS Teknik firması elemanı iki kişi radyografi cihazının ön hortumunda kırık nedeniyle spiralin gidiş gelişinde zorluk olduğunu, kılavuz hortum içinde kaynağın sıkıştığını düşünüyorlar bir tanesi eli ile kaynağa temas ediyor Filmlerdeki kararmalar nedeniyle kaynağın hortum içinde kaldığını anlıyorlar S.G Gy ve Y.K Gy biyolojik doz alıyor. S. G. ayrıca eliyle kılavuz hortum içindeki kaynağa maruz kaldığı için ışınlanmadan sonra 2 hafta içinde sağ elde 3 parmak ve sol elin tamamında yaralar açılmıştı

79 24 Eylül 2003 tarihinde HABUR Gümrük- Muhafaza Başmüdürlüğü'nde görevli memur M.Ö. bir kamyon kontrol edilmek üzere detektör sistemi içine alınırken aniden sistemin çalışmaya başlaması ile sn. yüksek enerjili X ışınlarına maruz kalıyor. Yapılan kromozom aberasyon analizi sonucu 0.2 Gy biyolojik doz saptandı

80 23 Temmuz RÖNTGENSAN firmasından iki radyografi teknisyeni radyografi cihazında kaynağın kılavuz hortumda takılı kaldığını anlıyor ve bir aparatla uzaktan hortuma müdahale ediyorlar 3-4 sn içinde kaynak taşıyıcı içine alınıyor. Bu kişilerden H.D. 'da 0.21 Gy ve T.D.' de 0.47 Gy biyolojik doz saptandı

81 8 Temmuz RÖNTGENSAN firması elemanı R.G. ve E.T. radyoaktif kaynak cihazın dışında iken çalışmaya 5 saat ediyorlar Çalışma sırasında R.G. kusmaya başlayıp işi bırakıyor E.T. da mide bulantısı ile işi bırakıyor, malzemeleri toplarken kaynağın taşıyıcı dışında olduğunu fark ederek yerine koyuyorlar R.G.'ün Biyolojik dozu 1.17 Gy olarak saptanıyor ayrıca ellerinde kızarıklıklar ve yaralar açılıyor E.T. nin Biyolojik Dozu 0.72 Gy olarak saptandı

82 22 Temmuz TAMUSAN Firması elemanı S.M. radyografi cihazının kapalı olduğunu düşünerek 1 saatten fazla cihazla çalışıyor Çalışma sonrasında cihazın hortumunu elle düzeltmeye çalışırken çekirdeğin orada olduğunu görerek kaynağı taşıyıcı içine geri alıyor 2 gün sonrasında sağ ve sol elde şişmeler, ağrılar başlıyor. Sağ elde 3 ve sol elde 2 parmakta şiddetli yanık belirtileri gözleniyor Biyolojik Dozu Gy olarak saptandı