GELİR TABLOSU. Gelir tablosunun düzenlenmesi tarihleri bilanço ile paraleldir. Bilanço gelir tablosunun kapsadığı dönemin son tarihini taşır.

Transkript

1 GELİR TABLOSU Gelir tablosu işletmenin belli bir dönemde elde ettiği gelirleri ve bu gelirleri sağlamak için yaptığı giderlerle dönem içinde gerçekleşen diğer giderleri sınıflandırılmış olarak gösteren tablodur. Gelir tablosunun düzenlenmesi tarihleri bilanço ile paraleldir. Bilanço gelir tablosunun kapsadığı dönemin son tarihini taşır. GELİR TABLOSUNUN YAPISI Gelir tablosunda brüt satışlardan başlayarak, satıştan indirimler ile gider gurupları gelirlerden düşülür ve çeşitli kar aşamaları ayrı ayrı gösterilir. Aşağıdaki örnekte ana hatları ile gelir tablosunun yapısı görülmektedir: GELİR TABLOSU BRÜT SATI LAR (Satıştan İndirimler) NET SATI LAR (Satışların Maliyeti)_ BRÜT SATI KARI/(ZARARI) (Faaliyet Giderleri ) FAALİYET KARI/(ZARARI) + Diğer Faaliyetlerden Gelir ve Karlar - (Diğer Faaliyetlerden Gider ve Zarar) - (Finansman Giderleri) OLAĞAN KAR/(ZARAR) + Olağandışı Gelir ve Karlar - (Olağandışı Gelir ve Zarar) DÖNEM KARI/(ZARARI) - (Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları) NET KAR/(ZARAR) Görüldüğü gibi gelir tablosunda gelirler ve giderler ayrı bölümlerde yer almamakta brüt satışlardan başlayarak gelirlerden belirli gider grupları düşülerek çeşitli kar aşamalarına ulaşılmaktadır. Bu kar aşamalarını sırası ile inceleyelim: 1. BRÜT SATI KARI A AMASI 1

2 Brüt Satış Karı, Net Satışlar tutarı ile Satışların Maliyeti arasındaki olumlu farktır. Ender rastlanmakla birlikte Satışların Maliyetinin Net Satışlardan fazla olması durumunda bu fark olumsuz olarak Brüt Satış Zararı şeklinde ortaya çıkar. Net Satışlar = Brüt Satışlar - Satış İndirimleri Brüt Satış Karı = Net Satışlar - Satışların Maliyeti BRÜT SATI LAR Brüt Satışlar işletmenin esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satış bedellerinin kaydedildiği hesaptır. Satılan mal ve hizmetlerle ilgili sübvansiyonlar, satış tarihindeki vade farkları, ilgili dönemde ortaya çıkan ihracat kur farkları ve vergi iadeleri de bu tutarın içindedir. Katma Değer Vergisi ise bu tutarın dışındadır. Brüt satışlar,yurtiçi Satışlar, Yurtdışı Satışlar ve Diğer Gelirler olarak bölümlendirilir. Yurtiçi Satışlar Hesabında yurtiçindeki alıcılara yapılan satışlar,yurtdışı Satışlar Hesabında yurtdışı veya yurtdışı gibi kabul edilen serbest bölgelerdeki alıcılara yapılan satışlar izlenir. Diğer Gelirler Hesabında ise sübvansiyonlar,vergi iadeleri,satış tarihindeki vade farkları vb. gibi kalemler yer alır. Brüt satışlardan Satıştan İndirimler düşülerek Net Satış hasılatına varılır. Satıştan İndirimler Gurubu içinde şu kalemler bulunur: Satıştan İadeler Satış iadeleri bu hesapta izlenir. Satış iadeleri,üretilen malların kalitesinin satış sözleşmesin deki niteliklere uygun olmamasından, malların zamanında teslim edilmemesi sonucunda alıcının ihtiyacını başka kaynaklardan karşılamasından veya ekonomik ya da politik kriz dönemlerinde talebin düşmesi gibi nedenlerden kaynaklanır. Satış iadelerinin satışlar içindeki payının yükselmesi dikkatle incelenmesi gereken bir durumdur. Satış İskontoları Bu hesapta satış faturası düzenlendikten sonra yapılan miktar ve nakit iskontoları yeralır. Miktar iskontosu dönem içinde alımları belli bir hacime ulaşan alıcılara yapılan bir iskontodur. 3 Nakit iskontosu ise satış sözleşmesinde belirlenen süre içinde fatura bedelinin tamamını ödeyen alıcıya tanınan belli bir orandaki iskontodur. Örneğin sözleşmede 5/10 Net 90 gibi bir koşul bulunuyorsa bu, mal veya hizmetin bedeli 10 gün içinde ödendiği takdirde alıcının %5 oranında iskontodan yararlanacağı, 11günden başlayarak 90. gün doluncaya kadar fatura tutarını ödeyeceği anlamına gelir. Diğer İndirimler Satılan mal ve hizmetlerin istenilen niteliklere sahip olmaması nedeniyle yapılan indirimlerle malların alıcıya ulaştırılması amacıyla yapılan giderler ve KDV dışında satış vergileri ve fonlar bu hesapta izlenir. SATI LARIN MALİYETİ 2

3 Bu gurupta satılan mamul, ticari mal ve hizmetlerin maliyetleri yer alır. Satılan Mamuller Maliyeti İşletmenin üreterek sattığı mamullerin maliyeti bu hesapta izlenir. Satılan Ticari Mallar Maliyeti Bu hesapta işletmenin satmak üzere satın aldığı mallardan satılanların maliyeti yer alır. Satılan Hizmet Maliyeti Üretilen ve satılan hizmet maliyetleri bu hesapta izlenir. Diğer Satışların Maliyeti İşletmenin esas faaliyeti ile ilgili olan fakat mamul,ticari mal ya da hizmet kapsamına girmeyen satışların -örneğin hurda ve döküntülerin- maliyeti bu hesapta yer alır. 2. FAALİYET KARI VEYA ZARARI A AMASI Bu aşamada işletmenin esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmetlerin satışından sağladığı kar elde edilir. Faaliyet karı, Brüt Satış Karı ile işletmenin esas faaliyetlerini sürdürmesi için yapmak zorunda olduğu Faaliyet Giderleri arasındaki olumlu farktır. Faaliyet Karı = Brüt Satış Karı - Faaliyet Giderleri FAALİYET GİDERLERİ Faaliyet giderlerini yapılmalarındaki zorunluluk derecesine göre Genel Yönetim Giderleri, Pazarlama Giderleri ve Araştırma ve Geliştirme Giderleri olarak sıralayabiliriz. Genel Yönetim Giderleri büyük - küçük her işletmede yapılması gereken giderlerdir. En küçük işletme dahi faaliyetlerini sürdürmek için, haberleşme ve ulaşım, ısınma ve aydınlatma giderlerini ve işyeri için kira ödemek zorundadır. İşletme büyüyüp faaliyet alanını genişlettikçe bu giderler çeşitlenir ve tutarları yükselir. Örneğin personel giderleri danışmanlık giderleri, temsil ve ağırlama giderleri ortaya çıkar. Pazarlama giderleri de belli büyüklüğe ulaşan işletmelerde söz konusudur. Üretilen mal ve hizmetlerin satışı için satış elemanları istihdam edilmesi,satış mağazaları açılması veya aracılara satış komisyonları ödenmesi, reklam ve diğer tutundurma faaliyetlerinde bulunulması gereği ortaya çıkar. Yeni mamuller ve üretim teknikleri geliştirmeyi amaçlayan büyük işletmeler ise araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunurlar. Gerek Tek Düzen Hesap Planı çerçevesinde ve gerekse Sermaye Piyasası Kurulu tarafından öngörülen gelir tablosu tipinde faaliyet giderleri şöyle sıralanmıştır: a. Araştırma ve Geliştirme Giderleri b. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri c. Genel Yönetim Giderleri a. Araştırma ve Geliştirme Giderleri 3

4 Aktifleştirilmiş araştırma ve geliştirme giderlerininin cari dönemde giderleştirilen bölümü ile aktifleştirmeye değmeyecek kadar küçük olduğu için doğrudan gider yazılan harcamalar bu hesapta yeralır. b. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri İşletmenin ürettiği mamullerin ve ticari malların pazarlaması ile ilgili faaliyetler kapsamında yapılan giderler bu hesapta izlenir. Aslında pazarlama terimi tüm tüketici ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla yapılan pazar araştırmalarından, dağıtım ve tutundurma faaliyetlerine kadar tüm pazarlama fonksiyonlarını içerdiğinden bu giderleri tanımlamak açısından sadece pazarlama giderleri terimini kullanmak yeterlidir. İlk kez Sermaye Piyasası Kurulunun düzenlediği hesap planı ve mali tablolarda yapılan terminoloji hatası ne yazık ki Tek Düzen Hesap Planı ve Mali Tablolarında da tekrarlanmıştır. Pazarlama giderleri üretilen veya satınalınan malların alıcılara ulaştırılması aşamasına kadar yapılan tüm giderleri içerir. Bu giderlerin başlıcaları şunlardır: -Satış elemanları ile satış ve dağıtım ile ilgili yerlerde çalışan işçilerin ve diğer personele ödenen ücretler,maaşlar ve ekleri; - Satış personeline satışlar veya katkı marjı üzerinden ödenen primler - Satış komisyonları -Satış mağazaları,depo ve ambarlar vb. için ödenen kiralar -Mağaza,depo,ambar vb. gibi yerler firmanın mülkiyetinde ise bunların amortisman, bakım ve onarım giderleri; -Mağaza,depo,ambar vb. gibi yerlerde bulunana demirbaşların amortisman bakım ve onarım giderleri; -Sigorta giderleri -Nakliye giderleri -Liman giderleri -Yükleme ve boşaltma giderleri - Pazarlama gider yerlerinde kullanılan çeşitli malzeme giderleri - Mağaza,depo,ambar vb. gibi yerlerle ilgili ısıtma,aydınlatma ve diğer genel giderler; - Tutundurma giderleri; - Seyahat giderleri, - Diğer pazarlama giderleri b. Genel Yönetim Giderleri Doğrudan üretim faaliyeti ile ilgili olmadığı halde işletmenin esas faaliyetini oluşturan mal ve hizmetlerin üretim ve satışını mümkün kılan genel yönetim faaliyetleri ile ilgili olarak ortaya çıkan giderlerdir. Genel yönetim giderleri şunlardır: -İdari binaların veya ofislerin kiraları,bu binalar firmaya ait olduğu takdirde amortisman bakım ve onarım giderleri - İdari bölümlerde bulunan demirbaşların amortisman bakım ve onarım giderleri; - İdari personel maaş ve ücretleri ; - İdari bölümlerin ısıtma,aydınlatma, elektrik,su vb. gibi genel giderleri; - Vergi resim ve harçlar, 4

5 - Malzeme giderleri; - Danışmanlık ücretleri; - Temsil ve ağırlama giderleri; - Diğer genel yönetim giderleri. Faaliyet Karı veya Zararı Faaliyet karı işletmenin esas faaliyetlerinden elde ettiği sonucu gösterir ve en önemli karlılık aşamasıdır. 3. OLAĞAN KARI VEYA ZARAR A AMASI Faaliyet karı veya zararına diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar eklenip, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlarla finansman giderleri düşülerek olağan kar veya zarar elde edilir. Faaliyet Karı veya Zararı + Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar _ Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar _ Finansman Giderleri Olağan Kar veya Zarar imdi faaliyet karı veya zararı aşamasından olağan kar aşamasına ulaşırken eklenen ve düşülen kalemleri sırasıyla ele alalım: a. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar Bunlar işletmenin esas faaliyetleri dışında elde ettiği çeşitli gelir ve karlardır. İşletmelerin faaliyetleri sırasında ortaya çıkan nakit fazlasını menkul kıymetlere yatırmaları ve/veya esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet üretimine yardımcı olmak,ya da riski dağıtmak amacıyla başka işletmelere ortak olmaları esas faaliyetlerinin dışında olmakla birlikte olağan faaliyetlerdendir. İşte, iştiraklerden, bağlı ortaklıklardan ve iştirak sayılabilecek çoğunluğa erişmemiş olan hisse senedi yatırımlarından elde edilen temettü gelirleri ile, geçici amaçlı ya da uzun vadeli borçlanma araçlarına yaptıkları yatırımlardan sağladıkları faiz gelirleri bezeri kira vb. gelirler diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar başlığı altında guruplandırılır. Bu gelir ve karlar şunlardır: - İştirakler, bağlı ortaklıklar ve bağlı menkul kıymetler kapsamındaki hisse senetlerinden elde edilen temettü gelirleri - Faiz gelirleri - Komisyon gelirleri - Menkul kıymet satış karları 5

6 - Borsaya kote edilmiş hisse senetlerinden oluşan yatırımların pazar değerlerinde oluşan artışlar ( borsa değer artış karları )(*) - Kambiyo karları - Reeskont faiz gelirleri - Konusu kalmayan karşılıklar - Diğer olağan gelir ve karlar Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar ise aşağıdaki kalemlerden oluşur: b. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar - Komisyon giderleri - Karşılık giderleri - Menkul kıymet satış zararları - Kambiyo zararları - Borsa değer azalış zararları - Reeskont faiz giderleri - Diğer olağan gider ve zararlar. c. Finansman Giderleri Finansman giderleri şu kalemlerden oluşur: Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar üzerinden ödenen faiz Senet karşılığı avans kredileri için ödenen tahsil komisyonları Vade farkları Banka ve sigorta muameleleri vergisi Kur farkları, Tahvil ve diğer borçlanma senetleri ile ilgili ihraç giderleri, Kredi sözleşmesi ile ilgili giderler, İpotek vb. rehin tesisi ile ilgili giderler. Varlıkların elde edilmesiyle ilgili borçlanmadan kaynaklanan finansman giderleri varlığın aktifleştirilmesinden önceden gerçekleşmiş olması durumunda varlığın maliyetine dahil edilebilir. Ancak, varlığın aktife kaydolmasından sonra ortaya çıkan finansman giderleri doğrudan finansman gideri olarak kaydedilmek zorundadır. VUK, SPK Seri XI. No. 1, Madde 33/B.) Vergi Usul Kanununa göre bedeli döviz olarak ödenen varlıklarla ilgili olarak,elde etme tarihinden sonra 3 ay içinde ortay çıkan ve elde etme maliyetini en az % 20 oranında arttıran kur farkları ilgili varlığın maliyetine dahil edilebilir. Finansman Giderleri Kısıtlaması Vergi Usul Kanununa 1994 yılında 4008 sayılı yasa ile eklenen 25. Madde uyarınca stoklarını Son Giren İlk Çıkar (LIFO) yöntemine göre değerleyen ve amortismana tabi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutan firmaların borçlandıkları tutarlarla ilgili olarak ortaya çıkan finansman giderlerin tamamını gider olarak kaydetmeyip kısıtlamaya tabi tutmaları gerekmektedir. 6

7 Buna göre finansman giderleri toplamına indirim oranı uygulanarak bulunacak tutarın 25 i gider olarak yazılabilir. İndirim oranı Maliye Bakanlığı tarafından saptanır ve ilgili yıl için tespit edilen yeniden değerleme oranı, yine Bakanlıkça belirlenen ortalama kredi faiz oranına bölünerek hesaplanır. Varlıkların elde edilmesinde kullanılan döviz kredileri nedeniyle işletme lehine oluşan kur farklarının muhasebeleştirilmesinde şu yöntem izlenir: - Kur farkı varlığın kullanılabilir duruma gelmesinden önce oluşmuş ise, daha önce aktifleştirilmiş olan kur farklarından mahsup edilir. Bu aşamada mahsup edilecek aktifleştirilmiş bir kur farkı bulunmadığı takdirde, oluşan lehde fark diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar içinde gösterilir. bak vuk na ek /25 madde ve SPK XI -1 33/b - Kur farkı varlığın kullanılabilir duruma gelmesinden sonra oluşmuş ise,diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar içinde gösterilir. Olağan Kar veya Zarar Olağan kar veya zarar, işletmenin esas faaliyetleri ile diğer olağan faaliyetlerinden elde ettiği sonucu gösterir. Bu aşamada elde edilen kar veya zarara olağandışı gelir ve karlar eklenip olağandışı gider ve zararlar düşüldüğünde dönem karı veya zararına ulaşılır. Olağandışı gelir ve karlar ile olağandışı gider ve zararlar bulunmadığı takdirde olağan kar veya zarar, dönem kar veya zararıdır. 4. DÖNEM KARI VEYA ZARARI A AMASI Olağandışı Gelir ve Karlar Arızi nitelikteki gelir ve karlardan oluşan bu gurup şu kalemlerden oluşur: - Önceki Dönem Gelir ve Karları : Bunlar geçmiş dönemlere ilişkin olup hata ya da unutulmaları sonucu gerçekleştikleri dönemin hesaplarına kaydedilmemiş olan gelir ve karlardır. - Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar : Bu gurupta sürekli nitelikte olamayan diğer gelir ve karlar yeralır. Bu gelir ve karlara örnek olarak aşağıdaki kalemleri gösterebiliriz: (1) Hasar tutarını aşan tazminat gelirleri İrat Kaydedilen Depozito ve Teminatlar Alınan Diğer Ceza ve Tazminatlar Olağandışı Gider ve Zararlar Bu gider ve zararlar başlıca şu kalemlerden oluşur: Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları : İşletmenin üretim faaliyetlerini tamamen veya kısmen durdurduğu dönemlerde gerçekleşen çalışmayan kısımlarla ilgili, direkt ve endirekt işçilik ücretleri, kira,amortisman vb. gibi giderlerdir. 7

8 Önceki Dönem Gider ve Zararları Bunlar geçmiş dönemlere ilişkin olup hata ya da unutulmaları sonucu gerçekleştikleri dönemin hesaplarına kaydedilmemiş olan veya sonradan ortaya çıkan gider ve zararlardır. Diğer Olağandışı Gider Ve Zararlar Bu gider ve zararların başlıcaları şunlardır: Deprem, su baskını vb. gibi doğal afetler sonucu oluşan zararlar Hırsızlık, kaza,yangın gibi nedenlerden kaynaklanan gider ve zararlar Alınan sigorta tazminatını aşan zararlar Varlıkların Kamulaştırılmasından doğan zararlar Ödenen ceza ve tazminatlar Dönem Karı veya Zararı Olağan kar veya zarara olağandışı gelir ve karlar eklenip, olağandışı gider ve zararlar düşülerek dönem karı veya zararı na ulaşılır. 5. NET KAR VEYA ZARARI A AMASI Dönem karından Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları düşüldüğünde Net kara ulaşılır. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Gelir tablosunda elde edilen dönem karı ticari kardır. Bu kardan hareketle Kurumlar Vergisi ve Kurum Gelir Vergisi matrahları hesaplanarak bu matrahlar üzerinden gerçekleşecek vergi borçları hesaplanır. Kurumlar Vergisi ve Kurumlar Vergisi Fonu ile Kurum Gelir Vergisi ve Kurum Gelir Vergisi Fonu için ayrılan karşılıklar bu hesapta yeralır. Dönem Net Karı veya Zararı Dönem karından Dönem Karı Vergi ve Diğer yasal Yükümlülük Karşılıkları düşüldükten sora kalan tutar Dönem Net karıdır. GELİR TABLOSU DİPNOTLARI 1- Dönemin tüm amortisman giderleri ile itfa ve tükenme payları Amortisman Giderleri a. Normal Amortisman giderleri b. Yeniden değerlemeden doğan amortisman giderleri İtfa ve tükenme payları 2- Dönemin karşılık giderleri 8

9 3- Dönemin tüm finansman giderleri a. Üretim maliyetine verilenler b. Sabit varlıkların maliyetine verilenler c- Doğrudan gider yazılanlar 4- Finansman giderlerinden ana kuruluş, ortaklık, müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklerle ilgili kısmın tutarı. ( Toplam tutar içinde payları % 20 yi aşanların ayrıca gösterilmeleri gerekir.) 5- Ana kuruluş, ortaklık, müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklere yapılan satışlar. (Toplam tutar içinde payları % 20 yi aşanların ayrıca gösterilmeleri gerekir.) 6- Ana kuruluş, ortaklık, müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklerden alınan ve bunlara ödenen faiz, kira ve benzerleri. (Toplam tutar içinde payları % 20 yi aşanların ayrıca gösterilmeleri gerekir.) 7- Yönetim kurulu başkan ve üyeleriyle genel müdür, genel koordinatör, genel müdür yardımcıları gibi üst yöneticilere cari dönemde sağlanan ücret ve benzeri menfaatlerin toplam tutarı. 8- Amortisman hesaplama yöntemleri ile bu yöntemlerde yapılan değişikliklerin dönemin amortisman giderlerinde meydana getirdiği artış veya azalış. 9- Stok maliyeti hesaplama sistemleri (safha,sipariş maliyeti gibi) ve stok değerleme yöntemleri ( ağırlıklı ortalama maliyet, ilk giren ilk çıkar, hareketli ortalama maliyet gibi.). 10- Varsa, kısmen veya tamamen fiili stok sayımı yapılmamasının gerekçeleri. 11- Yurt içi ve yurt dışı satışlar hesap kalemi içinde yeralan ürün, hurda, döküntü gibi maddelerin satışları ile hizmet satışlarının ayrı ayrı toplamlarının brüt satışların % 20 sini aşması halinde bu madde ve hizmetlere ilişkin tutarları. 12- Önceki döneme ilişkin gelir ve giderler ile önceki döneme ait gider ve zararlarıın tutarları ve kaynakları gösteren açıklayıcı not. 13- Adi ve imtiyazlı hisse senetleri için ayrı ayrı gösterilmek koşuluyla hisse başına kar ve kar payı oranları. 9

10 10