HOLLANDA. ile Ticaret

Transkript

1 HOLLANDA ile Ticaret

2 Hollanda Krallığı Ankara Büyükelçiliği tarafından hazırlanmış ve yayımlanmıştır. Tercüme Lexicon Conference Interpreters Nilgun Sokak No: , Kavaklıdere, Ankara Tel: Faks: Redaksiyon Boğaziçi Language Services Köyiçi Cad. Kazan Sk. No: 14/10 Beşiktaş/İSTANBUL Tel: (pbx) Fax: Tasarım Arjantin Cad. Borazan Sokak No: 13 Kavaklıdere - Ankara Tel: Fax: info@zetatasarim.com.tr Baskı

3 Önsöz Hollanda ve Türkiye arasındaki ticari ilişki 400 yıldır devam etmektedir. Bu ilişkinin en önemli özelliği şimdiye kadar hiç bozulmamış olması ve halen ilerlemeye devam etmesidir. Türkiye, ekonomik anlamda Hollanda için öncelik taşıyan önemli bir ülke ve ticari bir ortaktır. Ticaret, iki ülke arasındaki bağı kuvvetlendiren olmasında önemli bir unsurdur. Karşılıklı ticari ilişki büyümeye devam ederken, 2015 senesinde ticaret hacminin 15 milyar Amerikan Dolara ulaşması tahmin edilmektedir. Karşılıklı ticaret ve yatırım kapasitesinin daha ileri düzeye taşınabileceği inancındayım. Maksimum kapasiteye ulaşabilmek için Türkiye de bulunan Hollanda temsilcilerinin önemli ve yönlendirici bir görevi bulunmaktadır. Bu temsilciler, Hollanda Büyükelçiliği başta olmak üzere, İstanbul Başkonsolosluğu ve Marmaris, Antalya, Gaziantep ve İzmir de bulunan bölgesel destek ofislerinden oluşmaktadır. Hollanda ve Türkiye arasındaki ticari ilişkinin ilerlemesini desteklemek ve kuvvetlendirmek ve Hollanda nın güçlü olduğu sektörler hakkında bilgi vermek amacıyla, 1997 yılından itibaren düzenli olarak kitaplar yayınlamaktayız. Çıkardığımız bu kitap ile Hollanda nın genel ekonomik durumu, güçlü olduğu sektörler hakkında bilgi ve ileri teknoloji ve ürünlerini tanıtmayı hedefliyoruz. Hollanda temsilcilerinin iletişim bilgilerini de bu kitapta bulabilirsiniz. Kitabımızda bulunan bilgilerin sizin için yararlı olmasını ümit ediyorum. Ayrıntılı sorularınız için bizimle irtibata geçmekten lütfen çekinmeyiniz. Saygılarımla, Ron Keller Hollanda Krallığı Büyükelçisi 1

4 Resmi Adı Yönetim Şekli Hollanda Krallığı Anayasal monarşi, parlamenter demokrasi Devlet Başkanı Majesteleri Kral Willem-Alexander, Hollanda Kralı ve Orange-Nassau Prensi Başkenti Amsterdam Yerel Yönetim Yapısı Hollanda da yerel yönetim eyalet ve belediyelerden oluşur. Buna ek olarak, ülkede su yönetiminden sorumlu su kurulları da bulunmaktadır. Eyalet ve belediye yönetimlerinin, merkezi hükümet tarafından belirlenen tedbirleri uygulaması gerekmektedir. Ancak belli bir dereceye kadar özerklikleri de mevcuttur. Eyalet ve belediyelerin iki tür geliri bulunmaktadır: Yerel vergiler ve harçlar ile hükümet finansmanı. Hükümet finansmanının büyük bir kısmı, harcamaların nasıl yapılacağının hükümet tarafından belirlendiği özel amaçlı hibe olarak gelir. Buna ek olarak, belediyeler Eyalet ve Belediye Fonlarından uygun gördükleri biçimde harcayabilecekleri blok hibeler alırlar. Kendi gelir kaynakları arasında; emlak vergisi, mahkeme ücretleri, turist vergisi ve yerel harçlar (örneğin köpekler için ruhsat) yer almaktadır. Eyaletler Hollanda da on iki eyalet bulunmaktadır. Eyalet yönetimleri çevre yönetimi, bölge planlama, enerji arzı, sosyal hizmet, spor ve kültürel işler gibi alanlardan sorumludur. İdari Başkent İdari Yapı Lahey On iki eyalet ve denizaşırı Aruba, Curaçao ve Sint. Maartin adaları. Bonaire, Saba ve St. Eustatius adaları ise Hollanda Krallığı na bağlı özel belediye konumundadırlar. Eyalet yönetimleri; eyalet konseyi, eyalet yöneticileri kral veya kraliçe tarafından atanan bir komiserden (Komisyon Üyesi) oluşmaktadır. Eyalet konseyi üyeleri, söz konusu eyalette yaşayan ve oy kullanma yaşına gelmiş Hollanda vatandaşları tarafından dört yılda bir seçilir. 12 Eyalet 1 Genel Bilgi Yüzölçümü Konumu km² Batı Avrupa da, Kuzey Denizi kıyısında ve Belçika ve Almanya ya komşu. Nüfus (Temmuz 2013) Km² ye Düşen 496 (Temmuz 2013) Nüfus Para Birimi Dil Avro Hollandaca, Frizce Eyalet Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Noord Holland Zuid Holland Zeeland Noord Brabant Limburg Flevoland Eyalet Başkenti Groningen Leeuwarden Assen Zwolle Arnhem Utrecht Haarlem Lahey Middelburg s-hertogenbosch Maastricht Lelystad 2 3

5 Belediyeler Hollanda 458 belediyeden oluşmaktadır. Zaman içinde belediyelerin sayısında düşüş gözlenmiştir. Bunda merkezi hükümetin kalite ve etkililiği arttırmak amacıyla, çoğu küçük belediyeyi birleştirmesi ya da büyük olanlara katılmalarını sağlaması etkili olmuştur. Belediye yönetimleri; su tedariki, trafik, konut, kamu okulları, sağlık hizmetleri, sosyal hizmetler, sağlık, spor, rekreasyon ve kültür gibi alanlardan sorumludur. Belediyeler bir belediye başkanı, belediye meclisi ve yönetiminden oluşmaktadır (belediye başkanı ve ihtiyar heyeti). Belediye meclisleri yerel sakinler tarafından, dört yıllığına doğrudan seçilirler. Yasal olarak en az beş yıl süre ile Hollanda da ikamet eden yabancı ülke vatandaşları da belediye seçimlerinde oy verme hakkına sahiptir. AB üyesi ülkelerin vatandaşları ise Hollanda da ikamete başlar başlamaz, belediye seçimlerinde oy kullanma hakkına sahip olurlar. Su Kurulları Su kurulları Hollanda daki en eski demokratik kurumlardan biridir. Hollanda nın yaklaşık dörtte biri, deniz seviyesinin altında olduğu için ülkede su yönetimi çok önemlidir. Tıpkı merkezi yönetim, eyalet ve belediyeler gibi su kurulları da kamu kurumlarıdır. Su yönetimleri, toprağı sudan korumakla yükümlüdür. Çalışmaları kapsamında baraj, set ve kapakların inşası ile bakımı, su akışı ve düzeylerinin kontrolü ile su kalitesinin sağlanması yer almaktadır. 4 5

6 Hollanda, 1814 ten bu yana anayasal monarşi sistemine sahiptir. Bu sistem ile soydan gelen Kral veya Kraliçe nin yetkileri anayasa ile belirlenmiştir. Kral veya Kraliçe devlet başkanıdır ve diğer bakanlar ile birlikte hükümeti oluşturmaktadır. Anayasal monarşide, devlet başkanı bakanlık sorumluluğu altındadır ve Hollanda parlamentosu, anayasada Genel-Devlet (Staten-Generaal) olarak isimlendirilmektedir. Kral veya Kraliçe anayasal olarak Devlet Konseyi başkanı olmasına rağmen bunun aslında sadece törensel ve sembolik bir görev olduğu bilinmektedir. Günlük yönetim tamamen Başbakan tarafından yürütülmektedir. 30 Nisan 2013 tarihinden itibaren Kral Willem-Alexander Hollanda Krallığı Devlet Başkanıdır ten bu yana Devlet Başkanları: 2 Monarşi 1813/ Kral I. William Kral II. William Kral III. William Temsili Kraliçe Emma Kraliçe Wilhelmina Kraliçe Juliana Kraliçe Beatrix Kral Willem-Alexander 6 7

7 Yılbaşı Günü Her zaman 1 Ocak tır. Kutsal Cuma ve Paskalya Kutsal Cuma her zaman Paskalyadan önceki Cuma günüdür. Paskalya ise Pazar ve Pazartesi günü kutlanır. 2014: 20 ve 21 Nisan 2015: 5 ve 6 Nisan 2016: 27 ve 28 Mart Pentekost Her zaman Pazar ve Pazartesi günü kutlanır. 2014: 8 ve 9 Haziran 2015: 24 ve 25 Mayıs 2016: 15 ve 16 Mayıs Noel Her zaman 25 Aralık ve 26 Aralık kutlanır. Kral ın Doğum Günü 27 Nisan dır. Eğer Pazar gününe denk gelirse Kral'ın doğum günü bir gün öncesi kutlanır. 3 Hollanda nın Resmi Tatilleri 2014, 2015 ve 2016 Kurtuluş Günü Her zaman 5 Mayıs ta kutlanır. Hz. İsa nın Göğe Yükselişi Her zaman bir Perşembe gününe denk gelir. 2014: 29 Mayıs 2015: 14 Mayıs 2016: 5 Mayıs 8 9

8 4 Anayasal Monarşi 10 Hollanda, anayasal monarşi ve parlamento demokrasi ile yönetilmektedir. Ülke, yetkileri anayasa ile belirlenen bir kral veya kraliçeye sahiptir. Hollanda 2013 tarihinde yeni bir krala sahip oldu, Kral Willem-Alexander. Kral ın yetkileri oldukça sınırlıdır. Anayasa da, Kral ın dokunulmazlığı ve bakanların ise sorumlulukları ayrıntılı bir şekilde belirtilmiştir. Kral ve bakanlar, birlikte hükümeti oluşturmaktadır. Hükümet Hükümet, Kral ve bakanlardan oluşmaktadır. 5 Kasım 2012 tarihinden itibaren Rutte II kabinesi, VVD Partisi (Özgürlük ve Demokrasi Halk Partisi) ve PvDA Partisi (İşçi Partisi) ile koalisyon kurarak ülkeyi yönetmektedir. Kabine Kabine, bakanlar ve müsteşarlardan oluşmaktadır. Yeni oluşan kabine başbakanın ismini alır: Şu anda Rutte II kabinesi yönetimin başındadır. Bir bakanın bir veya daha fazla müsteşarı olabilir. Bakan yetkilerinin bir kısmını müsteşarına devredebilir. Müsteşarların görev tanımları, her kabine değişikliğinde yeniden tanımlanır ve yetki verildikten sonra hükümetin resmi gazetesinde yayınlanır. Müsteşar, bakanın yokluğunda yerini devir alır. Bakanın yokluğunda bakanlar kuruluna da katılır ancak oy verme hakkına sahip değildir. Müsteşar, sorumlu olduğu konularda da bakan ile birlikte bakanlar kuruluna katılır. Kabine ve bakanlar, parlamentoya karşı sorumludurlar. Kabinenin, parlamentonun güvenoyunu alması gerekmektedir. Parlamento Hollanda parlamenter demokrasiye sahiptir. Hollanda da her 4 senede bir seçimler yapılır ve halk kendilerini parlamentoda temsil edebilecek partiye oy verir. Parlamento, Senato (Ayan Meclisi) ve Temsilciler Meclisi olmak üzere 2 farklı meclisten oluşmaktadır. Parlamento, hükümeti kontrol eder ve yasaların oluşmasında katkıda bulunur. Bir yasa teklifi ancak Senato ve Temsilciler Meclisi tarafından kabul görürse yasalaşır. Senato (Ayan Meclisi) 75 üyeden oluşur. Senato üyeleri her eyaletin temsilcileri tarafından seçilir. Eyalet temsilcileri ise doğrudan halk tarafından seçilir. Senato seçimleri, yerel seçimlerden sonra gerçekleşir. Senatonun başlıca görevi, yasa tekliflerini kabul etmek veya reddetmektir. Yasa tekliflerinde değişiklik yapamaz. Temsilciler Meclisi 150 üyeden oluşur. Temsilciler Meclisi üyeleri, her 4 senede bir gerçekleşen seçimlerde Hollandalı seçmenler tarafından seçilir. Temsilciler Meclisi hükümeti kontrol eder ve yasa tekliflerini değerlendirir. Temsilciler Meclisi yasa teklifinde bulunabilir, buna inisiyatif hakkı denilir. Bunun yanı sıra, yasa tekliflerini reddetme hakkına da sahiptir, buna aynı zamanda yasa değiştirme hakkı da denilir. Kabine, parlamentonun istemiş olduğu bilgilerin tamamını vermekle yükümlüdür. Bu zorunluluk anayasada da belirtilmiştir. Rutte II Kabinesi 12 Eylül 2012 seçimlerinden sonra VVD (Özgürlük ve Demokrasi Halk Partisi) ve PvDA (İsçi Partisi) partileri koalisyon kurarak bir kabine oluşturdu. Kabine, VVD partisinden 7 ve PvDA partisinden 6 bakandan oluşmaktadır. Kabinenin başlıca görevi mali politikaları düzenlemek, verginin adil dağılımını sağlamak ve sürdürebilir bir ekonomik düzen yaratmaktır. Bunun yanı sıra farklı alanlarda (iş gücü, konut, sağlık) yeni düzenlemeler getirip, gelişimini sağlamak da kabinenin görev tanımı içerisindedir. 11

9 Rutte II Kabinesi Başbakan, Bakan ve Müsteşarları Mark Rutte - Başbakan ve Genel İşler Bakan Lodewijk Asscher - Sosyal İşler ve İstihdam Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Frans Timmermans - Dış İşleri Bakanı Ivo Opstelten - Güvenlik ve Adalet Bakanı Ronald Plasterk - İç İşleri ve Kraliyet İşleri Bakanı Jet Bussemaker - Eğitim, Kültür ve Bilim Bakanı Jeroen Dijsselbloem - Maliye Bakanı Jeanine Hennis-Plasschaert - Savunma Bakanı Melanie Schultz van Haegen-Maas Geesteranus Altyapı ve Çevre Bakanı Henk Kamp - Ekonomi Bakanı Edith Schippers - Sağlık, Refah ve Spor Bakanı Lilianne Ploumen - Dış Ticaret ve Kalkınma İşbirliği Bakanı Stef Blok - Konut ve Devlet Bakanı Fred Teeven - Güvenlik ve Adalet Müsteşarı Sander Dekker - Eğitim, Kültür ve Bilim Müsteşarı Frans Weekers - Maliye Müsteşarı Wilma Mansveld - Altyapı ve Çevre Müsteşarı Sharon Dijksma - Ekonomi Müsteşarı Jetta Klijnsma - Sosyal İşler ve İstihdam Müsteşarı Martin van Rijn - Sağlık, Refah ve Spor Müsteşarı 12 13

10 örnek olarak yel değirmeni ve ampul verilebilir. İlk olarak Hollandalılar tarafından icat edilmemiş olsalar da bunlar artık Hollanda ve Hollanda şirketleri ile özdeşleşmiştir. 5 Hollanda nın Kültürel Özellikleri 14 Hollandalıların küreselleşme sürecinde değer yaratma konusunda başarılı olmalarında rol oynayan başlıca faktörler muhtemelen sahip oldukları açık toplum, uluslararası düşünme tarzı ve dil yeteneğidir. Farklılıklar arasında köprüler kurma ve sorunlara birlikte çözüm arama konusunda sahip oldukları doğal eğilim, başkalarının tehdit olarak algılayabileceği durumlara incelikle yaklaşmalarına olanak vermektedir. Hollanda, küresel çapta iş yapma konusunda yüzyıllara dayanan bir geleneğe sahiptir. 17. yüzyılın başlarında Hollandalılar, dünyanın ilk çok uluslu şirketi olan Hollanda Doğu Hint Kumpanyası (Dutch East India Company) kurdular. Bugün, Hollanda Şirketleri Kenya da gül yetiştirmekte, Dubai de yapay adalar inşa etmekte, St. Petersburg da sele karşı korunma sistemleri üzerinde çalışmaktadır. Ayrıca, Hollanda firmaları Ukrayna ve Polonya da gerçekleştirilen 2012 Avrupa Futbol Şampiyonasında stadyum güvenliğini sağlamıştır. Yüksek nüfus yoğunluğu, Hollandalılara farklı gruplar ve insanlar arasında işbirliğinin değerini öğretmiştir. Hollandalılar genellikle kendi ihtiyaç ve algılarını belirtmeden önce başkalarının ihtiyaç ve algılarını anlamaya çalışır. Hollandalılar pragmatik ve pratiktir. Bazen yeniliği bulan taraf olmak iyidir ve Hollanda da teleskop, denizaltı ve yapay böbrek gibi alanlardaki gelişmelerle modern çağ tarihçesi boyunca yenilikleri bulan taraf olmuştur. Bu icatların en yeni örnekleri arasında kompakt diskler (CD), Bluetooth teknolojisi, clap skate adı verilen yaylı patenler, süt sağım robotu ve dünyanın en güçlü polietilen elyafı olan Dyneema sayılabilir. Hollandalılar iyi bir fikri alıp daha da geliştirecek yaratıcılığa da sahiptir. Buna 15

11 lararası yüksek lisans okulu olan ve Erasmus Üniversitesi bünyesinde bulunan Uluslararası Sosyal Araştırmalar Enstitüsünü (ISS), Leiden Üniversitesinin uluslararası hukuka odaklanan Lahey merkezli bir bölümü olan Grotius Uluslararası Hukuk Araştırmaları Merkezi'ni ve Lahey Eğitim Üniversitesi'ni içerir. 6 İstikrarlı Demokrasi ve Aktif Küresel Vatandaşlar Hollanda, tüm dünyada şeffaflığıyla, adilliğiyle ve etkinliğiyle tanınan istikrarlı ve renkli bir parlamenter demokrasidir. Politik sistem çoğulculuğa, konsensüs oluşturmaya ve toplumun geniş kesimlerini temsil eden koalisyon hükümetlerine dayanır. Hollanda, kadınlara oy kullanma hakkını dünyada ilk veren ülkedir (1922). Hollanda, bugün dünyanın en büyük ekonomik bloğu olan Avrupa Birliği'nin kurucu üyeleri arasındadır. Avro nun hayata geçirilmesinin arkasında Hollanda vardır. Ayrıca NATO ve BM nin aktif bir üyesi olarak, küresel ısınma, insan hakları ve bölgesel güvenlik gibi hayati konularda üzerine düşeni yapmaktadır. İki taraflı diplomasi konusundaki gelişmiş yetenekleri, küresel topluluğun çok taraflı ilişkilerini pekiştirmektedir. Dünyanın hukuk başkenti olan Lahey, Uluslararası Adalet Divanı (1946 dan bu yana), Yugoslavya Mahkemesi ve Uluslararası Ceza Mahkemesi (2002 den beri) ve Uluslararası Finans Uzmanları Paneli PRIME-Finance (Ocak 2012 den beri) gibi saygın kurumlara ev sahipliği yapmaktadır. Lahey, 80 den fazla uluslararası kuruluşa (sivil toplum kuruluşları dâhil) ev sahipliği yapmaktadır ve New York, Cenevre ve Viyana dan sonra dördüncü BM Şehridir. Uluslararası ilişkiler, uluslararası hukuk ve uluslararası kalkınma alanlarındaki akademik kurumlar, dünyanın hukuk başkenti olarak Lahey in sahip olduğu statüyü daha da güçlendirmektedir. Bu kurumlar sosyal bilimler alanında bağımsız bir ulus

12 Hollanda Hükümeti Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri Hollanda hükümeti bilgi, teşvik ve destek sağlamak suretiyle KSS olgusuna olan bağlılığını sürdürmektedir ve KSS konusunda bir uzmanlık merkezi yaratmıştır: KSS Hollanda (MVO Nederland). KSS Hollanda'nın özen gösterdiği konular: 7 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS-Corporate Social Responsibility), şirketin iş faaliyetlerinin toplumsal etkilerini göz önünde bulundurmaktır. Bu, başlıca iki öğeyi içerir: 1- Değer yaratımı süresince iş faaliyetlerinin üç boyutta (İnsanlar, Gezegen, Kâr) bilinçli olarak hedeflenmesi ve böylece uzun vadede toplumun refahına katkıda bulunulması. 2- Çeşitli paydaşlarla şeffaflığa ve diyaloğa dayanan ve toplumdan gelen meşru taleplere yanıt veren bir ilişkinin sürdürülmesi. Bu başlıca iki unsura ek olarak, tedarik zinciri sorumluluğu da KSS nin bir parçasıdır. Bir şirket, hem faaliyet gösterdiği iş sektöründe hem de tedarik zincirinde neler olduğunun farkında olmalıdır. KSS, kurumsal sosyal sorumluluğun temel faaliyetlere ve iş stratejisine entegre edilmesiyle ilgilidir. İşletmeler bunu nasıl yapacaklarına dair seçimlerini yaparlar. KSS herkese tek çözüm sunmak yerine, işletmelerin ihtiyaçlarına göre özel olarak tasarlanmış çözümler gerektirir. Hollanda hükümeti, KSS yi aktif olarak teşvik ederek ve özendirerek destekleyici bir rol oynamaktadır. KSS ye başlamak için pratik araçların sunulması: örneğin bir KSS politikası hazırlamak için kontrol listesi, tedarik zinciri simülatörü ve kurgusal bir şirketin tedarik zincirindeki KSS sorunları hakkında interaktif bir yönetim oyunu gibi; Her sektöre, o sektörle ilgili KSS sorunları hakkında bilgi verilmesi; Bilgi ve deneyimlerin paylaşılması ve işbirliği için bir iş ağının kurulması. Ayrıca, Hollanda büyükelçilikleri KSS konularında çalışan yerel kuruluşlar ve Hollandalı işletmeler arasında aracı olarak önemli bir rol oynamaktadır. Sürdürülebilir Satın Alma Programı yoluyla, hükümet sürdürülebilir ürünlere olan talebin canlandırılmasında önemli bir oyuncu haline gelmiştir. Program, Hollanda hükümetinin satınalma politikasının (yıllık yaklaşık 50 milyar Avro değerinde satın alma yapılmaktadır) sürdürülebilirliğinin arttırılmasına yöneliktir itibariyle, hükümet satın alımlarının %100 ü sürdürülebilir niteliktedir de iş dünyasından, ticaret birliklerinden, hükümetten ve toplumsal kuruluşlardan gelen ortaklar tarafından Hollanda Sürdürülebilir Ticaret Girişimi (IDH) oluşturulmuştur. IDH girişimi uluslararası tica

13 retin ve üretim zincirlerinin sürdürülebilirliğini arttırmayı, bunu yaparken gelişmekte olan ülkelerde ve yeni pazarlarda çalışma koşullarını, çevreyi, doğal çevreyi ve ekonomik koşulları iyileştirmeye vurgu yapmayı amaçlamaktadır. IDH soya, ahşap, kakao, pamuk ve balık gibi ham maddelerin tedarik zincirlerini hedeflemektedir. Bu inisiyatif, Kamu Özel Ortaklıkları içinde birlikte çalışan özel sektör, kamu sektörü ve toplum sektörü kuruluşlarında öncülüğün güzel, etkin bir örnektir. Hollanda hükümeti, Hollanda şirketlerini KSS politikaları ve performansları hakkında şeffaflığı arttırmaya teşvik etmek için Şeffaflık Ölçütü'nü geliştirmiştir. Bu, Hollanda nın en büyük 500 şirketinde sürdürülebilirlik bildirim ve raporlamalarının niteliksel ve niceliksel gelişimine odaklanan bir araştırmadır Şeffaflık Ölçütü araştırması, toplam 200 puan üzerinden ortalama puanda 69 dan 92 ye varan önemli bir artış göstermektedir. Bu, şirketlerin daha kapsamlı raporlama yaptıklarına işaret etmektedir

14 Diplomatik İlişkilerinin Başlangıcı: İlk Resmi Elçi 2012 yılında Hollanda ve Türkiye diplomatik ilişkilerinin 400 üncü yıl dönümü her iki ülkede de diplomatik düzeyde ve çeşitli etkinliklerle kutlandı. Her iki ülkenin kesintisiz olarak devam ettirdiği diplomatik ve ticari ilişki ne zaman, nerede ve nasıl başladı? Hollanda Cumhuriyeti nin büyüyen ticari faaliyetleri, Osmanlı İmparatorluğu nun 1610 yılında politik ve ticari ilişkileri güçlendirmek için Hollandalı bir elçinin İstanbul a gönderilmesini talep etmesiyle başladı yılında resmi elçi olarak hukukçu Cornelis Haga ( ) İstanbul a geldi. Bu olay, iki güçlü ülkenin ilk diplomatik ilişkisi olarak tarihte yerini aldı. Amaç aynı zamanda deniz korsanları tarafından yakalanan Hollandalı denizcilerin serbest bırakılması ve Hollanda menşeili gemilere Akdeniz'de saldırılmamasıydı. 8 Hollanda Türkiye Ticari İlişkiler Tarihi : Başlangıç Hollanda ve Türkiye arasındaki ilk ilişkiler, 80 Yıl Savaşları esnasında başladı ( ). Bu dönemde Doğu Akdeniz ülkeleri (Levant olarak bilinir) ve Antwerpen arasında doğrudan ticari ilişkiler oluştu. O dönemde Hasburger Nederlanden ın (Hollanda, o dönem Hasburger denilen bölgeden yönetildiğinden dolayı böyle anılmaktadır) bir bölgesi olan Antwerpen, Batı-Avrupa nın en önemli ticari merkeziydi. İlk Osmanlı işyeri olan de Turkse Stapel, 1582 yılında burada açıldı. Dönemin Birleşik Hollanda Cumhuriyeti (Hollanda Cumhuriyeti) 1590 yılından itibaren, Osmanlı İmparatorluğu ile ticari ilişkilerinin geliştirilmesi konusunda da önemli bir yere sahip olan, Akdeniz bölgesinde deniz filosunu güçlendirdi. Hollanda Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki ilk politik bağ, Willem van Oranje ( ) hükümdarlığı esnasında oluştu. Osmanlı İmparatorluğu İspanya ile savaşta olan Hollanda Cumhuriyeti ni destekliyordu. İyi Giden Ticari İlişkiler Ticari anlaşmalar sayesinde, Hollandalılara büyük ölçüde idari, mali ve ticari ayrıcalıklar ve dokunulmazlıklar ve Osmanlı İmparatorluğu içerisinde ikamet etme ve ticaret yapma izni verildi. Hollandalılar ile Osmanlılar arasındaki ilişkiler bu sayede gelişmeye başladı. Hollanda elçiliğinin öncelikli görevleri, gemilerin serbest dolaşımını korumak, ticari ilişkileri geliştirmek ve elbette ki ayrıcalıkların devamını sağlamaktı. Osmanlı İmparatorluğu'nda bulunan Hollandalıları korumak, elçiliğin görevleri arasındaydı yılında verilen ilk kapitülasyonlar, 1634 yılında uzatıldı. Diplomatik görüşmeler sonucunda 1680 yılında kapitülasyonlar biraz daha genişletildi. Bu kapitülasyonlar, Hollandalıların Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Güneydoğu Avrupa daki Hollanda ticari ilişkilerini kapsamaktaydı yılındaki kapitülasyonlar, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Hollandalılara yasal bir statü verilmesini sağlamıştı ancak 1914 yılında bu kapitülasyonlar yine Osmanlı İmparatorluğu tarafından kaldırıldı

15 : Ticari Büyüme 17. yüzyılın ikinci yarısında, İstanbul dâhil olmak üzere, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Patras, Selanik, Atina, İzmir, Halep, Kahire ve Cezayir sınırlarına kadar bulunan diğer şehirlerde de Hollandalıların sayısı artmaya başladı. Hollandalılar, bu şehirlerde de, Osmanlı İmparatorluğu aracılığı ile ticari ilişkilerini kurdular. İzmir, Hollandalıların en yoğun yaşadığı şehirdi yılında bunun için İzmir de ayrı bir konsolosluk açıldı. Hollandalılar ve Osmanlıların ilişkilerinin en yoğun olduğu dönem 1600 ile 1713 yılları arasındaydı. İspanya ile savaşı sonlandıran Utrecht Anlaşması nın (1713) Hollanda nın dünya ticareti üzerinde doğrudan etkisi oldu. Fransızlar ve İngilizler, Hollanda ya karşı ticari üstünlük elde etmeyi başardılar. Bu nedenle, 19. yüzyılda kapitülasyonlara sahip olan ülkeler arasında Hollanda nın önemi azalmaya ve Osmanlı İmparatorluğu ndaki diplomat sayısı da düşmeye başladı. Osmanlı Sultanı'nın 1855 yılında Lahey e bir elçi ataması ile Hollanda-Osmanlı ilişkileri tek taraflı olmaktan çıktı, her iki ülkenin de yararına olmaya başladı. 1945'ten Günümüze: Liberal Ekonomi İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Hollanda-Türkiye ilişkileri yeni bir ivme kazandı. Hollanda daki işgücü ihtiyacından dolayı 1964 yılı itibari ile Hollanda ya bir işgücü göçü başladı. Hollanda da günümüzde ortalama Türk vatandaşı yerleşik bulunmaktadır, ve çoğu her iki ülke vatandaşlığına sahiptir. Hollanda da yaşayan yoğun Türk nüfusu, iki ülkenin ticari ve kültürel anlamda daha yoğun işbirliği içerisine girmesini sağlamaktadır. 20. yüzyılda iki ülke uluslararası düzeyde ve bağlı oldukları uluslararası örgütler (NATO-Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü-, Avrupa Konseyi, OECD-Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü-, Dünya Ticaret Örgütü) sayesinde daha yoğun bir şekilde görüşmeye başladı. Unilever ve Akzo Nobel başta olmak üzere Hollandalı firmalar özellikle 1980 yılından sonra Türkiye pazarına giriş yaptı. Türkiye Cumhuriyeti nin kurulması ile 1923 yılında iki ülke ticari ilişkilerinde büyük değişimler olmadı. İki ülke, 16 Ağustos 1924 tarihinde bir dostluk anlaşması imzaladı. Hollanda nın İkinci Dünya Savaşı'na kadar İstanbul da elçiliği (Palais de Hollande) bulundu. Günümüzde bu binada Hollanda Başkonsolosluğu bulunmaktadır yılında Kraliçe Wilhelmina ve Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ün himayesinde Hollanda-Türk Derneği kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasının ilk yıllarından itibaren Hollandalı girişimciler Türkiye pazarında faaliyet göstermektedir. Shell 1923 yılında, Philips ise 1930 yılında Türkiye pazarına giriş yaptı. 24 Cornelis Haga 25

16 Türkiye de bulunan Hollandalı sermayeli şirketlerin sektör dağılımı, Hollanda ve Türkiye Arasındaki Ticari İlişki Türkiye ve Hollanda arasındaki ticari ilişkiler 17. yüzyıla dayanmaktadır. İki ülkenin elçi ataması ile başlayan ve günümüze kadar devam eden diplomatik ve ticari ilişkiler, 2012 yılında 400. yılını doldurmuş ve bu özel durum her iki ülke hükümet temsilcilerinin karşılıklı ziyaretleri ve çeşitli etkinlikler ile kutlanmıştır. 400 yıldır hiç bozulmamış olan bu diplomatik ilişki, iki ülkenin önemli birer ticari ortak olması ile de devam etmektedir. Bakanlık ve araştırma kurumlarının ortaya çıkardığı rakamlar da iki ülkenin karşılıklı ticarete vermiş olduğu önemi göstermektedir. T.C. Ekonomi Bakanlığı Aralık 2013 verilerine göre, Türkiye de ün üzerinde Hollanda sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. Bu şirketler arasında Philips, Unilever, Shell, Akzo Nobel, Eureko, KLM ve ING bulunmaktadır. Türkiye de faaliyet gösteren şirket sayısı ve yatırım hacmi ile Hollanda, 2012 yılında %12 lik bir pay ile Türkiye ye en çok doğrudan yatırımı olan dördüncü ülke olmuştur (kaynak: TCMB). Genç ve dinamik nüfusu, güçlü üretim kapasitesi ve gelişmiş altyapısı ile Türkiye, Hollanda için Avrupa Birliği ülkeleri dışında en önemli ticari ortaklarından biridir. Buna karşılık Türkiye nin Hollanda ya karşı ilgisi artmakta; Türkiye, Hollanda yı aynı zamanda diğer Avrupa ülkelerine geçiş ülkesi olarak görmektedir. Hollanda da 150 nin üzerinde Türkiye sermayeli şirket bulunmaktadır. Bu şirketler daha çok banka, tekstil ve moda, lojistik sektörü ve tüketiciye yönelik elektronik eşya üreticilerinden oluşmaktadır. Hollanda nın Türkiye ye yaptığı yatırım miktarı 2012 de 6 milyar Avro yu aşmakla birlikte doğrudan yatırımlar ilk kez ürün ve hizmet ihracatı geride bırakmıştır. Türkiye ye yapılan doğrudan yatırım miktarı, Hollanda nın toplam uluslararası yatırımları payı içerisinde %1 in altında kalmaktadır. Hollandalı şirketlerin Türkiye deki toplam cirosu 2011 de 6,8 milyar Avro olmakla birlikte, bu miktar yine 2011 yılı için AB- 27 dışında yerleşik Hollanda firmalarının cirosunun %1,2 sine karşılık gelmektedir de Türk şirketleri Hollanda da yaklaşık 1,5 milyar Avro tutarında yatırım gerçekleştirerek (Hollanda daki toplam uluslararası yatırımların %0,3 ü), 2011 yılında gerçekleşen 136 milyon Avro tutarındaki yatırım miktarının oldukça üzerine çıkmayı başarmıştır

17 5 4,5 4 4,5 4,6 4,7 3,5 3 2,5 2 1,7 2,8 2 2,7 2,1 2,6 1,5 1 0,5 0 İthalat İhracat Ticari Denge 2010 İthalat İhracat Ticari Denge İthalat İhracat Ticari Denge Hollanda nın Türkiye ile Ticaret Hacmi, Milyar Avro Kaynak: CBS Hollanda da bulunan üzerindeki Türk kökenli vatandaşın ve KOBİ lerin önemi artmakta; bu unsurlar, iki ülke arasındaki ticari gelişimine yüksek oranda katkı sağlamaktadır. Hollanda nın Türkiye de yatırım olanağı gördüğü sektörler arasında bahçecilik, yenilenebilir enerji, ulaşım altyapısı, su teknolojisi, bilişim, gayrimenkul, gıda işleme makineleri, sağlıklı yaşam, mesleki eğitim, gemi yapımı ve finansal hizmetler ön plana çıkmaktadır. Hollanda nın Türkiye ye mal ihracat oranı son 5 yıl içerisinde %24 artış ile 2012 yılında 4,7 milyar Avro ya ulaşmıştır. Bu oran, 2007 yılına kıyasla 1 milyar Avro arttığını göstermektedir. Bu artışta Hollanda'nın 2012 yılında yaptığı makine, gübre ve bilgisayar ürünleri ihracatı önemli bir rol oynamıştır. Türkiye den ise özellikle tekstil, meyve ve sebze, petrol ve ürünleri ve araçlar ithal edilmiştir. %30 luk bir pay ile Türkiye, Hollanda ya tekstil ithal eden üçüncü ülke konumundadır. Yine 2012 yılında Türkiye den Hollanda ya 2 milyar Avro tutarında mal ihracatı yapılmıştır

18 Hollanda gelirinin yaklaşık %33 ünü mal ve hizmet ihracatından kazanmaktadır de, ihracat değeri Hollanda nın GSYİH sinin %84,2 sini oluşturdu. Dünyada en çok mal ihracatı yapan beşinci ülke olarak, Hollanda dünya ticaretinde önemli bir konumdadır de, Hollanda toplam değeri 638 milyar Amerikan Doları nı aşan mal ihracatı yapmıştır. Hollanda ayrıca ticari hizmet ihracatında da ön sıralardadır; ülkenin ticari hizmet ihracatı 2012 de 104 milyar Amerikan Doları na ulaşarak ülkeyi dünya sıralamasında dokuzuncu konuma yerleştirmiştir. 10 Hollanda Ekonomisine Genel Bakış Yüzölçümü ve nüfus büyüklüğü açısından, Hollanda büyük bir ülke sayılmaz ve bu açılardan, sırasıyla, dünya sıralamasında 133 üncü ve 61 inci konumda yer alır. Ülkenin ekonomik performansı ise çok daha üst sıralardadır. Ekonominin büyüklüğü, ya da bir başka deyişle Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, 2012 de 600 milyar Avro dan fazladır. Hollanda, dünyanın 16 ncı, Avrupa Birliği nin ise 6 ncı en büyük ekonomisine sahiptir. Birçok AB Üye Devleti ile karşılaştırıldığında, Hollanda serbest bir ekonomiye sahiptir; ülkenin 2008 ve 2009 yıllarında dünya ticaretinde meydana gelen keskin düşüşten ciddi bir şekilde etkilenmesinin sebebi de budur. Yine de, Hollanda daki ekonomik gerileme, tüm Avro bölgesinde gayrisafi yurtiçi hâsılada görülen düşüşten daha büyük olmamıştır. Ancak daha uzun vadede düşünüldüğünde, Hollanda diğer zengin AB Üye Devletleriyle ve ABD ile kıyaslandığında mükemmel bir ekonomik büyüme göstermektedir. Örneğin işgücü piyasasında ve sosyal güvenlik sisteminde uygulanan yapısal reformlar, Hollanda nın müreffeh, sürdürülebilir ve aynı zamanda girişimci bir ülke olarak kalmasını sağlayacak bilgi ve inovasyona yatırım yapma olanağı sunan, potansiyel olarak sağlıklı bir ekonomik büyüme için uygun şartları sağlamıştır. Hollanda geleneksel olarak serbest bir ekonomiye sahiptir ve diğer ülkelerle yapılan ticaretin düzeyi büyük önem taşır. Hollanda Ekonomik Politika Analizi Bürosu tarafından yapılan bir araştırmaya göre, Başlıca ihracatçı ülkelerden biri olmasının yanı sıra Hollanda ayrıca büyük miktarda ithalat da yapmaktadır: 2011 de toplam ithalatın değeri neredeyse 600 milyar Amerikan Doları nı bulmuştur. Küresel toplamın yüzde 3,4 ünü elinde tutan ülke, dünyanın en çok mal ithalatı yapan yedinci ülkesidir. Hollanda ayrıca ticari hizmet ithalatında da ön sıralardadır; ülkenin ticari hizmet ithalatı 2012 de 94 milyar Amerikan Doları na ulaşarak ülkeyi dünya sıralamasında sekizinci konuma yerleştirmiştir. Hollanda daki işsizlik oranı, Avrupa nın en düşüklerinden biridir. Ekonomik kriz, Hollanda da işsizliğin Temmuz 2013 itibariyle %8,7 ye (Eurostat, 2013) yükselmesine neden olmuşsa da, bu rakam yine de komşu ülkelerin ortalamasının çok altında kalmıştır. Diğer ülkelerdeki toplam Hollanda yatırımları kayda değer ölçülerdedir yılında, dış ülkelere yapılan yatırımların toplamı 943 milyar Amerikan Doları nı geçerek ülkeyi dünyanın dokuzuncu en büyük yabancı yatırımcısı yapmıştır. Hollanda Yabancı Yatırım Ajansı na göre, ülke yaklaşık yabancı şirkete ev sahipliği yapmıştır; bunlar arasında BASF, Cisco Systems, Microsoft, Nike, Sabic, Siemens ve Yakult yer almaktadır. Yabancı şirketler 2012 yılında, toplam 930 milyar Avro değerinde doğrudan yatırım yapmıştır ve iş olanağı yaratmıştır. Hollanda dünyanın en çok yabancı yatırım çeken onuncu ülkesidir

19 11 Önemli Sektörler Enerji Hollanda sürdürebilir, güvenilir ve tasarruflu bir enerji sistemine doğru! 32 Enerji sektörünün, Hollanda milli gelirine, ihracatına ve iş olanaklarına doğrudan katkısı vardır. Hükümet, yeşil ve gri enerjinin ekonomik olanaklardan azami yararlanabilmesi için politikalarını sürekli güncellemektedir. Hollanda nın vizyonu; 2050 yılına kadar ülkeyi sürdürebilir, güvenilir ve tasarruflu bir enerji sistemine kavuşturmaktır. Aynı zamanda Hollanda, CO₂ emisyonunu %50 azaltmayı ve elektriğinin %40 ını denizdeki rüzgar ve biyokütle gibi dayanıklı kaynaklardan temin etmeyi amaçlamaktadır. Karbon emisyonunun ise yenilenebilir enerji, enerji tassarufu, nükleer enerji ve karbon yakalama ve depolama gibi faaliyetler sayesinde azaltılması hedeflenmektedir. Avrupa Yenilenebilir Enerji Yönergesi nde, 2020 yılına kadar %14 yenilenebilir enerji hedefi belirlenmiştir. Biyokütle temelli bir ekonomide, yenilenebilir enerji önemli bir rol oynayacaktır. Yenilenebilir enerji üretiminin teşviki için hükümet, 2015 yıllık bütçe 1,4 milyar Avro olarak belirlemiştir yılı hedefi için bu önemli bir adımdır. İnovasyon ve kamu-özel ortaklığı, Hollanda nın hedefine ulaşabilmesi için kilit noktalarıdır. Hükümet, özel sektör ve akademik işbirliğinden oluşan kamu-özel ortaklığı, şu sektörler için önemlidir: Endüstri ve çevre yapılaşması için enerji tasarrufu, gaz, akıllı şebekeler (Smart Grid), deniz rüzgar, güneş enerjisi ve biyokütle enerjisi, Hollanda, dalga, deniz algleri ve biyokütleden enerji üretimi için deneyler yapmaktadır. Hollandalılar yine enerjiye bağımlı bahçecilik sektöründeki seralar, CO₂ dolaşımı ve gereksiz ısı kullanımı gibi konulardaki enerji ihtiyacı için ise çeşitli yenilikçi çözümler bulmuştur. Sonuç olarak, enerji üretimi ve ihtiyacı karşılama konusundaki çeşitliliği ile Hollanda, diğer ülkelere oranla daha yüksek kapasiteye sahiptir. Ayrıca, elektrikli araçlar gibi projeleri geliştirebilmek için Hollandalılar, ağırlıklı olarak akıllı şebekeler konusuna yatırım yapmaktadırlar. Groningen şehri, Avrupa daki ilk canlı akıllı şebeke topluluğudur: PowerMatching City. Başlıca Özellikler ve Güçlü Yönler Avrupa gaz pazarında, Hollanda önemli bir konuma sahiptir. Ülke sadece önemli bir doğalgaz üreticisi ve ileri gaz teknolojisi kaynağı değil, aynı zamanda Avrupa nın önder gaz komisyoncusudur. Gaz ticaretini geliştirmek için kamu-özel ortaklığı konusundaki 50 yıllık tecrübe, ülkeyi Avrupa nın gaz merkezi haline getirmiştir. Groningen Enerji Delta Enstitüsü gibi merkezler, dünyanın çeşitli yerlerinden gelen kişilere eğitim vermektedir. Buna ek olarak Hollanda, yeşil enerji konusunda da kendini önemli oyunculardan biri olarak görmektedir. Avrupa nın merkezinde yerleşik olması ve Rotterdam limanı çevresindeki lojistik, petrokimya ve endüstri merkezlerinin bulunması ile Hollanda, Avrupa nın biyoyakıt merkezi olmayı hedeflemiştir. Sektör ve hükümet arasındaki uzun vadeli ve isteğe bağlı anlaşmalar, ülkenin enerji verimliliği konusunda önemli deneyimler kazanmasını sağlamıştır. Bu deneyim sayesinde Hollanda, dünyanın en iyi enerji verimli sektörlerden biri haline gelmiştir. 33

20 Hollanda off-shore rüzgar enerjisi, biyokütlenin kömür bazlı enerji tesisinde eş zamanlı yanması, biyokütle için hazırlayıcı işlem metotları, gaz depolamasının kullanımı ve ısı pompalarının, ısı ve soğuk depolarıyla birleşip kullanımı ile önemli deneyimler elde etmiştir. Enerji Araştırma Merkezi ECN nin de katkılarıyla, Hollanda yenilenebilir enerji araştırmalarında uluslararası itibara sahiptir. Hollanda, güneş PV lerini (fotovoltaik) de içeren patent başvurularında dünya çapında altıncı sırada yer almaktadır. Rakamlarla Veriler Avrupa nın doğal gaz rezervlerinin %30 u Hollanda da bulunmaktadır. Avrupa gaz tüketiminin ortalama %20 si Hollanda dan temin edilmektedir yılında toplam gaz ihracatı 25,3 milyar m³ tutarındaydı yılında toplam net elektrik tüketimi içerisindeki yenilenebilir kaynaklardan elde edilen brüt elektrik üretiminin payı %9,1 idi yılına kıyasla bu oran %7,5 artmıştır. Hollanda da toplam yenilenebilir enerjide rüzgar enerjisi %3,5 oranında yer alırken, biyoenerji için bu oran %5,4 tür. İlgili Web Sayfaları - Hollanda temiz teknoloji şirketleri için ihracat platformu Hollanda Yenilenebilir Enerji Derneği - Enerji Üreticiler, Tüccarlar ve Toptancılar Derneği - Çevre Ekipmanları ve Teknoloji Tedarikçileri Derneği - Hollanda nın Enerji Araştırma Merkezi - Hükümet, şirketler, bilim adamları ve sivil toplum örgütleri için iletişim ağı 34 35

21 Başlıca Özellikler ve Güçlü Yönler Teknoloji Hollanda ileri teknoloji sektörü, günümüz küresel sorunların çözümü için vazgeçilmezdir! Hollanda kültürüne çok yakın olan yaratıcılık, pratiklik, girişimcilik, açık görüşlülük ve işbirliğine uyumlu olma özellikleri, aynı zamanda ileri teknoloji sistemleri ve ürünleri sektörü (High-tech systems and materials HTSM) ile de mükemmel bir uyum sağlamaktadır. Kereste fabrikası, vidalı pompa, mikroskop, denizaltı, 6 silindirli motor, Variomatic (araç üreticisi DAF ın icat etmiş olduğu otomatik nakliyat sistemi), navigasyon sistemi ile atık ve gıda kalıntılarından enerji üretimi gibi sayısız yenilik Hollandalılar tarafından icat edilmiş veya geliştirilmiştir. Bu özelliklerin tamamı, sağlık ve sağlıklı yaşam, güvenlik, yenilenebilir enerji ve iklim gibi konularda karşılaşılan sorunları çözmede, Hollanda yı mükemmel bir merkez haline getirmektedir. Zorluklar karmaşık olsa da çözümler öncelikli olarak ancak teknoloji ve işbirliğinin kesiştiği noktada bulunabilir. İleri teknoloji sektörü, ileri teknoloji sistem şirketlerini, otomotiv, uzay bilimi ve ürünleri ve çelik dahil olmak üzere birtakım sektörleri kapsamaktadır. HTSM sektöründeki Hollandalı şirket ve enstitüler, teknolojik mükemmeliyetçilikleri ile ün kazanmış ve söz konusu pazarda lider olmuşlardır. Zorlayıcı ve rekabetçi olan bu sektörde inovasyon ve işbirliği çok büyük önem taşımaktadır. Uzmanlaşmış şirketler ve kurumlardan oluşan işlevsel bir ağ, sektör için zorunludur. Mesela, Hollanda nın güneydoğu kısmında bulunan Eindhoven şehrindeki Brainport alanı, ileri teknoloji sektörünün yoğun bir şekilde bulunduğu bir yerdir. Sektörün üniversiteleri ve şirketlerinin yoğun bir şekilde bulunduğu diğer bölgeler ise: Twente ve Delft tir (Knowledge Park Twente ve Yes!Delft) yılında dünyanın en zeki bölgesi seçilen ve Eindhoven şehrinde bulunan Brainport alanı ile Hollanda, inovasyon ve kamu-özel ortak araştırma merkezleri ile sektörün öncü ülkelerden biri olma özelliğini taşımaktadır. Brainport ta bulunan şirketler, araştırma merkezleri ve kamu birleşip bilgi üretmekte ve bu bilgiler çoğu zaman dünya standardı olarak da kullanılmaktadır. Bu örnek, KOBİ lerin, uzmanlaşmış tedarikçilerin ve bilgi kurumlarının sıkı işbirliği içinde olabileceğinin önemli bir kanıtıdır. İleri teknoloji sektöründe bulunan ve özellikle uçaklar, hibrit ve elektrikli araçlar, güneş enerjisi jeneratör ve depolama gibi gelecek nesil iletişim sistemleri ve aynı zamanda hastalıkları önceden algılayabilen ve tedavi edebilen geliştirilmiş sağlık ürünlerinin kullanımı için yeni teknolojiler ve ürünlerin geliştirilmesi konusunda Hollanda, dünya lideri konumundadır. İleri teknolojik ürünler ve mikro/nano donanım tasarımı, geliştirilmesi ve üretimi konularında da Hollanda dünya lideri pozisyonundadır. Ekipmanların belirgin özellikleri: - üstün yetenek (sabitlenmiş ürün, yazılım, detektör) - kusursuz (nano elektronik, kusursuz üretim) - yüksek verim (mekatronik ve akıllı teknoloji) Hollanda ileri teknoloji sektörü, yüksek değer, yoğun karışım ve zorluklardan oluşmaktadır. Genellikle düşük sayıda üretim ve teknolojik özelliği ile kendini diğer ürünlerden ayıran küçük pazarlara yöneliktir. Hollanda kökenli uluslararası bir şirket, yarı iletken sektörü için litografi (taş baskı) makineleri tedarikçisi olarak lider konumdadır. 37

22 Nano bilim konusunda Hollanda, İsviçre ve A.B.D. ile birlikte, dünya sıralamasında ilk üçte yer almaktadır. Twente Üniversitesi nde bulunan MESA+ Teknoloji Enstitüsü, dünyanın en büyük nano teknoloji araştırma enstitülerinden biri sayılmaktadır. Hollanda da ortalama 60 farklı milliyetten kişi, ileri teknoloji sistemleri ve ürünleri sektöründe çalışmakta ve okumaktadır. İlgili Web Sayfaları - Hollanda ileri teknoloji sektörü uluslararası tanıtım web sayfası - Twente Üniversitesi Enstitüsü - Delft Teknoloji Üniversitesi Rakamlarla Veriler Son istatistiklere göre (2009), HTSM sektörü 73 milyar Avro değerinde üretim yapmış, 23 milyar Avro değerinde katma değer yaratmış ve 32 milyar Avro değerinde de ihracatta bulunmuştur. HTSM şirketleri ve bilim kurumlarında ortalama kişi istihdam edilmektedir. İleri teknoloji sektörü sermaye ağırlıklı bir sektördür. Sektörle ilgili araştırma ve geliştirme için yıllık 2,3 milyar Avro değerinde yatırım yapılmakta ve bu tutar Hollanda daki tüm özel Ar-Ge yatırımlarının %50 sine ve sektörün katma değerinin de %10 una tekabül etmektedir. Bazı şirketler üretimlerinin %90 ını ihraç etmekte iken, bazı şirketler iş hacimlerinin %20 sine kadar olan gelirlerini Ar-Ge çalışmalarına yatırmaktadırlar. WiFi, CD ve DVD yi Hollandalı şirketler icat etmişlerdir. Bluetooth ise Jaap Haartsen isimli bir Hollandalı tarafından icat edilmiştir. Hollandalı firmalar tarafından üretilen ileri teknoloji ekipmanların %90 ı, dünya çapında üretilen silikon çiplerde kullanılmaktadır. -TU Delft Kavli Enstitüsü - Eindhoven Teknoloji Üniversitesi - Holst Centre İnovasyon Ar-Ge Merkezi, İleri Teknoloji Kampusu, Brainport - Temel Araştırma Hollanda Enstitüsü -Avrupa Uzay Araştırmaları ve Teknoloji Merkezi - Sabitlenmiş Sistemler Enstitüsü - TNO, Hollanda Uygulamalı Araştırma Enstitüsü - Eindhoven şehri Brainport alanı, 2011 de seçilen dünyanın en zeki bölgesi - Brainport Sektörü 38 39

23 Bahçecilik Hollanda, çiçek, bitki ve ağaç tedariki konusunda önder. 40 Hollanda bahçecilik sektörü çiçek, bitki, soğan ve tekrardan üretime sokulabilen ürünler konusunda küresel çapta önder ve yenilmez bir pazar lideridir. Aynı zamanda, besleyici bahçe ürünleri ihracatında da üçüncü sıradadır. Çiçekçilik, soğan, dekoratif ağaçların yanı sıra, sebze ve meyve konusunda da uluslararası ağın merkezi olmayı başarmıştır. Ülkedeki önemli lojistik merkezleri (Rotterdam limanı ve Amsterdam Schiphol Havalimanı), Avrupa da bulunan 500 milyon tüketiciye yakın olması ve yüksek kalitedeki ürünleri üretme metotları, Hollanda bahçeciliğinin güçlü ve gelişmiş olmasını sağlamıştır. Hollanda da gün içerisinde biçilmiş olan çiçekleri yine aynı gün New York a teslim edebilecek tedarik zincirini Hollandalılar kurmayı başarmıştır. Hollanda girişimcilik karakterinin bir sonucu olarak fidancılık, Kenya, Etiyopya, Kosta Rika, Fransa ve Portekiz de kurulabilmiştir. Hollanda bahçecilik sektörü Greenport adı verilen ve ticaret ve araştırma enstitülerin üretim, Ar-Ge, lojistik, altyapı ve ihracat konusunda beraber çalıştıkları, altı grup üzerine yoğunlaşmıştır. Üretimin kalitesi, miktarı ve teknolojik yeniliği sayesinde Hollanda bahçecilik sektörünün, ülkenin refahına önemli katkıları vardır. Hollanda nın inovasyon ve Ar-Ge konularındaki yaklaşımı ayrıcalıklıdır: Altın Üçgen (Golden Triangle) olarak isimlendirilen şirketler, araştırma enstitüleri ve hükümet, yenilikçi proje ve programlar konusunda beraber çalışmaktadırlar. İnovasyon için en iyi örnekler su yüzeyinde durabilen akıllı seralar, hareket edebilen platformlar, robotlar, inovatif ışıklandırma, su ve atığın geri dönüşümü ve tükettiğinden daha fazla enerji üretebilen ve dolayısıyla CO₂ azalışına da katkıda bulunan seralar. Yeni nesil seralar, ısı ve gücün bileşiminden oluşan (CHP) sistemle Hollanda nın enerji ihtiyacının ortalama %10 unu üretebilmektedir. Başlıca Özellikler ve Güçlü Yönler Sera bahçeciliği (greenhouse horticulture) konusunda Hollanda dünya liderliği pozisyonundadır. Dünyanın hiçbir yerinde bu kadar çok bitki yetiştirilmemekte -Hollanda'da seralar toplam 60 km² den büyük bir alanı kapsamaktadır- ve çevreye çok düşük düzeyde zarar vermektedir. Özellikle enerji verimliliği ve iklim değişikliğine adapte olabilen teknolojiler ve konseptlere yoğunluk verilmiştir. Özellikle daha iyi mahsül, sürdürebilir ve güvenli bir üretim, hastalıklara veya tat değişikliklerine karşı dayanıklı olmayı hedefleyen yeşil genomiks konusunda da Hollanda liderdir. Konu, Bitki Uluslararası Araştırma ve Yeşil Genomiks Teknoloji Enstitüsü tarafından yürütülmektedir. Ağaç ve çalı çeşitliliği konusunda, kuvvetli bir iç pazara sahip olan Hollanda ile rekabet etmek mümkün değildir. Çiftleştirilebilen ürünler, hücresel doku kültürü, tohum ve genç ağaçların üretimi ve ticaretinin gelişmişliği konularında da Hollanda lider durumdadır. 41

24 Rakamlarla Veriler 2011 yılında, bahçecilik sektörü 8,6 milyar Avro tutarında üretim yaptı. İhracat ise (geri-ihracat dahil) 16,2 milyar Avro dolaylarında idi. Hollanda tarım sektörünün %39 u bahçecilik sektöründen oluşmaktadır. Bu sektör, 2010 yılında toplam Hollanda ihracatının %4 ünü oluşturmaktaydı (tarım sektörünün toplam ihracattaki payı %34). %24 ile Hollanda, küresel çapta toplam bahçecilik ürünlerinin ticareti konusunda büyük bir paya sahiptir. Çiçek sektöründe ise Hollanda %50, çiçek soğanı sektöründe ise bu pay %80 lere kadar çıkmaktadır. Hollandalılar her yıl 4,32 milyar lale soğanı üretmektedirler; bunun %53 ü (2,3 milyar) kesme çiçek olarak yetiştirilmekte ve 1,3 milyarı (%57) ise ülke içinde satılarak, gerisi de ihraç edilmektedir: 630 milyon soğan Avrupa ya ve 370 milyonu ise Avrupa dışına ihraç edilir. Taze sebze konusunda Hollanda, dört senedir arka arkaya dünyanın en büyük ihracatçısı seçilmektedir. Hollanda 2010 yılında 4,2 milyar Avro değerinde, 4,6 milyon kilo sebze ihracat etti. Sebze olarak soğanın en çok Hollanda da üretildiği gerçeği ise çok az kişi tarafından bilinmektedir. Tohum konusunda da Hollanda en büyük ihracatçılardan biridir: Tohum ihracatı 1,5 milyar Avro değerinde olup her sene %5 artış göstermektedir. Avrupa pazarına giriş yapan ortalama çeşit yeni bitkilerden %65 i Hollanda dan gelmektedir. Kesme çiçek ve bitkiler için var olan en büyük mezat Hollanda da bulunmaktadır. Ortalama çalışanı ile 2010 yılında 4 milyar Avro tutarında satış gerçekleştirmiştir. Her gün 46 seansta 120,000 işlem gerçekleştirilerek, 34,5 milyon çiçek ve 2,3 milyon bitki satılmaktadır. İlgili Web Sayfaları - Hollanda bahçecilik derneklerinin birlik kurarak oluşturdukları bir web sayfası - Hollanda bahçecilik yönetimi - Hollanda çiçek danışma kurulu - uluslararası çiçek soğanı merkezi - yetiştirme, hücresel dokuma kültürü, tohum üretimi ve ticareti ve genç ağaçlar ticareti derneği - sera yapımı ve malzemesi için ticaret kurumu - fidan stoku ve çiçek soğanları için ticaret kurumu - wageningen üniversitesi ve araştırma merkezinin bir bölümü (WUR) WUR un uluslararası bahçecilik serası için araştırma enstitüsü Kaynak: Hollanda Bahçecilik Yönetimi, Flora Holland, Greenports Nederland, LEI, Plantum, Bloembollencentrum, HBAG 42 43

25 Yaratıcılık Hollanda, yaratıcılığı ticaret ile birleştirme sanatını başarıyla gerçekleştirmektedir. 44 Hollanda yaratıcılığı ile yıllarca başkalarına ilham vermiştir. Rembrandt ve Van Gogh gibi dâhiler dünyanın dikkatini çekmeyi başarmışlardır. Bugünkü üstatlar ise Viktor & Rolf gibi moda tasarımcıları, mimar Rem Koolhaas, tasarımcılar Marcel Wanders ve Adriaan van Hooydonk, Miffy illüzyonisti Dick Bruna ve DJ Armin van Buuren gibi ikonlardır. Hollanda nın tasarım gücünü gösteren bu örnekler: pragmatik, açık görüşlü, dışa dönük ve az aslında çoktur (less is more) prensibini uygulamaktadırlar. Hollanda tasarımı aynı zamanda inovasyonu, yaratıcılığı ve ticareti birleştirerek, yaratıcılığın ticaretin üzerindeki etkisinin daha yenilikçi, rekabetçi ve başarılı olduğunu kanıtlamaktadır. Günümüzde Hollanda yaratıcılığının, mimarlık sanatını, tasarımcılığı, müziği, televizyonu, oyunları ve modayı değiştirdiği görülmektedir. Amsterdam, iletişimi, interaktif tasarımcılığı ve modayı kaynaştıran bir mekan olmuştur. Rotterdam ise mimarıyı ve şehir planlamacılığını kapsayan bir şehirdir. Delft, endüstriyel tasarımdaki en büyük ve en eski programa sahiptir. Hollanda nın teknoloji merkezi ve tasarım akademisini barındıran ve Eindhoven şehrinde bulunan Brainport alanı ise, her yıl düzenlenen Hollanda Tasarım Haftası nı ağırlamaktadır. Utrecht, Oyun Enstitüsü nü barındırmakta ve Moda Biennali ve uluslararası başarılı moda tasarımcılara sahip olan Arnhem ise ArtEZ Sanat Enstitüsü ne ev sahipliği yapmaktadır. Başlıca Özellikler ve Güçlü Yönler Hollanda, şehir kalkınması ve inşaat projelerinde bütünleştirici bir yaklaşım ile tanınmaktadır. Hollanda, mimari tasarıma ek olarak, mekânsal tasarım, dayanıklılık ve sosyal içeriklere de önem vermektedir. Hollandalı mimarlar, Stuttgart Mercedes Benz Müzesi, Pekin CCTV Genel Müdürlüğü, New York Battery Parkı, Hanover Dünya Fuarı ndaki Hollanda Çadırı ve Delft Teknik Üniversitesi kütüphanesi gibi tasarımları ile saygın ödüller almıştır. Hollandalı tasarımcılar görsel iletişimde de çok güçlüdürler, özellikle marka tasarımı, interaktif tasarım ve Amsterdam Schiphol ve New York JFK havalimanı için yön bulma konularında. Hollanda tüm dünyada kot ülkesi ve Amsterdam ise kot başkenti olarak bilinmektedir. Ülke, kilometre başına en çok kot şirketinin bulunmasi ile tanınmaktadır. Hollanda İç Mimarisinin uzun bir geçmişi vardır, Rietveld mobilya tasarımları buna bir örnek teşkil etmektedir. Hollandalı televizyon yapımcıları, yapımcılık ile orjinal formatları ile dünya çapında rekabet etmektedir; özellikle The Voice, Deal or not Deal, Obese ve So You Wanna Be a Popstar programları en çok bilinen programlardır. Hollanda oyun sektörünün en güçlü ve belirleyici yönlerinden biri dünyaca kabul edilebilen yayın ağı ve mobil teknolojisidir. Hollanda aynı zamanda, toplam harcamaların %35 ine tekabül eden, Avrupa daki en aktif online oyun pazarına sahiptir. 45

26 Dans müziği ve Sensation gibi büyük dans organizasyonları da Hollanda nın öncü olduğu alanlardır. Rakamlarla Veriler Hollanda, dünya yaratıcılık sektörünün ilk on sırasında yer almaktadır. Ticari istatistiklere göre, iş olanakları veya marka ve patent kaydı gibi konularda Hollanda sürekli olarak uluslararası dördüncü ve onuncu sıralama arasında yer değiştirmektedir. Mesela yaratıcılık ihracatı konusunda, Hollanda, uluslararası klasmanda sekizinci sırada yer almaktadır yılında, Hollanda yaratıcılık sektörü kişiyi istihdam etmiştir (kültür ve sanat sektörü dahil). Bunun %66 sı girişimcilerdir. Yıllık iş hacmi 7,1 milyar Avro olan Hollanda yaratıcılık sektörü, Hollanda ekonomisinin %1,9 unu temsil etmektedir. %83 ü iletişim tasarımı ve interaktif tasarım, %10,5 i üretim tasarımı (endüstriyel tasarım dahil olmak üzere) ve %6,5 iç tasarım olmak üzere, Hollanda tahminen tasarımcıyı barındırmaktadır. Hollanda da tahminen moda şirketi bulunmaktadır. Aynı zamanda ortalama mimar ise Hollanda da barınmaktadır. İlgili Web Sayfaları - Hollanda Tasarım Moda Mimar Programı - Hollandalı Tasarımcılar Ticaret Derneği - Tasarım ve Moda için Hollanda Platformu Hollandalı Mimarlar Kraliyet Enstitüsü - Hollandalı İç Mimarlar Derneği - Moda ve İç Dekor Tekstil Ticaret Derneği Hollanda Moda Vakfı - Hollanda Müzik Hakları için Promosyon ve Destek Vakfı Oyun Derneği Kaynak: UNCTAD, CBS, BNO, Buma Kültür, Hollandhub.com, DutchDFA, BNA, NAi, BNO, Premsela Hollanda kendine özgü televizyon programları ile dünyanın ikinci büyük ihracatçısıdır yılında Hollanda müzik ihracat değeri, 2009 yılına oranla %24 artış göstererek, 81 milyon Avro olmuştur