Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları - Bölüm 6: İmalat sırasında muayene; Basınca maruz kalan parçaların dokümantasyonu ve işaretlenmesi

Transkript

1 TÜRK STANDARDI TS EN Ocak 2012 TS EN :2007 yerine ICS Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları - Bölüm 6: İmalat sırasında muayene; Basınca maruz kalan parçaların dokümantasyonu ve işaretlenmesi Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 6: Inspection during construction; documentation and marking of pressure parts of the boiler Chaudières à tubes d'eau et installations auxiliaires - Partie 6: Contrôles en cours de construction, documentation et marquage des parties sous pression de la chaudière Wasserrohrkessel und Anlagenkomponenten - Teil 6: Prüfung während der Fertigung, Dokumentation und Kennzeichnung für drucktragende Kesselteile EN :2011 Standardının Türkçe Tercümesidir. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

2 ICS TÜRK STANDARDI Milli Önsöz TS EN : EN : Bu standard; CEN tarafından onaylanan ve Ocak 2012 tarihinde TS EN :2012 numaralı Türk standardı olarak kabul edilen EN :2011 standardı esas alınarak, Türk Standardları Enstitüsü Makina İhtisas Kurulu 'na bağlı TK22: Basınçlı Kaplar Teknik Komitesi marifetiyle Türkçeye tercüme edilmiş, TSE Teknik Kurulu'nun tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. - Bu standard yayımlandığında TS EN :2007 yerini alır. - CEN/CENELEC resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir. - Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz. - Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir. TS EN : 2012 standardı, EN :2011 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi 'nin (Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır. Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE TÜRK kanalıyla STANDARDLARININ CEN'den yazılı izin TELiF almaksızın HAKKI TSE'YE çoğaltılamaz. AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM izni TSE TARAFINDAN

3 EN, ISO, IEC vb. Adı TS No 1) Adı No (İngilizce) (Türkçe) EN 287-1: 2004 Qualification test of welders - Fusion TS EN 287- Kaynakçıların yeterlilik sınavı - welding - Part 1: Steels 1:2007 Ergitme kaynağı - Bölüm 1: Çelikler EN 473: 2008 Non-destructive testing - Qualification TS EN and certification of NDT personnel - 473:2010 General principles Tahribatsız muayene Tahribatsız muayene personelinin vasıflandırılması ve belgelendirilmesi- Genel kurallar EN Non-destructive testing - Penetrant TS EN Taribatsız muayene - Penetrant EN 1321 EN 1418:1997 testing - Part 1: General principles Destructive tests on welds in metallic materials - Macroscopic and microscopic examination of welds Welding personnel - Approval testing of welding operators for fusion welding and resistance weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials EN 1435 Non-destructive testing of welds Radiographic testing of welded joints EN : 2001 EN Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 2: Materials for pressure parts of boilers and accessories TS EN 1321 TS EN 1418:2003 TS 5127 EN 1435 Water-tube boilers and auxiliary TS EN installations - Part 1: General 1:2007 TS EN EN :2011 Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 3: Design and calculation for pressure parts EN :2011 Water-tube boilers and auxiliary installations Part 5: Workmanship and construction of pressure parts of the boiler EN ISO 148-1: 2010 EN ISO 5817 Metallic materials - Charpy pendulum impact test - Part 1: Test method (ISO 148-1: 2009) Welding- Fusion-welded joints in steel, nickel, titanium and their alloys (beam welding excluded) - Quality levels for imperfections(iso 5817: 2003, corr. ver. :2005,incl.Tec.Corr.1: 2006) EN ISO Welding and allied processes - Classification of geometric imperfections in metallic materials - Part 1: Fusion welding (ISO : 2007) EN ISO Non-destructive testing of welds - Ultrasonic testing - Acceptance levels (ISO 11666:2010) EN ISO 15613: 2004 Specification and qualification of welding procedure for metallic materials - Qualification based on preproduction welding test (ISO 15613:2004) TS EN : 2012 TS EN : 2012 TS EN ISO 148-1: 2011 TS EN ISO 5817 TS EN ISO TS EN ISO TS EN ISO 15613:2005 muayenesi- Bölüm 1: Genel kurallar Melatik malzemelerdeki Kaynaklarda - Tahribatlı muayene - Kaynakların makroskobik ve mikroskobik muayenesi Kaynak personeli-metalik malzemelerin tam mekanize ve otomatik ergitme kaynağı için kaynak operatörlerinin ve direnç kaynak ayarcılarının yeterlilik sınavı Kaynak dikişlerinin tahribatsız muayenesi - Kaynaklı birleştirmelerin radyografik muayenesi Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları Bölüm 1: Genel Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları - Bölüm 2: Kazanların ve aksesuarların basınca maruz kalan parçaları için malzemeler Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları Bölüm 3: Basınca maruz kalan parçaların tasarımı ve hesapları Su Borulu Kazanlar ve Yardımcı tesisatları - Bölüm 5: Kazanın basınca maruz kalan kısımlarının işçiliği ve imalâtı Metalik malzemeler - charpy vurma deneyi- Bölüm 1: Deney metodu Kaynak - Çelik, nikel, titanyum ve bunların alaşımlarında ergitme kaynaklı (demet kaynağı hariç) birleştirmeler - Kusurlar için kalite seviyeleri Kaynak ve ilgili işlemler - Metalik malzemelerde geometrik kusurların sınıflandırılması - Bölüm 1: Ergitme kaynağı Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene- Kabul seviyeleri Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması İmalât öncesi kaynak deneyini esas alan vasıflandırma 1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir

4 EN, ISO, IEC vb. No EN ISO :2004 Adı İngilizce Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure test - Part 1: Arc and gas welding of steels and arc welding of nickel and nickel alloys (ISO :2004) EN ISO Non-destructive testing of welds - Visual testing of fusion-welded joints (ISO 17637:2003) EN ISO Non-destructive testing of welds - Magnetic particle testing (ISO 17638:2003) EN ISO Non-destructive testing of welds - Ultrasonic testing - Techniques, testing levels, and assessment (ISO 17640: 2010) EN ISO Non-destructive testing of welds - Penetrant testing of welds - Acceptance levels (ISO 23277: 2006) EN ISO Non-destructive testing of welds - Magnetic particle testing of welds - Acceptance levels (ISO 23278: 2006) TS No TS EN ISO :2007 TS EN ISO TS EN ISO TS EN ISO TS EN ISO TS EN ISO Adı Türkçe Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü deneyi - Bölüm 1: Çeliklerin gaz ve ark kaynağı, nikel ve nikel alaşımlarının ark kaynağı Ergitme kaynaklarının tahribatsız muayenesi - Ergitme kaynaklı birleştirmelerin gözle muayene Kaynakların tahribatsız muayenesi- Manyetik parçacık muayenesi Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene - Teknikler,deney sınırları ve değerlendirme Kaynakların tahribatsız muayenesi - Kaynakların penetrant muayenesi- Kabul seviyeleri Kaynakların tahribatsız muayenesi- Kaynakların manyetik parçacıkla Muayenesi - Kabul seviyeleri

5 AVRUPA STANDARDI EUROPEAN STANDARD NORME EUROPÉENNE EUROPÄISCHE NORM TS EN : EN :2011 ICS Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları - Bölüm 6: İmalat sırasında muayene; Basınca maruz kalan parçaların dokümantasyonu ve işaretlenmesi Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 6: Inspection during construction; documentation and marking of pressure parts of the boiler Chaudières à tubes d'eau et installations auxiliaires - Partie 6: Contrôles en cours de construction, documentation et marquage des parties sous pression de la chaudière Wasserrohrkessel und Anlagenkomponenten - Teil 6: Prüfung während der Fertigung, Dokumentation und Kennzeichnung für drucktragende Kesselteile Bu Avrupa standardı CEN tarafından 25 Haziran 2011 tarihinde kabul edilmiştir. CEN/CENELEC üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları öngören CEN/CENELEC İç Tüzüğü ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel listeler ve bibliyografik atıflar, CEN/CENELEC Yönetim Merkezi ne veya herhangi bir CEN/CENELEC üyesine başvurarak elde edilebilir. Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile tercümesi, CEN/CENELEC üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN/CENELEC Yönetim Merkezi ne bildirilir. CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan'ın millî standard kuruluşlarıdır. AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG Yönetim Merkezi : Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels 2011 CEN Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları CEN ulusal üyelerine aittir. TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM izni TSE Ref TARAFINDAN No:EN :2011

6 İçindekiler Sayfa Önsöz 3 1 Kapsam Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Terimler ve tarifler Muayene Genel organizasyon Genel Uygunluk değerlendirmesi İmalatçının yetkinliği Donanımın kalibrasyonu Muayene faaliyetleri Ana malzemelerin tahribatsız muayenesi Kaynak işlem gereklerinin yeterliliği Genel EN ISO in uygulanması Kaynakçı ve kaynak operatörünün yeterlilik onayı Dramlar için imalat deney levhaları Genel İmalat deney levhalarının sayısı Gerekli deneyler Kabul kriterleri Sonuçların uygun olmaması Kaynakların tahribatsız muayenesi Tahribatsız muayenesinin tipi ve kapsamı Tahribatsız muayene (NDT) personelinin yeterlilik onayı Yüzey kusurlarının belirlenmesi Hacimsel kusurların tespit edilmesi Tahribatsız muayene raporları Nihai muayene Gözle ve boyutsal kontroller Hidrostatik basınç deneyi Dokümantasyon İşaretleme...23 Ek A - Kompozit borular için özgün gerekler...24 Ek B - (Bilgi için) - Bu standard ve önceki baskısı arasındaki önemli teknik değişiklikler...26 Ek ZA - (Bilgi için) - Bu Standard ve Pressure Equipment Directive 97/23/EC ) nin temel gerekleri arasında ilişkili olan maddeler...27 Kaynaklar...28

7 ICS TS EN : EN :2011 Önsöz Bu standard (EN : 2011) sekretaryası DIN tarafından yürütülen CEN/TC 269 " Su borulu kazanlar" Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır. Bu standarda en geç Şubat 2012 tarihine kadar aynı metni yayınlayarak ya da onay duyurusu yayınlayarak ulusal standart statüsü verilmeli ve çelişen ulusal standartlar en geç Şubat 2012 tarihine kadar yürürlükten kaldırılmalıdır. Bu standardın bazı konularının patent haklarına tabi olabileceği dikkate alınmalıdır. CEN [ve/veya CENELEC], patent haklarının bir kısının veya tümünün belirlenmesinden sorumlu tutulamaz. Bu standard, EN : 2002 standardının yerini alır. Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN e verilen yetkiyle hazırlanmıştır ve AB Direktifi/Direktiflerinin temel gereklerini desteklemektedir. 97/23/EC numaralı AB direktifi ile ilişkisi ile ilgili olarak, bu standardın bir bölümü olan Ek ZA ya bakılmalıdır. Ek B, bu standard ile bir önceki baskısı arasındaki önemli teknik değişikliklerin ayrıntılarını vermektedir. EN standardları, Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatlar genel başlığı altında aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır: - Bölüm 1: Genel - Bölüm 2: Kazanların ve aksesuarların basınca maruz kalan parçaları için malzemeler - Bölüm 3: Basınca maruz kalan parçaların tasarım ve hesaplamaları - Bölüm 4: Kazanın çalışma ömrü hesapları - Bölüm 5: Kazanın basınca maruz kalan parçalarının işçiliği ve yapımı - Bölüm 6: İmalat sırasında muayene, basınca maruz kalan parçaların dokümantasyonu ve işaretlenmesi - Bölüm 7: Kazan donanımı için özellikler - Bölüm 8: Sıvı ve gaz yakıtlı kazanların yakma sistemlerinin özellikleri - Bölüm 9: Kazan için pulverize edilmiş katı yakıt yakma sistemlerinin özellikleri - Bölüm 10: Aşırı basınca karşı koruma kuralları - Bölüm 11:Kazan ve aksesuarların sınırlandırma cihazları için özellikler - Bölüm 12: Kazan besleme suyu ve kazan suyunun özellikleri - Bölüm 13: Baca gazı arıtma sistemlerinin özellikleri - Bölüm 14: Basınçlı amonyak ve amonyak-su çözeltileri kullanılan baca gazındaki azot oksitlerini azaltma DENOX sistemlerinin özellikleri - Bölüm 15: Kabul deneyleri - Bölüm 16: Kazanlarda katı yakıtlar için ızgaralı ve sıvı-yataklı yakma sistemlerinin özellikleri - CR : Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatlar Bölüm 17: İmalatçıdan bağımsız muayene kuruluşunun müdahil olması için kılavuzluk Not 1 - Bölüm 18 işletme talimatları, hali hazırda hazırlık aşamasındadır. Bu bölümler ayrı ayrı temin edilebilmelerine rağmen, bölümlerin birbirleri ile ilişkili olduğu kabul edilmelidir. Bu nedenle, bu standardın gereklerini uygun şekilde karşılayacak şartlar için su borulu kazanların imalatı ve tasarımı biden fazla bölümün uygulanmasını gerektirir. Not 2 - Tasarım, imalat ve montaj aşamalarında Bölüm 4 ve Bölüm 15 uygulanamaz. Not 3 - CEN/TC 269 da, EN ve EN standard serilerinin uygulaması ile ilgili her türlü sorunu gidermek için temas kurulabilen Kazan yardım masası kurulmuştur. Aşağıda verilen Web sitesine bakılmalıdır: 3

8 ICS TS EN : EN :2011 CEN/CENELEC İç Tüzüklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standart olarak uygulamaya alınmasından sorumlu ulusal standart kuruluşlarının ülkeleri sırasıyla; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan dır. 3

9 1 Kapsam Bu standard, su borulu kazanların imalatı sırasında muayene edilmesi için EN de tanımlandığı gibi dokümantasyon ve işaretleme ile ilgili gerekleri kapsar. 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı kullanılır. EN 287-1: 2004 Qualification test of welders - Fusion welding - Part 1: Steels (Kaynakçıların yeterlilik sınavı - Ergitme kaynağı - Bölüm 1: Çelikler) EN 473: 2008 Non-destructive testing - Qualification and certification of NDT personnel - General principles (Tahribatsız muayene Tahribatsız muayene personelinin vasıflandırılması ve belgelendirilmesi- Genel kurallar) EN Non-destructive testing - Penetrant testing - Part 1: General principles (Taribatsız muayene - Penetrant muayenesi- Bölüm 1: Genel kurallar) EN 1321 Destructive tests on welds in metallic materials - Macroscopic and microscopic examination of welds (Melatik malzemelerdeki Kaynaklarda - Tahribatlı muayene - Kaynakların makroskobik ve mikroskobik muayenesi) EN 1418:1997 Welding personnel - Approval testing of welding operators for fusion welding and resistance weld setters for fully mechanized and automatic welding of metallic materials (Kaynak personeli-metalik malzemelerin tam mekanize ve otomatik ergitme kaynağı için kaynak operatörlerinin ve direnç kaynak ayarcılarının yeterlilik sınavı) EN 1435 Non-destructive testing of welds Radiographic testing of welded joints (Kaynak dikişlerinin tahribatsız muayenesi - Kaynaklı birleştirmelerin radyografik muayenesi) EN : 2001 Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 1: General (Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları Bölüm 1: Genel) EN Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 2: Materials for pressure parts of boilers and accessories (Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları - Bölüm 2: Kazanların ve aksesuarların basınca maruz kalan parçaları için malzemeler) EN : 2011 Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 3: Design and calculation for pressure parts (Su borulu kazanlar ve yardımcı tesisatları Bölüm 3: Basınca maruz kalan parçaların tasarımı ve hesapları) EN : 2011 Water-tube boilers and auxiliary installations Part 5: Workmanship and construction of pressure parts of the boiler (Su Borulu Kazanlar ve Yardımcı tesisatları - Bölüm 5: Kazanın basınca maruz kalan kısımlarının işçiliği ve imalâtı) EN ISO 148-1: 2010 Metallic materials - Charpy pendulum impact test - Part 1: Test method (ISO 148-1: 2009) (Metalik malzemeler - charpy vurma deneyi- Bölüm 1: Deney metodu) EN ISO 5817 Welding - Fusion-welded joints in steel, nickel, titanium and their alloys (beam welding excluded) - Quality levels for imperfections (ISO 5817: 2003, corrected version: 2005, including Technical Corrigendum 1: 2006) (Kaynak - Çelik, nikel, titanyum ve bunların alaşımlarında ergitme kaynaklı (demet kaynağı hariç) birleştirmeler - Kusurlar için kalite seviyeleri) EN ISO Welding and allied processes - Classification of geometric imperfections in metallic materials - Part 1: Fusion welding (ISO : 2007) (Kaynak ve ilgili işlemler - Metalik malzemelerde geometrik kusurların sınıflandırılması - Bölüm 1: Ergitme kaynağı) 4

10 EN ISO Non-destructive testing of welds - Ultrasonic testing - Acceptance levels (ISO 11666:2010) (Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene- Kabul seviyeleri) EN ISO 15613: 2004 Specification and qualification of welding procedure for metallic materials - Qualification based on pre-production welding test (ISO 15613:2004) (Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması İmalât öncesi kaynak deneyini esas alan vasıflandırma) EN ISO : 2004 Specification and qualification of welding procedures for metallic materials - Welding procedure test - Part 1: Arc and gas welding of steels and arc welding of nickel and nickel alloys (ISO :2004) (Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü deneyi - Bölüm 1: Çeliklerin gaz ve ark kaynağı, nikel ve nikel alaşımlarının ark kaynağı) EN ISO Non-destructive testing of welds - Visual testing of fusion-welded joints (ISO 17637:2003) (Ergitme kaynaklarının tahribatsız muayenesi - Ergitme kaynaklı birleştirmelerin gözle muayene) EN ISO Non-destructive testing of welds - Magnetic particle testing (ISO 17638:2003) (Kaynakların tahribatsız muayenesi- Manyetik parçacık muayenesi) EN ISO Non-destructive testing of welds - Ultrasonic testing - Techniques, testing levels, and assessment (ISO 17640: 2010) (Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene -Teknikler,deney sınırları ve değerlendirme) EN ISO Non-destructive testing of welds - Penetrant testing of welds - Acceptance levels (ISO 23277: 2006) (Kaynakların tahribatsız muayenesi -Kaynakların penetrant muayenesi-kabul seviyeleri) EN ISO Non-destructive testing of welds - Magnetic particle testing of welds - Acceptance levels (ISO 23278: 2006) (Kaynakların tahribatsız muayenesi-kaynakların manyetik parçacıkla Muayenesi - Kabul seviyeleri) 3 Terimler ve tarifler Bu standardın amacı bakımından, aşağıda verilen ve EN : 2001 de verilen terimler ve tarifler kullanılır. 3.1 Muayene Uygun görülen şekilde, ölçülere göre ölçme veya deney ile birlikte gözlem ve değerlendirme yaparak uygunluk değerlendirmesi EN ISO 9000: Genel organizasyon 4.1 Genel İmalatçı, kazanın bu standardın gerekleri ile uygunluğunun sağlanmasından sorumlu olmalıdır. Uygunluk Çizelge de ayrıntıları ile verilen bir dizi muayene faaliyetinin tamamlanması ile onaylanmalıdır. Bu standardda kesin olarak aksi belirtilen durumlar hariç, bir imalatçının çalışmalarına uygulanabilir muayene faaliyetleri, imalat yerinde yapılan çalışmalar için de uygulanabilir olmalıdır. 4.2 Uygunluk değerlendirmesi Uygunluk değerlendirmesi yöntemlerinin uygulanmasında kılavuz bilgiler EN : 2001, Ek A da verilmiştir. 4.3 İmalatçının yetkinliği İmalatçı yetkinliğinin değerlendirilmesi gerekiyorsa, kılavuz bilgiler EN : 2011, Ek F de verilmiştir. 4.4 Donanımın kalibrasyonu İmalatçı, kazanın kalitesini etkileyen imalat ve muayene faaliyetlerinde kullanılan takımların, mastarların, donanım ve diğer ölçme ve deney cihazlarının hassasiyetini belirtilen sınırlar içinde muhafaza etmek amacıyla belirli aralıklarla kontrol, kalibrasyon ve ayarlarının yapılmasını sağlamak için uygun yöntemler tesis etmelidir. 5

11 Not - Örneğin EN ISO 9000 serisine uygun bir kalibrasyon sisteminin bu gerekleri karşıladığı kabul edilmelidir. 4.5 Muayene faaliyetleri İmalatçı, Çizelge de verilen faaliyetleri uygulayarak ve doğruluğunu ispatlayarak kazan bileşenlerinin bu standardın gereklerine asgari olarak uygunluğunu doğrulamalıdır. Not - Uygunluk değerlendirmesi modülüne bağlı olarak verilen bazı muayene faaliyet listeleri yetkili bir kuruluş tarafından ayrıca değerlendirilmelidir. İmalatçıya kılavuzluk yapması için böyle bir yetkili kuruluşun belirli müdahil olması, CR de verilmiştir. Çizelge İmalatçı tarafından uygulanacak muayene faaliyetlerinin listesi Referans Faaliyet alanı Muayene işlemi 1 Tasarım ve genel dokümantasyon 1.1 Tasarım verisi/hesaplamalar Tasarım verisi/hesaplamaların aşağıda verilenlere uygunluğunun sağlanması: - Uygulanabildiğinde teknik şartnameler - Bu standardın gerekleri Resimlerin aşağıda verilenlere uygunluğunun sağlanması - Tasarım verisi ve hesaplamalar 1.2 İmalat resimleri - Uygulanabildiğinde teknik şartnameler - Bu standardın gerekleri Malzeme ve bileşen gereklerinin aşağıda verilenlere uygunluğunun sağlanması 1.3 Satın alma şartnameleri - Uygulanabildiğinde teknik şartnameler - İmalat resimleri - Bu standardın gerekleri Alt sözleşme parçaları için şartnamenin aşağıda verilenlere uygunluğunun sağlanması 1.4 Alt sözleşme parçalarının - Uygulanabildiğinde teknik şartnameler şartnameleri - İmalat resimleri - Bu standardın gerekleri 2 Malzeme 2.1 Malzeme belgeleri Belge bilgileri ve sonuçların tasarım gerekleri ile uygunluğunun doğrulanması 2.2 Kaynak sarf malzemeleri Sarf malzemelerinin tasarım özeliklerine göre kullanıldığının doğrulanması 2.3 Malzeme tanımlaması Malzemelerin malzeme belgesi ile tanımlanması ve işaretlerin kontrol edilmesi 6

12 Çizelge (devamı) Referans Faaliyet alanı Muayene işlemi 2.4 Tanımlama işaretlerinin transferi Tanımlama işaretlerinin transferi onaylanmış bir işleme göre yapılmasının sağlanması 2.5 Alt sözleşme parçalarının kabulü Alt sözleşme parçalarının imalatçı gereklerine uygunluğunun doğrulanması 3 İmalat ve kaynak 3.1 Kaynak işlemi gerekleri Uygun kaynak gereklerinin varlığının ve bunların kaynak işlemi onayı ile uygunluğun doğrulanması 3.2 Kaynak işlemi yeterlilik onayları Kaynak yöntemlerinin malzeme ve kaynak uygulama alanı ile uyumluluğu ve bunların yetkili bir otorite tarafından onaylandığının doğrulanması 3.3 Kaynakçı yeterliliği onayı Kaynakçıların yeterliliğinin yetkili bir otorite tarafından onaylandığının ve bu onayların mevcut ve geçerli olduğunun doğrulanması 3.4 Şekillendirme yöntemleri Şekillendirme yöntemlerinin mevcudiyeti, uygulanabilirliği ve şekillendirilecek mamul kapsamlarının uygunluğunun doğrulanması 3.5 Kaynak ağızları (birleştirme yerlerinin) hazırlanması Alevle kesmenin kullanıldığı malzeme kenarlarının kontrolü ve makine ile hazırlanmış yerlerin doğru şekilli olduğunun doğrulanması 3.6 Şekillendirilmiş parçalar Şekillendirilmiş parçaların EN :2011, Madde 7 de verilen gereklere göre kontrolü 3.7 Kaynak dikişi düzeni Boyutsal kontroller dahil kaynak dikişlerinin kontrolü 3.8 Kaynak kökü dikişi Uygulanabildiğinde kaynağın ilk tarafı tamamlandıktan ve kök dikiş temizlendikten sonra ikinci tarafının kontrolü İmalat deney levhalarının tanımlanması ve işaretlenmesi Bileşenden bağımsız olan imalat deney levhaları üzerindeki her hangi bir kaynak sonrası ısıl işlemin (KSIİ) bileşene uygulanan özel ısıl işlem ile uygunluğunun doğrulanması 3.9 İmalat deney levhaları (varsa) İmalat deney levhası üzerindeki tahribatsız muayene raporlarının kontrolü Mekanik deneyler için imalat deney levhalarından alınan deney numunelerinin tanımlanması ve işaretlenmesi Mekanik deneylerden elde edilen deney bilgileri ve sonuçlarının bu standardın gereklerine uygunluğunun doğrulanması 4 Kaynakların tahribatsız muayenesi 4.1 Tahribatsız muayene yöntemleri Uygun tahribatsız muayene yöntemlerinin varlığı ve uygulayıcının uygunluğuna dair gereklerinin sağlanmasının doğrulanması 4.2 Tahribatsız muayene operatörünün yeterliliği 4.3 Tahribatsız muayene işlemi Tahribatsız muayene operatörünün şartlarının uygunluğunun sağlanması Radyografi filmlerinin dikkatlice muayenesi ve kabul kriterlerine uygunluğun kontrolü Operatörün ultrasonik muayene raporlarının dikkatlice kontrolü 4.4 Tahribatsız muayene raporları Bilgi ve sonuçların kabul kriterine uygunluğunun doğrulanması 5 Kaynak sonrası ısıl işlem (KSIİ) 5.1 KSIİ yöntemleri Kaynak sonrası ısıl işlem yöntemlerinin bu standarda uygunluğunun doğrulanması 5.2 KSIİ kayıtları Sıcaklık/zaman kayıtlarının bu standardın gereklerine uygunluğunun doğrulanması 6 Son muayene ve işaretleme 6.1 Hidrostatik basınç deneyi öncesi muayene Hidrostatik basınç deneyinden önce ulaşılabilir bileşenin tamamlanması sonrası boyut kontrolü, parçaların gözle kontrolü ve tanımlanmasının yapılması 6.2 Hidrostatik basınç deneyi Son hidrostatik basınç deneyinin bu standardın gereklerine göre yapılmasının sağlanması 7

13 Çizelge (devamı) Referans Faaliyet alanı Muayene işlemi 6.3 Hidrostatik basınç deneyi sonrası muayene Hidrostatik basınç deneyinin tamamlanmasından sonra gözle kontrolün yapılması Tanıtım etiketi üzerindeki işaretlerin kontrol edilmesi 6.4 Emniyet cihazları Emniyet donanımı gereklerinin sağlanması 6.5 İmalatçı veri dosyası Veri dosyası tamamlanmasının sağlanması (Madde 11) 5 Ana malzemelerin tahribatsız muayenesi Ana malzemelerin tahribatsız muayenesi, EN ye göre yapılmalıdır. 6 Kaynak işlem gereklerinin yeterliliği 6.1 Genel Basınç devresini oluşturan veya basınç devresine eklenmiş bileşenlerdeki bütün kaynakların kaynak işlem gerekleri yeterli olmalıdır. Su borulu kazanlara uygulamak için bu yeterlilikler, uygun şekilde EN ISO :2004 veya EN ISO 15613:2004 e göre yapılmalıdır. Yeterlilik raporları ve ergitme kaynağı yöntem gerekleri, tasarım yeterlilik işleminin bir parçası olarak onaylanmalıdır. EN ISO : 2004 te verilen genel kurallar, Madde 6.2 de ayrıntıları verilen özel kuralların uygulanması ile bu standardın amacı bakımından desteklenmelidir. İmalatçı, teknik dokümanın bir parçası olarak su borulu kazanın imalatı için gerekli bütün kaynak işleminin gereklerinin bir listesini sağlamalıdır. Bu standardın gereklerine uygun olarak, önceki yeterlilik onay deneylerini başarılı olarak uyguladığını imalatçı ispatladığı yerlerde, önceki deneyin kapsadığı temel değişkenler dahilinde mevcut kaynak işlem gereklerinin standardlarını yerine getirdiği sürece, gerekli olmayan yeniden yeterlilik onay gerekliliğinden imalatçı muaf sayılmalıdır. Not - Yakma alın kaynağı yöntemleri dokümanı hazırlanmaktadır. Kaynakçaya bakılmalıdır. EN ISO 15613:2004 te verilen gereklere ilave olarak kaynaklı su borusu perde (duvar) imalatı için yeterlilik deney işlemleri EN : 2011, Ek A da verilen gereklere uygun olmalıdır. 6.2 EN ISO in uygulanması Gerekli deneyler Kaynak işlem deneyleri, EN ISO : 2004 te verilen gereklere uygun olmalıdır. Buna ilaveten, çelik grubu 1, çelik grubu 2.1, çelik grubu 4 veya çelik grubu 5 ten imal edilen dramlar ve kolektörler için aşağıda verilen gerekler yerine getirilmelidir: a) Kazan dramları: 20 mm den daha büyük cidar kalınlığına sahip dramlarda boyuna ve çevresel kaynaklı birleşme yerleri için kaynak işlem yeterlilik deneyi, kaynak metali üzerinde boyuna çekme deneyini içermelidir. Bu deney aşağıda verilen asgari sıcaklıklardan daha az olmayan sıcaklıklarda yapılmalıdır: 1) Çelik grubu 1.1 ve çelik grubu 1.2 için; 250 o C. 2) Çelik grubu 2.1, çelik grubu 4 veya çelik grubu 5 için; 350 o C. b) Kolektörler: 20 mm den daha büyük cidar kalınlığına sahip boyuna kaynaklı kolektörler için boyuna kaynaklarda kaynak işlem yeterlilik deneyi, kaynak metali üzerinde boyuna çekme deneyini içermelidir. Bu deney aşağıda verilen asgari sıcaklıklardan daha az olmayan sıcaklıklarda yapılmalıdır: 1) Çelik grubu 1.1 ve çelik grubu 1.2 için; 250 o C. 2) Çelik grubu 2.1, çelik grubu 4 veya çelik grubu 5 için; 350 o C. 8

14 6.2.2 Mekanik deneyler Genel Kaynak işlemi yeterliliği sırasındaki bütün mekanik deneyler EN ISO : 2004 e göre yapılmalıdır. Charpy V çentikli darbe deneyleri EN ISO e göre oda sıcaklığında yapılmalıdır. Elde edilen deney sonuçları EN ISO : 2004 ve Madde ila Madde te tanımlandığı gibi olmalıdır Kaynak metali üzerindeki boyuna çekme deneyleri Deney sonucu, deney sıcaklığında (Madde 6.2.1) ana malzeme için verilen asgari R p0,2 değerini karşılamalıdır Enine çekme deneyi Deney sonuçları, deney sırasında kırılmanın oluştuğu yerin konumuna bağlı olarak aşağıda verilen gerekleri karşılamalıdır: - Kırılma ana malzemede oluşursa, yeterlilik işleminde kullanılan ilgili ana malzeme için belirlenen asgari kritik çekme dayanımını, - Kırılma kaynakta oluşursa, yeterlilik işleminde kullanılan ilgili ana malzeme için belirlenen asgari kritik çekme dayanımı veya yaklaşık akma gerilmesini (R p0,2 ) esas alan tasarımlar için yeterlilikte kullanılan ilgili ana malzeme için belirlenen asgari kritik çekme dayanımının % 90 nını Charpy V-çentikli darbe deneyi Deney sonuçları, ana malzeme ve deneyin uygulanma konumuna bağlı olarak aşağıda verilen gerekleri karşılamalıdır: a) Ferritik çelikler için: 1) Kaynak dolgusundaki Charpy V-çentikli darbe deneyi: - Asgari ortalama değer: Deney sıcaklığında (oda sıcaklığı) kaynak işlemi yeterliliğinde kullanılan ana malzeme için verilen ortalama değer, - Asgari tek değer: Bir tek değer asgari ortalama değer için gerekli değerden daha küçük olabilir, ancak asgari ortalama değerin % 70 inden daha küçük olamaz. 2)Isıdan etkilenen bölgedeki Charpy V-çentikli darbe deneyi: - 24 J ün müsaade edildiği çelik grubu 6 hariç, 27 J lük asgari ortalama değer, - Asgari tek değer: Bir tek değer asgari ortalama değer için gerekli değerden daha küçük olabilir, ancak 21 J den veya çelik grubu 6 için 19 J den daha az olamaz. b) Östenitik çelikler için: Östenitik çelikler için darbe deneyi gerekli değildir Sertlik kontrolü Ana malzemeye ve EN : 2011 in Madde 10.4 üne göre kaynak sonrası ısıl işlemin gerekli olup olmadığına bağlı olarak sertlik değerleri EN ISO :2004 te belirtildiği gibi olmalıdır. Isıl işleme tâbi tutulmamış çelik grubu 5 için azami sertlik değeri 380 HV10 u aşmamalıdır. EN ISO : 2004 te belirtildiği gibi bükme deneyleri ve Madde te belirtildiği gibi darbe deneylerine uygun olarak kaynağın sünekliği yeterli olduğunun gösterilmiş olması şartıyla ısıdan etkilenen bölgenin sertliğindeki bölgesel sapmalar kabul edilmelidir Farklı birleşme yerleri Farklı birleşme yerleri durumunda, kaynak metali değerleri Madde , Madde ve Madde te gerektirdiği gibi ana malzeme için verilen asgari değerlerin daha küçüğünü karşılamalıdır. 9

15 7 Kaynakçı ve kaynak operatörünün yeterlilik onayı Bu standarda göre imal edilen su borulu kazanların basınca maruz kalan parçalarının kaynağı ile ilgili bütün kaynakçı ve kaynak operatörleri, çalışacakları kaynak tiplerini doğru ve sızdırmaz olarak yapabilme kabiliyetlerini göstermeleri için tasarlanmış, kaynakçı yeterlilik deneyini geçmelidir. Kaynakçı ve kaynak operatörü yeterlilik deneyi EN 287-1: 2004 veya EN 1418:1997, Madde ve Madde den uygun olana göre yapılmalı, kaydedilmeli ve rapor edilmelidir. Kaynakçıların yeterlilik deneyinin doğrulanması son muayenenin bir parçasıdır. Bir kaynakçı ve/veya kaynak operatörü EN 287-1:2004 veya EN 1418:1997, Madde ve Madde den uygun olana göre alın kaynağı için yeterli bulunduğunda, EN 287-1:2004 veya EN 1418:1997, Madde ve Madde den uygun olana göre kaynak operatörü yeterliliği veya kaynakçı yeterliliği onay aralığında, kaynak işlemleri yapılması şartıyla branşmanlar (kısımların), nozullar veya bağlantı elemanları kaynağı için ilave bir yeterliliğe gerek yoktur. Yeterlilik deneylerinin kayıtları ile birlikte kaynakçı ve kaynak operatörlerinin bir listesi, su borulu kazanların imalatında görev alan herhangi bir kaynakçının yeterliliğinin ispatlanması gerekli görülen imalatçı tarafından muhafaza edilmelidir. 8 Dramlar için imalat deney levhaları 8.1 Genel İmalat deney levhaları için kullanılan malzeme, su borulu kazan dramlarının imalatında kullanılan malzemeler ile aynı standard ve derece veya aynı gereklere uyumlu olmalıdır. Asgari olarak, levhalar, aynı çelik imalat işleminden olmalı ve dram levhaları gibi aynı anma kalınlığına sahip olmalıdır. Mümkün olduğunda levhalar, dramın imalatı için kullanılan ile aynı dökümden seçilmiş olmalıdır. Deney levhalarının boyutları Madde de gerekli görülen bütün deney numunelerini hazırlamaya imkan vermek için yeterli büyüklükte olmalı ve hiçbir durumda uzunluğu 350 mm den daha kısa olmamalıdır. Uygun olan herhangi bir yere, imalat deneyi levhası üzerinde yapılan kaynağın kesintisiz boylamasına kaynak olacak şekilde dram levhasına, deney levhaları takılmalıdır. İmalat deney levhaları, imalat kaynaklarına uygulanan benzer kaynak sonrası ısıl işlem veya gerilme giderme işlemine tabi tutulmalıdır. 8.2 İmalat deney levhalarının sayısı Gerekli imalat deney levhalarının sayısı aşağıda verildiği gibi olmalıdır: a) Boyuna kaynaklar: Her dram ve her kolektörde her yöntem yeterliliği için bir imalat deney levhası, b) Çevresel kaynaklar: Kaynak işlemi yeterliliği dramın boyuna dikişi ile aynı ise, ilave imalat deney levhasına gerek yoktur. Kaynak işlemi yeterliliği, boyuna birleştirme yerinden farklı ise, bu durumda, her bir yılda her kaynak işlemi yeterliliği için bir imalat deney levhası uygulaması yapılmalıdır. 8.3 Gerekli deneyler Tahribatsız muayene Deney levhaları, temsil ettikleri imalat kaynakları ile özdeş tahribatsız muayeneye tabi tutulmalıdır Tahribatlı deneyler Deney levhaları ve deney yöntemleri, kaynak işlemi yeterliliği için EN ISO de verilen gereklere uygun olarak yapılmalıdır. Aşağıda verilen tahribatlı deney, her bir imalat deney levhası üzerinde uygulanmalıdır: a) Oda sıcaklığında 1 enine çekme deneyi, b) 20 mm den eşit veya daha büyük kalınlığındaki imalat deney levhaları için kaynak metali üzerinde 1 boyuna çekme deneyi, c) 1 enine kök (kaynak) bükme deneyi, d) 1 enine yüzey bükme deneyi, 10

16 e) 1 enine kenar bükme deneyi, f) Ana metalin kalınlığına bağlı olarak deney numunelerinin sayısı, dolgu malzemesi üzerinde oda sıcaklığında Charpy V-çentikli darbe deneyleri serileri: 1) 50 mm ye eşit veya daha az kalınlık için 3 adet numune -orta kalınlıkta alınmış, 2) 50 mm den daha büyük kalınlık için 6 adet numune- orta kalınlıkta 3 adet ve malzeme yüzeyinde 3 adet. g) Ana metalin kalınlığına bağlı olarak deney numunelerinin sayısı, ısıdan etkilenen bölgede oda sıcaklığında Charpy V-çentikli darbe deneyi serileri: 1) 50 mm ye eşit veya daha az kalınlık için 3 adet numune- orta kalınlıkta alınmış, 2) 50 mm den daha büyük kalınlık için 6 adet numune - orta kalınlıkta 3 adet ve malzeme yüzeyinde 3 adet. h) 1 Büyüteçle (mikroskopik) kontrol, i) EN ISO e göre 1 sertlik deneyi. 8.4 Kabul kriterleri Tahribatsız muayeneler İmalat deney levhalarının tahribatsız muayenelerinden elde edilen sonuçlar, imalat kaynakları için gerekli görülen kabul kriterlerinin aynısını karşılamalıdır Enine çekme deneyi Deney sonuçları, deney sırasında kırılmanın oluştuğu yerdeki konuma bağlı olarak aşağıda verilen gerekleri karşılamalıdır: - Kırılma ana malzemede oluşursa: İlgili ana malzeme için verilen asgari kritik çekme dayanımını, - Kırılma kaynakta oluşursa: İlgili ana malzeme için verilen asgari kritik çekme dayanımı veya R p0,2 yaklaşık akma gerilmesi esasına dayanan tasarımlar için veya ilgili ana malzeme için verilen asgari kritik çekme dayanımının % 90 nını Kaynak metali üzerinde boyuna çekme deneyi Deney sonuçları, tasarım sıcaklığında ana malzeme için verilen asgari R p0,2 değerini karşılamalıdır Bükme deneyleri Deney sırasında deney numuneleri, herhangi bir yönde 3 mm den daha büyük açık kusurları göstermemelidir. Deney sırasında deney numunesinin köşelerinde görülen kusurlar, değerlendirmede ihmal edilmelidir Darbe değerleri Ferritik çelikler için deneylerin yapıldığı yerlerin konumu ve ana metale bağlı olarak, deney sonuçları aşağıda verilen gerekleri karşılamalıdır: a) Kaynak dolgusunda Charpy V- çentik darbe deneyleri: 1) Asgari ortalama değer: Deney sıcaklığında kaynak işlemi yeterliliğinde kullanılan ana malzeme için verilen ortalama değer, 2) Asgari tek değer: Bir tek değer asgari ortalama değer için gerekli değerden daha küçük olabilir, ancak asgari ortalama değerin % 70 inden daha az olmamalıdır. b) Isıdan etkilenen bölgede Charpy V-çentikli darbe deneyleri: 1) Asgari ortalama değer: 24 J lük değere müsaade edildiği çelik grubu 6 hariç, 27 J, 2) Asgari tek değer: Bir tek değer, asgari ortalama değer için gerekli değerden daha küçük olabilir, ancak, 21 J den veya çelik grubu 6 için 19 J den daha az olmamalıdır Büyüteçle (mikroskopik) kontrol Tespit edilen kusurlar, Madde 9.3 ve Madde 9.4 te verilen kabul seviyelerine uygun olarak kabul edilmelidir. 11

17 İlave olarak, çok katmanlı kaynaklarda kaynak dolgusunun sıralaması kontrol edilmeli ve ilgili kaynak işlemi şartnamesinde tanımlananlardan, kaynak dikişi şeklinde veya katman sıralamasında önemli sapma göstermemelidir Sertlik kontrolü Kaynak sonrası ısıl işlem görmemiş durumlar için, kabul edilebilir azami sertlik değeri 350 HV10 olmalıdır. Kaynak sonrası ısıl işlem uygulanan yerlerde, kabul edilebilir azami değer 320 HV10 olmalıdır. Kaynağın sünekliği, Madde te belirtilen bükme deneylerine ve Madde te belirtilen darbe deneylerine göre yeterli olduğu gösterilmiş olması şartıyla, ısıdan etkilenen bölgeye ait belirli sertlik değerlerinin üstündeki bölgesel sapmalar kabul edilmelidir Farklı ana malzemelerin ek yerleri Farklı ana malzemelerin birleştirilmesi durumunda kaynak metali değerleri Madde 8.4.2, Madde 8.4.3, Madde ve Madde de belirtilen ana malzeme için belirtilen asgari değerlerin daha küçük olanı karşılamalıdır. 8.5 Sonuçların uygun olmaması Genel İmalat deney levhası üzerinde uygulanan herhangi bir deneyden, elde edilen sonuçlar Madde 8.4 te verilen gereklere uygun olmazsa, kusurun nedenleri, gerekli görülen her hangi düzeltici tedbirlerin kazan emniyetine zarar vermeyeceğini garanti eden imalatçı tarafından araştırılmalıdır. Tahribatlı muayene kusuru, muayene edilen kısımdaki kaynak kusurlarına bağlı olduğunda, iki benzer ilave deney daha yapılmalıdır: - Her iki tekrarlanan deney Madde 8.4 te verilen gereklere uygunsa, deney sonuçlarının bu standarda uygun olduğu kabul edilmelidir. - Her iki tekrarlanan deney Madde 8.4 te verilen gereklere uymazsa, nedeni, gerekli her hangi düzeltici tedbirlerin kazan emniyetine zarar vermeyeceğini garanti eden imalatçı tarafından araştırılmalıdır Charpy V-çentikli darbe deneyleri için özel durum Tekrarlanan Charpy V-çentikli darbe deney sonuçlarının, Madde te verilen gerekleri yerine getirmemesi durumunda, a) veya b) de verilen şartlara müsaade edilmelidir: a) İmalatçı, önemli bir kötü etkiye yol açmaması ve kazan dramlarının parçalarını temsil eden numuneye aynı ısıl işlem sıralaması uygulaması şartıyla, imalat deneyi levhalarına ilave ( daha fazla) ısıl işlem uygulamalıdır. Tekrarlanan ısıl işlemden sonra, imalat deney levhası üzerinde uygulanması gerekli bütün deneyler yapılmalıdır. Sonuçlar ilk gereklere uygun olmalıdır. b) Madde te belirtilenden daha düşük özel Charpy V-çentikli değerlere sahip deney numuneleri ile temsil edilen kaynaklar, darbe deneyi sonuçlarının seviyesi ve kaynak kalitesinin ve belirlenen nedenin değerlendirilmesi sonrası istenen amaca uygun olarak kabul edilmelidir. Not - Kırılma mekaniği deneyi ile ilgili bu standardda gerekler yoktur. Bu tür deneylerin uygulandığı yerlerde, kazanın emniyetine zarar vermediği (yöntemlerin kullanılması ile) garanti edilen en son beceri yöntemleri kullanılarak bu deneyler imalatçının sorumluluğunda yapılmalıdır. 9 Kaynakların tahribatsız muayenesi 9.1 Tahribatsız muayenesinin tipi ve kapsamı Genel Tahribatsız muayeneler (NDT) deneyimli personel tarafından yazılı bir işlem takip edilerek yapılmalıdır. Yorumlama, değerlendirme ve rapor dahil, tahribatsız muayeneden sorumlu personel Madde 9.2 de verilen gereklere göre belgelendirilmelidir. Su borulu kazanların imalatında ve montajında yapılan bütün kaynaklar, gözle kontrole tabi tutulmalıdır. 12

18 Su borulu kazanların her bileşeni üzerinde Madde 9.1.2, Madde ve Madde te verildiği gibi tahribatsız muayeneler aşağıda verilen kapsamda uygulanmalıdır: a) Yüzey kusurlarını tespit etme: 1) Dramlar üzerinde: Manyetik parçacık deneyi kullanılmalıdır, 2) Kolektör ve borular üzerinde: Çelik grubu 1 ve çelik grubu 8 ve nufuziyet (penetrant) deneyinin kullanılabildiği yerlerde, çelik grubu 2 ve çelik grubu 5 için 80 mm ye eşit veya daha küçük anma çaplı kolektörler üzerindeki boru diplerinin basınçlı bağlantı kaynakları durumları hariç manyetik parçacık deneyi kullanılmalıdır. b) Hacimsel kusurun belirlenmesi: 1) Genelde, ferritik çelikler için radyografik muayene yerine ultrasonik muayene tercih edilmelidir. Hacimsel kusur belirleme gerekleri Madde 9.1.2, Madde ve Madde te belirtilmiştir. Çelik grubu 1.1 ve çelik grubu 1.2 için kaynakların gerekli tahribatsız muayenesi, her hangi gerekli kaynak sonrası ısıl işlemden önce ve sonra yapılmalıdır. Diğer bütün malzemeler için kaynakların gerekli tahribatsız muayenesi, son kaynak sonrası ısıl işlemden önce deneyin yapılabileceği, 13 mm den daha küçük anma kalınlığı ve 120 mm den küçük dış çaplı çelik grubu 5.1 ve çelik grubu 5.2 borulardaki çevresel kaynaklar durumu hariç her hangi gerekli kaynak sonrası ısıl işlemden sonra uygulanmalıdır. Madde 9.1.2, Madde ve Madde te verilen tahribatsız muayene, % 10 esasına göre belirlendiğinde deney için seçilen kaynaklar, ilgili bileşen üzerinde her kaynak işlemi şartnamesi için her kaynakçının çalışmasından örnek içermelidir. Bu durumda, tamamen kontrol edilecek kaynak sayıları, asgari olarak aynı bileşen üzerinde aynı kaynak işlemi şartnamesini takip eden bu kaynakçı tarafından yapılan toplam kaynak sayılarının % 10 u olmalıdır. Bu standard, kaynakların % 10 u üzerinde tahribatsız muayeneyi gerekli kıldığı yerlerde ve Madde 9.3 ve Madde 9.4 te verilen kabul seviyelerine uymayan kusurları deney gösterdiğinde, ilgili kaynakçı için deney yüzde oranı Madde e uygun olarak arttırılmalıdır. Kontrol edilen kaynaklar Madde 9.3 ve Madde 9.4 te verilen kabul seviyelerine uymayan kusurlar gösterdiğinde, bu kusurlar onarım yolu ile düzeltilmelidir. Onarımdan sonra, bu kaynaklar, ilk kaynak için belirtilen gereklere uygun olarak kaynak sonrası ısıl işleme tabi tutulmalıdır. Daha sonra, yapılan ilk tahribatsız muayene tekrarlanmalıdır Dramlar Dramlar, Çizelge de verilen gereklere göre kontrol edilmelidir. Çizelge Dram kaynaklarının tahribatsız muayenesi (NDT) Kaynak tipleri Yüzey kusuru belirleme a Hacimsel kusuru belirleme Radyografik Ultrasonik muayenesi muayeneyi Boyuna ve çevresel kaynaklar % 100 b % 100 c veya % 100 c Basınçlı bağlantı kaynakları e d 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 % 100 e 15 mm e d < 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 % 10 e Sızdırmaz kaynaklar dahil, diğer % 10 kaynakların hepsi Bağlantı parçaları kaynakları Yük taşıyan % 100 Yük taşımayan % 10 a) Manyetik parçacık deneyi; gerekli ise PT deneyi erişebilir olmayan ile. b) Çelik grubu 1.1 ve 1.2 ve makine ile kaynaklar için kalınlık (e) 25 mm ise: % 10 a ilave olarak T birleştirmeler ( T birleştirmeler için 250 mm lik bir uzunluktan daha fazla). c) Çelik Grubu 4 için sadece ultrasonik muayeneye müsaade edilir. 13

19 d) e, basınçlı bağlantının kalınlığıdır. e) d o < 142 mm ise ultrasonik muayeneye gerek yoktur Kolektörler Kolektörler Çizelge de verilen gereklere göre kontrol edilmelidir. Çizelge Kolektör kaynaklarının tahribatsız muayenesi NDT Kaynak tipleri Hacimsel kusuru belirleme Yüzey kusurunu belirleme a Radyografik Ultrasonik muayenesi muayeneyi Boyuna ve çevresel kaynaklar % 100 b % 100 c veya % 100 c Basınç bağlantı kaynakları e d 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 e % 100 c,f veya % 100 c,f 15 mm e d < 25 mm (tam nüfuziyet) % 100 e % 10 c,f veya % 100 c,f Sızdırmaz kaynaklar dahil diğer kaynakların % 10 g hepsi Bağlantı parçaları kaynakları Yük taşıyan % 100 Yük taşımayan % 10 Başlık levhası kaynakları % 100 % 100 h a) Manyetik parçacık deneyi, ancak, çelik grubu 1 ve çelik grubu 8 için penetrant deneyi kabul edilebilir. b) (d o ) 25 mm kalınlığı ile çelik grubu 1 ve çelik grubu 8 için: çevresel kaynakların % 10 u. c) Çelik grubu 4 ve çelik grubu 6 için sadece ultrasonik muayeneye müsaade edilir. d) e, basınçlı bağlantının kalınlığıdır. e) Çelik grubu 1 ve çelik grubu 8 için sadece % 10. f) d o < 142 mm ise hacimsel kusur tespitine gerek yoktur. g) Anma çapı d o 80 mm olan çelik grubu 2 ve 5 deki boru dipleri için penetrant deneyi ayrıca kabul edilebilir. h) Sadece, dış çap d o > 70 mm ye sahip kaynakların tam nüfuziyeti (penetrant) ve başlık levhası için kalınlık e > 8 mm Borular Borular Çizelge te verilen gereklere göre kontrol edilmelidir. Her kaynak başına 1 kısmi görüntü almanın yeterli olduğu eliptik radyografik teknik kullanarak deneye tabi tutulan d o < 76,1 mm li kazan borularında çevresel kaynaklar için, Çizelge te yüzde oranı, kaynak sayıları ile ilgilidir. 14

20 Çizelge Boru kaynaklarının NDT si Kaynak tipleri Yüzey kusurunu belirleme a Hacimsel kusur belirleme Radyografik muayeneyi Ultrasonik muayenesi Çevresel kaynaklar e d > 25 mm veya d o > 142 mm %100 %100 b c Veya %100 b d o < 76,1 mm li martensitik ve östenitik çelikler arası benzer olmayan kaynaklar %100 i %100 h i ---- Yakma alın kaynağı ile kaynak edilmiş Madde 6.1 Madde 6.1 Madde 6.1 veya basınçla kaynak edilmiş alın kaynakları Diğer kaynaklar j %10 c Veya %10 c veya %10 h Basınç bağlantısı kaynakları e d 25 mm (tam nüfuziyet) %100 b % 100 c e Veya % 100 e f f 15 mm e d < 25 mm (tam nüfuziyet) %100 b % 10 c e Veya % 10 e f f Bütün diğer kaynaklar %10 Bağlantı parçaları kaynakları Yük taşıyan % 100 Yük taşımayan % 10 Panel tipi imalatlar için kanat ve borular arası kaynaklar g a Manyetik parçacık deneyi; PT deneyi gerekli ise erişebilir olmayan ile, çelik grubu 1 için penetrant deneyi kabul edilebilir. b) Çelik grubu 1 ve çelik grubu 8 için sadece % 10. c) Çelik grubu 4 ve çelik grubu 6 da 80 mm üzeri dış çaplar için sadece ultrasonik muayeneye müsaade edilir. d) e, basınçlı bağlantının kalınlığıdır. e) Ultrasonik muayene mümkün olmadığında ultrasonik muayene yerine radyografik muayene kabul edilebilir. f) d o < 142 mm ise hacimsel kusur tespitine gerek yoktur. g) % 100 gözle muayene ile sınırlandırılmalıdır. h) Eliptik teknik uygulandığında, kaynağın kısmi görüntüsü yeterlidir. i) Makine ile kaynak edilmiş birleştirme yerleri için % 10 muayene alanı yeterlidir. j) Eliptik teknik ot (optik deney) uygulaması durumunda, kısmi görüntü, d o < 76,1 mm ye sahip kaynakların radyografik muayeneyi için yeterlidir Tamir durumunda rastgele muayeneyi genişletme işlemi Madde 9.1.2, Madde ve Madde te müsaade edildiği gibi % 10 oranında bir tahribatsız muayene uygulandığında ve Madde 9.3 veya Madde 9.4 te verilen gereklere göre deney sonuçları kabul edilemez olduğunda, bu tahribatsız muayenenin genişletme oranı için prensip aşağıda verildiği gibi olmalıdır: a) Deney oranı genişletilmesinin esasları, her bir münferit bileşene, her zaman bu bileşenin imalatında görev alan her bir kaynakçıya ve aynı tip kaynaklara (benzer kaynak işlem gereklerine yapılan atıf) ilişkin olmalıdır, b) Rastgele deney yapılırken bir veya birden fazla kaynak Madde 9.3 veya Madde 9.4 te verilen gereklere göre kabul edilemez kusurlar gösterdiğinde, deney her reddedilen kaynak için aynı tipte iki ilave kaynak ile genişletilmelidir, c) Genişletmenin bütün kaynak kontrolleri kabul edilebilir ise bu durumda, % 10 luk ilk oran sürdürülmelidir, d) İlave deney sırasında bir veya daha fazla kontrol edilen kaynak kabul edilemez olduğunda bu durumda deney, birinci ilave deney sırasında reddedilen her kaynak için on kaynak ile devam edilmelidir, e) İlave deney işlemi, bütün ilave edilen kaynaklar kabul edilene kadar bu şekilde devam etmelidir, f) İlave deney işlemleri kabul edilemez kaynaklar göstermeye devam ederse ilave deney işlemi, % 100 deney oranı uygulanıncaya kadar arttırılmalıdır. 15