ICS TÜRK STANDARDI TS EN 538/Ocak 2000

Transkript

1 ÖNSÖZ Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN 538 : 1994 standardõ esas alõnarak, TSE İnşaat Hazõrlõk Grubu nca hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu nun 6 Ocak 2000 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

2 İÇİNDEKİLER 1 - KAPSAM ATIF YAPILAN STANDARDLAR SEMBOLLER VE KISALTMALAR DENEY PRENSİBİ NUMUNELER CİHAZLAR DENEY İŞLEMİ DÜZ KİREMİTLER KENARI VE ÜST TARAFI KENETLENEBİLEN KİREMİTLER, SADECE KENARI KENETLENEBİLEN KİREMİTLER VE ÜST ÜSTE BİNEN KİREMİTLER : ÜST VE ALT KİREMİTLERİ Tõrnaksõz Kiremitler Alt Kõsmõ Düz Olan veya Olmayan Tõrnaklõ Kiremitler DENEY RAPORU... 7

3 ÇATI KİREMİTLERİ KİLDEN YAPILMIŞ SÜREKLİ OLMAYAN (BİNDİRMELİ) - EĞİLME DAYANIMI DENEYİ 1 - KAPSAM Bu standard, EN 1304 Kilden Yapõlmõş Çatõ Kiremitleri - Mamül İle İlgili Tanõmlar ve Özellikler standardõnda tanõmlanan kilden yapõlmõş çatõ kiremitlerinin eğilme dayanõmõnõn değerlendirilmesinde kullanõlan deney metodunu kapsar. Diğer fiziksel karakteristikler (EN 539-1, EN 539-2) Kilden Yapõlmõş Sürekli Olmayan (Bindirmeli) Çatõ Kiremitleri - Fiziksel Özelliklerinin Tayini: Sõzdõrmazlõk ve Dona Dayanõklõlõk standardõnda ele alõnmaktadõr. 2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standardõn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardõn en son baskõsõ kullanõlõr. EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No Adõ No (İngilizce) (Türkçe) EN 1304 Clay roofing tiles - Product definitions and specifications EN Clay roofing tiles for discontinuous laying - Determination of physical characteristics - Part 1: Impermeability Test TS EN EN Clay roofing tiles for discontinuous laying - Determination of physical characteristics - Part 2: Test for frost resistance ISO 48 : 1979 Vulcanised rubbers - Determination of hardness (hardness between 30 and 85 I.R.H.D) 3 - SEMBOLLER VE KISALTMALAR L : Kiremitin boyu F : Kõrõlma yükü TS ISO 48 Çatõ Kiremitleri Kilden Yapõlmõş Sürekli Olmayan (Bindirimeli) - Fiziksel Özelliklerinin Tayini - Bölüm 1: Sõzdõrmazlõk Deneyi Kauçuk Volkanize Edilmiş veya Termoplâstik - Sertlik Tayini (10 IRHD Sertlik Aralõğõ) 4 - DENEY PRENSİBİ İki basit mesnet üzerinde eğilmeye maruz kaldõğõnda, mamulün merkezî yüke dayanõm gücünün tespit edilmesidir. ŞEKİL 1 - Deney Prensibi 1

4 5 - NUMUNELER Eğilme dayanõmõnõn değerlendirilmesi, her biri bütün bir kiremitten ibaret ve normal hava şartlarõnda kurutulmuş olan on numune üzerinde yapõlõr. Kiremitler rutubete maruz kalmõş ise, deneyden önce mutlaka lâboratuvar atmosferinde kurutulmalõdõr (sõcaklõk 10 C ilâ 40 C arasõnda - bağõl nem % 90 dan az). 6 - CİHAZLAR Cihazlar, aşağõda verilen özelliklere sahip olmalõdõr : % 2 doğrulukla yük uygulayabilen ve yükleme artõş hõzõ 0,05 kn/s olan bir cihaz, Sistemde alt mesnetler kullanõlõr. Kiremitin tipine bağlõ olarak çubuk ya da yarõ çubukdan yapõlmõş; biri numune üzerinde mümkün olduğu kadar üniform yük dağõlõmõnõn sağlanabilmesi amacõ ile düşey düzlem içinde bir eksen ya da merkez etrafõnda dönebilmesi için oynar olmalõ veya bazõ üst ve alt kiremitler için kiremiti destekleyen düz levha olmalõdõr, Yük uygulama cihazõnõn altõna yuvarlak çelik çubuk yerleştirilir. Üst ve alt mesnetlerin çapõ 15 mm ile 20 mm arasõnda olmalõ ve uzunluğu deneye tâbi tutulacak kiremitin genişliğinden büyük olmalõdõr, Madde 7.2 de belirtildiği gibi, alt mesnetlerin hareketini engellemek için sert ağaçtan yapõlmõş takoz parçasõ kullanõlõr, Madde 7.2 de belirtildiği gibi, sert ağaçtan yapõlmõş takoz parçasõ kiremitin şekline uygun olmalõ ve bu hareketi engelleme sistemi, alçõdan yapõlmõş takoz tipine tercih edilir, Cihazlarda yük okunurken kiremit ve özel parçalarõn kütlesi dikkate alõnõr, ancak kütle değeri kõrõlma yükü değerinin içine dahil edilmez. 7 - DENEY İŞLEMİ DÜZ KİREMİTLER Kiremit, iki alt mesnetin üzerine aşağõda belirtildiği gibi yerleştirilir (Şekil 2) : birinci mesnet bir tahta çõta yardõmõ ile normal pozisyonda yerleştirilir, ikinci mesnet ile birinci mesnet arasõndaki açõklõk kiremitin toplam uzunluğunun (L) üçte ikisine eşit uzunlukda olmalõdõr, Yük uygulama çubuğu iki alt mesnete paralel ve her ikisinden de eşit uzaklõkta olacak şekilde yerleştirilir, Mesnet eksenleri arasõndaki mesafe kaydedilir, Deney; yük uygulamasõ tedricen artacak ve hõzõ 0,05 kn/s den fazla olmayacak şekilde, numune kõrõlõncaya kadar sürer, Kõrõlma yükü (F) değeri kaydedilir, kn na çevrilir ve virgülden sonra iki basamağa kadar yuvarlatõlõr. ŞEKİL 2 - Düz Kiremitler İçin Deney 2

5 7.2 - KENARI VE ÜST TARAFI KENETLENEBİLEN KİREMİTLER, SADECE KENARI KENETLENEBİLEN KİREMİTLER VE ÜST ÜSTE BİNEN KİREMİTLER : Kiremit aynõ yatay düzlemde iki alt mesnet üzerine aşağõda belirtildiği gibi yerleştirilir (Şekil 3) : birinci mesnet ensiz bir tahta parçasõ yardõmõ ile normal pozisyonda yerleştirilir, ikinci mesnet ile birinci mesnet arasõndaki açõklõk kiremitin toplam uzunluğunun (L) üçte ikisine eşit uzunlukda olmalõdõr, Alt mesnetler üzerinde kiremitin durabilmesi ve sabit pozisyonda kalabilmesi için üst takoz ile aynõ genişlikte ahşap takozlar kullanõlõr ve üst mesnet için kullanõlacak takoz kiremitin şekline uygun olmalõdõr. Bu üst destek yük uygulama çubuğunun yatay konumunu muhafaza etmek için ya ebatlarõ belirli sert ağaçtan (Şekil 4.1 ve Şekil 4.2) ya da, alçõdan (Şekil 5.1 ve Şekil 5.2) dökülerek yapõlõr. Ebatlarõ belirli bu tahta tesviye kalõbõnõn kiremit ile temas ettiği kõsmõnda lâstik bir şerit olmalõdõr. Bu 5 mm kalõnlõktaki şeritin I.R.H.D sertlik değeri 50 ± 5 olmalõ ve bunun ölçümü ISO 48 : 1979 a göre yapõlmalõdõr, Tahta tesviye kalõbõnõn veya alçõdan hazõrlanmõş takozun genişliği yük uygulama çubuğunun çapõna eşit olmalõdõr, Yük uygulama çubuğu iki alt mesnete paralel ve her ikisinden de eşit uzaklõkta yerleştirilmelidir, Mesnet eksenleri arasõndaki mesafe kaydedilmelidir, Yük, tedricen artarak ve hõzõ 0,05 kn/s olacak şekilde numune kõrõlõncaya kadar uygulanmalõdõr, Kõrõlma yükü (F) değeri kaydedilmeli, kn olarak ifade edilmeli ve virgülden sonra iki basamağa kadar yuvarlatõlmalõdõr. ŞEKİL 3 - Kenetlenebilen Kiremitler İçin Deney Metodu 3

6 ŞEKİL Tahta Tesviye Kalõbõ İle Deney ŞEKİL Tahta Tesviye Kalõbõ İle Deney 4

7 ŞEKİL Alçõdan Yapõlmõş Takoz İle Deney ŞEKİL Alçõdan Yapõlmõş Takoz İle Deney (Değişik) ÜST VE ALT KİREMİTLERİ Tõrnaksõz Kiremitler Kiremit, cihazõn tablasõ üzerine yatay pozisyonda konkav yüzü aşağõya gelecek şekilde yerleştirilir. Yük uygulama çubuğu kiremitin tepe çizgisi ile temas etmeli ve çubuğun yatay mili kiremitin iki ucu arasõndaki mesafenin yaklaşõk olarak yarõsõnda olmalõdõr (Şekil 6), Yük, tedricen artõrõlarak ve hõzõ yaklaşõk 0,05 kn/s olacak şekilde numune kõrõlõncaya kadar uygulanõr, Kõrõlma yükü (F) değeri kaydedilir, kn olarak ifade edilir ve virgülden sonra iki basamağa kadar yuvarlatõlõr, 5

8 Ortalama kõrõlma yükü değeri, kn olarak ifade edilen ve virgülden sonra iki basamağa kadar yuvarlatõlmõş on okumanõn aritmetik ortalamasõdõr. ŞEKİL 6 - Tõrnaksõz Üst ve Alt Kiremitlere Uygulanan Deney Alt Kõsmõ Düz Olan veya Olmayan Tõrnaklõ Kiremitler Kiremit, iki alt mesnetin üzerine aşağõda belirtildiği gibi yerleştirilir (Şekil 7 ve 8), birinci mesnet bir tahta çõta yardõmõ ile normal pozisyonda yerleştirilir, ikinci mesnet ile birinci mesnet arasõndaki açõklõk kiremitin bütün uzunluğunun (L) üçte ikisine eşit uzunlukda olmalõdõr, Kiremitler tepe çizgisi üzerine yatõrõldõğõnda, numunenin yerinden oynamamasõ için uçlarda takozlar kullanõlõr (deney diyagramõ Şekil 8), Yük uygulama çubuğu iki alt mesnete paralel ve her ikisinden de eşit uzaklõkta olacak şekilde yerleştirilir, Mesnet eksenleri arasõndaki mesafe kaydedilir, Yük, tedricen artarak ve hõzõ yaklaşõk 0,05 kn/s olacak şekilde numune kõrõlõncaya kadar uygulanõr, Kõrõlma yükü (F) değeri kaydedilir, kn olarak ifade edilir ve virgülden sonra iki basamağa kadar yuvarlatõlõr, Ortalama kõrõlma yükü değeri, kn olarak ifade edilen ve virgülden sonra iki basamağa kadar yuvarlatõlmõş on okumanõn aritmetik ortalamasõdõr. ŞEKİL 7 - Tepe Çizgisi Üzerinde Oturmayan (Alt Kõsmõ Düz) Tõrnaklõ Üst ve Alt Kiremitler İçin Deney 6

9 Takoz Takoz ŞEKİL 8 - Tepe Çizgisi Üzerinde Oturan (Alt Kõsmõ Düz Olmayan) Tõrnaklõ Üst ve Alt Kiremitler İçin Deney 8 - DENEY RAPORU Deney raporunda aşağõda verilenler bulunmalõdõr : Bu standardõn numarasõ (TS EN 538 şeklinde), Deneyin yapõldõğõ lâboratuvarõn adõ, Numunenin lâboratuvara geliş tarihi, Deney tarihi, Tipi, uzunluğu ve genişliği, üretici firma adõ ve mümkünse üretim tarihi dahil olmak üzere, kiremitin tanõtõlmasõ ve tarif edilmesi, Alt mesnetlerin merkezleri arasõndaki uzaklõk; tõrnaksõz üst ve alt kiremitler hariç, Her bir kiremit için en yakõn 0,01 kn olarak ifade edilmiş kõrõlma yükü, Tespit edilmiş minimum kõrõlma yükü, Ortalama kõrõlma yükü, Yorumlar (gerekiyorsa), Deneyden sorumlu kişinin imzasõ. NOT - Kiremitin eğilme dayanõmõ şekline bağlõdõr. Bundan dolayõ, raporda verilen değerler kiremitin bir tipinin diğeri ile doğrudan mukayesesinde kullanõlamaz. 7