TALON TÜBERKÜLÜ ÝLE BÝRLÝKTE ÝZLENEN BÝLATERAL DENS ÝNVAJÝNATUS: OLGU SUNUMU. Prof. Dr. Peruze ÇELENK*

Transkript

1 TALON TÜBERKÜLÜ ÝLE BÝRLÝKTE ÝZLENEN BÝLATERAL DENS ÝNVAJÝNATUS: OLGU SUNUMU Dr. Saadettin KAYIPMAZ* Dt. Kaan GÜNDÜZ* Prof. Dr. Peruze * BILATERAL DENS INVAGINATUS ASSOCIATED WITH TALON CUSP: CASE REPORT ÖZET Talon tüberkülü, maksiller ve mandibular anterior diþlerin singulum bölgesindeki fazla tüberküldür. Ender görülen diþ anomalilerden olan talon tüberkülü, bazen meziyodens, makrodonti, posterior diþlerde dens evajinatus, kürek þeklinde kesici diþler, dens invajinatus veya aþýrý geliþmiþ karabelli tüberkülü gibi diðer dental anomalilerle birlikte de izlenebilir. Dens in dente (dens invajinatus), mine ve dentinin diþin geliþimi sýrasýnda pulpaya doðru göstermiþ olduðu katlanma ile oluþan geliþimsel bir anomalidir. Bu olgu sunumunda üst çenede talon tüberkülü ile birlikte izlenen bilateral dens invajinatus tipik özellikleriyle sunulmuþtur. Anahtar kelimeler: Talon tüberkülü, dens invajinatus, dens in dente, diþ anomalisi. GÝRÝÞ Talon tüberkülü, maksiller ve mandibular anterior diþlerin singulum bölgesindeki fazla tüberküldür. Normal mine ve dentinden oluþmasýna raðmen bazen pulpa dokusu da içerebilir. Kartal pençesi gibi görülmesinden dolayý Talon tüberkülü ismini almýþtýr. 1,2 Talon tüberkülü ender görülen diþ anomalilerindendir. %92 oranýnda maksillada izlenir. Bu vakalarýn %25 i süt diþlerinde %75 i ise daimi diþlerde görülür. 2 En çok maksiller ABSTRACT Talon cusp is an accesory tubercule which is located on the cingulum area of the maxillary and mandibulary anterior teeth. Frequency of occurance of the condition is rare and it may occur simultaneously with other dental anomalies such as mesiodens, macrodontia, dens invaginatus or large formed carabelli cusps. Dens in dente (dens invaginatus) is a developmental anomaly which is formed infolding the outer of enamel and dentine through the pulp chamber during the teeth development. In this case, talon cusp on maxillary lateral incisor associated with dens invaginatus was presented with typical diagnostic features. Key words: Talon cusp, dens invaginatus, dens in dente, dental anomalies daimi lateral diþlerde oluþur. Diþ anomalileri arasýnda görülme sýklýðý %1 den azdýr. 3 Her iki cinste de görülmesine raðmen erkeklerde biraz daha fazla olarak izlenir. 4 Bilateral veya unilateral olarak görülebilir. 2,3 Etyolojisi tam olarak bilinmemesine raðmen oluþumunda genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduðu düþünülmektedir. 2 Talon tüberkülü tek baþýna olabileceði gibi bazen meziyodens, makrodonti, posterior diþlerde dens evajinatus, kürek þeklinde kesici diþler, dens invajinatus veya aþýrý geliþmiþ karabelli * Ondokuz Mayýs Üniv. Diþ Hek. Fak. Oral Diagnoz ve Radyoloji Anabilim Dalý 88

2 tüberkülü gibi diðer dental anomalilerle birlikte de izlenebilir. 2,5 Dens invajinatus, mine ve dentinin diþin geliþimi sýrasýnda pulpa odasýna doðru göstermiþ olduðu ilerleme sonucunda oluþan geliþimsel bir anomalidir. 6 Etiyolojileri kesin olarak bilinmemesine raðmen oluþum mekanizmasý diþ germi üzerine çevre dokulardan gelen anormal basýnçlarýn etkisi, minenin lokal geliþim yetersizliði, dýþ mine organý hücrelerinin ani ve anormal geliþim göstermesi, diþ tomurcuðu bölgesinin uyarýlmasý, odontojenik epitelyumun beslenme bozukluðu ve genetik faktörlerin anomalinin oluþumunda etkili olduðu öne sürülmektedir. 6 Görülme sýklýðý % arasýnda deðiþir. En çok maksiller daimi lateral kesici diþlerde oluþur, ikinci sýklýkla maksiller santral kesiciler etkilenir. Bunlarý premolar, kanin ve molar diþler izler. Alt çenede çok ender görülür. Çoðunlukla bilateraldir ve cinsiyet ayrýmý yoktur. 6 Ýnvajinasyon klinik muayenede her zaman fark edilemeyebilir. Bu diþlerin kronlarý normal morfolojik yapýdadýr. Tanýþý radyolojik olarak yapýlýr. Invajinasyon bölgesindeki mine katlantýsý artmýþ radyopasite ile görülür. 7 Oehlers 8 bu anomaliyi 3 grup altýnda incelemiþtir. Tip I de invajinasyon krondadýr ve minör formdadýr. En sýk rastlanýlan bu tiptir. Tip II de invajinasyon mine-sement bileþimini geçer ve kör bir boþluk olarak sonlanýr. Periapikal dokulara ulaþmaz. Tip III te ise invajinasyon periapikal dokulara ve periodontal ligamente ulaþan ikinci bir foramen oluþturur. Bu olgu sunumunda üst sað lateral kesici diþte talon tüberkülü ile birlikte izlenen bilateral dens invajinatusun teþhis ve tedavisi anlatýlmaktadýr. VAKA 32 yaþýnda kadýn hasta sað üst çenede soðuk uyaranla baþlayan, kýsa sureli sýzlama tarzýnda aðrý þikayeti ile kliniðimize baþvurdu. Hastanýn týbbi özgeçmiþi ve soy geçmiþinde herhangi bir hastalýða rastlanmadý. Diþ hekimliði yönünden özgeçmiþinde 14 yaþ civarýnda sað üst kanin diþin çapraþýklýk þikayetiyle çekiminin yapýldýðý ve ayný yýl düþme sonucu üst ön bölge diþlerinin akut travmaya maruz kaldýðý kaydedildi. Ekstra oral bulgularý normal olarak deðerlendirildi. Ýntra oral muayenede, sað üst l.premolar diþte ise çürük rezidivi olduðu ve ayný zamanda sað üst lateral diþin palatinalinde mine-sement sýnýrýndan baþlayarak insizal kenara kadar uzanan talon tüberkülü, sol üst lateral diþte ise singulum boyutlarýnýn mine sement bileþimi ve insizal sýrt arasý mesafenin yarýþma kadar ulaþamayacak kadar küçük olmasý nedeniyle singulum hipertrofisi olarak deðerlendirildi. Bunun dýþýnda bu diþlerde herhangi bir çürük veya pit oluþumuna rastlanmadý. Diþeti ve alveolar mukoza normal görünümdeydi. Ýlgili bölgeden alýnan periapikal, oklüzal ve panoramik radyografilerde sað üst birinci premolar diþte bulunan amalgam dolgu kenarýnda çürüðe ait radyolusensi ve sað üst lateral diþin kronuna süperpoze olmuþ talon tüberkülünün V-þeklindeki radyoopak görüntüsünün yanýsýra tip II dens invajinatus izlendi. Sað üst santral diþin apikal 1/3 ünde ise horizontal kýrýk belirlendi (Þekil 1,2,3). Simetriði olan üst sol lateral diþten alýnan 89

3 periapikal radyografide de tip IIdens invajinatus izlendi (Þekil 4). Yapýlan radyografik inceleme sonucu talon tüberkülünün pulpa dokusu ihtiva etmediðine karar verildi. Vitalite testlerinde diþlerin vital cevap verdiði gözlendi. Þikayet bölgesine ait premolar diþin konservatif tedavisi sonrasý talon tüberkülü, dilin irritasyonuna ve oklüzal travmaya sebep olabileceði için periyodik seanslarla möllendi. Dens invajinatusla ilgili periapikal patoloji bulunmadýðýndan bu diþlere herhangi bir iþlem uygulanmadý. Sadece profilaktik olarak fissur örtücü ile mine yüzeyleri örtüldükten sonra kontrole çaðrýldý. Aðrýya neden olan sað üst l.premolar diþe ise konservatif tedavi uygulandý. Kök kýrýðý olmasýna raðmen vitalitesini koruyan sað üst santral diþte herhangi bir iþleme gerek duyulmadý. Þekil 2. Oklüzal radyografide bilateral dens invajinatus ve sað lateral kesicide talon tüberkülüne ait üçgen þekilde radyopasite. Þekil 3. Ortopantomografide bilateral dens invajinatus ve talon tüberkülüne ait radyopasite. Þekil 1. Sað üst lateral kesicide izlenen dens invajinatus. 90 Þekil 4. Hastanýn sol üst bölgesine ait lateral kesicinin periapikal radyografisinde sol üst lateral kesici diþteki dens invajinatus.

4 TARTIÞMA Talon tüberkülü oldukça ender görülen geliþimsel bir dental anomalidir ve farklý popülasyonlarda görülme sýklýðýnda farklýlýklar olduðu bildirilmektedir. Ancak talon tüberkülünü tanýmlayan çok kesin kriterler olmamasý nedeniyle klinik ve radyolojik olarak singulum hipertrofisi ile de karýþabileceðinden prevelansýna yönelik verilerin tartýþmalý olduðu düþünülmektedir. 3,7 Mader'e 9 göre aksesuar tüberküllere Talon tüberkülü denilebilmesi için lingual yüzeydeki çýkýntýnýn belirgin olmasý, daimi diþlerin tüberküllerine tam olarak benzemesi ve mine-sement sýnýrýndan kesici kenara kadar olan mesafenin en azýndan yarýsýna kadar ulaþmasý gerekmektedir. Bu nedenle biz de olgumuzda sol üst lateral diþin palatinalindeki klinik ve radyolojik olarak izlenen tüberkül benzeri çýkýntýyý talon tüberkülü yerine singulum hipertrofisi olarak tanýmlamayý daha uygun bulduk. Talon tüberkülünün tek baþýna izlenebileceði gibi, diðer dental anomalilerle birlikte görülebileceði de bildirilmiþtir. 2,5 Olgumuzda da talon tüberkülü dens invajinatusla birlikte izlenmektedir. Büyük boyutlu talon tüberkülleri, estetik problemlere, primer kontaklara ve dil irritasyonu gibi sorunlara yol açabilirler. 1,9 Bu tip durumlarda talon tüberküllerinin altta sekonder dentinin oluþmasýna izin verecek þekilde periyodik olarak yavaþça möllenmesi gerekmektedir. 20 Böylelikle muhtemel pulpa uzantýsýnýn ekspoz olmasý önlenmiþ olur. Vakamýzda da radyografik olarak talon tüberkülünün içerisine pulpa uzantýsý izlenmemesine raðmen mölleme seanslarý profilaktik olarak periyodlar halinde yapýlmýþtýr. Dens invajinatus çoðunlukla maksiller lateral kesici diþlerde, 13,15,17 genellikle bilateral olarak oluþmakta 6,12,14 ve diðer dental anomalilerle birlikte izlenebilmektedir. 12,14,16,18,19 Üst santral kesiciler ise ikinci sýklýkta etkilenen diþlerdir. 16 Olgumuzda da en sýk görülen bilateral maksiller lateral diþlerde izlenmiþlerdir. Oehlers 8 invajinasyon kavitesinin mine ile çevrili olduðunu belirtmiþtir. Ancak Kramer 10 yaptýðý çalýþmada invajinasyon kavitelerinin en derin kýsmýnda genellikle mine tabakasýnýn bulunmadýðýný bildirmiþtir. Korumasýz dentin altýndaki pulpaya mikroorganizmalarýn geçebileceðini ve periapikal patolojilere neden olabileceðini belirtmiþtir. Pulpa için potansiyel bir tehlike olarak görülen invajinasyonun komplikasyonundan korunmak için anomali görülen diþlere konservatif veya profilaktik tedavi önerilmektedir 11,12 Vakamýzda da herhangi bir patolojiye neden olmamýþ dens invajinatus izlenen diþlerin profilaktik olarak fissur örtücülerle kaplanmasý tercih edilmiþtir. KAYNAKLAR 1. Mellor JK, Ripa LW. Talon cusp: A clinically significant anomaly. Oral Surg 1970;29(2): Hattab FN, Yasin OM, Al-Nimri KS. Talon cusp in permanent dentition associated with other dental anomalies: Review of the literature and reports of seven cases. ASDC J Dent Child 1996;63: Sedano HO, Fregre IC,Garza de La Gona ML. et al. Clinical orodental abnormalities in Mexican children. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1989;68: L 4. Danker E, Harari D, Ratstien I. Dens evajinatus of anterior teeth. Literature review and radiographic survey of teeth. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1996;81(4):

5 5. de Sousa, S.M.G, Tavano S.M.R., Bramente, CM. Unusual case of bilateral talon cusp associated with dens invaginatus. Int End J 1999;32: Shafer, W.G., Hine, M.K., Lew, B.M. Textbook of Oral Pathology, 4th.ed., Philadelphia, W.B. Saunders, 1983, sayfa Samimy B. Dens invaginatus: a potential hazard to the pulp. Quint. Int. 1977; 11: Oehlers F.A.C. The radicular variety of dens invaginatus. Oral Surg. 1958; 1: Mader CL. Talon cusp. J Am Dent Assoc 1981 ;103: Kramer I.R.H. The pathology of the pulp death in non carious maxillary incisors with minor palatal invaginations. Proc.Ray.Soc.Med. 1953;46: Ridell K., Mejare I., Matsson L., Dens invaginatus: a retrospective study of prophylactic invagination treatment. Int Ped J Dent 2001; 11: Mupparapu M., Singer SR. A rare presentation of dens invaginatus in a mandibular incisor occuring concurrently with bilateral maxillary dens invaginatus: Case report and review of literature. Aust Dent J, 2004; 49: (2): Galindo-Moreno PA., Para-Vasquez MJ., Sanchez- Fernandez E., Avila-Ortiz GA. Maxillary cyst associated with an invaginated tooth: A case report and literature review. Quintessence Int 2003; 34: (7): O'Sullivan EA. Multiple dental anomalies in a young patient: a case report. Int J Paed Dent, 2000; 10: Chen YM., Tseng CC., Ham WM. Dens invaginatus: Review of formation and morphology. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod, 1998; 86: Nazif MM., Laughlin DF. Dens invaginatus in a geminated central incisor: case report. Pediatr Dent 1990; 12: (4): Burzinsky NJ. Gemination and dens in dente. Oral Surg Oral Med Oral Pathol, 1973;36(5): Mader CL. Double dens in dente in a geminated tooth. Oral Surg Oral Med Oral Pathol, 1979; 47(6): Mader CL., Zielke DR. In complete dens in dente in a fused tooth. Oral Surg Oral Med Oral Pathol, 1982; Apr 53(4): Segura-Egea JJ., Jimenez-Rubio A., Velasco- Ortega E., Rios-Santos JV. Talon cusp causing occlusal trauma and acute apical periodontitis: report of a case. Dental Traumatology, 2003;Feb 19: (l): Yazýþma Adresi: Dr. Saadettin KAYIPMAZ Ondokuz Mayýs Üniversitesi Diþ Hekimliði Fakültesi Oral Diagnoz ve Radyoloji AnabilimDalý Kurupelit/SAMSUN Tel: Fax: E-posta: skayitmaz@yahoo.com 92