İLKELERİ KISA ÖZET KOLAYAOF

Transkript

1 DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. İŞLETME İLKELERİ KISA ÖZET KOLAYAOF

2 2 Kolayaof.com Sayfa 2

3 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- İŞLETME VE İŞLETMECİLİKLE İLGİLİ KAVRAMLAR ÜNİTE-İŞLETMELER VE ÖZELLİKLERİ ÜNİTE- İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI ÜNİTE- ETİK VE SOSYAL SORUMLULUK ÜNİTE- İŞLETMELERİN KURULUŞU ÜNİTE- İŞLETMELERİN BÜYÜMESİ ÜNİTE- KÜRESEL ORTAMDA İŞLETMECİLİK VE REKABET...30Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 8. ÜNİTE- İŞLETME FONKSİYONLARI Kolayaof.com Sayfa 3

4 1. Ünite İşletme ve İşletmecilikle İlgili Kavramlar İŞLETME BİLİMİ İşletme bilimi, hukuk, iktisat, sosyoloji, psikoloji, matematik, istatistik ve mühendislik gibi bilim alanları ile ilişkileri olan bir bilim alanıdır. İşletme biliminin amaçları; işletmelerin iç ve dış çevresindeki olayları inceleme, bunların nedenlerini araştırma, açıklama ve belirli ilkeleri ortaya koymaktır. İŞLETME KAVRAMI İşletme, toplumdaki bireylerin ihtiyaçlarını kâr sağlama amacıyla karşılamak için, düzenli olarak ürün ya da hizmetin üretim ya da dağıtımını gerçekleştiren ekonomik bir etkinlik tir. Küresel ekonomi, farklı alanlarda faaliyet gösteren değişik büyüklüklerde milyonlarca işletmenin etkisi altındadır. Her gün çok sayıda yeni işletme kurulmaktadır. Bu işletmelerin bazılarının mülkiyeti özel sektöre, bazılarının ise kamuya aittir. Bu işletmelerin bazıları ürün, bazıları hizmet sunarken bazıları ise ürün ve hizmeti birlikte sunmaktadır. İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI İşletmelerin faaliyet alanlarını genel olarak üç gruba ayırabiliriz: 1. Endüstri olarak adlandırılan ürünlerin üretimi ile ilgili faaliyetler. 2. Ticaret olarak adlandırılan ürün ve hizmetlerin değişimi ve dağıtımı ile ilgili faaliyetler. 3. Hizmet olarak adlandırılan soyut ürünlerin üretimi ve pazarlanması ile ilgili faaliyetler. Endüstri, somut ürünlerin üretimi ile ilgili olan bir işletme dalıdır. Endüstriler tarafından üretilen ürünler, son tüketici ya da endüstriyel tüketiciler tarafından kullanılabilir. Endüstri işletmeleri temel, imalat ve yapı endüstrisi olmak üzere üçe ayrılır. Temel endüstri işletmeleri; madencilik ve taş ocakçılığı (yenilenemez) ya da ormancılık ve balıkçılık (yenilenebilir) işletmelerinden oluşur. 4 Ürünlerin üreticiden tüketiciye aktarılmasını sağlayan ve işletmelerin faaliyetlerinde onlara destek olan işletmeler ise ticaret işletmeleridir. Ticaret işletmeleri toptancı, perakendeci, ithalatçı ve ihracatçı olarak faaliyet gösterebilirler. Hizmet işletmeleri ise, tüketicilere soyut ürünleri sağlarlar. Hizmet işletmeleri, endüstriyel ya da son tüketiciye yönelik olarak çalışabilir. İŞLETMELERİN BAŞARI KOŞULLARI İşletmelerin başarılı bir biçimde varlıklarını sürdürebilmeleri; doğru örgütlenme, etkin yönetim ve girişimcinin sahip olduğu niteliklere bağlıdır. Bu nitelikler; Doğru örgütlenme Etkin yönetim Girişimcinin nitelikleri Ekonomik akış diyagramı, ekonomik sistem içerisinde gelirin nasıl yaratıldığı ve harcandığını gösterir. İŞLETMECİLİĞE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR Ekonomik Sistemler Bir toplumun üretim, değişim, tüketim ve bölüşüm gibi ekonomik sorunlarını bir düzen içerisinde çözmek için oluşturulan sosyal örgütlenme biçimleri, ekonomik sistemleri oluşturmaktadır. Ekonomik sistemlerin tümü, toplumdaki bireylerin mutluluk ve refahını gerçekleştirme amacını taşır. Bu amaca ulaşabilmek için, çeşitli toplumların uyguladıkları ekonomik sistemler üçe ayrılır. Kapitalist sistem, sosyalist sistem ve karma ekonomik sistem. Bir ülkenin sahip olduğu politik sistem, ekonomik sistemin belirleyicilerden biridir. Kapitalist Sistem Kolayaof.com Sayfa 4

5 Feodalizmin çöküşüyle birlikte, 16. yüzyıldan itibaren Batı Avrupa da kapitalist sistemin temelleri atılmaya başlanmıştır. 15. yüzyılda sanayi, ticaret ve bankacılık alanlarında yaşanan büyüme, kapitalizmin gelişmesinde etkili olmuştur. 18. Yüzyılda Endüstri Devrimi nin ardından, Adam Smith in yaratıcısı olduğu ve ekonomik hayatta devlet müdahalesini kabul etmeyen bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler düşüncesi ekonomiye hâkim olmuştur. Kapitalist sistem, kârlılık, rekabet ve akılcılık olgularını dikkate alır. Kapitalist sistemin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Devlet müdahalesi sınırlıdır. Devlet, temel hak ve özgürlükler ve rekabeti korumaya yönelik düzenlemeleri yapar. Özel mülkiyet geçerlidir. Mülk sahibi, toplum çıkarlarına aykırı olmamak koşulu ile mülkiyete konu olan maddi varlıkları, dilediği gibi kullanıp denetleme hakkına sahiptir. Piyasada rekabet kuralları geçerlidir. Piyasada bir ürününün çok sayıda alıcı ve satıcısı bulunur ve piyasaya girme konusunda serbesttirler. Sosyalist Sistem 19. yüzyılda Alman düşünür Karl Marx, sosyalist düşüncenin temellerini atmıştır. Kapitalist sisteme bir tepki olarak ortaya çıkan sosyalist sistemde, birey ve toplumun refah ve mutluluğunu sağlamada kapitalist sistem başarılı olamaz. Bu nedenle kapitalist sistemin temellerini oluşturan bireycilik ve özel mülkiyet bu sistemde yer verilmez. Üretim araçlarının mülkiyeti, işçi sınıfı adına devlete aittir. Üretimin temel amacı, toplumun ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Ürünlerin Fiyatı ekonomik planlama ve maliyete göre belirlenir. Karma Ekonomik Sistem Piyasa ekonomisine dayalı kapitalizmin ve merkezi planlamaya dayalı sosyalizmin toplumsal refah sağlama konusunda başarılı olamaması, karma ekonomik sistem düşüncesini hayata geçirmiştir. Karma ekonomik sistem, özel mülkiyet yanında kamu mülkiyeti ve devlet girişimciliğine yer verir ve toplumcu bir düşünceye dayanır. Karma ekonomide, devlet planlamasına yer verilmekle birlikte, sosyalist sistemde olduğu gibi otoriter bir yapı bulunmaz. Karma ekonomik sistemde, sosyal devlet anlayışı geçerli olup birey ya da toplumun ön plana çıkması ya da birbirine tercih edilmesi söz konusu olmaz. Karma ekonomide, devlet planlamasına yer verilmekle birlikte sosyalist sistemde olduğu gibi otoriter bir yapı yoktur. 5 İhtiyaç ve İstekler İhtiyaç, bireylerin çeşitli ürün ve hizmetlere karşı duydukları isteğe ve bu isteğin yarattığı gerginliğe verilen addır. Bireyler, çeşitli ürün ya da hizmetlerin tüketimi ile ihtiyaçlarını karşılarlar. Ürün ve hizmetlerin ihtiyaçları karşılama özelliğine fayda adı verilir. İnsan ihtiyaçları konusunda çeşitli teorik yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu yaklaşımlardan biri de Abraham Maslow tarafından ortaya konulan İhtiyaçlar Hiyerarşisi dir. Maslow un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Maslow, ihtiyaçları şu şekilde sıralamaktadır. 1. Fizyolojikihtiyaçlar (yeme, içme, uyku, cinsellik gibi) 2. Güvenlik ihtiyacı (vücut, iş, kaynak, etik, aile, sağlık, mülkiyet güvenliği) 3. Sevgi ve ait olma ihtiyacı (arkadaşlık, aşk, aile gibi) 4. Saygı görme ihtiyacı (kendine saygı, güven, başarı, diğerlerinin saygısı, başkaları na saygı), 5. Kendini gerçekleştirme ihtiyacı (erdem, yaratıcılık, doğallık, problem çözme, ön yargısız olma, gerçeklerin kabulü). Arz ve Talep Kavramı Kolayaof.com Sayfa 5

6 Talep, belirli bir zaman diliminde piyasada, tüketicilerin değişik Fiyat düzeylerinde satın almak istedikleri ekonomik ürün ve hizmet miktarı olarak tanımlanabilir Talebi etkileyen unsurlar; ürünün Fiyatı, ilişkili ürünlerin Fiyatları, gelir, tercihler, tüketicilerin beklentileri, beklenen alıcıların sayısı olarak sıralanabilir. Belirli bir zaman diliminde, üreticilerin piyasada değişik Fiyat düzeylerinde satmak istedikleri ürün miktarına ise arz adı verilir Arz üzerinde etkili olan Fiyat dışındaki değişkenler; üretim kaynaklarının Fiyatları, ilişkili ürünlerin Fiyatları, teknoloji, üreticilerin beklentileri, üretim yapan işletmelerin sayısı olarak sıralanabilir. Tüketim ve Tüketici Kavramı Üretilen ürün ve hizmetlerin, istek ve ihtiyaçları karşılama amacıyla kullanmasına tüketim denir Tüketim eylemini gerçekleştiren birey ya da örgütler ise tüketici adını alır. Tüketiciler satın alma ve kullanma amacına göre, son tüketici ve endüstriyel tüketici olmak üzere ikiye ayrılır. Son tüketici; kendisinin ya da aile bireylerinin ihtiyaçlarını karşılamak üzere satın almada bulunan kişi ya da kişilerdir. Endüstriyel tüketici; ekonomik faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak üzere satın almada bulunan işletme ya da örgütlerdir. Ürün ve Hizmet Kavramı İnsan ihtiyaçlarını karşılama özelliği taşıyan araçlara, ürün ya da hizmet adı verilir. Bu araçlardan dokunulabilir olanlar (somut) ürün, dokunulamaz olanlar (soyut) ise hizmet olarak adlandırılır. Ürünler çeşitli açılardan sınıflandırılabilir. Elde etmek için çaba harcanıp harcanmamasına göre; ekonomik ürün ve ekonomik olmayan ürün. Tüketicilerin satın alma amacına göre; tüketim ürünü ve endüstriyel ürün. Kullanım sürelerine göre: dayanıklı ürün ve dayanıksız ürün. 6 EKONOMİK ÜRÜN VE EKONOMİK OLMAYAN ÜRÜN Ürünler, elde etmek için çaba harcanıp harcanmamasına göre ekonomik ürün ve ekonomik olmayan ürün olarak ikiye ayrılır. Ekonomik Ürün: İnsan ihtiyaçlarını karşılama özelliğine sahip, doğada herkes için yeterli miktarda ve hazır bulunmayan ürünler ekonomik ürünlerdir. Bu ürünlerin elde edilebilmesi için emek ve çaba harcanmalıdır. Ekonomik Olmayan Ürün: İnsan ihtiyaçlarını giderme özelliğine sahip, doğada herkesin ihtiyaçlarını karşılayabilecek düzeyde bol miktarda bulunan ürünler ekonomik olmayan ürünlerdir. Bu ürünlerin elde edilmesi için herhangi bir emek ya da çaba harcamaya gerek yoktur. Hava, güneş ışığı ve yağmur suyu gibi. TÜKETİM ÜRÜNÜ VE ENDÜSTRİYEL ÜRÜN Ürünler, tüketicilerin satın alınma amacına göre tüketim ürünü ve endüstriyel ürün olarak ikiye ayrılır. Tüketim ürünü, bireylerin kişisel ihtiyaçlarını karşılamak üzere satın aldıkları ve tekrar üretim amacıyla kullanılmayan ürünlerdir. Bu ürünler tüketicilerin ihtiyaçlarını doğrudan karşılar. Gıda ürünleri, ev eşyaları, giysiler vb. gibi. Endüstriyel ürün, bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere sunulacak olan ürün ve hizmetlerin üretiminde kullanılan ürünlerdir. Bu ürünler, üretim ürünü ya da sermaye ürünü olarak da adlandırılırlar. Ham maddeler, makine ve araç gereçler vb. gibi DAYANIKLI VE DAYANIKSIZ ÜRÜN Ürünler, kullanım sürelerine göre dayanıklı ve dayanıksız ürün olarak ikiye ayrılır. Kolayaof.com Sayfa 6

7 Dayanıklı ürün, tüketiciler tarafından elde edildikten sonra, uzun süre fayda yaratan ürünler dayanıklı ürünlerdir. Buzdolabı, televizyon, mobilya dayanıklı ürünlere örnek olarak gösterilebilir. Dayanıksız ürün, kısa süre ya da bir kez kullanım sonucunda faydasını yitiren ürünler, dayanıksız ürünlerdir. Gıda ürünleri, benzin gibi ürünler dayanıksız ürünler olarak nitelendirilir. ÜRETİM VE ÜRETİM FAKTÖRLERİ Sınırsız olan insan ihtiyaçlarını gidermeye yarayan ürün ve hizmetlerin elde edilmesi için yapılan her türlü faaliyet, üretim olarak adlandırılır. İhtiyaçlarımızı karşılayacak olan ürün ve hizmetlerin çoğunun üretilebilmesi için üretici tarafından bazı kaynakların bir araya getirilmesi gerekir. Üretim faktörü olarak adlandırılan bu kaynaklar; doğal kaynaklar, iş gücü ve sermaye olmak üzere üç temel unsurdan oluşmaktadır. Ancak bu üç unsurun işlevselliğini gelişen teknoloji ve girişimcilik ruhu ile devam ettirmek söz konusu olduğundan, bu üretim faktörlerine teknoloji ve girişimciyi de eklemek gerekmektedir. Üretim Faktörleri İş gücü Doğal Kaynaklar Sermaye Teknoloji Girişimci Doğal Kaynaklar; Yer altı ve yer üstü kaynaklarla, doğanın sahip olduğu her türlü unsur, doğal kaynak olarak değerlendirilir. Doğal kaynaklar, bir ülkenin üretim yeteneğini etkileyen ve doğadan sağlanan her türlü şeydir. Hava, su, toprak, bitki örtüsü, hayvanlar ve madenler doğal kaynakları oluşturur. İş gücü; ürün ya da hizmetlerin üretimini gerçekleştiren Fiziksel ya da düşünsel insani çabaları ifade eder. Üretimde yer alan bir işçinin, Fiziksel gücünden yararlanılırken, bir yöneticinin, düşünsel gücünden yararlanılır. İş gücü, bir işletmede en alt düzeyde çalışan bir işçiden, en üst düzeyde çalışan yöneticiye kadar tüm çalışanları kapsar. Ülke nüfusunun tümü iş gücünü oluşturmaz yaş grubu aktif nüfus, iş gücü olarak değerlendirilir. 7 Sermaye; Üretimi gerçekleştirebilmek için gerekli olan kaynaklardan bir diğeri, sermayedir. Sermaye kavramı farklı açılardan değişik şekillerde tanımlanabilir. Bir üretim faktörü olarak ekonomik açıdan sermaye; araçlar, makineler, binalar gibi işletmeler tarafından ürün ve hizmet üretiminde kullanılan Fiziksel kaynakları ifade eder. Fabrika binaları, bilgisayarlar, taşımacılıkta kullanılan kamyonlar sermaye olarak nitelendirilirler. Girişimci; Üretim faktörlerini bir araya getirerek üretime yönlendiren, işletmeyi kurarak risklere katlanıp, kâr sağlamaya çalışan kişi girişimcidir. Girişimci bir birey, bir işletme ya da kamu kuruluşu olabilir. Teknoloji; Ürün ve hizmet üretiminde gerekli olan üretim bilgisi, teknoloji olarak adlandırılır. Teknoloji, günümüzde yaşamımızın her alanında olduğu gibi işletmecilikte de önemli bir unsurdur Patent, know-how ve marka gibi unsurlar, ürün teknolojisinin kapsamına girer. Girişimci ve Yönetici Girişimci pazardaki bir boşluğu veya ihtiyacı belirleyerek iş Şkrine dönüştüren, ayrıca risk üstlenen ve işini kurabilmek için gerekli kaynakları bir araya getirebilen kişidir. Girişimcilik, ekonomik fırsatların belirlenmesi ile başlayan ve girdi ve kaynakların sağlanarak işletmenin hayata geçirilmesi ile devam eden dinamik bir süreçtir. Bu süreç aşağıda sıralanan üç ayrı unsuru içermektedir. Kolayaof.com Sayfa 7

8 Kurumsal altyapı: Eğitimli, deneyimli ve birikim sahibi, sorun çözme yeteneğine sahip iş gücü. Bürokrasi ve mevzuat: İşletme kurmadaki güçlükler, kuruluş yeri sorunları, işletme sürecinde karşılaşılan sorunlar, istihdam ve iş gücü sorunları. Destek programları: Eğitim, danışmanlık, başlangıç sermayesi, diğer Finansal destekler, kredi garantisi, teknoloji destekleri, yer temini ve bilgi kaynaklarına erişim. Girişimcinin kendi işini kurma motivasyonuna sahip olmasının ardında yatan nedenler şu şekilde sıralanabilir: Kendi kendinin patronu olma isteği, Kendi geleceğini şekillendirme isteği, Kişisel tatmin sağlama isteği, İş fırsatlarını değerlendirme isteği, Bir Fikir ya da düşünceyi hayata geçirme isteği, Yönetici girişimci gibi risk ve kârın üstlenicisi olmayıp ücret karşılığında girişimci için işletmede çalışan kişidir. Yöneticilerin amacı, daha düşük maliyetlerle daha fazla üretim gerçekleştirerek işletmenin daha fazla kâr elde etmesini sağlamaktır. Bir işletmenin başarı ya da başarısızlığı, doğrudan yönetici ile ilgilidir. Bu nedenle yöneticilerin bilimsel bilginin yanı sıra teknik ve beşeri özelliklere de sahip olması önemlidir. 8 Kolayaof.com Sayfa 8